Στοκχόλμη 10 Δεκεμβρίου 1903,Απονομή Νόμπελ Φυσικής στους Ανρί Μπεκερέλ,Πιερ Κιουρί,Μαρί Κιουρί.
“Τη νύχτα της απονομής,ο Μπεκερέλ εμφανίστηκε μόνος για να παραλάβει το βραβείο.Στις ομιλίες που ακολούθησαν,ο Χ.Ρ.Θόρνμπλαντ,ο πρόεδρος της Ακαδημίας επιστημών έδωσε τα εύσημα στον Μπεκερέλ για την ανακάλυψη της ραδιενέργειας.Στους Κιουρί αναγνώρισε δευτερεύουσα σημασία για την έρευνά τους.Το τελευταίο χτύπημα ήταν όταν αναγνώρισε την επιτυχία των «Καθηγητή και Μαντάμ Κιουρί».Ο Πιέρ ήταν καθηγητής,οπότε του άξιζε ο τίτλος,το ίδιο όμως ήταν και η Μαρί.Απευθυνόμενος σε εκείνη ουσιαστικά ως κυρία Κιουρί αντί για καθηγήτρια Κιουρί,την υποτίμησε και της έδωσε τον τίτλο με τον οποίο θα έμενε γνωστή στην ιστορία1”.
Το νόμπελ που απονεμήθηκε στην Κιουρί ήταν το πρώτο από τα δύο νόμπελ Φυσικής που έχουν απονεμηθεί σε γυναίκες(το δεύτερο έχει απονεμηθεί στην Μαρία Γκέπερτ-Μάγιερ το 19632).Αξίζει να σημειωθεί το έντονο παρασκήνιο που προγήθηκε της απονομής, καθώς στις αρχικές προτάσεις δεν είχε συμπεριληφθεί, το όνομα της Μαρί, κάτι που ισοδυναμούσε με ολοκληρωτική απαξίωση του έργου των γυναικών επιστημόνων.Μάλιστα,υπήρχε υποψία ακόμη και για ανάμιξη Μπεκερέλ στη μη αναφορά της Μαρί1.Όταν ο σύζυγος της Πιερ, ενημερώθηκε για όλα αυτά απείλησε πως δε θα δεχόταν ούτε και ο ίδιος το βραβείο αν δεν ήταν υποψήφια η Μαρί.
To ίδιο τυχερή δε στάθηκε η Αυστριακή φυσικός Λίζα Μάϊτνερ η οποία είχε πρώτη διατυπώσει2 (μαζί με τον ανιψιό της Ότο Φρις) την υπόθεση,πως ο πυρήνας ουρανίου σχάζεται όταν συλλαμβάνει ένα βραδύ νετρόνιο.Ο χρόνια συνεργάτης της Ότο Χαν ήταν τελικά αυτός που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Χημείας το 1944 για την ανακάλυψη της σχάσης των βαρέων πυρήνων,ενώ η Μάϊτνερ παραγκωνίστηκε από την επιτροπή απονομής του βραβείου.Πολλοί ιστορικοί ισχυρίζονται πως η απόφαση της σουηδικής ακαδημίας ήταν άδικη και το νόμπελ άξιζε να δοθεί από κοινού στους Χαν και Μάϊτνερ.Πέρα από το φύλλο της η Μάϊτνερ που ζούσε στο Βερολίνο,πλήρωσε και για την εβραϊκή της καταγωγή.Μετά την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία δεν είχαν θέση στη φυσική επιστήμονες που δεν ανήκαν στην Αρία φυλή και έφτασαν να επιτίθενται2 ακόμη και στη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν αποκαλώντας την «εβραϊκή φυσική».Τα παραπάνω γεγονότα ρίχνουν νερό στο μύλο αυτών που διαμαρτύρονται για διάκριση μεταξύ των φύλων στις θετικές επιστήμες και ειδικότερα στη Φυσική.Θεωρούν πως και σε άλλες περιπτώσεις κοινών απομονομών υπήρχαν γυναίκες που θα’τανδίκαιονα προταθούν, το φύλο τους όμως αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα.Ακόμη και για τον Αλβέρτο Αϊνστάιν3 υπάρχουν ορισμένοι ιστορικοί που έχουν διατυπώσει την άποψη πως μερικές από τις θεωρίες του τις ανέπτυξε από κοινού με την πρώτη σύζυγό του Σέρβα Φυσικό Μιλέβα Μάριτς και ίσως να έπρεπε και αυτή ναπροταθεί για το βραβείο.Η απόψη αυτή, βέβαια,παραμένει εξαιρετικά αμφιλεγόμενη μιας δεν έχει αποδειχθεί το αν και κατά πόσο βοήθησε πραγματικά το σύζυγό της στη διατύπωση της θεωρίας της σχετικότητας.Η Μιλέβα δε δημοσίευσε ποτέ μόνη της έργο πρωτότυπο και ίσως η μόνη συνεισφορά της να είχε μείνει στο επίπεδο κάποιων συζητήσεων στο σπίτι με τον Αϊνστάιν.
Συνοψίζοντας,η γενικότερη διαπίστωση είναι ότι ελάχιστος αριθμός φυσικών θηλυκού γένους έχουν βραβευτεί.Οι απόψεις για τις αιτίες διίστανται:Είτε όντως οι γυναίκες αποτελούν θύματα προκαταλήψεων και δε λαμβάνουν την αναγνώριση που τους πρέπει είτε ότι η Ακαδημία κρίνει μεν αξιοκρατικά αλλά,απλά,λόγω της αριθμητικής τους μειοψηφίας σε σχέση με τους άντρες φυσικούς δεν έχουν υπάρξει ως τώρα αξιόλογες υποψηφιότητες κάτι που πιθανότατα να αλλάξει στο μέλλον.
1.John Monahan,Με λέγατε τρελό!,Εκδόσεις Πουκαμισάς.
2.Helge Kragh,Οι γενιές των Κβάντων,Εκδόσεις Κάτοπτρο.
3.Πατρίτσια Φάρα,Ιδιοφυείς ανώνυμες γυναίκες που άλλαξαν την επιστήμη ,Εκδόσεις Μελάνι.
*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην ελληνική έκδοση της “The Huggington Post”.
Καρατζίκος Σταύρος
Διδάκτωρ Θεωρητικής Φυσικής Α.Π.Θ
