Γράφει ο Χαρίτων Καρανάσιος
Γιορτάζουμε εδώ και 2.000 χρόνια τα Χριστούγεννα, κι ακόμη δεν καταλάβαμε τι γιορτάζουμε. Μόνον το γαϊδουράκι και το μοσχάρι που ζέσταιναν στη φάτνη τον Χριστό κατάλαβαν, άντε και κανένα πρόβατο, και λίγο οι τρεις μάγοι εκ Περσίας. Πολλώ μάλλον σήμερα δεν θέλουμε καν να μπούμε στον κόπο να καταλάβουμε, αντιθέτως θέλουμε να ξεχάσουμε ή, ακόμη χειρότερα, χρησιμοποιούμε τα Χριστούγεννα σαν μια γλυκερή ιστορία για τα παιδάκια μας, να πουλήσουμε και να αγοράσουμε δώρα, να κάνουμε και λίγο διακοπές.
Ο Χριστός βέβαια ήρθε να μας θυμίσει ποιοι είμαστε, πού είμασταν, πώς καταντήσαμε, και πού πρέπει να πάμε. Έδειξε μάλιστα και τον δρόμο και τον τρόπο, και δεν έκανε τον τσάμπα μάγκα. Δηλαδή, ο θεός μπήκε στην ιστορία, στον χωροχρόνο, που ο ίδιος δημιούργησε, ταπεινά, αθόρυβα, τόσο αθόρυβα που ούτε ο διάβολος το πήρε είδηση, δίδαξε και σφράγισε με το αίμα του τα λόγια του, χωρίς να πειράξει κουνούπι, χωρίς να τσακίσει ούτε ένα χορταράκι. Οι Εβραίοι τον σταύρωσαν για ασέβεια, και από την πλευρά τους δίκιο είχαν, οι Έλληνες θεώρησαν την ενσάρκωση του θεού σαχλαμάρα, που αντίκειται στους νόμους της λογικής, οι Ρωμαίοι τον θεώρησαν επικίνδυνο για την εξουσία τους. Κάποιοι τρελοί βέβαια τον πίστεψαν. Όλοι έπραξαν σύμφωνα με το πιστεύω και τη λογική τους. Πήραν θέση με σοβαρότητα και ευθύνη έναντι του φαινομένου Χριστός, και είτε είπαν όχι, είτε τον ακολούθησαν. Σήμερα τα πράγματα είναι πιο σχετικά.
Οι δύο τάσεις στην αντιμετώπιση του Χριστού, η αρνητική και η θετική, όχι μόνον έχουν συγκλίνει, αλλά έχουν ανταλλάξει θέση και άποψη! Όσοι σχετίζονται με την Εκκλησία, πλέον δεν πιστεύουν στον Χριστό, τον χρειάζονται όμως ψυχολογικά, κάπου να λένε ότι πιστεύουν, κάποιες θεωρητικές αξίες να δίνουν στα παιδιά τους, κάποια παράδοση και γιορτές να έχουν, που να βασίζονται και λίγο στην τελετουργία και την Εκκλησία, να «πιαστεί» και η γιορτή, να αποκτήσει και λίγο πλοκή η ιστορία. Στην πραγματικότητα οι Χριστιανοί, και κυρίως αυτοί που πάνε στην Εκκλησία, απορρίπτουν τα Χριστούγεννα. Από την άλλη μεριά, οι αρνητές δεν απορρίπτουν τα Χριστούγεννα, όχι επειδή πιστεύουν σε κανένα Χριστό, αλλά επειδή η γιορτή αποφέρει κέρδος. Τα Χριστούγεννα και όλο το 12ήμερο είναι βαριά βιομηχανία. Έτσι, οι αρνητές του Χριστού «έσωσαν» τα Χριστούγεννα, και μάλιστα με τρόπο που βολεύει τους Χριστιανούς, οι οποίοι θέλουν να ανάβουν και κανένα κερί για το καλό, αλλά όχι και να λέμε ότι ο Υιός του θεού γεννήθηκε από την Παρθένο Μαρία εν Αγίω Πνεύματι! Όλοι ευχαριστημένοι. Τα Χριστούγεννα αυτού του είδους ενώνουν «πιστούς» και απίστους.
