Η μουσική παράσταση «Και άλλαξε το δέρμα της η γη» φέρει την σκηνοθετική υπογραφή της Ελένης Ευθυμίου και κάνει πρεμιέρα στις 22 Ιουλίου, στην Αθήνα, στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ΚΠΙΣΝ. Αποτελεί μια συμπαραγωγή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης και της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, η οποία αγκάλιασε και στήριξε από την πρώτη στιγμή αυτό το φιλόδοξο, ειδικού βάρους καλλιτεχνικό project. 16 έφηβοι, ηλικίας 13 ως 18 ετών, που αποτελούν τα μέλη της Ομάδας Νέων του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης, την οποία έχει δημιουργήσει και επιμελείται η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ελένη Δημοπούλου, με την καθοδήγηση έμπειρων καλλιτεχνών, ερευνούν, συλλέγουν ιστορίες, γράφουν κείμενα, για το πιο σημαντικό στοιχείο ταυτότητας του τόπου: την ενέργεια. Μουσική, κίνηση, λόγος, εικόνα σε ένα χορικό χωρίς πρωταγωνιστές και ρόλους, αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές του θεατή, μέσα από την υποκειμενική εφηβική ματιά, καταγράφοντας τη δική τους «ιστορία». Την ιστορία ενός τόπου σε συνεχή αλλαγή και τη μεταφορική του διάσταση, με την αναφορά στις αλλαγές στο σώμα ενός εφήβου.
Η Ελένη Ευθυμίου σκηνοθέτης και η Σοφία Ευτυχιάδου υπεύθυνη δραματολογικής επεξεργασίας της παράστασης μιλούν για τη συνεργασία που γέννησε ένα έργο με ιδιαίτερη δυναμική και καλλιτεχνική αξία, τόσο για την ποιότητά της, όσο και για τη σύνδεσή της με την κοινωνία, πλαισιωμένη παράλληλα από καταξιωμένους συντελεστές σε όλα τα επίπεδα, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα στους ταλαντούχους αυτούς εφήβους να ξεδιπλώσουν τη δημιουργικότητα τους, εξερευνώντας νέα πεδία έκφρασης. Επιστήμη, έρευνα, τέχνη επιστρατεύτηκαν για να δημιουργήσουν ένα μικρό θαύμα, στην ξεχασμένη για πολλούς περιφέρεια κι αυτό είναι κάτι που τιμά και το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης που κλείνει τα 20 χρόνια παρουσίας του και την Εθνική Λυρική Σκηνή που εκτός από την εμπιστοσύνη και την στήριξη που παρέχει σε αυτό το εγχείρημα, φιλοξενεί την Ομάδα Νέων, 21-23 Ιουλίου, σε σεμινάρια, με τα οποία θα ολοκληρωθεί το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα, στο οποίο συμμετέχουν επίσης, άλλα τρία καλλιτεχνικά σχήματα της περιφέρειας: το Σ. Μου. Θ. Λάρισας, Τμήμα Μουσικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου από την Κέρκυρα, η Ομάδα “Αντίβαρο” από το Ρέθυμνο.
«Ζω, περιστρέφομαι. Είμαι κι εγώ σαν τον πυρήνα της Γης. Περιστρέφομαι κι αλλάζω χρώματα, γωνίες και ταχύτητες. Είμαι ο φλοιός της. Είμαι το χώμα που ανακατεύεται. Τη μία είμαι τρύπες βαθιά μέσα της, την άλλη είμαι βουνά ξερά και τώρα ανθίζω, είμαι καταπράσινες δασύτριχες πλαγιές. Ψηλώνω και φυτρώνω. Είμαι ο μαύρος λιγνίτης μέσα της. Είμαι ο θυμός μου. Είμαι έτοιμος να ανάψω φωτιά και να φωτίσω κάθε καινούργιο κύτταρό μου. Να κατακάψω ό,τι με εμποδίζει. Μέσα στις φλέβες μου κυλούν ορμητικά ποτάμια».
