Δημήτρης Μιμιλίδης
«… οι άξιοι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την εξουσία ούτε για τα χρήματα ούτε για τη δόξα· γιατί ούτε πληρωμένοι θέλουν να χαρακτηριστούν, εισπράττοντας φανερά μισθό για το αξίωμά τους, ούτε κλέφτες, αποκομίζοντας κρυφά κέρδος από αυτό. Ούτε πάλι για τη δόξα· γιατί δεν είναι φιλόδοξοι. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει κάποιος αναγκασμός γι’ αυτούς και κάποια τιμωρία προκειμένου να θελήσουν να ασκήσουν εξουσία – έτσι που να θεωρείται ντροπή να αναλάβει κανείς με τη θέλησή του κυβερνητικό αξίωμα προτού να εξαναγκαστεί να το πράξει – , κι η πιο μεγάλη τιμωρία εδώ είναι να τον εξουσιάζει κάποιος χειρότερός του, αφού ο ίδιος δεν θα έχει τη διάθεση να κυβερνά».
Πλάτων, Πολιτεία 347 b-c Μετάφραση: Ν. Σκουτερόπουλος
Αυτά λοιπόν μας λέει ο πατριάρχης της φιλοσοφίας των ιδεών. Είναι βέβαια ο Πλάτωνας, στον οποίο καταλογίστηκε, όχι άδικα πάντα, η κατηγορία του ολοκληρωτισμού, του ελιτισμού και της θεοκρατίας, υπό το φιλελεύθερο ή προοδευτικό βλέμμα του 20ού αιώνα. Το να μας εξουσιάζουν κάποιοι χειρότεροί μας είναι η αυστηρότερη τιμωρία μας. Το έγκλημα για το οποίο τόσο αυστηρά τιμωρούμαστε δεν είναι άλλο από το ότι δεν θέλουμε να ασκήσουμε εξουσία, ή, λίγο ευρύτερα και προσαρμοσμένο στο σήμερα, δεν θέλουμε να μετέχουμε στην άσκηση εξουσίας και στις δημόσιες υποθέσεις, στα κοινά, όπως λέμε.
Την τιμωρία αυτή δεν την επιβάλλει κανένα δικαστήριο αρμόδιο για την ιδιώτευση· την επιβάλλουμε οι ίδιοι εμείς στον εαυτό μας την ώρα ακριβώς που απέχουμε από όσα μας αφορούν και επιλέγουμε να αναθέσουμε αυτό μας το καθήκον στους ειδικούς και στους επαγγελματίες της πολιτικής. (Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που είναι τόσο κοντά η ιδιώτευση με την ιδιωτεία, δηλαδή την πνευματική νωθρότητα, για τους αρχαίους εκείνους, των οποίων εμείς θέλουμε να λεγόμαστε απόγονοι και άρα κληρονόμοι.) Είναι ομολογουμένως μια πολύ σκληρή ποινή, όχι όμως άδικη. Αυτός ακριβώς ο δίκαιος χαρακτήρας της ποινής, ο εξαναγκασμός, υπαγορεύει και την διέξοδο: το μόνο που μένει λοιπόν και πρέπει να κάνουμε για να επέλθει η κάθαρση, είναι να ασχοληθούμε επιτέλους όλοι με τα δημόσια πράγματα, με όσα μας αφορούν και αφορούν το μέλλον των παιδιών μας και του τόπου αυτού που μας ανήκει. Το πάρτι της κομματοκρατίας τελειώνει πάνω στα ερείπια της κοινωνίας. Το σύστημα αυτό δεν έχει πλέον καμία επαφή με την σημερινή πραγματικότητα, η κρίση νομιμοποίησης είναι και αξεπέραστη και μόνο μια επίφαση νομιμοφάνειας έμεινε σαν φύλλο συκής, που προσπαθεί να κρύψει ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός, δεν έχει την εμπιστοσύνη των υπηκόων του.
