Το τελευταίο διάστημα όλο και πιο συχνά συναντάμε ειδήσεις που αφορούν συλλήψεις ανήλικων, εφήβων, αλλά και νέων για παραβατικές συμπεριφορές, όπως είναι η χρήση ναρκωτικών, η χρήση βίας και οπλοκατοχής.
Στην Π.Ε. Κοζάνης, σύμφωνα με στοιχεία που διαθέτουμε, κάνοντας μία σύγκριση μεταξύ του Α΄ τριμήνου του 2022 και του Α΄ τριμήνου του 2023, σε ηλικίες κάτω των 25 ετών παρατηρούνται τα εξής:
Στο θέμα των συλλήψεων για περιπτώσεις κλοπής, το 2022 έγιναν 2 συλλήψεις, ενώ το 2023 σημειώθηκαν 7. Παρατηρείται τριπλασιασμός του αριθμού.
Για το ίδιο διάστημα, υπήρξαν 17 συλλήψεις το 2022 και 12 συλλήψεις το 2023 για ναρκωτικές ουσίες.
Στο θέμα της οπλοκατοχής, το 2022 συνελήφθη ένα (1) άτομο, ενώ το 2023 συνελήφθησαν δύο (2).
Διερευνώντας τους λόγους για την αύξηση της παραβατικότητας σε νέους, εφήβους και παιδιά, μιλήσαμε με την ψυχολόγο – παιδοψυχολόγο Έλενα Τσουτσίδου, η οποία ως ειδικός ψυχικής υγείας στην περιοχή, μας παραθέτει την κατάσταση, αλλά και τι συμβαίνει αναφορικά με την χρήση ναρκωτικών ουσιών γενικότερα, για τις περιπτώσεις χρήσης αλκοόλ από ανήλικους, αλλά και για το θέμα της οπλοκατοχής.
Το θέμα των ναρκωτικών δεν απασχολεί την κοινωνία μας μόνο αυτή την εποχή. Είναι ένα φαινόμενο διαχρονικό. Τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την περίοδο του κορωνοϊού, όπως μας αναφέρει η κα. Τσουτσίδου, παρατηρείται μία σταθερότητα στην χρήση ουσιών στην Ελλάδα – αν και δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμη τα επίσημα στατιστικά στοιχεία- αλλά έχει αυξηθεί η χρήση ουσιών κατ’ οίκον. Συνήθως πρόκειται για χρήση κάνναβης.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι πλέον έχουν αλλάξει οι ηλικίες που καταφεύγουν τα παιδιά στην χρήση ουσιών ή στην ενασχόλησή τους με το θέμα. Παρατηρείται, τελευταία, παιδιά Β΄- Γ΄ Γυμνασίου να ξεκινούν να δείχνουν ενδιαφέρον για τα ναρκωτικά, με αποτέλεσμα φτάνοντας στο Λύκειο, σε ηλικία 16 – 17 χρονών, να αποφασίζουν να κάνουν χρήση κάνναβης, κυρίως λόγω κοινωνικών αιτιών, παρέας ή περιέργειας – πρόκλησης. Τα παιδιά που καταφεύγουν στα ναρκωτικά προέρχονται συνήθως είτε από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά επίπεδα είτε από υψηλά. Αφορά ουσιαστικά τα άκρα της κοινωνικής δομής. Βέβαια, εκτός από τους κοινωνικούς λόγους, επηρεάζονται από παράγοντες που έχουν να κάνουν με διαταραχές διάθεσης, κατάθλιψης ή άγχους. Αυτά τα παιδιά πριν καταφύγουν στην χρήση ουσιών, έχουν δώσει σημάδια παραβατικότητας από μικρότερες ηλικίες που έχουν να κάνουν με τη χρήση βίας, εκφοβισμού ή οποιαδήποτε παρεμφερή παρανομία στα πλαίσια του σχολείου ή της οικογένειας.
Στην εποχή μας, το θετικό σε όλη αυτή την δύσκολη συνθήκη είναι ότι η οικογένεια εντοπίζει σχεδόν άμεσα το πρόβλημα και προσπαθεί να δώσει λύση και να βοηθήσει το παιδί που έχει καταφύγει στα ναρκωτικά. Τα περιστατικά που απευθύνονται σε ειδικούς ψυχικής υγείας έχουν αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό.
Η πανδημία, οι επιπτώσεις του εγκλεισμού και του περιορισμού της κοινωνικής επαφής, πόσο έχουν επηρεάσει στην χρήση ουσιών;
Ο εγκλεισμός και οι κοινωνικοί περιορισμοί οδήγησαν στην κατακόρυφη αύξηση της χρήσης του διαδικτύου. Ουσιαστικά αυξήθηκε η πρόσληψη πληροφοριών από τα παιδιά, χωρίς κάποιο φιλτράρισμα και με την συχνή προβολή προτύπων που παραπέμπουν σε παραβατικές συμπεριφορές, όπως είναι η χρήση των ναρκωτικών και της βίας. Επίσης, ίσως το σημαντικότερο όλων, αυξήθηκαν οι ώρες χρήσης της οθόνης, κάνοντας σε κάποιο βαθμό πιο ευάλωτα τα παιδιά σε χρήσεις ή εξαρτήσεις. Γι΄ αυτό, όπως μας ανέφερε η ειδικός ψυχικής υγείας, κα. Τσουτσίδου, παρατηρήθηκε και αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ από ανήλικους.