«Είναι μια παράσταση που μιλάει στην ανθρώπινη ψυχή» αναφέρει στη συζήτησή μας, η Σοφία Ευτυχιάδου, υπεύθυνη της δραματουργικής επεξεργασίας. «Με την Ελένη Δημοπούλου, θέλαμε να ασχοληθούμε με το δύσκολο και ευαίσθητο θέμα, που αποτελεί και στοιχείο ταυτότητας του τόπου: την ενέργεια, αλλά δεν μας ικανοποιούσαν οι αρχικές μας ιδέες. Τον περασμένο Οκτώβριο καταλήξαμε λοιπόν, στο ό,τι η ιδανική συνθήκη για κάτι τέτοιο ήταν η υλοποίηση αυτής της ιδέας από τα νέα παιδιά που επί δύο και πλέον χρόνια, όπως λένε και τα ίδια το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. είναι το σπίτι τους. Μια ομάδα ταλαντούχων εφήβων που αγαπούν το θέατρο ως τέχνη, αλλά και ζουν πραγματικά μέσα στον χώρο του Δη.Πε.Θε. , το οποίο αποτελεί ένα κομμάτι αναπόσπαστο από τη ζωή τους. Όταν δεν παρακολουθούν εργαστήρια ή δεν έχουν πρόβες, θα τους βρεις να συνεισφέρουν με κάθε τρόπο σε αυτό. Γίνονται ταξιθέτες, διακοσμητές, συμμετέχουν σε κάθε δραστηριότητα που έχει σχέση με αυτό, από οποιοδήποτε πόστο.
Ήταν η ευκαιρία ένας μεγάλος αριθμός από αυτά να έρθει σε επαφή με την ιστορία του τόπου του που αγνοούσε ή να εμβαθύνει σε αυτά που γνώριζε. Όπως: τα χωριά φαντάσματα, τι σημαίνει και πως πραγματοποιήθηκε η μετεγκατάσταση, πως είναι ένα ορυχείο. Οι γονείς κάποιων δουλεύουν στη ΔΕΗ και αυτό άνοιξε ένα νέο διάλογο μεταξύ τους, αφού μοιράστηκαν βιώματα και πληροφορίες. Εδώ θα πρέπει να τονίσω τη σημαντική συμβολή της ομάδας «ΚΡΑΤΗΡΑΣ», η οποία απαρτίζεται από μουσειολόγους, αρχαιολόγους και ξεναγούς. Επιστήμονες οι οποίοι ήταν σε θέση να τεκμηριώσουν με τον πλέον έγκυρο τρόπο τα ιστορικά, και όχι μόνο, δεδομένα της περιοχής, αφού επί χρόνια ήταν οι άνθρωποι που αναλάμβαναν να ερευνήσουν, να σκάψουν τη γη και να βγάλουν το πόρισμα που θα επέτρεπε οποιαδήποτε άδεια έναρξης εργασιών εξόρυξης. Μαζί τους τα παιδιά επισκέφθηκαν τα λιγνιτορυχεία, τα χωριά της Κίτρινης Λίμνης, το υδροηλεκτρικό φράγμα του Ιλαρίωνα.
Είναι μια παράσταση που δεν φιλοδοξεί να είναι αντικειμενική, αλλά να αποτυπώσει την ιστορία μέσα από την υποκειμενική ματιά των εφήβων. Κλήθηκαν αρχικά να βγάλουν φωτογραφίες από τις επισκέψεις τους και να γράψουν ένα κείμενο, εμπνευσμένο από μια συγκεκριμένη φωτογραφία τους. Tο υλικό που ήρθε στα χέρια μας ξεπέρασε κάθε προσδοκία, όσον αφορά την προσωπική προσέγγιση του καθενός και τον τρόπο που το εξέφραζε. Τα κείμενα αυτά παντρεύτηκαν με το αποτέλεσμα των συνεντεύξεων που έκαναν τα ίδια τα παιδιά με εργαζομένους, με κατοίκους των χωριών, με πρόσωπα του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Μια ανασκαφή στην ιστορία του τόπου τους. Ένας τόπος που αλλάζει, μετασχηματίζεται, παίρνει νέα μορφή και περιεχόμενο στην πορεία των χρόνων. Το χωριό γίνεται λίμνη, μετά ορυχείο. Μια μετάβαση που παραπέμπει και στις αλλαγές στο σώμα και τον ψυχισμό ενός εφήβου, ο οποίος τις παρατηρεί τις βιώνει και πρέπει επίσης να τις κατανοήσει και να προσαρμοστεί στον νέο κόσμο που καλείται να μπει.
