του Λάζαρου Μαλούτα, Δημάρχου Κοζάνης
Στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα, με την αβεβαιότητα και το άγχος να κυριαρχούν σε κάθε ατομική και ομαδική έκφραση του κοινωνικού συνόλου, ο προβληματισμός και κυρίως η ευθύνη ανάγονται σε κυρίαρχα σημεία, για ένα Δημόσιο Πρόσωπο όταν τοποθετείται σε θέματα ιδιαίτερης σημασίας και πολυπλοκότητας όπως αυτό της προστασίας, της ανάδειξης και της ανάπτυξης της παραλίμνιας ζώνης Πολυφύτου. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχόλησε και απασχολεί διαχρονικά την περιοχή με συζητήσεις, προβληματισμούς αλλά και δράσεις προκειμένου να ξεκινήσει επιτέλους η πολυπόθητη ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Παρακολουθώντας προσεκτικά, συζητήσεις που έγιναν, μελέτες που εκπονήθηκαν, αλλά και τα έργα που έγιναν και χωρίς να υπάρχει καμία διάθεση απαξίωσης θεωρώ ότι υπάρχει ένα τεράστιο κενό, όσον αφορά την ανάπτυξη της παραλίμνιας ζώνης, το οποίο συνίσταται στο ότι δεν καταφέραμε σαν περιοχή να αποτυπώσουμε, να αναδείξουμε, να αποκτήσουμε, και να συμφωνήσουμε σε έναν κοινό στόχο. Πολλές μελέτες αναλώθηκαν στην καταγραφή απαραίτητων έργων για την περιοχή χωρίς να αποτυπώνουν, χωρίς να αναδεικνύουν τον τελικό στόχο, το όραμα και κυρίως τον τρόπο και την μεθοδολογία για την πρακτική μετουσίωση του ζωτικού αυτού εγχειρήματος για την αναπτυξιακή στροφή της περιοχής μας σε νέους τομείς και νέες κατευθύνσεις. Πράξη και συντονισμένη δράση που μπορούν να βγάλουν την περιοχή από το αναπτυξιακό αδιέξοδο που βιώνει, με σταθερά και σταδιακά βήματα και την προϋπόθεση της επίδειξης της απαιτούμενης σοβαρότητας από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
Καθίσταται λοιπόν αναγκαίο, απαραίτητο θα έλεγα, να ξεκινήσει μια ουσιαστική συζήτηση μακριά από σκοπιμότητες, έξω από αποσπασματικές ή ωφελιμιστικές πρακτικές με μοναδικό γνώμονα το μέλλον της περιοχής και των παιδιών μας. Ως Δήμαρχος Κοζάνης, με τη νέα γεωγραφική διάσταση, προτίθεμαι να «ανοίξω» το θέμα ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΑ ΖΩΝΗ, από μια άλλη σκοπιά, δίνοντας τόσο μια νέα διάσταση όσο και την ιδιαίτερη βαρύτητα που απαιτείται, αναλαμβάνοντας την πρωτοβουλία και την ευθύνη για την υιοθέτηση νέων κανόνων και αντιλήψεων στον αναγκαίο και συνάμα επίκαιρο επιχειρούμενο «διάλογο».
Στο πιθανό ερώτημα της αναγκαιότητας μιας τέτοιας πρωτοβουλίας η απάντηση έρχεται αυτόματα ως φυσικό συνεπακόλουθο της σκληρής και ωμής πραγματικότητας για την περιοχή μας. Αναμφίβολα η σκοπιμότητα αναφορικά με την προώθηση και την υλοποίηση ενός συνολικού σχεδίου για την αναπτυξιακή δυνατότητα και δυναμική της Παραλίμνιας ζώνης, βασισμένου σε σωστό προγραμματισμό και σχεδιασμό μπορεί να αποτελέσει την απαρχή για τη σταδιακή απεξάρτηση του αναπτυξιακού μοντέλου της περιοχής από τη μονομέρεια και τη μονοπωλιακή δραστηριότητα της ΔΕΗ και τη στροφή του σε ήπιες μορφές ανάπτυξης φιλικές προς το περιβάλλον με άμεσες θετικές επιπτώσεις τόσο τοπικά όσο και περιφερειακά.
Για να επιτευχθεί όμως η νέα αναπτυξιακή πορεία για την παραλίμνια περιοχή πρέπει να οριοθετηθούν και να καθοριστούν τα βασικά χαρακτηριστικά και στοιχεία της περιοχής, τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα καθώς και οι όροι , οι στόχοι και οι προτεραιότητες για την αναπτυξιακή της πορεία. Πρέπει απλά ερωτήματα όπως το τι να συναρτώνται άμεσα με το γιατί το πώς το ποιος και το πότε.
