Το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης έκοψε τη βασιλόπιτά του την Τρίτη 23 Ιανουαρίου 2024 στο Αρχοντικό Γρ. Βούρκα, στην Κοζάνη. Ο απολογισμός της χρονιάς που πέρασε περιελάμβανε ένα πλούσιο ανασκαφικό, μελετητικό και διοικητικό έργο, έργα αποκατάστασης, ανάδειξης, προστασίας και προβολής αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, εκπαιδευτικά προγράμματα, δράσεις επικοινωνιακού χαρακτήρα και πολλά άλλα.
Πιο αναλυτικά:
Το 2023 ήταν η χρονιά ολοκλήρωσης δύο μεγάλων έργων, η «Μερική ανάδειξη της Πόλης της Αρχαίας Αιανής» και η «Συντήρηση – αποκατάσταση του Δυτικού Πύργου του Βυζαντινού Κάστρου Σερβίων», που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο έργων ΟΧΕ (ΕΣΠΑ). Με επιτυχία ολοκληρώθηκε επίσης και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Τα χρώματα της Σιάτιστας», ενταγμένο στο πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ 2014-2020», στο οποίο έλαβαν μέρος 2.500 μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ένα ακόμη σημαντικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιήθηκε φέτος, το οποίο θα συνεχιστεί, ήταν αυτό του Επιγραφικού Μουσείου, με τίτλο: «Ιστορίες Γραφής: Άνθρωποι, πολιτεύματα, θεσμοί, λατρείες, οικονομία», στο οποίο η Εφορεία συμμετέχει με πέντε επιγραφές του μουσείου Αιανής. Υλοποιήθηκαν επίσης ή είναι σε εξέλιξη επτά έργα ΕΣΠΑ ή άλλων προγραμμάτων της Περιφέρειας ή των Δήμων. Στο πλαίσιο των έργων αυτών, αξιοσημείωτα είναι η αποκάλυψη ενός κτιστού διθάλαμου υστερορωμαϊκού τάφου στην Ελάτη, και ενός τμήματος νερόμυλου μεταβυζαντινών και νεότερων χρόνων στον Άγ. Χριστόφορο.
Το ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ της Εφορείας περιελάμβανε και φέτος σωστικές ανασκαφές στο λιγνιτωρυχείο της Μαυροπηγής της ΔΕΗ, όπου ολοκληρώθηκε η ανασκαφή εκτεταμένου νεκροταφείου με χρήση από την πρώιμη εποχή σιδήρου έως και τα ελληνιστικά χρόνια.
Σημαντικές σωστικές ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν το 2023 και στο πλαίσιο έργων ΑΠΕ, με χρηματοδότηση των ενδιαφερόμενων εταιρειών: Στη Νέα Νικόπολη ανασκάφηκαν υστερορωμαϊκό και βυζαντινό νεκροταφείο, νεκροταφείο πρώιμης εποχής σιδήρου και οικιστικά κατάλοιπα των ρωμαϊκών χρόνων. Στα Λιβερά διερευνήθηκε νεολιθικός οικισμός, ενώ στον Περδίκκα είναι σε εξέλιξη δύο ανασκαφές οικισμού ρωμαϊκών χρόνων και ενός νεκροταφείου, πιθανόν των βυζαντινών. Στο Βέρμιο, στη θέση Καλύβια Ακρινής ολοκληρώθηκε η ανασκαφή στον οικισμό της πρώιμης εποχής σιδήρου. Στο πλαίσιο των έργων αυτών πραγματοποιήθηκαν επίσης εκατοντάδες αυτοψίες και επιβλέψεις εργασιών. Ελέγχθηκαν φέτος επιφανειακά περισσότερα από 54.000 στρέμματα γης, με τη συνολική έκταση από το 2019 να υπερβαίνει τα 500.000 στρέμματα, ενώ οι επιβλέψεις έργων και οι ανασκαφικές διερευνήσεις ξεπέρασαν φέτος τις 60.