Ο συνθέτης Ορέστης Γούμενος ήρθε από το Βερολίνο και συχνά συμμετείχε και ο ίδιος στις περιηγήσεις μας στην περιοχή, προκειμένου να μπει στην ατμόσφαιρα και τη λογική του έργου που διαμορφωνόταν βήμα-βήμα, πέραν των κειμένων που σιγά-σιγά έπαιρναν την τελική τους μορφή. Η μουσική είναι πρωτότυπη και βλέποντας το τελικό αποτέλεσμα της παράστασης, με εντατικές πρόβες 8-10 ωρών, αντιλαμβάνομαι, πως ο λόγος και η κίνηση, είναι όλα χορογραφημένα πάνω της. Ο εξαιρετικός χορογράφος μας Τάσος Παπαδόπουλος, με καταγωγή από ένα από τα χωριά στα οποία αναφερόμαστε «μπήκε» στην καρδιά του έργου, ενώ η εμπειρία σε ομαδικές δουλειές και η ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά της Ελένης Ευθυμίου δίνει το στίγμα της, αλλά καλύτερα να σου μιλήσει, η ίδια για αυτό.
Ένα θέμα που στο παρελθόν ήταν ταμπού για χρόνια, ήρθε η κατάλληλη στιγμή, να αναδυθεί με τον πλέον ιδανικό τρόπο, να συγκινήσει, να «μετακινήσει» και να συζητηθεί. Αυτός είναι άλλωστε και ο στόχος του θεάτρου, να μιλά και να θίγει δύσκολα θέματα, αγγίζοντας και κινητοποιώντας τη συλλογική ευαισθησία μιας κοινωνίας. Είναι ένας χώρος συνάντησης. Η συμμετοχή των ανθρώπων σε αυτό το κάνει ζωντανό. Κάτι που κάναμε και με την παράσταση «ΙΚΕΤΗΡΙΑ» την άνοιξη. Μια παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης στην οποία συμμετείχαν οι κάτοικοι της Κοζάνης και βασίστηκε στη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Ρίζου με θέμα το προσφυγικό και παρουσιάστηκε στο κλειστό γυμναστήριο της Λευκόβρυσης. Τον χώρο, στον οποίο είχαν φιλοξενηθεί την προηγούμενη χρονιά περισσότεροι από 400 πρόσφυγες. Ετοιμάζεται δε και η παράσταση «ΣΤΙΓΜΑΤΑ», με αναφορά στον κρόκο Κοζάνης. Επίσης, η παράσταση «Και άλλαξε το δέρμα της η γη» θα παρουσιαστεί τον Σεπτέμβριο στην Αίθουσα Τέχνης του Δη.Πε.Θε. Κοζάνης».