Το θέμα του αλκοόλ δύσκολα αναφέρεται από ανήλικο σε κάποιον ψυχολόγο, παρά μόνο όταν έχουν δημιουργηθεί σοβαρά προβλήματα από αυτό. Γενικότερα στο ζήτημα των ουσιών (ναρκωτικών και αλκοόλ), τα τελευταία χρόνια δεν είναι τόσο «καθαρές» οι ουσίες όσο ήταν στο παρελθόν, ενώ πλέον μέσω διαδικτύου – και χωρίς κάποιον ουσιαστικό και πραγματικό έλεγχο – είναι εύκολα προσβάσιμες από τα παιδιά. Η χρήση, αλλά και η ποιότητα των ουσιών, οδηγεί σε περισσότερες συνέπειες σωματικά, ψυχικά και σαφώς διανοητικά – γνωστικά.
Αυτό που μας προκαλεί εντύπωση είναι το θέμα της οπλοκατοχής. Δεν είναι ένα σύνηθες φαινόμενο, ειδικά για την περιοχή μας, να αναφέρονται περιστατικά οπλοκατοχής, αλλά με τις συλλήψεις που έχουν γίνει αποδεικνύεται ότι είναι κάτι υπαρκτό. Ποια μπορεί να είναι η αιτιολογία;
Κατά την κα. Τσουτσίδου, η χρήση του όπλου είναι πιο οικεία για νέους και παιδιά, λόγω των παιχνιδιών που στην πλειοψηφία τους παίζουν στο διαδίκτυο. Συνηθίζοντας σε τέτοιες εικόνες και η χρήση τους φαντάζει ως κάτι φυσιολογικό, παρά την άγνοια που υπάρχει στη χρήση σε πραγματικές συνθήκες. Βέβαια, εκτός από την εξοικείωση, σημαντικό ρόλο παίζει και η πιθανή συνύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής.
Εκτός από την επίδραση της έντονης χρήσης του διαδικτύου και της προσήλωσης των παιδιών μπροστά σε μία οθόνη, καταλυτικό ρόλο παίζει η οικογένεια. Την σημερινή εποχή ενεργό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών θα πρέπει να έχουν και οι δύο γονείς, βοηθώντας στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Πώς μπορούν οι γονείς να προλάβουν καταστάσεις;
Συνοπτικά, κατά την ψυχολόγο – παιδοψυχολόγο, κα Έλενα Τσουτσίδου, αυτό που χρειάζεται είναι:
- Να υπάρχει ειλικρινής – ανοιχτή επικοινωνία και διάλογος με τα παιδιά
- Να δείχνουν κατανόηση, καθώς τα παιδιά είναι λογικό να κάνουν λάθη γιατί έτσι θα οδηγηθούν πιο ομαλά στην ενηλικίωση
- Να αποδέχονται την διαφορετικότητα του χαρακτήρα κάθε παιδιού
- Να υπάρχει ηρεμία στην οικογένεια κι όχι τιμωρίες, αλλά να τίθενται περισσότερο συνέπειες και να δίνονται ευκαιρίες
- Να τίθενται όρια, από το πιο μικρό ως το πιο μεγάλο και να μπαίνει μέτρο σε όλα τα πράγματα
- Να δοθεί προσοχή στο τι πρότυπο παρουσιάζει ο ίδιος ο γονέας, καθώς τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται συμπεριφορές
- Οι γονείς θα πρέπει να δίνουν σημασία και στη δική τους ψυχική υγεία, γιατί επηρεάζει άμεσα τα παιδιά
- Να δοθεί προσοχή στη συζυγική σχέση, είτε ένα ζευγάρι ζει μαζί είτε χώρια. Ζευγάρια που συναποφασίζουν κι έχουν καλή συνεννόηση μεταξύ τους, έχοντας αρχές κι αξίες, δίνουν θετικά μηνύματα στα παιδιά και τα κάνουν πιο ισορροπημένα ψυχικά.
- Να τίθενται στόχοι από κοινού
- Να περνούν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους, αφήνοντας τα προβλήματα της δουλειάς ή της καθημερινότητας εκτός του διαστήματος που είναι με τα παιδιά
- Οι προσδοκίες που έχουν από το παιδί τους να είναι ρεαλιστικές, μην έχοντας υπερβολικές απαιτήσεις. Να δίνουν ευκαιρίες στα παιδιά τους, ώστε να βρουν μόνα τους τι τους αρέσει πραγματικά και να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους.
Η ανατροφή των παιδιών δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση. Όσο η κοινωνία εξελίσσεται τεχνολογικά τόσο πιο δύσκολος γίνεται ο ρόλος του γονιού. Οι προκλήσεις και οι φόβοι πολλοί, αλλά με τη σωστή καθοδήγηση, με την ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τα παιδιά και τον σαφή καθορισμό των ορίων από μικρή ηλικία, οι γονείς μπορούν να δώσουν όλα εκείνα τα εφόδια που χρειάζονται τα παιδιά για να οδηγηθούν στην ενηλικίωση ομαλά και να προστατέψουν τον εαυτό τους από τις προκλήσεις.
