Σημαντικές, αλλά όχι όσο διαδεδομένες, είναι οι πτυχές της ιστορίας που αφορούν τους αγώνες των Δυτικομακεδόνων για ελευθερία και ένωση με την Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα. Πολύ πριν οι βόρειοι γείτονες μας κάνουν τα σχέδια τους για διαμελισμό της Μακεδονίας, αποτελώντας μέρος των σκοπιμοτήτων των μεγάλων δυνάμεων.
Κατά το 1878 η τουρκοκρατούμενη, ακόμα, Δυτική Μακεδονία εξεγέρθηκε διαμαρτυρόμενη κατά των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες με τη συνθήκη του Αγiου Στεφάνου παραχωρούσαν μεγάλο μέρος της Μακεδονίας στη Βουλγαρία. Στις 18 Φεβρουαρίου 1878 σχηματίστηκε η «Προσωρινή Κυβέρνησις της εν Μακεδονία επαρχίας Ελιμείας», πρόεδρος της οποίας ορίστηκε ο Κοζανίτης Ιωάννης Γκοβεδάρος (προπάππους του Κοζανίτη Μηχανικού Χαρίση Γκοβεδάρου) και γραμματέας ο Αναστάσιος Πηχιών από την Αχρίδα.
Στη διάρκεια των ανοιξιάτικων και των θερινών μηνών του 1878, η κυβέρνηση αυτή ανέλαβε -με την ασθενή υποστήριξη των Αθηνών- να δείξει ότι οι ελληνικές εδαφικές βλέψεις δεν περιορίζονταν στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία. Την προσπάθεια συνέδραμαν χιλιάδες ένοπλοι -που έφθασαν ίσως τους 15.000- από όλα τα ορεινά συγκροτήματα της περιοχής, ώστε στα τέλη του καλοκαιριού ένας γενικευμένος ανταρτοπόλεμος είχε κλιμακωθεί από την Κοζάνη μέχρι το Μοναστήρι. Ο χειμώνας του 1878 σταμάτησε -ή μάλλον ανέστειλε- τις επιχειρήσεις . Συγκεκριμένα, στις 5 Μαρτίου 1878 , στο Μπούρινο, και μάλιστα στο ομώνυμο χωριό που υπήρχε τότε , δύναμη 500 περίπου Ελλήνων ενόπλων Δυτικομακεδόνων επαναστατών, συγκεντρώθηκε υπό τον οπλαρχηγό Ιωσήφ Λιάτη. Σκοπός τους, η εξέγερση ολόκληρης της Μακεδονίας, η οποία από καιρό ήταν σε κατάσταση επαναστατικής αναμονής. ολόκληρης της Μακεδονίας, η οποία από καιρό ήταν σε κατάσταση επαναστατικής αναμονής.
Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου είχε δημιουργήσει ένα Βουλγαρικό κράτος. Οι εξελίξεις όμως στο Μπούρινο, συνέβαλλαν ώστε να οδηγηθούμε στη Συνθήκη του Βερολίνου η οποία όριζε την επιστροφή της Μακεδονίας στους Οθωμανούς, ανατρέποντας έτσι τα ρωσικά σχέδια για μια ανεξάρτητη “Μεγάλη Βουλγαρία”.
Στη μνήμη της επανάστασης του Βούρινου, στη θέση του παλιού χωριού που δεν υπάρχει σήμερα, ο Σύνδεσμος Γραμμάτων και Τεχνών Νομού Κοζάνης ανήγειρε Μουσείο της Επανάστασης και αναπαλαίωσε τον παλαιό ναό του Αγ. Νικολάου, που ήταν το μοναδικό κτίσμα που σώθηκε από το χωριό.
Με πληροφορίες από τη Βικιπαίδεια