Οριοθετώντας τη συζήτηση γύρω από την επιδιωκόμενη ανάπτυξη ένα από τα σημαντικότερα ίσως στοιχεία, σύμφωνα με τη δική μου άποψη και προσέγγιση είναι ότι δεν πρέπει να μιλάμε μονοσήμαντα για ανάπτυξη της λίμνης Πολυφύτου αλλά για την ανάπτυξη όλου του λιμναίου οικοσυστήματος που έχει δημιουργηθεί κατά μήκος του Αλιάκμονα ποταμού, από την Βέροια μέχρι και τον Ιλαρίωνα με τη συστοιχία των 5 λιμνών ( Μακροχώρι, Σφηκιά, Ασώματα, Πολύφυτο και από το δεύτερο εξάμηνο του 2012, την λίμνη του Ιλαρίωνα). Πρόκειται για τις 5 λίμνες που δημιουργούνται από τα αντίστοιχα φράγματα της ΔΕΗ, και τους 5 υδροηλεκτρικούς σταθμούς, που σηματοδοτούν την παραγωγή ενέργειας με φιλικό τρόπο στο περιβάλλον.
Η λίμνη Πολυφύτου όντας η μεγαλύτερη από τις πέντε, και παρουσιάζοντας την μεγαλύτερη πληθυσμιακή συγκέντρωση στην λεκάνη της, κατέχει δεσπόζουσα θέση, όμως ο συνδυασμός και η συνολική ανάπτυξη όλων των λιμνών κατά μήκος του ρου του ποταμού Αλιάκμονα διαδεχόμενη η μία την άλλη αποτελεί ένα μοναδικό λιμναίο οικοσύστημα δημιουργώντας τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους σε ένα σπάνιο φαινόμενο στον ελληνικό χώρο από αυτή την άποψη.
Η ανάπτυξη των λιμνών, τεχνητών και φυσικών στην Ελλάδα σε σχέση με το εξωτερικό, παρουσιάζει εγγενείς διαφοροποιήσεις και προκλήσεις. Στο εξωτερικό πολλές από τις δραστηριότητες που συνήθως αναπτύσσονται στις παραλίμνιες περιοχές, είναι θερινές δραστηριότητες, οι οποίες στον Ελλαδικό χώρο κατευθύνονται σε θαλάσσιους προορισμούς. Αντίθετα στο εξωτερικό οι λίμνες υποκαθιστούν τη θάλασσα, οπότε πιο εύκολα γίνονται πόλος έλξης για θερινές δραστηριότητες.
Σημαντική πρόκληση αποτελεί επίσης το γεγονός ότι συνήθως οι δραστηριότητες που προβλέπονται είναι εξωτερικού χώρου βασιζόμενες στην επαφή με τη φύση, περιορίζοντας έτσι την ωφέλιμη περίοδο για την προσέλκυση επισκεπτών, με άμεση οικονομική επίπτωση στην περίπτωση που δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές δραστηριοτήτων.
Τα ανωτέρω καθιστούν ιδιαίτερα κρίσιμο και ζωτικής σημασίας το μοντέλο που θα υιοθετηθεί για την περιοχή μας να είναι προσαρμοσμένο στις ελληνικές ανάγκες, και οι δραστηριότητες που θα αναπτυχθούν να καλύπτουν τις ανάγκες των επισκεπτών, για όλες τις εποχές τους χρόνου. Επιχειρώντας κανείς να εντοπίσει αλλά να αναλύσει τις δυνατότητες της παραλίμνιας ζώνης αναφορικά με τη συγκέντρωση ποικίλων δραστηριοτήτων που μπορούν να λειτουργήσουν ως πόλος έλξης έρχεται αντιμέτωπος με μία ευχάριστη και ενθαρρυντική ταυτόχρονα πραγματικότητα που συνοψίζεται στα ακόλουθα:
• Την δυνατότητα ανάδειξης και ανάπτυξης του πολιτιστικού, εκκλησιαστικού, ιστορικού & αρχαιολογικού τουρισμού στη λογική του διπόλου Αιανή- Βεργίνα καθώς ο αρχαιολογικός χώρος της Αιανής με το μουσείο του από την μία πλευρά, και ο αρχαιολογικός χώρος της Βεργίνας από την άλλη, οριοθετούν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την ομάδα αυτών των λιμνών. Συμπληρωματικά δύναται να λειτουργήσουν, τα κάστρα των Σερβίων, το μοναστήρι της Ζαβορδας τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή της Καισαρειάς και στην περιοχή του Βελβεντού, καθώς και τα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά ευρήματα που υπάρχουν διάσπαρτα στην περιοχή, και μαρτυρούν την ιστορικότητά της.
