Στη χώρα μας η αποκεντρωμένη άσκηση αρμοδιοτήτων, προκειμένου αυτές να ασκούνται εγγύτερα στον πολίτη, κατοχυρώνεται συνταγματικά. Ειδικότερα, στο άρθρο 102 του Συντάγματος ορίζεται ότι «Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού». Άλλωστε τις τοπικές υποθέσεις δεν είναι δυνατό να τις διαχειρίζεται η κεντρική διοίκηση η οποία δεν είναι σε θέση να γνωρίζει επακριβώς τα προβλήματα, τις ιδιαίτερες συνθήκες και τις αναπτυξιακές προοπτικές κάθε δήμου/περιφέρειας.
Στο τελευταίο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 102 του Συντάγματος προβλέπεται επίσης ότι «Με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του Κράτους». Πρόκειται για κρατικές ως προς την φύση τους αρμοδιότητες που δεν συνιστούν κατά νομική ακριβολογία τοπική υπόθεση, όμως ασκούνται σε τοπικό επίπεδο. Πρόκειται για αρμοδιότητες όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος, ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, η προστασία της υγείας, η οργάνωση της παιδείας.
Κομβικές προσπάθειες ισχυροποίησης της τοπικής αυτοδιοίκησης, με αποκέντρωση αρμοδιοτήτων προς αυτήν, αποτέλεσαν κύρια οι μεταρρυθμίσεις που συντελέστηκαν με το «Πρόγραμμα Καποδίστριας» και μετέπειτα με το «Πρόγραμμα Καλλικράτης».
Στη διάρκεια της δεκαετούς πολύπλευρης κρίσης που προηγήθηκε και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, οι δήμοι και οι περιφέρειες προσπάθησαν να εξισορροπήσουν τη δημοσιονομική προσαρμογή με την αυξημένη ζήτηση κοινωνικών παροχών, λαμβάνοντας μέτρα για τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών που δοκιμάστηκαν. Έδωσαν προτεραιότητα στην ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών για διατήρηση της κοινωνικής συνοχής (σύσταση κοινωνικών παντοπωλείων, σίτιση απόρων, στέγαση αστέγων, ενίσχυση ανέργων, ενίσχυση βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών). Και παρά τα προβλήματα –κυρίως υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης- που επιτάθηκαν λόγω Μνημονίων, τα κατάφεραν. Στάθηκαν πολύτιμοι αρωγοί σε κάθε κοινωνική ομάδα που επλήγη.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σήμερα. Στη διάρκεια της πανδημίας, που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, η τοπική αυτοδιοίκηση πρωταγωνιστεί και αναδεικνύεται σε παράγοντα «πρώτης γραμμής».
Συμμετείχε ενεργά στην εμπέδωση του κλίματος επαγρύπνησης, ανέλαβε πρωτοβουλίες βελτίωσης της υγιεινής των δημόσιων χώρων, διευκόλυνε τις δημόσιες αρχές στην εξασφάλιση των αναγκαίων προϋποθέσεων συγκράτησης του κορωνοϊού, ανέλαβε ενεργητικές πρωτοβουλίες όταν και όπου χρειάστηκε, λειτούργησε ως πολλαπλασιαστής των οδηγιών και των κατευθύνσεων που δίνονται από τις αρμόδιες αρχές, συνέβαλε στην εξ αποστάσεως εξυπηρέτηση των πολιτών παράλληλα και συμπληρωματικά με την στρατηγική Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Είναι χαρακτηριστική η ενίσχυση και επέκταση του Προγράμματος «Βοήθεια στο σπίτι». Τέλος συνέβαλε στην παρακολούθηση της πανδημίας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Τα ανωτέρω λειτούργησαν συμπληρωματικά και ενίσχυσαν την Εθνική Στρατηγική αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας στην υγεία των πολιτών και στην κοινωνία. Μια στρατηγική κατά την οποία η Κυβέρνηση έδρασε ταχύτατα με βάση τη γνώση των ειδικών και με αποφασιστικότητα που αρμόζει στα συναφή θέματα. Μετέφερε τα μηνύματα με επαγγελματικό τρόπο στην κοινωνία, που με τη σειρά της τα ακολούθησε επιδεικνύοντας μεγάλη ωριμότητα.
Σ’ αυτή λοιπόν την προσπάθεια είναι ενθαρρυντικό και ελπιδοφόρο το γεγονός ότι η τοπική αυτοδιοίκηση είναι έμπρακτα και πάλι παρούσα, όπως σε κάθε κρίση. Είναι ανάγκη όμως να ενισχυθεί, ώστε να ενδυναμωθεί περαιτέρω. Η στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης συνιστά κατ’ ουσίαν στήριξη της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Αποτελεί δηλαδή επένδυση για το μέλλον η ανάληψη από αυτήν ρόλου παραγωγού ανάπτυξης.
Κοζάνη, 29/04/2020
Γιώργος Αμανατίδης
Βουλευτής Ν. Κοζάνης – ΝΔ
