Εισαγωγικό σημείωμα:
Την Ιστορία του Πυλίκου την καταγράφω για να υπομνήσω τους διωγμό και κατατρεγμό χρόνια που υπέστησαν οι προγονοί μας από το οθωμανικό σύστημα εξουσίας. Μέσα από την ιστόρηση αποκαλύπτεται η βάρβαρη συμπεριφορά απέναντι στους χριστιανικούς . Ο ηθικός ξεπεσμός του ανθρώπου δυνάστη. όπως ακόμα και την εναγώνια προσπάθεια των προγόνων μας για επιβίωση και ελευθερία ….Μια ελευθερία που οφείλουμε σήμερα να προασπίσουμε με κάθε τρόπο..
(Η οικογένεια των Γρηγοριαδαίων ή ( Γοτσαγοργοράντ) απόγονοι του μεγάλου αρχιμεταλουργού της Αργυρούπολης Γρηγοράντη, μετά το 1855 κυνηγημένοι διέφυγαν προς το βιλαέτι της Άγκυρας και εγκαταστάθηκαν στο Χωριό Παράχ του Κεσκίν –Ματέν.)
Ιστορική αφήγηση:
Ευρίουμες ‘ς σα 1900 τη χρονίας ‘ς σο Παράχ ( Μεσοχώρ), έναν ταραγόν χωρίον τη Κεσκίν –Ματένί ‘ς σο βιλαέτ’ τ’ Άγκυρας. Το Παράχ, έναν τρανόν χωρίον με 70 ρωμαίϊκα και 12 τουρκικά οσπίτια, χτισμένον ‘ς ση ποταμί την άκραν. Τα χωράφια με τα λαζούδια ολόερα, όσον ντ’ ελέπ τ’ ομμάτ’ ισ’ και ‘ς σα λιβαδία απές ‘ς σα νερά εβόσκουταν τα ζα και τα κομέσια έναν πόϊ επλούσαν ‘ς σα κιόλια απές .
Τα πρόατα με τα παχεμένα τ’ ουράδια εκοδώνιζαν ‘ς σα παρχαροκέφαλα ολόερα ας σο χωρίον..
Τ’ ορθόν να λέγομε, το καλόν το λιβάδ είχαν α’ οι Τουρκάντ έξ ας σο χωρίον..
Όλια καλά κ’ ευλοημένα έμπρ’ ας σον πόλεμον οι ρωμαίοι εζήναν άμον αρχόντ’.
Τρία μήνας εδούλευαν και εννέα έτρωγαν. Ατόσον κ’ ευλοημένον ο τόπον εδόξαζαν τον Θεόν για τα καλά και τ’ εξίκαλα ,ντο είχαν . Για τοι χαλατσήδες τη Παραχλί, ντο να λέγομε. Πρωτολαλεμέν ‘ς σα κούρτικα χωρία.. με την κεσέν εφέρναν τα παράδας και με την τορβάν τα λίρας….
Με τοι Τούρκς οι Ρωμαίοι έμρια αγαπεμέν’ εζήναν ους το 1912 τη χρονίας.
Ατότε το Παράχ εγομώθεν τουρκάντας μωατσίρηδες ας σο Βαλκανικόν τον πόλεμον. Έναν αγροθώρετον μιλέτ, ΄ εκόσεψαν κ’ έρθεν ερρούξεν ‘ς ση Ρωμαίονος το βίον απάν’.
Οι μωατσίρ ατοίν εσκάλωσαν να σοεύνε και να σκοτών’νε τοι Ρωμαίοις..
Οι Παραχλήδες εκαράκωσαν τ’ οσπίτια και τα μαντρία τουν μετα συρτέδες και μαρτάκια..
Οι τσοπάν ετοπλαεύταν ‘ς σ’ οσπίτια τουν ας σο φόβον ατούν .
Έξ ας σο χωρίον έρθεν είνας τούρκος ας ατοίντς είνας καραπάης με το σαρίκ ‘ς σο κιφάλ’ν ατ’.
Μουσλή ‘ελεγαν ατόν.… Αρ’ ατός όντες έρθεν ‘ς σο Παράχ εσκότωσαν τρεία παιδία ας σα ρωμαίικα χωρία. Είνας αγράνθρωπος, ΕΊνας εσερής, αρσούης το έσ’ αντ ‘κ’ ευρίουτον…
Εφοβέριζεν με το μαχαίρ. ν ατ’ τοι ρωμαίοις .. έλεπαν ατόν κ’ έκλωθαν τη στράταν ατούν..