«Μου αρέσει να δουλεύω με ομάδες, τα ensemble. Είναι μια παράσταση, όπου και οι 16 συμμετέχουν εξίσου και βρίσκονται συνεχώς στη σκηνή» συνεχίζει η σκηνοθέτης της παράστασης Ελένη Ευθυμίου. « Δίνουν μέσα από τα κείμενα τους την καθαρά προσωπική τους οπτική στο ίδιο θέμα, με στόχο μέσα από τη συλλογική προσπάθεια να τη μεταβιβάσουν στον θεατή. Είναι, ταυτόχρονα, δουλειά του καθενός ξεχωριστά και όλων μαζί, συνδεδεμένη με τον τόπο τους. Δουλεύω συχνά με ομάδες ανθρώπων που δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί και κάθε project έχει τη δική του γοητεία, ιδιαιτερότητα και δυσκολίες. Αν στη «Χορωδία Ανέργων» (η οποία θα παρουσιαστεί τον Αύγουστο στο Φεστιβάλ της Ρεματιάς) είχα να κάνω με ανθρώπους που δεν γνωρίζουν και δεν έχουν διδαχθεί τις δυνατότητες του σώματος τους και της φωνής τους , αλλά καλούνται να αναφερθούν, στο πώς βιώνουν μια κατάσταση, όπως η ανεργία, εδώ είχα να κάνω με μια ομάδα 16 εφήβων που βράζει το αίμα τους και η ορμή τους μπορεί εύκολα να σε παρασύρει και να σε αποσυντονίσει αν δεν ξέρεις να το διαχειριστείς, έχουν μια βασική θεατρική παιδεία (χωρίς να είναι επαγγελματίες), διαθέσιμο σώμα, ταλέντο, αλλά δεν έχουν βιώματα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, τα παιδιά ανακάλυψαν νέες διαστάσεις της τέχνης και νέες δυνατότητές τους τις οποίες αγνοούσαν, διεύρυναν κι άλλο τους ορίζοντές τους. Με τις επίπονες και εντατικές πρόβες, τον αυτοσχεδιασμό και τις ασκήσεις, τέσταραν τις σωματικές και ψυχικές τους αντοχές, εξελίχθηκαν όχι μόνο σε προσωπικό και τεχνικό επίπεδο και συγχρονίστηκαν ταυτόχρονα με την ομάδα. Νιώθω ενθουσιασμένη και περήφανη, για αυτό που έχουν καταφέρει.
Με την έρευνα που έκαναν, τη διδασκαλία και τα εργαστήρια (δημιουργικής γραφή, αναπνοές κ.α.) που κάναμε, φτάσαμε σε ένα αποτέλεσμα που μας εξέπληξε θετικά. Περιμέναμε μερικά καλά κείμενα από κάποια παιδιά ίσως και πήραμε μικρά αριστουργήματα από όλους. Μια μπήκαν βαθιά στο αντικείμενο και το θέμα, με μια ενδιαφέρουσα γραφή, σε βαθμό με τη Σοφία να προβληματιζόμαστε και με δυσκολία και βαριά καρδιά να καταλήγουμε σε αυτά που θα χρησιμοποιούσαμε. Ο τρόπος, με τον οποίο ειπώνονται όλα επί σκηνής, είναι αρκετά μεταφορικός και χτίζεται στο μυαλό των θεατών. Η μοναδική μουσική διδασκαλία από τους Νίκο Βαλταδώρο και Τάκη Ζαχαράκη (κι εδώ θα πρέπει να τονίσω πως η μουσική είναι ζωντανή επί σκηνής κι όχι ηχογραφημένη) πάνω στην αξεπέραστη μουσική του Ορέστη Γούμενου, ο οποίος παρακολουθούσε τη σταδιακή ολοκλήρωση της παράστασης και εμπνεόμενος από το υλικό που του στέλναμε, αλλά και με την προσωπική του παρουσία στις εκδρομές μας, ο Τάσος Παπαδόπουλος που συνομιλεί κινησιολογικά με αυτή και στο εικαστικό κομμάτι, η Ευαγγελία Κιρκινέ που με τόσο λίγα και λιτά μέσα, όπως και ο Ρίτσαρντ Άντονυ στο φωτισμό, έκαναν σκηνογραφικά τόσα πολλά. Αντικείμενα που συλλέχθηκαν από τα ορυχεία και τα χωριά που επισκεφτήκαμε, εμφανιζόταν στη σκηνή, για να πάρουν με τον καιρό τη θέση και το νόημά τους στο έργο και τον χώρο. Η παράσταση «Και άλλαξε το δέρμα της η γη» είναι η κατάδυση σε έναν άγνωστο κόσμο, με βλέμμα στο άγνωστο».
