Το άθλημα της Χειροσφαίρισης με 11 παίκτες
Το άθλημα της Χειροσφαίρισης φαίνεται πως προήλθε από το ποδόσφαιρο και μπορεί να ήταν μια μορφή μετεξέλιξής του με τα χέρια και τα πόδια. Στην Ευρώπη μέχρι το 1960 η Χειροσφαίριση παιζόταν με 11 παίκτες σε μεγάλο γήπεδο και ενίοτε σε μικρό γήπεδο με 7 παίκτες, όπως παίζεται και σήμερα. Η μετεξέλιξη του παιχνιδιού με 7 παίκτες προήλθε από τις εγγενείς, κυρίως δυσκολίες που προέκυπταν από τις αναβολές και ματαιώσεις των αγώνων, λόγω των καιρικών συνθηκών. Η καθιέρωση του παιχνιδιού με 7 παίκτες συνέβαλε αποτελεσματικά στην περαιτέρω ποιοτική εξέλιξή του, γιατί μπορούσε να παιχτεί και σε κλειστό χώρο.
Στην Ελλάδα η Χειροσφαίριση με 11 παίκτες παίχτηκε πριν το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και για μια δεκαετία ακόμη μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Ο πρώτος αγώνας χειροσφαίρισης καταγράφεται το 1922, σε αγώνα επίδειξης που έγινε στο γήπεδο ποδοσφαίρου του Πανελληνίου μεταξύ των ομάδων του Πανελληνίου και της μικτής ομάδας Εθνικού και Νήαρ Ηστ. Πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το παιχνίδι παιζόταν στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη σε τοπικό επίπεδο είτε μεταξύ ομάδων είτε μεταξύ σχολείων.
Το άθλημα της Χειροσφαίριση με 7 παίκτες
Η Χειροσφαίριση με την μορφή που την ξέρουμε σήμερα, 7 παίκτες σε μικρό γήπεδο πρωτοκαλλιεργήθηκε στο Αμύνταιο από την Άνοιξη του 1974, όταν στο Γυμνάσιο Αμυνταίου συνυπήρξαν οι καθηγητές φυσικής αγωγής Θανάσης Ζάκας και Χρήστος Κοτζαμανίδης , οι οποίοι ξεκίνησαν να καλλιεργούν το άθλημα στην πόλη, σε ανοιχτό γήπεδο, όποτε το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες.
Σε κάθε σχεδόν μάθημα οι γραμμές του χωμάτινου γηπέδου οριοθετούνταν με ένα ακόντιο ενώ για εστίες τοποθετούνταν αρχικά φόρμες των μαθητών και αργότερα πέτρες (τοποθετούνταν οι πέτρες αντί τις φόρμες, για να αποφεύγονται οι προστριβές μεταξύ των μαθητών, όταν η μπάλα χτυπούσε στις φόρμες και δεν ήταν εμφανής ο καταλογισμός του γκολ).
Στο Αμύνταιο η πρώτη επίσημη διοργάνωση Χειροσφαίρισης
Το άθλημα πρωτοπαίχτηκε επισήμως στην αυλή του Γυμνασίου Αμυνταίου στις 13 Φεβρουαρίου 1977, στις 12 το μεσημέρι με τη συμμετοχή έξι ομάδων, τεσσάρων αρρένων (Αμύντας Αμυνταίου, ΝΕΛΕ Αμυνταίου, Γυμνάσιο Αμυνταίου, Εθνικός Κοζάνης) και δύο θηλέων (Αμύντας Αμυνταίου, Γυμνάσιο Αμυνταίου). Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 4 αναμετρήσεις:
Τρείς σε επίπεδο Ανδρών
Στον πρώτο αγώνα αντίπαλοι ήταν οι ομάδες του «Αμύντα Αμυνταίου» και του «Εθνικού Κοζάνης» που ολοκληρώθηκε με σκόρ 8-2 υπέρ του «Αμύντα».
Στον δεύτερο αγώνα αναμετρήθηκαν οι ομάδες του «Αμύντα Αμυνταίου» και της «Νομαρχιακής Επιτροπής Λαϊκής Επιμόρφωσης Αμυνταίου» που ολοκληρώθηκε με σκόρ 16-6 υπέρ του «Αμύντα»,
και στον τρίτο αγώνα αντίπαλοι ήταν οι ομάδες της «Νομαρχιακής Επιτροπής Λαϊκής Επιμόρφωσης Αμυνταίου» και του «Λυκείου Αμυνταίου» που ολοκληρώθηκε με σκορ 6-3 υπέρ της «ΝΕΛΕ».
Την ομάδα του «Αμύντα» Αμυνταίου αποτελούσαν οι παίκτες: Μουταφίδης Νικόλαος, Μουταφίδης Αναστάσιος, Κοτζαμανίδης Χρήστος, Παπαχρήστου Νικόλαος, Τζήγας Θωμάς, Τραϊανός Βασίλειος και Χατζίκας Δημήτριος.
