Πολλοί φυσικοί έχουν μείνει στην ιστορία για τα επιστημονικά τους επιτεύγματα. Σε αυτούς οφείλεται η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας, η βελτίωση της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου και η απάντηση σε πολλά θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το σύμπαν. Ποιοι όμως από αυτούς έγιναν γνωστοί και για τις ικανότητές τους στη διδασκαλία της φυσικής ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι εμπνέοντας τις νέες γενιές των φυσικών;
Ασφαλώς, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον Αμερικανό φυσικό, Ρίτσαρντ Φάινμαν.Η μοναδική και ανατρεπτική του ματιά στον τρόπο διδασκαλίας της φυσικής, τον ανέδειξε ως έναν «θρύλο» όχι μόνο μεταξύ των φοιτητών του στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια (ευρέως γνωστό ως Καλτέκ) αλλά και μεταξύ φοιτητών και πτυχιούχων φυσικών σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Προϊόν αυτών των μαθημάτων1 αποτέλεσαν οι τρεις τόμοι του «Οι διαλέξεις φυσικής του Feynman»,βιβλία που έχουν γίνει πλέον κλασικά, βρίσκοντας θέση στη βιβλιοθήκη των περισσοτέρων φυσικών ανά τον κόσμο, πουλώντας πάνω από 1.500.000 αντίτυπα2. Ο Φάινμαν εισέπραττε μια ατέλειωτη αίσθηση ικανοποίησης από τη διδασκαλία της φυσικής και τη συναναστροφή του με τους προπτυχιακούς φοιτητές του, αφού ένοιωθε εγκλωβισμένος όταν δεν δίδασκε3.
Μεγάλος δάσκαλος υπήρξε και ο βραβευμένος με Νόμπελ(1954),Γερμανός φυσικός, Μαξ Μπορν. Μαθητές του υπήρξαν φυσικοί που έγραψαν ιστορία με το επιστημονικό τους έργο, όπως οι Μαξ Ντελμπρύκ, Πασκουάλ Γιόρνταν, Μαρία Γκέμπερτ-Μάγιερ, Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, Βίκτορ Βάισκοπφ κ.ά.
Το βιβλίο του για την «Ατομική Φυσική» υπήρξε το καθιερωμένο σύγγραμμα για τον συγκεκριμένο τομέα της Φυσικής για πολλά χρόνια4.
Ένα ακόμη παράδειγμα χαρισματικού δασκάλου ήταν ο Γερμανός θεωρητικός φυσικός, Άρνολτ Ζόμερφελντ. O Ζόμερφελντ, που δεν πήρε Νόμπελ(αν και προτάθηκε 84 φορές), είχε πολλούς μαθητές μεταξύ των οποίων οι βραβευμένοι με Νόμπελ Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, Βόλφγκανγκ Πάουλι, Χανς Μπέτε, Πίτερ Ντεμπάι. Ένας από τους προαναφερθέντες φυσικούς, ο Χανς Μπέτε είχε ως δάσκαλο, εκτός από το Ζόμερφελντ, και τον Ιταλό φυσικό Ενρίκο Φέρμι, τα μαθήματα του οποίου διακρίνονταν για την άρτια προετοιμασία τους καθώς και για την απλότητητά τους4.Ο Φέρμι απέφευγε τις δυσνόητες αναλύσεις και προσπαθούσε να απλουστεύσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τις πιο δύσκολες επιστημονικές θεωρίες.
Μάλιστα σημειώσεις από μαθήματά του εκδόθηκαν αργότερα και με τη μορφή βιβλίου.
Ο Μπέτε τελικά εξελίχθηκε σε έναν κορυφαίο Φυσικό συνδυάζοντας από τους δύο δασκάλους του αφενός τη σχολαστικότητα και την αυστηρότητα του Ζόμερφλεντ και αφετέρου τη σαφήνεια και την απλότητα του Φέρμι5.
Πέρα από λαμπρός επιστήμονας, εξαίρετος δάσκαλος υπήρξε και ο Βιεννέζος θεωρητικός φυσικός Πάουλ Έρενφεστ, που δίδασκε στο αρχαιότερο πανεπιστήμιο της Ολλανδίας, στο Λέιντεν. Όταν ο Ζόμερφελντ είχε κληθεί να αξιολογήσει τον Έρενφεστ για να αναλάβει τη συγκεκριμένη έδρα στο πανεπιστήμιο, είχε γράψει για αυτόν6:
«Διδάσκει κατέχοντας πλήρως το αντικείμενο. Δεν έχω ξανακούσει άλλον άνθρωπο να μιλά με τέτοια σαγήνη και μεγαλοπρέπεια. Κατέχει απολύτως την τέχνη της διαλεκτικής, των πνευματωδών επισημάνσεων και των μεστών νοήματος φράσεων με έναν εξαιρετικό τρόπο.»
Τέλος, ιδιαίτερη μνεία αξίζει και στον βραβευμένο με Νόμπελ Σοβιετικό φυσικό, Λεβ Λαντάου. Ο Λαντάου ήταν γεννημένος δάσκαλος, με πάθος και ικανότητα να διδάσκει7.Είχε μάλιστα ιδρύσει και ένα «Ινστιτούτο Προβλημάτων Φυσικής» στη Μόσχα, που αναφέρεται και ως «Σχολή Λαντάου». Μαζί με συνεργάτες του είχε γράψει το πολύτιμο θεμελιώδες έργο του(δέκα τόμοι) με τίτλο «Μαθήματα Θεωρητικής Φυσικής». Με αυτή τη σειρά των βιβλίων γαλουχήθηκαν γενιές φυσικών, όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο κατάλογος των φυσικών που υπήρξαν δάσκαλοι με κεφαλαίο δέλτα είναι μεγάλος και η αναφορά όλων δύσκολη. Οι φυσικοί αυτοί κατάφεραν να συνδυάσουν με τον καλύτερο τρόπο την επιστημονική αξία με το χάρισμα της διδασκαλίας και αξίζουν τον θαυμασμό μας!
1.Richard P.Feynmam, Σίγουρα θα αστειεύεστε κύριε Φάινμαν, Εκδόσεις Κάτοπτρο
2.Χρήστος Κεφαλής, Οι μεγάλοι φυσικοί επιστήμονες, Εκδόσεις Τόπος
3.Σωτήρης Εμμ.Κοκκωνάκης, Επιστήμονες και Φιλόσοφοι που συναντώνται στα βιβλία της φυσικής των Γενικών Λυκείων, Ένωση Ελλήνων Φυσικών
4.Στέφανoς Λ.Τραχανάς, Μεγάλη επιστήμη-ενδιαφέρουσες ζωές, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
5.S.S.Schweber, Στη σκιά της βόμβας, Εκδόσεις Πουκαμισάς
6.Gino Segre, Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη, Εκδόσεις Τραυλός
7.Αnna Livanova, Landau-A Great Physicist and Teacher, Pergamon Press
*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην ελληνική έκδοση της “The Huggington Post”.
Καρατζίκος Σταύρος
Διδάκτωρ Θεωρητικής Φυσικής Α.Π.Θ