Το να γράψω τις ερωτήσεις που τέθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της συζήτησης θεώρησα ότι ήταν περιττό. Θα έκλεβε κάτι από τη χειμαρρώδη διήγηση, αυτών των δύο παθιασμένων με το θέατρο και την ψυχή, δημιουργικών ανθρώπων. Ο ενθουσιασμός και η υπερηφάνεια τους, για την ολοκλήρωση αυτού του σύνθετου και απαιτητικού καλλιτεχνικού εγχειρήματος, με μαέστρο και ακούραστο ενορχηστρωτή την καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης Ελένη Δημοπούλου, πολύτιμο αρωγό και υποστηρικτή τη Λυρική και το πλήθος των αξιόλογων συντελεστών που το απαρτίζουν, μαζί με τα νέα παιδιά που βρήκαν σε δύσκολους κι επικίνδυνους καιρούς νόημα και διέξοδο στα όνειρά τους. Μπράβο σε όλους κι ας είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση, το οποίο θα επαναληφθεί, προς όφελος όλων! Εύχομαι, η φωτογραφική και συγγραφική δουλειά των παιδιών να συλλεχθεί και να τυπωθεί κάποια στιγμή.
Η τέχνη, η δημιουργία, η σύμπραξη είναι ο σπόρος και ο δρόμος, για μια καλύτερη κοινωνία…
«Η οργάνωση της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής είναι σαφέστατα συγκεντρωτική και ξεκινάει από την πρωτεύουσα προς την Περιφέρεια της χώρας. Ωστόσο, εκατοντάδες φορείς και ομάδες της Περιφέρειας παράγουν κάθε χρόνο ενδιαφέρον καλλιτεχνικό έργο, παλεύοντας με την έλλειψη ενδιαφέροντος, που είναι απόρροια της έλλειψης χρηματοδότησης, αλλά και της έλλειψης επαρκούς προβολής του έργου τους» επισημαίνει στην ιστοσελίδα της συγκεκριμένης δράσης η Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης
22 Ιουλίου στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής / Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Καλλιτεχνική Διεύθυνση/Υπεύθυνη Τμήματος Εφήβων: Ελένη Δημοπούλου
Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου
Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Ευτυχιάδου
Μουσική: Ορέστης Γούμενος
Σκηνικά-κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ
Κίνηση-χορογραφίες: Τάσος Παπαδόπουλος
Φωτισμοί: Richard Antony
Μουσική διδασκαλία: Νίκος Βαλταδώρος, Δημήτρης Ζαχαράκης
Συνεργασία στην έρευνα: Ομάδα «Κρατήρας»
Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Αντωνίου
Φωτογραφίες: Σάκης Αναστασόπουλος
Παίζουν: Κατιάννα Γκαραβέλλα, Ευαγγελία Ζαγκοντίνου, Μαίρη Ζαχαράκη, Ασπασία Καραγιάννη, Δέσποινα Καραγιάννη, Γιάννης Κουτσοσίμος, Κωνσταντίνος Κράλλιας, Σοφία Κύρινα, Κωνσταντίνα Ματιάκη, Ηλίας Μόσχογλου, Γιώργος-Ζήσης Μπιλιώνης, Έλενα Μπούρου, Άγγελος Νίτσας, Θεοδώρα Τσεγγενέ, Μαρία Χελά, Χρυσοβαλάντω Χριστοφορίδου.
Μουσικοί:
Νίκος Βαλταδώρος – τρομπέτα
Νίκος Ίτσκος – τρομπέτα
Φώτης Τύπας – τρομπέτα
Χριστόδουλος Αναγνωστόπουλος- κόρνο
Δημήτρης Ζαχαράκης – κρουστά
Γιώργος Μαδίκας – κρουστά
Βιβή Τζούκα – πιάνο
