Στις στοματολογικές εκδηλώσεις ασθενών με Σακχαρώδη Διαβήτη υπάγονται η περιοδοντική νόσος, η ξηροστομία, οι λοιμώξεις, ο ομαλός λειχήνας του βλεννογόνου του στόματος και η στοματοδυνία. Οι στοματολογικές εκδηλώσεις στον Σακχαρώδη Διαβήτη έχουν αποκτήσει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια καθώς ενδέχεται να υπάρχει μία αμφίδρομη σχέση μεταξύ αυτών και του ΣΔ. Από τη μία πλευρά υπάρχουν αρκετές επιδημιολογικές, προοπτικές και διασταυρούμενες μελέτες, οι οποίες δείχνουν ότι ο Σακχαρώδης Διαβήτης (τύπου 1 και 2) αποτελεί έναν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της περιοδοντίτιδας (η οποία αποτελεί και την σημαντικότερη εκδήλωση), αλλά και των υπολοίπων εκδηλώσεων. Από την άλλη πλευρά η περιοδοντίτιδα έχει ενοχοποιηθεί για την επιδείνωση του γλυκαιμικού ελέγχου σε άτομα με διαβήτη. Οι μηχανισμοί και για τις δύο καταστάσεις δεν έχουν απόλυτα διευκρινισθεί. Επιπρόσθετα, υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι η σοβαρότητα της περιοδοντίτιδας σχετίζεται και με τη βαρύτητα των διαβητικών επιπλοκών.
Περιοδοντική νόσος
Η Περιοδοντική Νόσος (ΠΝ) αποτελεί ίσως τη σοβαρότερη επιπλοκή επί Σακχαρώδους Διαβήτη (ΣΔ) όσον αφορά την στοματική κοιλότητα και έχει θεωρηθεί ως η έκτη σε συχνότητα επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη. Η ΠΝ περιλαμβάνει την ουλίτιδα και την περιοδοντίτιδα. Η ουλίτιδα (φλεγμονή των ούλων) χαρακτηρίζεται από ούλα ερυθρά και οιδηματώδη που εύκολα αιμορραγούν κατά την άσκηση μηχανικής πιέσεως, όπως συμβαίνει κατά την μάσηση σκληρών τροφών ή κατά το βούρτσισμα των δοντιών. Η διαδικασία μπορεί να αντιστραφεί με την καλή υγιεινή του στόματος. Όταν η φλεγμονή αυτή επεκταθεί στους υπόλοιπους περιοδοντικούς ιστούς και αργότερα με την καταστροφή και του φατνιακού οστού, δημιουργείται ο περιοδοντικός θύλακος που οδηγεί στη φατνιολυσία και στην κινητικότητα των δοντιών. Η περιοδοντίτιδα καθίσταται προοδευτικά επιδεινούμενη με αργό ρυθμό, αλλά η καταστροφή των ιστών η οποία επιτελείται, είναι μη-αντιστρεπτή διαδικασία. Σε προχωρημένα στάδια παρατηρείται η αύξηση του βάθους του θυλάκου , η οποία συμβαίνει λόγω της χαλάρωσης του περιοδοντικού συνδέσμου, αλλά και της παράλληλης και συνεχιζόμενης απορρόφησης του φατνιακού οστού. Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι η κινητικότητα του δοντιού. Επίσης χαρακτηριστική είναι η μετακίνηση των δοντιών προστομιακά καθώς και η κακοσμία του στόματος. Αν η περιοδοντίτιδα δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, οδηγεί στην απώλεια των δοντιών. Η ΠΝ επί διαβητικών οφείλεται κυρίως στα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας. Ο αρρύθμιστος ΣΔ προδιαθέτει ή και επιδεινώνει την ήδη εγκατεστημένη περιοδοντίτιδα και καθιστά την πρόγνωσή της πτωχότερη. Επομένως, η καλή ρύθμιση του επιπέδου γλυκόζης του αίματος οδηγεί στην αντιμετώπιση της περιοδοντικής νόσου και στην αναχαίτιση της καταστροφής των περιοδοντικών ιστών. Αλλά και η διατήρηση της υγείας του περιοδοντίου φαίνεται ότι συμβάλει στη σωστή ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης του αίματος (όπως κάθε φλεγμονή) οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή κυτοκινών και αυξημένη αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη, που έχει ως επακόλουθο τον αυξημένο κίνδυνο εμφανίσεως σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Γι αυτό η σχέση σακχαρώδους διαβήτη και περιοδοντίου είναι αμφίδρομη, γεγονός που επισημαίνει τη σπουδαιότητα της διατήρησης της υγείας των οδοντικών και περιοδοντικών ιστών για τη σωστή ρύθμιση του σακχάρου του αίματος.