Έρπαξεν, ας σοι Ρωμαίοις χτήνια, πρόατα εποίκεν έναν κοπάδ με τα κλεψιμάτια κι άναβα ατό εγοβαλάευεν τη χωρί τα τσιοπανοπούλια.. ΄΄ αδά κι θα βοσκίζετεν, εκές ‘κι θα πάτεν ..΄΄
Έναν ημέραν τα παιδία έρθαν , εφτάν παράπονα ‘ς σον Πυλίκον . Ο Πυλίκον πα νοικοκύρτς με τα εχετίας ατ’, 300 πρόατα 20 χτήνια και πολλά κομέσια . Τ’ οσπίτια τ’ και τα μαντρία τ’ πέραν περού.. Είνας άρχοντας απές ‘ς σο Παράχ. Ντο ν’ εφτάει επουγαλεύτεν κάθαν ημέραν ας ση Μουσλί τα’ εφεριμπλούκια. Τη κάκου πολλά φοράς εμέντσεν ατον να ίνεται άνθρωπος. Άλλο κ’ εταγιάνεψεν εσκώθεν, να πάει εβγέν εμπροστά τ’ και ψαλαφά τον το λόγον.. Επήεν ‘ς σα ‘ς σα ρωμαίικα τα λιβαδία τερεί ο Μουσλής βοσκίζ’ τα ζά. …!
Ο Μουσλής, άμον ντο είδεν τον Πυλίκον, σκίζ’ κ’ έρται απάν ατ’ κι’ απάκρας υβρίζ’ :
– ΄΄Αμουνά γουίμ, γκιαούρ΄΄ . έσυρεν την κάμαν ατ’ και κρατεί α’ οπίς ‘ς ση ράχαν ατ’…
Τα παιδία απ’ οπίς αχπαραμένα αμόν ντ’ είδαν ατόν εκούιξαν:
– Θείο Πυλίκο, θείο Πυλίκο… κάμαν κρατεί …!
Ο Πυλίκον ας σον τόπον ‘κ’ ελατάρτσεν.. εκάτσεν ‘ς σ’ έναν λιθάρ’ απάν’ κι αναμέν’…
Ο Μουσλής αμόν ντ’ εγιανάσεψεν ατόν ερρούξεν απάν ατ’ . Ακόμαν κ’ επρόφτασεν να κλώθ’ την κάμαν, ο Πυλίκον μίαν εποίκεν το χέρ’ν ατ’ κ’ έρπαξεν α’. και σιτια εσκώθεν ‘ς σο ποδάρ’ λέει ατόν :
– Το σπάξιμον αέτς ‘κ’ εφτάν ατό… κ’ ετάσεψεν την κάμαν ‘ς σην κυλίαν τη Μουσλή …εκούντεσεν κ’ έπλωσεν ατον κά..
-Αρ ατώρα δέβα μαρτύρσον , είπεν ατόν.
Θα εσκότωνες εσύ εμέν, σκοτώνω εγώ εσέν.
– Όι ,όι… ,γκιαούρ, έφαες ‘με ,είπεν ο Μουσλής ..
Ο Πυλίκον επέρεν τα παιδία κ’ επήεν ‘ς σ οσπίτ’ν ατ’…
– Παιδία, ντο έιδετεν και ντ’ έξετεν ,θα μαρτυράτεν. Είπεν α’τς..
Άμον ντο είδεν ατον η γαρή ατ’, η Συμήρα , απές ‘ς σα αίματα εχπαράεν κ’ εφέκεν το ζουμάρ…
Ούι Θεέ μ’ …Πυλίκο, ντ’ έπαθες, ντο είν αού τα γαίματα …
Αέτς κι αέτς είπεν ατεν, ξάει μη φοάσαι… Έχω μαρτύρ’τς τα παιδία τη χωρί..
Η μάρσα η Συμήρα αέτς κ’ εχπαράεν, εφέκεν το ζουμάρ’ έπλυσεν τα χέρια τα, έπέρεν τα ματωμένα λώματα να πάει σύρ’ ατα ’ς σην τσοπλίκαν (κουλίκ) οπίς..
Άμον ντ’ επήεν ,ντο να ελέπ’, ο Μουσλής έρθεν κ’ εκουπίεν’ς σα κόπρια απάν….
Ατόσον κ’ εχπαράεν επέρεν τα λώματα κ’ εκλώστεν ‘ς σ’ οσπίτ …
- Πυλίκο, Πυλίκο ,ο σκύλον ο Μουσλής ‘κ’ επέθανεν ‘ς σο μαντρίν οπίς έρθεν ‘κ’ επλώθεν ..και τα γαίματα τρέχνε απάν ατ’..
‘Σ σ’ ατό την φασαρίαν απάν τη η γαρή τη Αδάμ Κιαά ( Χοστελίδης Αδάμ) η Αναστασία, θεία τη Συμήρας έτονε, έτρεξεν κ’ έρθεν ‘ς σ οσπίτ’ .