Ένα ακόμα μεγάλο έργο που άρχισε να υλοποιείται το 2023 είναι η κατασκευή του Αγωγού Φυσικού Αερίου ΔΕΣΦΑ, σε μήκος 60 χλμ, στο βόρειο τμήμα του νομού. Στην πορεία του εντοπίστηκαν και διερευνήθηκαν δεκάδες (πάνω από 40) θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Μεταξύ των σημαντικότερων συγκαταλέγονται η θέση Βρύση Ποντοκώμης, όπου ανασκάπτονται κτίσματα των ρωμαϊκών χρόνων, η θέση Παλιάμπελα Προαστίου, όπου ανασκάφθηκε νεκροταφείο και κτίσμα των υστερορωμαϊκών χρόνων, η θέση Βάλτος (ή Πάγα) Μεσοβούνου, όπου είναι σε εξέλιξη η ανασκαφή ενός νεολιθικού οικισμού και ενός νεκροταφείου της πρώιμης / μέσης εποχής χαλκού, και μία θέση μεταξύ Κομνηνών και Ανατολικού, όπου ανασκάφηκε κτήριο των βυζαντινών χρόνων.
Εκτός των ανασκαφών, πραγματοποιήθηκαν επίσης εργασίες ταξινόμησης, καταγραφής, συντήρησης, φωτογράφισης και σχεδίασης εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων, καθώς και ψηφιοποίηση αρχείων. Για το 2023 σημειώνουμε ακόμη τη συνέχιση των εργασιών ελέγχου και τακτοποίησης υλικού παλαιότερων ανασκαφών. Εδώ, η Εφορία οφείλει θερμές ευχαριστίες στον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σερβίων – Κοζάνης κ.κ. Παύλο, για την παραχώρηση αποθηκευτικού χώρου στα Σέρβια.
Σε όλα τα παραπάνω έργα απασχολήθηκαν το 2023 περισσότερα από 320 άτομα, κι αυτό δεν σημαίνει μόνο προσλήψεις εργαζομένων και μείωση της τοπικής και όχι μόνο ανεργίας, αλλά και πολύ μεγάλο διοικητικό φόρτο, με τους αρ. πρωτοκόλλου της Εφορείας να προσεγγίζουν τους 9.000. Στο πλαίσιο επίσης των προαναφερθέντων εργασιών, δόθηκε η δυνατότητα πρακτικής άσκησης σε αρκετούς φοιτητές ή απόφοιτους αρχαιολογίας και άλλων ειδικοτήτων, ενώ δόθηκαν και άδειες μελέτης υλικού, διευκολύνοντας παράλληλα τους μελετητές με φιλοξενία στους ξενώνες της Εφορείας.
Σε σχέση με τα ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ, εκπονήθηκαν μελέτες έργων, πραγματοποιήθηκαν αυτοψίες σε ναούς και αρχοντικά, υποδείξεις ενεργειών στους υπεύθυνους, και επιβλέψεις έργων.
Από τις σημαντικότερες εργασίες είναι η υλοποίηση φέτος για δεύτερη χρονιά του προγράμματος καταγραφής και άμεσων εργασιών συντήρησης σε ναούς της Π.Ε. Κοζάνης. Στο πλαίσιο του προγράμματος συντηρήθηκαν στο μουσείο Αιανής 30 περίπου βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες. Επίσης, για πρώτη φορά υλοποιήθηκε πρόγραμμα καταγραφών κειμηλίων και εικόνων ναών, μέσα από το οποίο καταγράφηκαν περίπου 2000 αντικείμενα.
ΑΛΛΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ: Μεταξύ των θεμάτων που απασχόλησαν το 2023 ήταν η Πιστοποίηση των δύο μουσείων της Εφορείας (Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής και Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης), που είναι σε εξέλιξη, η φιλοξενία και γραμματειακή υποστήριξη του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Δυτικής Μακεδονίας, οι άδειες μελέτης υλικού, φωτογράφησης κ.λ.π., οι κάρτες ελευθέρας εισόδου, και η οργάνωση σεμιναρίων με την Πυροσβεστική και το ΕΚΑΒ, προς τους οποίους η Εφορία απευθύνει θερμές ευχαριστίες για την ανταπόκρισή τους και την επιμόρφωση του προσωπικού της Εφορείας.
Αξιοσημείωτο είναι και το ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΟ των αρχαιολόγων της Εφορείας, με πολλές συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες.
Συνεχίστηκε και το 2023 η υλοποίηση ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής. Έλαβαν μέρος 2100 μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης.
Η επικοινωνιακή προβολή της Εφορείας περιελάμβανε και κατά το 2023 πολλές ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ: Συμμετοχή στις παρακάτω δράσεις των κεντρικών υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού:
α) Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές: άνοιγμα του Μακεδονικού Τάφου της Σπηλιάς Εορδαίας.