Ο Χριστός πουλάει. Όχι βέβαια η αλλόκοτη γέννησή του ούτε βέβαια και το παράλογο μήνυμά του να αγαπάς τους εχθρούς. Ωραία, ήταν καλός άνθρωπος, μπορεί και τρελός προφήτης, αλλά τι ήθελε και φώναζε; Πήγαινε γυρεύοντας και το πλήρωσε με σταυρό. Αν πετάξουμε το βαθύτερο νόημα της διδασκαλίας και το εσώτερο πνεύμα του βίου του, με τον Χριστό κάνουμε μια καλή χολιγουντιανή ταινία και ένα καλό παραμυθάκι για παιδιά, ακόμη και σαπουνόπερα, καλύτερη από τις βραζιλιάνικες και τις νεοοθωμανικές σαχλαμάρες. Αφού δηλαδή ο Χριστός είναι γνωστός τοις πάσι, η βιομηχανία του εμπορίου και του χρήματος θα ήταν τρελοί αν δεν τον χρησιμοποιούσαν. Το πρώτο σε ένα προϊόν είναι να είναι γνωστό το προϊόν. Για το όνομα του προϊόντος ξοδεύονται εκατομμύρια σε διαφημίσεις, επιστρατεύονται ψυχολόγοι, τεστ με υποψήφιους πελάτες, προώθηση σε αγορές, μάρκετινγκ, ειδικές προσφορές και τα συναφή. Το μάρκετινγκ, βέβαια, αποσιωπά το βαθύτερο μήνυμα του Χριστού, κρατά όμως μια γλυκερή εξωτερική και ακίνδυνη εικόνα του, και μετά βασίζει πάνω σε αυτόν τον Χριστό μια ολόκληρη βιομηχανία. Η εφευρετικότητα είναι εκπληκτική. Όσοι έχουν κάνει έστω μια βόλτα σε ένα παιχνιδομάγαζο ξέρουν: Χριστούγεννα, Αϊ-Βασίλης, και κάθε σχετικό με αυτά, σε κάθε είδους συνδυασμό.
Πώς θα γιορτάζαμε Χριστούγεννα χωρίς την ιστορία του Χριστού, και πώς θα πουλούσαμε προϊόντα; Εντάξει, κάτι άλλο θα βρίσκαμε, όπως τον καημένο Μέγα Βασίλειο, που κατάντησε χοντρή καρικατούρα με κόκκινα ρούχα και ροζ μαγουλάκια. Θα βρίσκαμε μια ιστορία με τάρανδους, με σκυλιά και με γατιά, θα βρίσκαμε ένα πιο μοντέρνο κοριτσάκι με σπίρτα, μια γλυκερή ιστορία, αλλά θα έλειπε το μεγάλο γεγονός. Μια γιορτή του χειμώνα ή της πρωτοχρονιάς είναι επιφανειακή. Ίσως κάτι σαν τη γέννηση της Barbie για τα κορίτσια, ή του πειρατή για τα αγόρια. Αλλά οι μεγάλοι θέλουν απόλυτες και αληθινές ιστορίες, ή έστω αληθοφανείς. Και εκεί υπάρχει κενό. Εντάξει, είναι ανυπέρβλητη η ιστορία της γέννησης ενός κατατρεγμένου μωρού σε μια φάτνη, ο οποίος προορίζεται να γίνει σωτήρας του κόσμου, άντε και θεός, αλλά όχι και να μας «αλλάξει τα φώτα» και τις συνήθειες. Το θέμα είναι να μας σώσει οικονομικά, να μας δώσει καμιά άνετη δουλειά, κανένα αυτοκίνητο, κανένα σπίτι, να τσακίσει τους κακούς, γενικά, να μας βοηθήσει να περνάμε καλά, όπως το εννοούμε εμείς. Τι σόι σωτήρας είναι; Αφού δεν το κάνει, θα τον υποβιβάσουμε σε μια γλυκερή ιστορία, να την έχουμε ευκαιρία για διακοπές, γιορτές και πανηγύρια.
Υπάρχει όμως και χειρότερο εμπόριο Χριστού, και αυτό είναι δυστυχώς από αυτούς που υποτίθεται πως διασπείρουν το μήνυμά του παντού. Ακούμε κάθε Χριστούγεννα τυποποιημένα, θεολογοσχολαστικά, α-νόητα μηνύματα ιεραρχών, που πέρα από το γεγονός ότι αποδεικνύουν πως δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα και τα προβλήματα του λαού, είναι σε αναντιστοιχία με τις πράξεις τους. Ο λόγος είναι ότι το ιερατείο βλέπει τον Χριστό ως εξουσία, ως αυτοπραγμάτωση του δικού του ναρκισσισμού. Ποιος ιεράρχης έχει ως στόχο να μοιάσει τον Μεγάλο Αρχιερέα και ποιος το προσπαθεί; Από λόγια και ανοησίες χορτάσαμε. Πνευματικότητα λείπει, και πρώτα στους πνευματικούς ταγούς. Είναι δυνατόν να ακούμε ακόμη και στη λειτουργία των Χριστουγέννων μήνυμα του Αρχιεπισκόπου να αναφέρεται στην εκκλησιαστική περιουσία; Έχω βαρεθεί να ακούω πόσες μερίδες παρέχει η Εκκλησία, λες και είναι φιλανθρωπικό σωματείο, λες και θέλει να δικαιολογήσει επικοινωνιακά ότι «κάνει έργο». Διέξοδο και στήριγμα στο προσωπικό μου καθημερινό υπαρξιακό δράμα πότε θα μου δώσει; Πότε θα σηκώσουν πρώτοι τον σταυρό της Εκκλησίας επίσκοποι και πρεσβύτεροι, κι εμείς να ακολουθήσουμε; Το μόνον που τους νοιάζει είναι η εικόνα της Εκκλησίας, δηλαδή η άσκηση εξουσίας εκ μέρους τους, και οι καταγγελίες του Τύπου. Ο Τύπος όμως και οι «εχθροί» της Εκκλησίας και λίγα λένε.