- Ο Αδάμς εκείνα τα χρόνια πρόεδρος έτον ‘ς σο Παράχ. Έξυπνος και τετραπέρατος, τοι Τουρκάντας με το βαμπάκ’ έσπαζεν…
Η Συμήρα, άμον ντο είδεν την θείαν , α’τς ιστόρτσεν την πέλιάν ατς.
-Αέτς κι αέτς εποίκεν ο Πυλίκον, δέβα, δος χαπάρ το Αδάμ –Κιαά ας έρται..
-Αδάμ , ταή ,τρέξον ο Πυλίκον εμαχαιρίασεν τον Μουσλήν..
– Νέ κουτσή, μη φοάσαι. Ατός ο σκύλον, ο Μουσλής, γατσάχ ‘ς , με το μαχαίρ’ λάσκεται και πώς εμαχαρίασεν τον ; Κι αν εφάσεν ατον το μαχαίρ’, καλά εποίκεν ατον … Ατώρα θα χέζω ΄ς σην πίστ’ν ατ’ , το σκυλίν…
Έτρεξεν ‘ς σον Πυλίκον.. και λέει ατόν :
-Καλά εποίκες ατον, γουρπάν ‘ς σα χέρια σ’ Πυλίκο… ξάι μη φοάσαι .. τιδέν ν’ εφτάνε ‘σεν ‘κ’ εν’ ..
Υστέρ’ επήεν, έσκωσεν τον Μουσλήν, εκράτεσεν ατόν ‘ς σα χέρια τ’ κ’ ερωτά τον : -Μουσλή, την αληθείαν πέει ‘με ,πώς έντον … Ο Μουσλής πονεμένα λέει ατον :
-Αδάμ’ Κιαά, εγώ επήγα να σκοτώνω ατόν ..αμάν ατός κι άλλο παλληκάρτς ευρέθεν ας σ’ εμέν..
-Έλα Μουσλή ,αγλήγορα ας παίρω ‘σε και πάω ‘ς σον διατρόν .. Ανάσπαλόν α’, ας σα τσαχαλούκια σουν αείκα πα ίντανε… Μουσλή στόσεψον κι ωριάϊσον πας ‘ς σο καρακόλ’.
– ‘Σ σ’ εφτά ουρανούς ορκίουμαι … Είπεν ο Μουσλής..
Έσυρεν ατόν ‘ς σ’ άλογον απάν κ’ εποίεν ‘ς σοι πρακτικούς γιατρούς ους το Κεσκίν Μετέν. ‘Σ σα σεράντα ημέρας απάν εκάλλυνεν κ’ εσκώθεν ‘ς σο ποδάρ..
Ο Μουσλής εφοέθεν γιαμ’ πιάν’νε ατόν , έφαεν α’ κ’ εκάτσεν. ‘κ’ εγκαλίασεν τον Πυλίκον.
‘ Σ σ’ ατό το καταλάϊ απάν Ο Μουσλής λάσκεται απές σο χωρίον πουσεμένος άμον πόζος. Οι Τουρκάντ τοι χωρί ‘κ’ έσκωσαν ατό . Τ’ εμέτερον το παλληκάρ νιαφιλέν έφαεν τη μαχαιρέαν , αέτς να κρούει οπίς. Επήαν, εγόμωσαν το κιφάλν ατ’ ΄΄ Ντό Τούρκος είσαι και ζουτουλεύς… Θα πας αγλήορα κ’ εγκαλίεις ατόν . Ο πίης, ο Γκιαούρτς να μαχαιριάζ’ τούρκον στρατιώτην ….! Πουρνά θα πας εγκαλίεις ατόν.
Ο Μουσλής ενέσπαλλεν τον όρκον ατ’, επήεν ‘ς σο Κηρ –Σεχίρ ( δικαστική έδρα της Καισαρίας) κι αλλομίαν επείεν εδέκεν κατάθεσην…
Το καρακόλ’ αμάν έστειλεν τοι τσανταρμάδας ‘ς σο Παράχ να πιάν’νε τον Πυλίκον.
Ο κλητήρας τη χωρί, ο Γιωρίκας, άμον ντο είδεν τοι τσανταρμάδας ν’ εμπαίν’νε ‘ς σο χωρίον, έτρεξεν και λέει τον. –Έρταν οι τσανταρμάδες ‘κι προφτάντς, αλήγορα φόρ γαρής λώματα κ’ έβγα οξουκά… Η Συμήρα έγκεν έναν μακρύν φιστάν, εφόρεσεν κ’εσκέπασεν ατόν μ’ έναν τσίτ’ μαύρον κ’ άντσαχ επρόφτασεν κ’ εξέβεν οξουκά. ‘Σ σ’ ατό απάν έρθαν κι οι τσανταρμάδες ετσαβίρεψαν τ’ οσπίτ κ’ εσέβαν απές . Ο τούρκον αξιωματοκόν ερωτά την Συμήραν: πού έν ο Πυλίκον; … Η Συμήρα ‘κ’ εφοέθεν,
- ΄΄ Ο Πυλίκον ας οψέ έφυεν κ’ επήεν ‘ς σο Μετέν΄΄ είπεν α’τς..
