Σύμφωνα με την Unesco η παγκόσμια κληρονομία είναι το κληροδότημα μας από το παρελθόν, αυτό με το οποίο ζούμε σήμερα και θα το παραδώσουμε στις μελλοντικές γενιές. Τα μνημεία του πολιτισμού είναι πηγή ζωής και έμπνευσης και ανεξάρτητα από τον τόπο και τον χρόνο που δημιουργήθηκαν, ανήκουν σε όλη την ανθρωπότητα. Η βιομηχανική κληρονομιά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και πρωταρχικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης μιας κοινωνίας. Η βιομηχανική κληρονομιά μπορεί να είναι:
- Η συναρμολόγηση παλαιοτέρων ή νεώτερων καταλοίπων της βιομηχανίας με σκοπό την κατανόηση της λειτουργία τους.
- Η προστασία των μηχανημάτων ή κτιρίων λόγω του τεχνικού, αισθητικού ή ιστορικού τους ενδιαφέροντος.
- Η εξεύρεση νέων χρήσεων για τα εγκαταλειμμένα στοιχεία του βιομηχανικού τοπίου.
- Η χρησιμοποίηση των αποτελεσμάτων, έτσι ώστε οι νέες γενιές να μαθαίνουν για το πώς έζησαν και εργάστηκαν οι προηγούμενες.
Η ιστορία της βιομηχανικής κληρονομιάς στην Ελλάδα ξεκινά το 1830, με την πόλη της Λιβαδειάς να κατατάσσεται ανάμεσα στις πρώτες που ανέπτυξαν βιομηχανική δραστηριότητα. Τη δεκαετία του ’60 ξεκίνησε η εκμετάλλευση της παραγωγής και της διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας από τη ΔΕΗ και τέθηκε σε λειτουργία ο ατμοηλεκτρικός σταθμός της Πτολεμαΐδας.
Το μέλλον των βιομηχανικών εγκαταστάσεων
Ο βιομηχανικός τουρισμός μπορεί να περιλαμβάνει τοπία, περιοχές ή κτίρια που επαναχρησιμοποιούνται είτε εξολοκλήρου είτε με μουσειακή χρήση του εξοπλισμού και παράλληλη χρήση του υπόλοιπου κελύφους. Παράδειγμα τέτοιας περίπτωσης αποτελεί το εργοστάσιο οπλών και πυρομαχικών στην Καρλσρούη της Γερμανίας, που κτίστηκε μεταξύ 1914 και 1918, και σήμερα μετατράπηκε από τον αρχιτέκτονα Peter Schweger σε έναν χώρο προηγμένης τεχνολογίας και καλλιτεχνικού πειραματισμού, στεγάζοντας το Κέντρο Τέχνης και Τεχνολογίας των Μέσων . Αλλά και ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενεργείας Bankside στις όχθες του Τάμεση στο Λονδίνο, που σήμερα λειτούργει ως Πινακοθήκη σύγχρονης τέχνης, την οποία στα πρώτα πέντε έτη λειτουργία της, την επισκέφθηκαν πάνω από 20 εκατ. επισκέπτες, δημιουργώντας έτσι 4.000 νέες θέσεις εργασίας (εικ. 2).
Αντίστοιχα στην Ελλάδα υπάρχει η Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων, ένας ζωντανός πολυχώρος πολιτισμού, από τους πιο ενδιαφέροντες της Ευρώπης, που φιλοξενεί εκδηλώσεις ποικίλου ενδιαφέροντος από το 1999 (εικ. 3). Άλλες περιπτώσεις επανάχρησης είναι :
- Το μεταξουργείο Αθηναΐς στον Βοτανικό, που μετατράπηκε σε πολυχώρο πολιτισμού (συνεδριακό κέντρο, εκθέσεις, θέατρο, μουσική, café, εστιατόρια).
- Το Χυτήριο στην Ιερά οδό, που μετατράπηκε σε θέατρο.
- Το εργοστάσιο υφαντουργίας Σικιαρίδη, όπου στεγάζεται η Σχολή Καλών Τεχνών.
- Ένα τμήμα των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ στο Φάληρο, που αξιοποιείται για συναυλίες και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Η στόχευση του βιομηχανικού τουρισμού
Ο βιομηχανικός απευθύνεται σε όλους εκείνους που θέλουν να δώσουν νόημα στον ελεύθερο χρόνο τους, όπως:
- στους μόνιμους κάτοικους των περιοχών που θέλουν να εμβαθύνουν στις ρίζες στους και την ιστορία της περιοχής τους
- στους τουρίστες-περιηγητές, που θέλουν να εμπλουτίσουν τα ταξίδια τους με πολιτισμικές δραστηριότητες
- στους μαθητές που συνειδητοποιούν την ανάγκη διατήρησης της πολιτιστικής και βιομηχανικής κληρονομιάς
- στους επαγγελματίες που αναπτύσσουν την τεχνογνωσία και την καινοτομία στην επιχείρησή τους.
Η ανάπτυξη του βιομηχανικού τουρισμού έχει θετικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, αυξάνει το κατά κεφαλήν εισόδημα και ενισχύει τον δεσμό μεταξύ των πολιτών και της περιοχής. Επιπλέον, η γη αποκτά πρόσθετη αξία και η περιοχή γίνεται πόλος έλξης για τους τουρίστες. Όλα αυτά οδηγούν μακροπρόθεσμα στην περιφερειακή σύγκλιση, την κοινωνική συνοχή και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Τέλος, ο βιομηχανικός τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει ως ευκαιρία διαφοροποίησης του τοπικού τουριστικού προϊόντος, να απογειώσει τον τουρισμό σε περιοχές χωρίς τουριστικούς πόλους έλξης και να δώσει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να αναπτύξουν ιδιαίτερες οπτικές και αισθητικές εμπειρίες.
Η Εορδαία διαθέτει πλούσιο και σπάνιο βιομηχανικό παρελθόν. Είναι, συνεπώς, προφανής η ανάγκη να χαραχθεί συγκεκριμένη στρατηγική μετατροπής του υφιστάμενου βιομηχανικού αποθέματος σε τουριστικό πόλο έλξης.