Ο Χριστός γεννήθηκε στη φάτνη, και γεννιέται κάθε μέρα σε αμαρτωλές αλλά ταπεινές ψυχές που βασανίζονται, που φτύνουν αίμα μέσα στην κόλαση της καθημερινότητας. Ο Χριστός γεννήθηκε για να πάρει τις αμαρτίες μας και να συγχωρέσει κι εμένα τον αμαρτωλό. Γεννήθηκε για να μας λυτρώσει από τη νομοτέλεια της φύσης, στην οποία ο άνθρωπος υποτάχθηκε σαν χαζό παιδί. Ήλθε να τσακίσει τον θάνατο και να φέρει την αιώνια πνευματική ζωή. Ο Χριστός όμως παίρνει και φραγγέλιο να διώξει βέβηλους εμπόρους και καταγγέλλει ως οχιές και φίδια κολοβά τους Φαρισαίους. Στη μέση ο όχλος ως πρόβατα χωρίς ποιμένα, εύκολο θύμα σε κάποιους που εμπορευματοποιούν έναν ακίνδυνο Χριστό και σε κάποιους άλλους που βασίζουν την εξουσία τους σε έναν θεό εξουσιαστή και τιμωρό.
Ο όχλος δυστυχώς ακολουθά αυτόν που τον ταΐζει, το στομάχι ή τις επιθυμίες του, αλλά λόγω ανασφάλειας και αυτόν που έχει εξουσία. Και τον Χριστό τον ακολούθησαν επειδή τους έθρεφε και τους γιάτρευε, ενώ τον σταύρωσαν επειδή δεν ήθελε να γίνει κοσμικός βασιλιάς. Ο λαός θέλει να παραμείνει ζώο, που το μόνον που χρειάζεται είναι τροφή, επιβασία και ένας αρχηγός στην αγέλη που θα φροντίζει για την ασφάλεια. Δεν θέλει την ελευθερία. Θέλει την εύκολη ζωώδη «ασφάλεια», την υποταγή στη νομοτέλεια. Διαβάστε τον Ιεροεξεταστή του Ντοστογιέφκσι. Για αυτό ακολουθήσαμε, δεκαετίες τώρα, πολιτικούς εθνάρχες και εθνοσωτήρες. Πρόβατα υποταγμένα εδώ και δεκαετίες οι Ευρωπαίοι, ζαγάρια ζαβά οι Έλληνες, που τώρα με τα μνημόνια θα σιάξουν. Ο Χριστός αρνήθηκε και χρήμα και εξουσία, και έδειξε στον λαό τον δύσκολο δρόμο της ελευθερίας. Αλλά, ποιος να τρέχει τώρα…! Σήμερα, έμποροι και Φαρισαίοι παίρνουν την εκδίκησή τους από τον Χριστό, και σκυλεύουν την Άγια Γέννησή του. Ειδωλολατρικά, παγανιστικά Αγοροφαρισαιούγενννα έχουμε. Ας τα πούμε τουλάχιστον αλλιώς, κάτι σαν «γιορτή του χειμώνα», «γιαπρακογιορτή», «γορουνογιορτή», ή «το χοροπήδημα του καλικάντζαρου», ή «ξωτικογιορτή», μην γίνουμε και θεομπαίχτες. Έτσι κι αλλιώς τα έθιμα και οι λαϊκές μας δοξασίες παγανιστικά είναι.
Ο Χριστός όμως, σε πείσμα των συλητών, γεννιέται κάθε χρόνο, γεννιέται στις καρδιές λίγων αφανών (και στη φάτνη λίγοι ποιμένες μόνον υπήρχαν), γεννιέται απαρατήρητα, ανεπαίσθητα, χωρίς φωτάκια, τυμπανοκρουσίες και εντυπωσιασμούς, και φέρνει τον Λόγο. Αυτό λείπει από τον όχλο, που υποκύπτει στις σειρήνες θυμού, επιθυμιών και απεμπόλησης της δικής του ελευθερίας. Αλλά ο Λόγος πρέπει να αναζητά το Πνεύμα θεού, το Άγιον Πνεύμα. Για αυτό ήρθε ο Χριστός. Να μας κάνει από ανθρώπους-ζώα, ανθρώπους λογικούς, ώστε να έρθει στη Λογική μας Άγιον Πνεύμα. Ήρθε να φέρει το Άγιον Πνεύμα, αλλά πρώτα έπρεπε να ανοίξει ο Νους και η Λογική. Αν ο Λόγος δεν στρέφεται προς το Πνεύμα του θεού, τότε θα στραφεί στο πνεύμα της κατανάλωσης, της ψεύτικης ομορφιάς και της υποτέλειας. Κενό δεν υπάρχει. Το Άγιον Πνεύμα φέρνει αγάπη, χαρά, ειρήνη ψυχής. Η σημερινή αχρειότητα, κατάθλιψη και ταραχή δείχνει ότι είμαστε στην αντίθετη κατεύθυνση. Καλές γιορτές που λέμε πλέον!