Οι Τούρκ ετικλάεψαν τα όπλα κ’ αναραεύνε απές ‘ς σ’ οσπίτ’. Εσέβαν ‘ς σ’α’ αχερών, εβουκέντρσαν τ’ αχύρια , τα ταβάνια, τιδέν ‘κ’ εύραν …κ’ εδέβαν πλάν…
Αγράνθρωπον ο Μουσλής ας σου εγκαλίασεν ατον κι υστερνά, πολλά ‘κ’ εδέβεν, η γερά τ’ εσεραφίασεν, ερρούξεν ‘ς σο κρεβάτ κ’ επέθανεν… Οι Τούρκ έλλαξαν την κατάθεσην κ’ έγραψαν : ΄΄ Ο Πυλίκον εσκότωσεν τούρκον στρατιώτην…
Έστειλαν κενούρ διαταγήν κι αποκήρυξαν ατον ‘ς σ’ όλεν την Τουρκίαν…!
Το τουρκικόν τ’ απόσπασμαν κάθαν δεκαπέντε έρχουσον κ’ εράευαν ατόν ‘ς σ’ όλια τα ρωμαίϊκα τ’ οσπίτια…
Ο σκύλον, ο Τούρκον έλεεν η Συμήρα την Αναστασίαν μ’ έναν παράπονον. ΄΄Εκαμάτσεν τοι Τούρκ’ ς κ’ εψόφεσεν κ’ επήεν…΄΄
Έναν ημέραν ο γειτονάς ατ’, ο Τούρκον, ωρίαζεν τ’ οσπίτ’ τη Πυλίκονος να πάει προδών ατόν και παίρ’ τα λίρας ..Έπεκρυφιάστεν κι είδεν ατον, σιτ’ έρχουτον ας σο ραχίν, επήεν ΄ς σο Κεσκίν ΄ς σο καρακόλ κ’ εδέκεν χαπάρ…
‘ Σ σο ξημέρωμαν απάν δεκαπέντε τρανταρμάδες ετσαβίρεψαν τ’ οσπίτ’ν ατ’, εντόκαν την πόρταν κ’ είπαν ατόν να παραδίεται.. Ατός εποίκεν την ευχήν ατ’, εξέβεν απάν ‘ς σο δώμαν ( σκεπή με χώμα ) Οι Τούρκ επέραν ατόν χαπάρ’ κ’ εσκάλωσαν να σύρνε απάν ατ’. Απ’ έμπρια τ’ τσανταρμάδες κι οπίς ατ’ τσανταρμάδες.. Ο πυλίκον, άμον άγρεν τσαναβάρ’ ελάγγευεν ας σ’ έναν δρανίν ‘ς σ’ άλλο..
Τα ποδάρια τ’ έγγαν φτερά .. Ας σα δεκαπέντε σφαίρας απέσ’ εγλύτωσεν κ’ έφυεν.
Ο τούρκον αξιωματικόν εθάμαξεν, εκλώστεν κ’ είπεν α’τς
- Ατός ο άνθρωπον ‘ς σα χέρια ‘κι διαβέν… όπλον ‘ς σον κόσμον να στοχεύ’ ατον ‘κ’ έν… Τρανόν παλληκάρ’, ντο έν’, ας ‘ς σο φύαμαν εφάνθεν….
Άσού εχάθεν ας σ’ ομμάτια τουν, επήεν κ’ εκρύφτεν ‘ς ση ποπά Γιωρίκα τα τσουπάδια απές. Ο Μαύρον, ο Πυλίκον, ετέρεσεν τιδέν ‘κ’ ίνεται ,θα πιάν ατον οι Τουρκάντ ’ς σο χωρίον απέσ’, ενούντσεν να φεύ’ αντάρτης ‘ς σα ραχία …
Έναν ημέραν επέρεν το όπλον ατ’, εφίλεσεν τη Συμήραν και έφυεν αντάρτης ‘ς σα ραχία.. Δύο χρόνια άμον γατσάχ’ς , νύχτα εκατήβαινεν να ελέπ τα παιδία τ’ και τη γαρήν ατ’ …
Δύο χρόνια ο Τούρκ ‘ εκυνήγαναν τον Πυλίκον ‘ς σα ραχία, κι ατός έφευεν ας σα χέρια τουν απές κ’ εγλύτωνεν…
Ατόσον πολλά κ’ επουγαλεύτεν ας σ’ αγροισίας και τα γεσιρλούκια , επενούντσεν να φεύ ‘ς ση Ρουσίαν και γλυτών’.. , Εναν ημέραν επίασεν τον Γιάννεν τον Γαβριηλίδην και είπεν ατον , Γιάννε, επουγαλεύτα απάν ‘ς σα ραχία άμον άγρεν θερίον, κάτ ποίσον και στείλω ‘με ‘ς ση Ρουσίαν ζαέρ’ φεύω και γλυτώνω…Νουνίζω αούτο τ’ εμόν η πελιά άλλο μιγκίν ‘κι παίρ’..