Πρέπει να τους βάλουμε όλους αυτούς τους «πατέρες του έθνους», τωρινούς και μελλοντικούς, στη θέση τους που δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτή του απλού αντιπροσώπου, ο οποίος θα είναι ανά πάσα στιγμή ανακλητός από τον εντολέα του. Πρέπει να θυμίσουμε σε όλους αυτούς τους αναβάτες της εξουσίας ότι πρέπει να αφιππεύσουν επειδή το άλογο που καβαλάνε έγινε έλλογο και θα τους ξεφορτωθεί από μόνο του. Η εξουσία δεν τους ανήκει· είναι του λαού, των πολιτών. Πρέπει να μάθουν ότι «υπουργός», από τον 5ο αιώνα π.Χ., σημαίνει υπηρέτης, βοηθός. Πρέπει να τους κάνουμε να καταλάβουν ότι όταν θα έρθει η ώρα της δικαιοσύνης, κάθε ένας που καταχράστηκε την ψήφο που έλαβε θα τιμωρηθεί με νόμο ο οποίος θα θεωρεί το αδίκημα του πολιτικού ως ιδιώνυμο, εφ’ όσον αυτό στρέφεται, όχι εναντίον ενός ατόμου, αλλά εναντίον του συνόλου της κοινωνίας.
Όταν λοιπόν θα γίνει αυτό, η πολιτική θα πάψει να είναι το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου· δεν θα είναι καν επάγγελμα. Αυτός που θα ασχολείται με τα δημόσια πράγματα δεν θα κινδυνεύει να τον χαρακτηρίσουν κλέφτη, ούτε καν πληρωμένο, όπως διαπιστώνει ο Πλάτωνας. Και η φιλοδοξία θα είναι θεμιτή αν εξαντλείται στον στόχο να προσεγγίσει ο πολίτης το δημόσιο αγαθό και το κοινό καλό ως ιδιωτικό. Άξιοι άνθρωποι για την άσκηση εξουσίας είμαστε όλοι οι πολίτες υπό καθεστώς ανοιχτού, δημόσιου ελέγχου και λογοδοσίας. Η άσκηση μάλιστα σε θεσμούς ανοιχτής δημοκρατίας θα ανεβάζει καθημερινά το επίπεδο της συμμετοχής και το ύφος της πολιτικής δράσης. Δεν πρόκειται κανείς, υπ’ αυτή τη συνθήκη, να αποδειχτεί «πονηρότερος» από αυτούς που αποτελούν την πολιτική και οικονομική ελίτ της σημερινής Ελλάδας. Ασφαλώς, η αίσθηση της ασυδοσίας και η βεβαιότητα της ατιμωρησίας πρέπει να εκλείψουν οριστικά.
Δεν πρόκειται για μια ουτοπία όπως η πλατωνική Πολιτεία και τόσες άλλες που δεν εφαρμόστηκαν ή αν εφαρμόστηκαν οι λαοί το μετάνιωσαν πικρά. Πρόκειται για την αφύπνιση μόνο, για την ηρωική έγερση από τον καναπέ και την απόδραση από την απέλπιδα ψευδαίσθηση της αδυναμίας μας. Εκεί βρίσκεται η πηγή της δικής τους δύναμης. Όσο θα ελπίζουμε ότι κάτι θα πάει καλύτερα και ότι «μπόρα είναι, θα περάσει», το καθεστώς αυτό θα διαιωνίζεται. Αν συνεχίσουμε να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στην εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία, με την ανά τετραετία (θεωρητικά) άσκηση του δικαιώματος να επιλέγουμε κάποιους από τους προεπιλεγμένους, είναι σίγουρο ότι θα μας εξουσιάζει κάποιος χειρότερός μας, όπως λέει ο Πλάτωνας στο απόσπασμα.
Αν όλοι κάνουμε κάτι μικρό, που όμως θα υπερβαίνει λόγω της ποιότητας την μέχρι τώρα μετριότητα, το άθροισμα που θα προκύψει θα καταπλήξει κι εμάς τους ίδιους. Η δύναμη να ορίσουμε τις ζωές μας και να κρατήσουμε την αξιοπρέπειά μας βρίσκεται στα χέρια μας. Αν θέλουμε την χαρίζουμε, όπως κάνουμε μέχρι τώρα, στους κατ’ επάγγελμα μαστροπούς της ελπίδας με αντάλλαγμα μια υπόσχεση για το αύριο. Αν δεν θέλουμε, την κρατάμε και αναλαμβάνουμε εμείς οι ίδιοι την ευθύνη, χωρίς μεσάζοντες.
