Ανδρική υπογονιμότητα - Γράφει ο Γιώβης Γιώργος

Ως υπογονιμότητα ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η αδυναμία ενός ζευγαριού να τεκνοποιήσει μετά από 1 χρόνο ελεύθερων, τακτικών σεξουαλικών επαφών. Περίπου το 15% των ζευγαριών αντιμετωπίζει προβλήματα γονιμότητας με τον άνδρα να «ευθύνεται» σε ποσοστό 40% και ένα 20% να αφορά και τους δυο συντρόφους. Άρα ο άνδρας έχει συμμετοχή σε ποσοστό 60% των περιπτώσεων και αυτό έρχεται σε αντίθεση με την παλαιότερη πεποίθηση ότι το μεγαλύτερο μερίδιο «ευθύνης» το έχει η γυναίκα. Φυσικά ρόλο παίζει και η ηλικία της γυναίκας καθώς στην ηλικία των 35 ετών η γονιμότητα είναι μειωμένη έως και 50% σε σχέση με την ηλικία των 25.

Η έρευνα για την ανδρική υπογονιμότητα ξεκινά με κάτι εύκολο: το σπερμοδιάγραμμα. Με αυτό γίνεται εξέταση του σπέρματος και ελέγχονται κάποιες παράμετροι όπως η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων, ο ολικός αριθμός τους, η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και η ταχύτητά τους, η μορφολογία τους, ο χρόνος ρευστοποίησης, το pH κ.α..Ο χρόνος σεξουαλικής αποχής πριν τη συλλογή του σπέρματος πρέπει να είναι 3-5 μέρες. Αν το σπερμοδιάγραμμα είναι φυσιολογικό τότε ο έλεγχος του άνδρα σταματάει. Αν είναι παθολογικό , ακολουθεί επανάληψη με δεύτερο σπερμοδιάγραμμα και έλεγχος για τα πιθανά αίτια.

Γενικά , σε ένα φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα θα πρέπει να έχουμε όγκο (ποσότητα) πάνω από 2ml, αριθμό σπερματοζωαρίων πάνω από 15 εκατομμύρια ανα ml με ολικό αριθμό σπερματοζωαρίων πάνω από 40 εκατομμύρια, κινητικότητα πάνω από 45% με ταχεία ή μέτρια κίνηση και μορφολογικά πάνω από 4% φυσιολογικά απερματοζωάρια.

Αίτια ανδρικής υπογονιμότητας:

Kιρσοκήλη: κιρσοειδής διάταση των φλεβών του όρχη που προκαλεί παλινδρόμηση και λίμναση του φλεβικού αίματος και αυτό έχει ως επακόλουθο την αύξηση της θερμοκρασίας στο όσχεο. Ανευρίσκεται κυρίως αριστερά και η διάγνωση γίνεται με την ψηλάφηση και το έγχρωμο doppler οσχέου. Ανευρίσκεται ως αιτία στο 40% των υπογόνιμων ανδρών. Η έγκαιρη αντιμετώπισή της με μικροχειρουργική επέμβαση βελτιώνει τις παραμέτρους του σπέρματος.
Ενδοκρινικές διαταραχές: Υπερθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, διαταραχές βασικών ορμονών που επηρεάζουν την σπερματογέννεση (FSH,LH,τεστοστερόνη, προλακτίνη)
Γενετετικές ανωμαλίες: χρωμοσωμιακες ανωμαλίες(σύνδρομο klinefelter),μικροελλείψεις στο χρωμόσωμα Υ, γονίδιο της κυστικής ίνωσης
Ανωμαλίες των γεννητικών οργάνων όπως φίμωση,υποσπαδίας/επισπαδίας αλλά και προγενέστερες χειρουργικές ουρολογικές επεμβάσεις,διαταραχές εκσπερμάτισης, μπορεί να ευθύνονται.
Φλεγμονές και λοιμώξεις του ουροποιητικού όπως προστατίτιδες, επιδιδυμίτιδες, ορχίτιδες, ουρηθρίτιδες μπορεί να ευθύνονται για την ανδρική υπογονιμότητα και η αντιμετώπισή τους φέρει καλά αποτελέσματα.
Κάπνισμα, αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών βλάπτουν τη σπερματογένεση.
Αύξηση της θερμοκρασίας του οσχέου (θερμά λουτρά, σάουνα, έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες για εργασιακούς λόγους)
Η συχνή κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος μειώνει την ποιότητα του σπέρματος ενώ αντίθετα η συχνή κατανάλωση ψαρικών το βελτιώνει
Έκθεση σε χημικά όπως φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα/μυκητοκτόνα, πλαστικά κ.α.
Έντονο άγχος και stress επιδρούν αρνητικά στη σπερματογένεση

O ιατρικός έλεγχος του υπογόνιμου άνδρα , περιλαμβάνει το ιστορικό και τη φυσική εξέταση, το σπερμοδιάγραμμα και τη καλλιέργεια σπέρματος, τον ορμονικό έλεγχο (FSH,LH,προλακτίνη, τεστοστερόνη,T3,T4,TSH).Σε μερικές περιπτώσεις χρειάζεται ανάλυση χρωμοσωμάτων(καρυότυπος) ή ανοσλογικός έλεγχος. Υπέρηχος ουροποιητικού, triplex οσχέου ή και διορθικό υπερηχογράφημα.

Σε ασθενείς με μη αποφρακτική αζωοσπερμία (όταν δεν ανευρίσκονται σπερματοζωάρια στο σπερμοδιάγραμμα), χρειάζεται βιοψία όρχεως. Γίνεται δηλαδή ανεύρεση χειρουργικά σπερματοζωαρίων από τους όρχεις ώστε ο ασθενής αυτός να μπορεί να τεκνοποιήσει με δικό του γεννετικό υλικό.

Η θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας χωρίζεται ανάλογα με το αίτιο που την προκάλεσε, έτσι:

Σε φλεγμονές και λοιμώξεις χρησιμοποιούνται αντιβιωτικά βασιζόμενα σε αντιβιογράμματα
Σε κιρσοκήλη γίνεται απολίνωση των σπερματικών φλεβών με υποβουβωνική μικροχειρουργική επέμβαση με χρήση μικροσκοπίου. Η βελτίωση στο σπέρμα φαίνεται 6 μήνες μετα το χειρουργείο και ανέρχεται σε 70% των ασθενών.
Σε αποφρακτικού τύπου αζωοσπερμία, η οποία προκαλείται συνήθως από αποφραξη του σπερματικού πόρου ή της επιδιδυμίδας γίνεται παράκαμψη της απόφραξης χειρουργικά
Σε μη αποφρακτική αζωοσπερμία γίνεται προσπάθεια ανεύρεσης σπερματοζωαρίων με βιοψία όρχεων
Σε ανοσολογικά αίτια (αντισπερμικά αντισώματα) γίνεται παραπομπή σε ειδικό ανοσολόγο.
Σε ορμονικές διαταραχές χορήγηση ορμονών(υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός). Άτομα με θυρεοειδοπάθεια ή σακχαρώδη διαβήτη γίνεται παραπέμπονται σε Ενδοκρινολόγο.
Σκευάσματα με ψευδάργυρο, σελήνιο, αμινοξέα και βιταμίνη Ε μπορεί να έχουν ευεργετική επίδραση στη σπερματογένεση
Κατανάλωση ψαρικών, διακοπή καπνίσματος, απώλεια βάρους σε παχύσαρκους είναι μερικές αλλαγές στον τρόπο ζωής που έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στο σπέρμα.