Ο Γιάννες ο Γαβριηλίδης, ας σο Καρμούτ ,έφυεν κ’ έρθεν ‘ς σο Παράχ κ’ ένοιξεν δουλείας ‘ς σην Άγκαραν ‘κες . Είχεν έναν τρανόν τικιάν κ’ εποίνεν χαλκώματα κ’ εστείλνεν ατά ‘ς σην Πόλ’ ‘ς σ’ εμπόρτς. Οξουκά ας σην Άγκαραν ενοικίασεν κ’έναν τρανόν λιβάδ κ’ επεσλέευεν μουλάρια κ’ επούλνεν ατά ‘ς σον τουρκικόν στρατόν. Με τοι Τουρκάντς εποίνεν αλισβερίσ’ κ’ εξέρνεν όλια τ’ άκρας ατούν..
Τον Πυλίκον πολλά εγάπανεν, καλός κεμεντζέτσής και τραγώδάνος , τ’ οστούδ’ν ατ’ πολλά εγαπίουτον.. ο Γιάννες εδιαρμένεψεν ατόν :
- Νέπε δύο παιδία έεις κι άμον ατέν γαρήν, πουδέν δουλείαν ‘κ’ έεις ‘ς ση Ρωσίαν. Έλα με τ’ εμέν σην Άγκαραν, μαθίζω ‘σε το καζαντσουλούκ κι αν θέλτς, βάλω’σε φύλακαν ‘ς σα μουλάρια μ’.
- Ο Πυλίκον αέτς κ’ εχάρεν, έστειλεν χαπέρ τεά θα φύεται ‘ς ση Ρωσίαν άλλο μ’ αραεύν’ ατόν..
- Η Συμήρα, άμον ντ’ έκ’σεν α’ ελιγώθεν ‘ς σο κλάμαν , ντο ν’ ευτάει η μάρσα, έκοψεν τ’ ομούτ ‘.Θεέ μ’ είπεν ας πάει ‘ς σο καλόν ..αέτς πέλκι μ’ γλυτών και ζεί..
Ο Πυλίκον έφυεν ‘ς σην Άγκαραν ‘ς σα 1905 τη χρονίας με τον Γιάννεν τη Γαβριήλ . Εποίεν ‘ς ση Γαβριήλ το μαντρίν κ’ εγέντον φύλακας.. 500 μουλάρια επεσλάεβεν. Εβόσκουταν ‘ς σ’ Άγκαρας τα λιβάδια… όσον ντο παίρ’ τ’ ομμάτ ισ’..
-Πυλίκο, είπεν ατον ο Γιάννες, κάθαν βράδον, ας εξέρτς ατο, έρχουνταν κλεφτάντ και παίρνε απ’ έναν δύο μουλάρια… Ο Πυλίκον, παλληκάρ’ και ‘ς σο νισάν πρώτος, έναν μουλάρ αν δίγω τη κλεφτάντς, το κιφάλ ιμ’ θα κόφτω…
‘Σ ση Γιάννε τα μαντρία εκάτσεν δύο χρόνια. Ήμπιος κλεφτες εσούμωνεν, ο πυλίκον τα σφαίρας ‘ς σ’ ωτία τουν εσύρνεν.. Εμέντσεν α’τς ‘ς σ’ άλλο το σεφέρ θα σκοτών ατς.. Αρ αέτς έκοψαν τ’ ομούτ κ’ επήαν, εχάθαν…
Ο Γαβριήλτς ,εθάμαξεν, αείκον παλληκάρ με τ’ αράεμαν ‘κ’ ευρίεται, είπεν .
Έναν ημέραν ο Πυλίκον λέει τον Γαβριήλ : -Πασά Γαβριήλ , εδέβαν δύο χρόνια τ’ ομμάτια μ’ εδύσωσαν ας σην αρωθυμίαν άλλο ‘κι ταγιανίζω
θα πάω τερώ τα μωρά μ’ η γαρή μ’ ντο ένταν.