Ξηροστομία
Η επίδραση του ΣΔ στη λειτουργία των σιαλογόνων αδένων αποτελεί ενδιαφέρον στοματολογικό εύρημα. Διαβητικοί ασθενείς με πλημμελή έλεγχο της γλυκόζης του αίματος λόγω της πολυουρίας και της εξ αυτής απώλειας υγρών, εμφανίζουν μειωμένη έκκριση σάλιου, ιδιαίτερα των παρωτίδων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ξηροστομίας. Μερικές φορές είναι δυνατόν να παρατηρηθεί ασυμπτωματική αμφοτερόπλευρη διόγκωση των παρωτίδων σιελογόνων αδένων (σιαλαδένωση), ιδιαίτερα όταν ο έλεγχος της γλυκόζης του αίματος είναι πλημμελής. Ο βλεννογόνος του στόματος εμφανίζεται ξηρός, ερυθρός, λεπτός και στιλπνός. Υποκειμενικά ο ασθενής παραπονείται για αίσθημα καύσου, ενώ εμφανίζει δυσκολία στην ομιλία και στην μάσηση. Βεβαίως εκτός του σακχαρώδους διαβήτη πρέπει να συνεκτιμηθούν και άλλες ασθένειες ή καταστάσεις οι οποίες ενδεχομένως να συνυπάρχουν και που οδηγούν ή συμβάλλουν στην εμφάνιση της ξηροστομίας όπως π.χ. είναι το σύνδρομο Sjοgren, διάφορες αναιμίες, νευρολογικές παθήσεις, αγχώδεις διαταραχές ή η λήψη διαφόρων φαρμάκων και το κάπνισμα. Η σωστή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος οδηγεί στη βελτίωση της καταστάσεως. Το σάλιο ως γνωστόν, ασκεί αντιτερηδονική προστασία λειτουργώντας ως ρυθμιστικό διάλυμα, εξουδετερώνοντας τα οξέα που παράγονται κατά τον μεταβολισμό των μονοσακχαριτών από την μικροβιακή χλωρίδα του στόματος. Επιπλέον διαθέτει αμυντικούς μηχανισμούς, με τα ένζυμα και τις ανοσοσφαιρίνες που περιέχει έναντι των παθογόνων μικροβίων. Συνεπώς οι ασθενείς που εμφανίζουν ξηροστομία είναι ευαίσθητοί στην τερηδόνα και ανάπτυξη ενδοστοματικών φλεγμονών όπως η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα.
Ενδοστοματικές λοιμώξεις
Οι λοιμώξεις της στοματικής κοιλότητας είναι κυρίως μικροβιακής, ιογενούς και μυκητιασικής αιτιολογίας. Στις μικροβιακές λοιμώξεις υπάγονται τα οδοντοφατνιακά αποστήματα, τα αποστήματα μαλακών μορίων, η οξεία ελκονεκρωτική ουλίτιδα και η γαγγραινώδης στοματίτιδα. Στις ιογενούς αιτιολογίας λοιμώξεις προεξάρχουσα θέση κατέχει η ερπητική ουλοστοματίτιδα που οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα τύπου 1.
Ο μύκητας Candida Aldicans είναι το κυριότερο αίτιο της μυκητιάσεως του βλεννογόνου του στόματος και εμφανίζεται με διάφορες μορφές. Η υπεργλυκαιμία ευνοεί την ανάπτυξη καντιντιάσεως του βλεννογόνου του στόματος με την ψευδομεμβρανώδη μορφή είτε με τη μορφή των βλαβών όπως η συγχειλίτιδα και η στοματίτιδα από οδοντοστοιχίες.
Ομαλός λειχήνας του βλεννογόνου του στόματος
Ο ομαλός λειχήνας είναι συχνό φλεγμονώδες νόσημα του δέρματος και των βλεννογόνων, άγνωστης αιτιολογία. Η συνηθέστερη μορφή του ομαλού λειχήνα του βλεννογόνου του στόματος είναι η δικτυωτή, δεύτερη σε συχνότητα έρχεται η διαβρωτική μορφή. Σε αρκετές περιπτώσεις ο ομαλός λειχήνας είναι δυνατόν να εμφανιστεί με περισσότερες από μία μορφή. Η εμφάνιση ομαλού λειχήνα του στόματος σε διαβητικούς ασθενείς αποτελεί ενδιαφέρον ενδοστοματικό εύρημα.
Στοματοδυνία
Η στοματοδυνία εκδηλώνεται ως αίσθημα καύσου του βλεννογόνου του στόματος χωρίς την ύπαρξη συγκεκριμένης αιτίας (<<σωματικής>> δηλαδή βλάβης ή νόσου). Αποτελεί μια παραισθησία και χαρακτηρίζεται ως σωματική εκδήλωση αγχώδους διαταραχής. Οταν το αίσθημα καύσου υπάρχει μόνο στη γλώσσα, ιδιαίτερα στα πλάγια χείλη καθώς και στην κορυφή αυτής, τότε η κατάσταση αυτή ονομάζεται γλωσσοδυνία. Μεταξύ των προδιαθεσικών παραγόντων από ορισμένους συγγραφείς, αναφέρεται ο σακχαρώδης διαβήτης όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένος, ώστε η καλή ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη να επιφέρει ύφεση της στοματοδυνίας.
Συμπερασματικά η καλή ρύθμιση του διαβήτη συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης των στοματολογικών εκδηλώσεων. Συνεπώς, συνιστάται η καλή συνεργασία μεταξύ ασθενών, οδοντιάτρων και διαβητολόγων, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση του διαβήτη και των επιπλοκών του.
ΓΟΥΓΟΥΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ειδικός Παθολόγος
Εξειδικευθείς στον Σακχαρώδη Διαβήτη