• Την δυνατότητα αξιοποίησης νέων τεχνολογιών (κατασκευή Τηλεματικού δικτύου με χρήση Φ/Β) για την προστασία και την προβολή σε πραγματικό χρόνο της λίμνης και της παραλίμνιας περιοχής σε συνδυασμό με την οικολογική της αναβάθμιση σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Συγκεκριμένα η περιοχή έχει γίνει τόπος συγκέντρωσης ενδημικών πουλιών, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα λειτουργίας παρατηρητηρίων κατά μήκος των ακτών της λίμνης, που μπορούν να αναδείξουν χαρακτηριστικά της σαν αναπτυσσόμενου βιότοπου.
• Την δυνατότητα ανάδειξης & αξιοποίησης τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Το Πλατανόδασος του Ρυμνίου, η μοναδική θέα που προσφέρει ο οικισμός της Νεράιδας, των Ιμέρων, το ιδιαίτερο ανάγλυφο που παρουσιάζουν οι στενώσεις τόσο στην περιοχή της Σφηκιάς όσο στην περιοχή των Ασωμάτων και του Ιλαρίωνα, με μοναδικά δασωμένα φυσικά τοπία, αποτελούν μερικά μόνο δείγματα αυτού του είδους. Αξιοσημείωτη είναι και η γεωλογική διάσταση του χώρου, με την περιοχή του Μπούρινου, με τους χρωμίτες της Ροδιανής και τις Σκούμτσες που και αυτές εντάσσονται στην παραλίμνια ζώνη, να συνθέτουν τη διάσταση των ιδιαίτερων γεωλογικών χαρακτηριστικών που έχει η περιοχή. Χαρακτηριστικά τα οποία έχει αναδείξει η κ. Ράικου, γεωλόγος του ΙΓΜΕ, η οποία έχει αποδείξει ότι τα γεωλογικά ευρήματα της περιοχής του Μπούρινου που είναι σε επαφή με την παραλίμνια ζώνη, διαθέτουν χαρακτηριστικά μοναδικά στον κόσμο.
• Τον ιδιαίτερο ενεργειακό χαρακτήρα που έχει η περιοχή. Φράγματα και ενημέρωση των επισκεπτών συνθέτουν ένα σύγχρονο ενεργειακό χαρακτήρα για την Περιοχή. Χαρακτήρα που με έναν ιδιαίτερο τρόπο για την περιοχή της λίμνης αναδεικνύει και το σχέδιο «Ενεργόπολις». Το βραβευμένο σχέδιο-πρωτοβουλία του Δήμου Κοζάνης που έχει την δική του ιδιαίτερη συμβολή στην ανάπτυξη της περιοχής. Συμπληρωματικά μπορεί να αναφερθεί και η ανάδειξη μιας σειρά οικισμών μέσα από κατάλληλες παρεμβάσεις στη λογική της υιοθέτησης κοινής αρχιτεκτονικής ταυτότητας.
• Την ανάπτυξη της Αγροτικής οικονομίας στην παραλίμνια περιοχή, με σεβασμό στο Περιβάλλον και επίκεντρο στα υψηλής αξίας παραγόμενα προϊόντα. Τα ροδάκινα του Βελβενδού, η παραγωγή κρασιών που έχει αναπτυχτεί τόσο στο Βελεβεντό, στα Σέρβια όσο και στις βόρειες περιοχές της λίμνης Πολυφύτου. Ο κρόκος, τα ιδιαίτερα γεωκτηνοτροφικά προϊόντα που παράγονται στις περιοχές της Αιανής και του Χρωμίου, τα ιδιαίτερης ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα με την αξιοποίηση των βοσκοτόπων στο Μπούρινο. Στην περιοχή επίσης μπορούν να συναντηθούν οι δρόμοι του κρασιού και της γευσιγνωσίας με τους ιστορικούς δρόμους που διέσχιζαν αιώνες πριν οι κάτοικοι της περιοχής.