Ο Γαβριήλτς εδέκεν ατόν το παϊτόν με τ’ έναν Τούρκον κ’ έγκεν ατόν ους τη Παραχλί τ’ οβάδες.. Ο Πυλίκον επήεν ‘ς σ’ έναν αγούλ, εκάτσεν κιοζετεύ’ ολόερα και συρίζ έναν τραγωδίαν τη ξενιτίας :
΄΄Αναθεμά και τα μακρά ,όθεν κι πάει λαλίαν
τ’ ομμάτια μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αρωθυμίαν…΄΄
Τα παιδία τη χωρί ο Αβραμίδης Αβραάμ ,ο Στεφανίκας Στεφανίδης και ο Καπουργατσής Αβραάμ ερίαζαν τα ζα πλαν’ κεκά. Άμον ντ’ έκ’σαν την τραγωδίαν εδέκαν ωτίν . ΠαιδΊα,παιδία , είπεν Αβραάμς, αούτο η τραγωδία άμον τη Πυλίκονος ομοιάζ’, για ας πάμ’ τερούμε. Εφέκαν τα χτήνια κ’ έτρεξαν απάν ‘ς σην λαλίαν … Άμον ντο είδαν τον Πυλίκον ερρούξαν απάν ατ’, αγκαλιάζ’ν ατόν και κλαίγνε. – Θείο Πυλίκο, ποίος καλός Θεός έγκε ‘σε ας ση Ρουσίαν.. έφυες κ’ ευκαιρώθεν το χωρίον … -Τα παιδία μ’, η γαρή μ’ ντ εφτάνε ; Ερώτεσεν.
-Καλά είν’, είπαν ατόν, με την αρωθυμία σ’ τσορκανίουνταν . Ο Στέφανον ετράνυνεν κι οριάζ’ τα χτήνια… Ο Αβραάμς ας ση χαράν ατ’ λέει ατόν : – Ατώρα πάω στιχαριάζω την θεία μ’ τη Συμήραν, ..κ’ ετουμαλάεψεν τον κατέφορον.
-Συμήρα, Συμήρα φως τ’ ομμάτια σ’. Ο Πυλίκον έρθεν ας ση Ρουσίαν ,φορεμένος άμον μπέης.. -Όι , το πουλί μ’, εβάρκιξεν μερ’ έν ; Η Συμήρα άντσαχ εφέκεν τα τσουπία ας ‘ς σα χέρια τς και ριτά εποίεν εφόρεσεν τ’ αναλλαγάδιατς κ’ ενεμήνεν την απαντήν ατ’..
Ο Πυλίκον ζία- ζία έρθεν ους τ’ οσπίτ’, η Συμήρα ‘ς σο κατοθύρ’ απάν’ αναμέν’ : -Νε ήλε μ’ νε στερέα μ’ άμον ήλες έφυες κι άμον τον ήλεν έρθες …είπεν, κ’ ερρούξεν ‘ς σην εγκάλιαν ατ’.. – Άλλο κι θα φευς, είπεν η Συμήρα, μη φοάσαι… Ο Αδάμ κιαάς επίασεν τον καϊμακάμ’ και θα γλυτών τσε. Συμήρα, γιαύρι μ’ ,άλλο κι αφήνω ‘σας, ό,τι έν γραφτόν ας ίνεται… άλλο κ’ αφήνω σας και φεύω.. Ο Πυλίκον ώμνησεν τα παιδία να τσουπών’νε τα στόματά τουν..
Τα πρώτα ημέρας εκρύφκουντον ‘ς ση θείονός ατ’, τη Στύλονος τ’ αχερών απές… ‘Σ ση Αδάμ κιαά το δρανίν , μίαν αδά μίαν εκεί τ’ αχερώνια τη χωρί κρυφτερίτσας εποίκεν….
Έναν ημέραν είνας τούρκος φίλος ατ’ , ο Σεϊνελής, είδεν ατον να εμπαίν ‘ς σ’ αχερών ατ’.. Επέρεν το βουκέντρ’ κ’ έρθεν ν’ ευρήκ ατόν . Εντώκεν εντώκεν ‘ς σ’ αχύρια απάν’. Κάποτε ο Πυλίκον ελάγγεψεν κ’ εσκώθεν, ζατί ενούνιζεν να πάει παραδούται.. Ο θείος ατ’,ο Αδάμς, εδερμένεψεν ατον: ατώρα μη φοάσαι, πολλά χρόνια εδέβαν τιδεν κι θα εφτάνε ‘σεν..