την ομάδα του «Εθνικού» Κοζάνης αποτελούσαν οι παίκτες: Μούττας, Τζιούτζιος, Μαυροματίδης, Γιάντζος, Καλαμάτας, Κάβουρας, Παπαϊωάνου, Μάμμας, Τσακιλτζίδης, Βασιλειάδης και Κωνσταντινίδης, ενώ προπονητής της ήταν ο ΚΦΑ Αθανάσιος Μιμίτος.
Την ομάδα του «Λυκείου» Αμυνταίου αποτελούσαν οι παίκτες: Δήμας Ιωάννης, Παπαδόπουλος Γεώργιος, Μπάρζας Γεώργιος, Αναστασιάδης Γεώργιος, Καζαντζίδης Παύλος, Λαζαρίδης Κων/νος και Δέτσικας Ηλίας.
Την ομάδα της «ΝΕΛΕ» αποτελούσαν οι παίκτες: Καζαντζίδης Πραξιτέλης, Τσουμήτας Αλέξανδρος, Ρακόπουλος Πέτρος, Γιώσκος Νικόλαος, Σαρακατσάνης Ευάγγελος, Μπούτσης Ηλίας, Λαζαρίδης Ιωάννης και Κοκτσίδης Κων/νος.
Μία σε επίπεδο Γυναικών
Στις γυναίκες αναμετρήθηκαν οι ομάδες του «Αμύντα» και της «Νομαρχιακής Επιτροπής Λαϊκής Επιμόρφωσης Αμυνταίου» και το παιχνίδι ολοκληρώθηκε με σκόρ 1-0 υπέρ του «Αμύντα».
Τη γυναικεία ομάδα του «Αμύντα» Αμυνταίου αποτελούσαν οι παίκτριες: Νικολαϊδου, Γιαννίδου, Μούρτζου Βασιλική, Χατζή, Μπάρου, Γαργάνη Ανθούλα, και Ταμίλια Ζαχαρούλα.
Τέλος, τη γυναικεία ομάδα της «ΝΕΛΕ» αποτελούσαν οι παίκτριες: Χατζηιωάννου Αλεξάνδρα, Παπαδάκη, Χρηστίδου, Τσουμήτα Στέλλα, Φωτιάδου Παρθένα, Χατζηκωνσταντίνου και Παλιάτσου.
Η τελική κατάταξη
Άνδρες
1.Αμύντας Αμυνταίου
2.ΝΕΛΕ Αμυνταίου
3.Λύκειο Αμυνταίου
4.Εθνικός Κοζάνης
Γυναίκες
1.Αμύντας Αμυνταίου
2.ΝΕΛΕ Αμυνταίου
Γραμματείς των αναμετρήσεων ήταν οι μαθήτριες του Λυκείου Χατζηαθανασίου E. και Πετρίδου Μ.
Χρέη διαιτητών ανέλαβαν ο παίκτης-μαθητής Ηλίας Μπούτσης και οι καθηγητές φυσικής αγωγής Χρήστος Κοτζαμανίδης και Αθανάσιος Ζάκας.
Ο ΑΜΥΝΤΑΣ Πρωταθλητής Ελλάδος
Η αρχή είχε γίνει και η ομάδα του Αμύντα που είχε συγκροτηθεί με γηγενείς αθλητές ήταν έτοιμη να αφήσει το δικό της στίγμα της στο άθλημα. Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1977 στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε το Α΄ Πανελλήνιο Τουρνουά Χειροσφαίρισης στον τελικό αναμετρήθηκαν Φίλιππος Βέροιας και Εθνικός Κοζάνης το οποίο ολοκληρώθηκε με 16-10 υπέρ της ομάδας από την Ημαθία, ενώ ο Αμύντας Αμυνταίου κατέλαβε την 3η θέση. Στις 21 Μαΐου 1978 στην Κατερίνη ο Αμύντας Αμυνταίου κατακτά το πρωτάθλημα επικρατώντας στον τελικό του Φιλίππου Βεροίας με σκορ 17-16. Το 1979 αναγνωρίστηκε η ανεξάρτητη Ομοσπονδία Χειροσφαίρισης Ελλάδος (Ο.Χ.Ε.), που διοργάνωσε το πρώτο επίσημο Πρωτάθλημα. Στον τελικό που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 6 Νοεμβρίου 1979 ο Αμύντας Αμυνταίου αντιμετώπισε τον Ιωνικό Ν.Φ., από τον οποίο γνώρισε την ήττα με σκορ 18-14 και έτσι ο Αθηναϊκός σύλλογος κατέκτησε το πρωτάθλημα. Η αναμέτρηση καλύφθηκε τηλεοπτικά από την ΕΡΤ.