β) Διεθνής Ημέρα Μουσείων: Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με τίτλο «Tα βότανα και η διαχρονική συμβολή τους στην υγεία», και θεματική ξενάγηση στην Έκθεση του Μουσείου Αιανής, με έμφαση στις προθήκες που σχετίζονται με την υγεία στην Αρχαιότητα.
γ) Πανσέληνος του Αυγούστου: μουσική εκδήλωση που παρουσίασε το Δημοτικό Ωδείο Κοζάνης, με τίτλο: «Η ΞΕΝΙΤΙΑ: ένα μουσικό αφιέρωμα στον ξενιτεμό και στον καημό του νόστου».
δ) Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς: εκδήλωση υπό τον τίτλο «Οινογνωσία: Ιστορικές και Σύγχρονες Μαρτυρίες». Παρουσιάστηκαν ομιλίες με θέμα το κρασί από την προϊστορία έως και τη σύγχρονη εποχή, με τη συμμετοχή οινοπαραγωγών της Π.Ε. Κοζάνης. Στην εκδήλωση προσφέρθηκαν κρασιά από τα οινοποιία και πίτες από το Σύλλογο Γυναικών Αιανής.
ε) Ευρωπαϊκή Ημέρα Συντήρησης: δράση με θέμα «Συντηρώντας τον πλούτο του παρελθόντος», η οποία περιελάμβανε άνοιγμα και ξενάγηση στο εργαστήριο συντήρησης του μουσείου Αιανής. Η Εφορεία μας συμπεριλήφθηκε στο Πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», με τη φιλοξενία στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής της παράστασης «”Λιγνίτη Τόπος ή Τι;”» από τον καλλιτεχνικό οργανισμό Χ-αίρεται Ομάδα Θεάτρου.
Άλλες δράσεις: Στην Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης έγινε συνδιοργάνωση με το Θεατρικό Σχήμα ΑΩ από τα Ιωάννινα την παράσταση «Οιδίποδος Γένος: Η κατάρα των Λαβδακιδών». Με την Τοπική Κοινότητα Απιδέας, Δήμου Βοΐου, έγινε συνδιοργάνωση εκδήλωσης με θέμα «Το αρχαιολογικό έργο στην Απιδέα Βοΐου», που περιελάμβανε ομιλία της επίτιμης προϊσταμένης του Υπουργείου Πολιτισμού Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη. Το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης παρουσίασε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής τη θεατρική παράσταση «Αταίριαστο ζευγάρι», ενώ η Εφορία συνεργάστηκε με τον Πολιτιστικό – Μορφωτικό Σύλλογο Αιανής στην αστροπαρατήρηση που διοργάνωσε στον αύλειο χώρο του μουσείου. Τέλος, έγινε ο στολισμός των χριστουγεννιάτικων δέντρων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής, την Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης και το Αρχοντικό Γρ. Βούρκα, σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς φορείς και την Πρωτοβουλία Νέων Κοζάνης.
Αξιοσημείωτη για το 2023 είναι η σημαντική ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΤΗΤΑΣ σε όλους τους χώρους της Εφορείας, καταγράφοντας τον υψηλότερο μέχρι σήμερα αριθμό επισκεπτών, από την προ πανδημίας περίοδο.
Όλο αυτό το έργο οφείλεται στο σύνολο του προσωπικού της Εφορείας, μόνιμου και έκτακτου, που επέδειξε και φέτος την απαιτούμενη εργατικότητα και συνεργασία, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός ήρεμου εργασιακού περιβάλλοντος, απαραίτητου κατά την άποψή μου για την λειτουργία και αποδοτικότητα των υπαλλήλων όλων των ειδικοτήτων.
ΧΟΡΗΓΟΙ της πίτας και των αναψυκτικών είναι φέτος: Τα Συστήματα Ασφαλείας Δινούσης – Δουλόπικος Ο.Ε., και ο Βλάχος Ιωάννης. Το φετινό ΔΩΡΟ είναι προσφορά του Πρακτορείου Ταξιδίων ΕΡΜΗΣ Tours Φωτόπουλος, και είναι δύο τριήμερα ταξίδια σε προορισμό της επιλογής τους, για δύο τυχερούς.