-ΈΪ Σεϊνελή, ‘κ’ εντρέπεσαι; Τον γειτονά σ’ θα πας παραδίντς ; Ατό εμάτσε ‘σε ο Θεόν, ντο πιστεύ’ς; Νέπε, πίσ’, εσύ ευρέθες να πας δίς ‘με ‘ς σο χέρ’; Τα φαϊα, ντ’ εφάσα ‘σε ενέσπαλες; Και το χτήνον, ντ’ εδέκα ‘σε, εκείνο πα ενέσπαλες; Άκ’σον, Θα πάω δικάσκουμαι κι υστερνά ‘ς σον Θεόν όρκον εφτάω, τα σαχτάρια σ’ ‘ς σον ουρανόν θα τσανίζω… άλλο ‘ς σο χωρίον τόπον ‘κ’ έεις..
Τ’ αλλ’ την ημέραν επήεν ‘ς σο καρακόλ κι επαραδόθεν . Επέραν ατον οι τσανταρμάδες και πάν ‘ς σο Κηρ- Σεχίρ’
Ο Αδάμ κιαάς και ο θείος ατ’, ο Νικόλας , έτρεξαν απ’ οπίσ’ ατουν ους το Κηρ –Σεχίρ. ‘Σ ση στράταν εκάτσαν ν’ αναπάουνταν σ’ έναν χαν’ ‘ς ση Γούσχαν ‘κεικά’. Ολόερα τ’ δέκα τσανταρμάδες φυλάτ’ν ατόν και υβρίζ’ν ατόν.. ο Πυλίκον έρθεν ‘ς σα ήμαρτα. Εκλώστεν λέει τον θείον ατ’ ,τον Νικόλα: -Τέτε, θα παίρω τ’ όπλον ας σα χέρια τουν και ούλτς θα σκοτώνω … φυέστεν οπίσ’.. Ο θείος ατ’, ο Νικόλας, εφοέθεν θ’ εφτάει ατό και λέει ατόν:
- Γιάβρι μ’ ,Πυλίκο, το Θεό σ’ αν αγαπάς, ποίσον υπομονήν .Ντο είν ατά, ντο λες; Οπίσ’ έεις οικογένειαν, έεις μάναν ,μωρά, σάεψον το χατίρ ’ν ατούν..
- Ασού έρθαν‘ς σο Κηρ Σεχίρ, κάποτε εκάτσαν το Πυλίκον να δικάζν ατόν. Εσκάλωσεν η δίκη τα παιδία και οι συγγενοί έρθαν μαρτύρ’… Ο Πυλίκον είπεν όλια άμον ντ’ εγένταν… Ο Αδάμ κιαάς εποίκεν την δουλείαν, αμον ντ’ έπρεπεν ,έστειλεν έναν κεσέν λίρας ‘ς σον καϊμακάμ ‘ς σο Κηρ Σεχίρ…
- Το δικαστήριον αθώωσεν τον Πυλίκον και με τον Θείον ατ’, τον Νικόλαν και τον Αδάμ κιαά , εξέβαν ‘ς σ’ άλογα κ’ εκλώσταν ‘ς σο Παράχ.. Έτον ‘ς σα 1910 τη χρονίας.
- Όντες έρθεν το χαπάρ ‘ς σο Παράχ, ούλ οι Ρωμαίοι ετοπλαεύταν ‘ς ση Πυλίκονος τ’ οσπίτ’ κι αναμέν’νε.. Ο Νικόλας επήεν εστηχαρίασεν ξαν’ τη Συμήραν:
- -Συμήρα ,Συμήρα ,ο Πυλίκον ‘κ’ εδικάστεν, έρται και στέκ’….
- Η Συμήρα επαλαλώθεν ας ση χαράν ατς… εχουλίασεν το νερόν, εξέβεν ση στράταν σην απαντήν ατ’, τα δάκρυα ας ση χαράν ατς εκυλίουσαν άμον μαργαριτάρια.. Ερρούξεν ‘ς σην εγκάλεν ατ’, επέρεν ατον απέσ’ έπλυσεν τα ποδάρια τ’ . εφάϊσεν ατον .. κ’ έγκεν την κεμεντζέν ‘ς σα χέρια τ’: – Ατώρα παίξον και τραγώδ’, ας ακουω το γλυκύν τη λαλία σ’. Δέκα χρόνια έχω ν’ ακούω τη κεμεντζές τη λαλίαν….
- Ο Πυλίκον, θα παίζω αλλά εσύ δέβα ‘ς σην πατσή σ’, την Αναστασίαν, και δος ας τρώνε εκείν τα ορφανά … Η χαρά με την χαρά μοιράεται, είπεν ατέν….!
- Εμέρωσεν με το καλόν κι ο Πυλίκον έταξεν τον Αδάμ κιαά να σπάζ’ έναν μουσκάρ’ και φάζ’ το χωρίον αν γλυτών ας σ’ ατό το περισανλούκ..
