του παπαδάσκαλου
Κωνσταντίνου Ι. Κώστα
Το πατροπαράδοτο πρωτοχρονιάτικο και αγιοβασιλειάτικο εκκλησιαστικό έθιμο ‘’βασιλιάδες’’ πραγματοποιήθηκε (1-1-2014) μετά τη Θ. Λειτουργία της ημέρας (εορτής της Περιτομής του Κυρίου και μνήμη Αγίου Βασιλείου, Αρχιεπισκόπου Καισαρείας της Καππαδοκίας του Μεγάλου) και πρώτης του νέου ημερολογιακού έτους 2014, στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω Βελβεντού.
Βασιλιάδες λέγονται όσοι συμμετέχουν στη γιορτή του ψαλσίματος των αγιοβασιλιάτικων-πρωτοχρονιάτικων καλάντων στα σπίτια του χωριού.
Το σημαντικό της γιορτής είναι ότι έχει αφετηρία την πρωτοχρονιάτικη Θεία Λειτουργία και τη συμμετοχή των ‘’βασιλιάδων’’ σ’ αυτήν. Πρόκειται για την προέκταση της χαράς που αποκομίζει ο λαός από τη Θεία Λειτουργία και που την μεταφέρει εν χορώ και στις επί μέρους κατ’ οίκον εκκλησίες, στα σπίτια και στις οικογένειες. Μελίζεται χωρίς να μειώνεται η χαρά της γιορτής. Οι οικογένειες προσφέρουν εδέσματα (γλυκά, κρέας, λουκάνικα) στους ‘’βασιλιάδες’’. Αυτοί, όταν επιστρέφουν στο Ναό, γευματίζουν στο Αρχονταρίκι και χορεύουν στο προαύλιο, τραγουδώντας τραγούδια για την Πρωτοχρονιά και για τον Άγιο Βασίλειο.
Το ‘’βασιλιάδες’’ είναι από το ‘’Βασίλειος’’ και σύμφωνα με τη γνώμη φίλου μου φιλολόγου, το ορθό είναι να λέγονται ’’βασιλειάδες’’. Η γιορτή (που πια είναι έθιμο) μεταφέρθηκε στον Άγιο Διονύσιο Βελβεντού από τα χωριά των Πιερίων, Παλαιογράτσανο, Καταφύγι και Αγία Κυριακή-Σκούλιαρη, όταν μετά το Ολοκαύτωμα του Δεκεμβρίου του ‘43, κατέβηκαν (όσοι από τους πληθυσμούς) και κατοίκησαν στο Βελβεντό.
Η γιορτή των καλάντων (που σήμερα τη λέμε και πάει να γίνει έθιμο – όπως άλλωστε πολλά στοιχεία του συλλογικού πολιτισμού, πολλές φορές ανυπόφορα και πληκτικά, καθώς είναι εντελώς αποκομμένα από τον πνευματικό και ερωτικό πυρήνα σχέσεων του εκκλησιαστικού γεγονότος) ήταν η αυθόρμητη συνέχεια και προέκταση του εκκλησιασμού από το εκκλησίασμα, που μετέφερε τη χαρά της πρωτοχρονιάτικης γιορτής στις οικογένειες και στην κτίση όλη, που τραγουδούσε εν χορώ και οργάνω τα κάλαντα, προβάλλοντας σε συνάφεια πάντα με το Χριστό, τον υπαρκτό ασκητικό και κοινωνικό Άγιο Βασίλειο της ιστορίας και όχι τον φριχτά παραμορφωμένο και ανύπαρκτο της Αγοράς ‘’Αη-Βασίλη’’, ένα προκατασκευασμένο προϊόν του διεθνούς εμπορίου, που ξεπερνά την οικονομική διάσταση του χρήματος, καθώς αλλοιώνει το πραγματικό πρόσωπο της ιστορίας (με ό,τι αυτό συνεπάγεται) και διαμορφώνει με έμφαση (και ανεκτικότητα από όλα τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας) την εντύπωση που γίνεται σιγά-σιγά πίστη σ’ αυτό που δεν υπάρχει, σε ένα φανταχτερό φουσκωτό σχήμα ανύπαρκτου όντος.
Δε γνωρίζω το σκοπό και το στόχο του παραπλανητικού εγχειρήματος με τη δικαιολόγηση της επίπλαστης χαράς, που βασίζεται στην εντελώς αλλοίωση ενός υπαρκτού ιστορικού προσώπου, του Επισκόπου της Καισάρειας Βασιλείου του Μεγάλου, που δεν έδρασε ατομιστικά και περιφρονητικά – διχαστικά προς τους συν-ανθρώπους του καιρού του, παρά πολιτεύτηκε ενωτικά ως μέλος μιας συλλογικότητας, ενός σώματος, του ιστορικού καθολικού σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας.
Θαρρώ πως δεν είναι στόχος μόνο η τσέπη των ανθρώπων. Ο στόχος πάει πιο μέσα. Είναι βαθύτερος. Αφορά στον όλο άνθρωπο και στο νόημα της ύπαρξης και της συνύπαρξης.
Στους ‘’βασιλιάδες 2014’’ του Ιερού Ναού Αγίου Διονυσίου Βελβεντού ευλογήσαμε, κόψαμε βασιλόπιτα και ψάλαμε το Κοντάκιον του Αγίου σε ήχο δ’ κατά το ‘’Επεφάνης σήμερον’’.
‘’Ὥφθης βάσις ἄσειστος τῇ Ἐκκλησίᾳ, νέμων πᾶσιν ἄσυλον, τὴν κυριότητα βροτοῖς, ἐπισφραγίζων σοῖς δόγμασιν, Οὐρανοφάντορ Βασίλειε Ὅσιε’’.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
2-1-2014