• Την δυνατότητα ανάπτυξης ειδικού τουρισμού που θα βασίζεται στην συντονισμένη δράση ιδιωτικής πρωτοβουλίας και Δήμων με τον ιδιώτη να αναπτύσσει κύρια ή συμπληρωματική δραστηριότητα και τους Δήμους να εξασφαλίζουν την δημιουργία κατάλληλων υποδομών καθώς και την αξιοποίηση όλων των σύγχρονων εργαλείων για τη στήριξη της υγιούς επιχειρηματικότητας (επιμόρφωση – ενίσχυση επιχειρήσεων) με απώτερο σκοπό την συγκράτηση των νέων στον τόπο τους και την καταπολέμηση της ανεργίας
Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώνεται το τοπίο:
v για την ανάπτυξη Αθλητικού τουρισμού μέσα από δράσεις που αφορούν: τη χάραξη και αποτύπωση μονοπατών για οργανωμένη πεζοπορία, περίπατο, ή ορεινές διαδρομές, τη διαμόρφωση ειδικών ποδηλατικών διαδρομών, την κατασκευή πάρκου υπαίθριων δραστηριοτήτων & κατασκηνωτικού κέντρου, τη διοργάνωση παραποτάμιων αθλητικών δραστηριοτήτων (βάρκες, κανό, κ.α.) και την λειτουργία ιππικών δραστηριοτήτων όπως σταύλων με άλογα περιπάτου ή κέντρων ιππασίας.
v για τη άνθιση Οικολογικού τουρισμού – οικοτουρισμού -αγροτουρισμού με έμφαση στην ποιότητα προϊόντων όπως ο κρόκος με την ενδυνάμωση και τη στήριξη ομάδων παραγωγών και συνεταιρισμών και υπηρεσιών όπως η λειτουργία φυτοκομικού κέντρου καλλιέργειας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών και η διάδοση της παραδοσιακής κουζίνας με τη λειτουργία παραδοσιακών ταβερνών ή τη διοργάνωση εκδηλώσεων γευσιγνωσίας
v για την ενίσχυση δράσεων αναψυχής γύρω από το υγρό στοιχείο που μπορούν να αναπτυχθούν στην συστοιχία των λιμνών όπως τα ναυταθλητικά, το αθλητικό ή ερασιτεχνικό ψάρεμα, οι μαρίνες με την αξιοποίηση τους
v για την ανάπτυξη συνεδριακού τουρισμού αξιοποιώντας κάθε συγκριτικό πλεονέκτημα στους τομείς της ενέργειας του πολιτισμού και του φυσικού περιβάλλοντος
Όλα αυτά, ίσως και άλλα τα οποία παρέλειψα ή δεν γνωρίζω, καταδεικνύουν ότι η περιοχή παρουσιάζει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που μπορούν να την καταστήσουν πόλο έλξης μιας ευρύτερης περιοχής, που μπορεί να μην είναι μόνο η Δυτική Μακεδονία, αλλά ολόκληρη η Μακεδονία και γιατί όχι και η υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά και τα Βαλκάνια και την Ευρώπη.
Για να μπορέσουμε όμως να κάνουμε το πρώτο και ίσως το σημαντικότερο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους, ότι δεν αρκεί να καταγράφουμε τις επιθυμίες μας δεν αρκεί να καταγράφουμε τις ανάγκες μας, αλλά πρέπει να κάνουμε ένα ρεαλιστικό σχέδιο αποφεύγοντας σπατάλες πόρων και ενέργειας, που θα οδηγήσει στην ανάπτυξη την ευρύτερη περιοχή. Ένα σχέδιο με ξεκάθαρο στόχο που δεν μπορεί να είναι άλλος παρά «Η Δημιουργία του Μύθου». Η προσέγγιση και η αντιμετώπιση του θέματος της ανάπτυξης των παραλίμνιων περιοχών ως συνολικό «προϊόν» με έμφαση στη συμπληρωματικότητα των δράσεων και τη συνέργεια των προτεινόμενων παρεμβάσεων στοχεύοντας στην διαμόρφωση κοινής κουλτούρας στο πλαίσιο ενός καινούριου μοντέλου ανάπτυξης για τις παραλίμνιες περιοχές βασισμένου στη συμμετοχή, ενημέρωση, και ευαισθητοποίηση των κατοίκων τους.
Για την επίτευξη του στόχου αυτού απαιτείται ευρύτερη συνεννόηση, μια μορφή κοινωνικής συμφωνίας στο στόχο. Όλοι οι φορείς (αυτοδιοικητικοί, πολιτιστικοί, παραλίμνιοι, αθλητικοί, φυσιολατρικοί κ.ά.) αλλά και οι κάτοικοι της περιοχής, να πιστέψουμε στην περιοχή, να πιστέψουμε στο δυναμικό της. Να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης και λειτουργίας μας συνειδητοποιώντας ευθύνες δικαιώματα και υποχρεώσεις, ο καθένας από την δική του σκοπιά. Σε όλο το ρου του Αλιάκμονα, που χαρακτηρίζεται, ως η διαδρομή των Μακεδόνων από την Άνω Μακεδονία προς την θάλασσα, να καλλιεργήσουμε τη δημιουργία του μύθου, που είναι αναγκαία για να αρχίσει η περιοχή να αναδεικνύεται και να προσελκύει επισκέπτες.
Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να αποκτήσουμε κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη της περιοχής και την τεράστια δυναμική που προσφέρει. Μια συμπόρευση που θα μας οδηγήσει ενδεχομένως στην δημιουργία ενός φορέα, ο οποίος θα αποτελείται κατά βάση από τους 5 Δήμους που συνθέτουν το αυτοδιοικητικό τοπίο της περιοχής που περιέγραψα, δηλαδή τους Δήμους Βέροιας, Κοζάνης, Σερβίων-Βελβεντού, Δεσκάτης και Γρεβενών, και που θα είναι η κινητήριος δύναμη, ο μοχλός διεκδίκησης και πίεσης αλλά και ο μοχλός ανάπτυξης για την αξιοποίηση πόρων και χρηματοδοτικών εργαλείων.
Τέλος το σημαντικότερο βήμα είναι όλος αυτός ο μύθος να αποτυπωθεί σε ένα master plan, που θα αποτελεί το σχέδιο ελπίδας προοπτικής και ανάπτυξης για την περιοχή μας. Ένα master plan που αφού θα αναλύει τα γεωγραφικά, χωροταξικά, περιβαλλοντικά και πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιοχής στο σύνολό τους, τις υπάρχουσες και δρομολογούμενες υποδομές, το ιδιοκτησιακό, διοικητικό και νομικό καθεστώς, την περιβαλλοντική διάσταση των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην περιοχή καθώς και την αναγνώριση νέων και αναγκαίων συμπληρωματικών δραστηριοτήτων και υποδομών, θα διατυπώνει προτάσεις για την οργάνωση και διαχείριση των επιχειρούμενων πρωτοβουλιών. Θα δρομολογεί τις αναγκαίες ενέργειες ωρίμανσης μελετών και έργων και ένα συνολικό χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Ένα πράγμα όμως πρέπει να είναι ξεκάθαρο. Τι θέλουμε να κάνουμε και με ποιον τρόπο. Η περίπτωση της ανάπτυξης της συστοιχίας των λιμνών, της παραλίμνιας δραστηριότητας, είναι κάτι που ούτε μόνο του μπορεί να γίνει από το δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, ούτε μπορεί να ολοκληρωθεί σε βάθος μιας δημοτικής περιόδου, σε βάθος μιας πενταετίας ή ακόμα και σε βάθος μιας προγραμματικής περιόδου, ενός κοινοτικού πλαισίου στήριξης.
Είναι ένα έργο που δεν μπορεί να υλοποιηθεί εάν δεν προσελκύσει ιδιωτικά κεφάλαια. Δεν μπορεί να προχωρήσει εάν δεν υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο που να οργανώνει μια σειρά δράσεων και πρωτοβουλιών σε βάθος 20ετίας. Αυτό το σχέδιο δεν μπορεί να προχωρήσει εάν δεν το δούμε σαν ένα παζλ, όπου ο καθένας με τα δικά του μέσα, με τους δικούς του πόρους θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής. Όμως προϋπόθεση όλων αυτών είναι να υπάρχει το master plan, ως οδηγός, ώστε η συμβολή του καθένα μας στην δημιουργία αυτού του παζλ, να οδηγήσει κάποτε σε μια ολοκληρωμένη εικόνα που θα αποτυπώνει αυτό που επιθυμούμε. Μια εικόνα όπου δεν θα έχει συγκρουόμενες χρήσεις, αλλά αλληλοσυμπληρούμενες, μια εικόνα που θα περιλαμβάνει δράσεις και επενδύσεις που θα συμβάλλουν πραγματικά και ουσιαστικά στην ανάπτυξη του τόπου και τις ευρύτερης περιοχής.
Αυτό λοιπόν κατά τη γνώμη μου πρέπει να είναι το πρώτο αποφασιστικό βήμα για την ανάπτυξη της περιοχής. Η εκπόνηση ενός σχεδίου που θα αποβλέπει στην ολοκληρωμένη και πολύπλευρη ανάπτυξη της ζώνης του λιμναίου οικοσυστήματος σε όλο τον ρου του Αλιάκμονα.
Ένα σχέδιο που πρέπει να εκπονηθεί με συλλογικές διαδικασίες ώστε να αποτυπώνει την κοινή βούληση, τον στόχο και το όραμα για το αύριο αυτής της περιοχής. Ένα σχέδιο που θα αποτελεί δημιούργημα μας αλλά ταυτόχρονα θα μας υπερβαίνει όλους.