- Είπεν κ’ εποίκεν ατό . Έστρωσεν τα τραπέζια ‘ς σην αυλήν, εκούξεν όλεν το χωρίον κ’ εσκάλωσαν το φαγοπότ’ . Ο Αδάμ Κιαάς εκάλεσεν και τοι Τουρκάντας ‘ς σο τραπέζ’. Η Συμήρα, νοικοκυρά, τα φαϊα τς εσκουντούλιζαν. Έψεσεν κρέατα και τσιλγόνια κ’ εγόμωσεν τα τραπέζια κ’ εποίκαν έναν γλεντοκόπ’ άμον χαράν…
- Ο Πυλίκον επέρεν την κεμεντζέν κ’ έπαιξεν ους το χάραμαν…. Ο Αδάμ κιαάς ,ο Ποπα Γιώρτς οι Γοτσαγοργοράντ, οι Χοστελάντ , οι Τελληγιοργάντ , οι Καραγιαννάντ’, οι Στεφανάντ’ , όλεν το χωρίον έφαεν κ’ εχόρεψεν ‘ς κ’ εσονλίκεψεν το χωρίον.
Εξόν ας σον Ζεϊνελή΄, ατόν ντ’ επαρέδωσεν τον Πυλίκον . Ο Ζεϊνελής πολλά κ’ επήεν. Ας σην εντροπήν ατ’ εσκώθεν κ’ έφυεν ‘ς σ’ άνθεν το χωρίον, το Σορχούν…..
Η Συμήρα εκείνο τη χρονίαν εποίκεν το στερνοπαίδ’ν α’τς την Αναστασίαν …
Η Αναστασία ετράνυνεν εγέντον έναν έορφον κορτσόπον’ άμον φραντάλα. Ο Πυλίκον με τα τραγωδίας ατ’ εταντίνιζεν κ’ ελαλάσευεν ατέν . Η Αναστασία έρθεν κ’ ετράνυνεν με τα τραγωδίας τη κυρού α’τς..
Εδέβαν ας ατότε ογδόντα χρόνια. Επήγα έναν ημέραν ‘ς σο σπίτ’ να ελέπω ατεν .. Η θεία Αναστασία, άρρωστεσα ‘ς σο κρεβάτ, μίαν έκλαιεν και μίαν έλεεν τα τραγωδίας τη κυρού α’τα, ντ’ ερχουταν ‘ς σο νουν’ α’τς..
Ψηλά ραχόπα πράσινα , ‘ς σην ξενητιάν ‘κι πάτεν
Διαβαίν’νε χρόνια και καιροί ‘ς σ’ έναν τόπον γεράτεν..
‘Σ σα ραχόπα λάσκουμαι ‘ς σα καλυβόπα μένω απάν ‘ς ση στράταν κάθουμαι ,τ’ αρνόπο μ’ αναμένω.
Τσοπάνος με τα πρόατα λάσκουμαι τα ραχία , πίνω τα κρύα τα νερά, σύρω τη μαναχίαν.
Όντες ακούς το λάλοπο μ’ το καντηλόπο μ’ άψον κι όντες κρούγω κ’ εγω ‘ς σο νους σ’, κάθ’κα τ’ αρνόπο σ’ κλάψον..
Τ’ έναν το χέρι μ’ μαξιλάρ’ θέκω κι αποκουμπίζω , τ’ άλλο θέκω ‘ς σο κάρδοπο μ’ και για τ’ εσέν νουνίζω.
Πη αποθάν ‘κι κλώσκεται, πη γερά ‘κι νεούται, πη τρώει και πίν’ και λάσκεται καμίαν ‘κι κομπούται.
Πάω να πάω ‘κ’ επορώ, απάν’ ‘ς σον πάγον πάγω , να λες ‘μεν, φίλ’ με δεύτερον, εκείνο πα ευτάγω.
Ναϊλί εμέν εγέρασα , έσπριναν τα μαλλια μ’ , τα ποδάρια μ’ εκόπανε, εχάθεν η λαλία μ’..
‘Σ σον κόσμον που ‘κ’ εγάπεσεν, φιλίαν που ‘κ’ εποίκεν, ζαϊβάν έρθεν, επέρασεν, γαλαπαλούκ εποίκεν.
Αν αποθάνω θάψτε ‘μεν ‘ς σ’ έναν ψηλόν ραχόπον ν’ ακούγω ,τσοπάν σύριγμαν και κεμεντζές λαλόπον..
Υστερόγραφο :
Ο Πυλίκον ΄ς σα 1924 αρρώστησε από τις κακουχίες ,που τράβηξε .Δεν πρόλαβε να έρθει στην Ελλάδα.. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη σε ηλικία 49 χρόνων από εξανθηματικό τύφο. Τον έθαψαν σε ομαδικό τάφο…… Η σημερινή υπόμνηση είναι ένα μνημόσυνο σ’ αυτούς, που υπερασπίστηκαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ελευθερία…
