Ακολουθεί η προσφώνηση:
Εξοχώτατε,
Η παρουσία της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας στην Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης σήμερα επικυρώνει την Εθνική σημασία του οργανισμού μας. Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης, μετά από τρεις και πλέον αιώνες αδιάλειπτης λειτουργίας στην σημερινή πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας, αποτελεί μια ιστορική και πνευματική συνέχεια, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση της Εθνικής και Δημοκρατικής συνείδησης της περιοχής.
Εγκαινιάζοντας το νέο αυτό κτήριο, το οποίο θα φιλοξενήσει κάθε πνευματική φιλοδοξία, αναγνωρίζετε με την φυσική σας παρουσία την πρόθεση των ανθρώπων της Δυτικής Μακεδονίας να αντιμετωπίσουν τον παρόντα ιστορικό χρόνο με αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση. Η σημερινή είναι ημερομηνία συμβολική, αλλά και ουσιαστική: τα εγκαίνια δεν είναι μια απλή τελετή, αλλά σημειώνουν μια νέα εκκίνηση στα πολιτιστικά μας πράγματα, την επανίδρυση ενός κεντρικού σταθμού για τα Ελληνικά γράμματα. Για την Εθνική πολιτική της χώρας, τα γράμματα είναι το βαρύ μας πυροβολικό, το Ελληνικό αλφάβητο η μεγάλη μας βιομηχανία, η Ελληνική γραμματεία και σκέψη ο κεντρικός άξονας της διεθνούς μας ταυτότητας. Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι πάντα στην διάθεση του Εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού και με την επίσκεψή σας εδώ τονώνετε και επικυρώνετε αυτήν την διάθεση. Η δε τιμή που σας αποδίδει ο Δήμος Κοζάνης, σε συνδυασμό με την λειτουργία της νέας Βιβλιοθήκης, είναι η αξιότερη και υψηλότερη τιμή που μπορεί να επιδώσει στο ίδιο μας το πολίτευμα.
Φίλες και φίλοι,
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης ταυτίζεται με την ιστορική ύπαρξη της πόλης της Κοζάνης. Ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα σε μια εποχή ιστορικά αχαρτογράφητη και υπό την σκιά του Οθωμανικού ολοκληρωτισμού. Από την συγκρότηση ενός μικρού οικισμού και από την στιγμή που ιδρύθηκε το πρώτο μας σχολείο, συστήθηκε εδώ ταυτόχρονα μια σχολική Βιβλιοθήκη. Τίποτα δεν είναι τυχαίο: ο εφευρέτης του όρου «Νέος Έλλην», Γρηγόριος Κονταρής υπήρξε πρώτος δάσκαλος της πόλης και ιδρυτής της Βιβλιοθήκης μας. Στον 18ο και 19ο αιώνα, η Βιβλιοθήκη αυτή μετετράπη σε μικρό και άτυπο, αλλά θαυματουργό Πανεπιστήμιο, έναν «Οίκο Βελτιώσεως» όπως την ονόμασαν οι άνθρωποί της και στάθηκε ένα από τα σημεία μετάγγισης των αρχών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, οι οποίες αλλού μετεγράφησαν και αλλού μεταγλωττίστηκαν, εδώ όμως πήραν την ορθή πολιτική μετάφρασή τους για τα Ελληνικά πράγματα μέσα από την Σχολή της Κοζάνης.
Και μετά την ένωση όμως της Κοζάνης με το Ελληνικό κράτος, στον 20ό αιώνα, εδώ ήταν που διατηρήθηκε η μνήμη του τόπου, μέσα στις αλλεπάλληλες συρράξεις και ταλαιπωρίες για τον λαό μας, μέσα από την δραματική αλλαγή της οικονομικής φυσιογνωμίας όλης της περιοχής και κρατήθηκε ζωντανή όχι για να γίνει ένας αναμνηστικός ή ψυχαγωγικός χώρος, αλλά για να εγγυάται όσα οι ανυποψίαστοι καιροί συχνά προδίδουν. Τώρα πλέον, στον 21ο αιώνα, με τον Εθνικό χάρτη σε αναμονή αλλαγών και προσαρμογών, άλλων ευοίωνων και άλλων αμφίβολων, η Βιβλιοθήκη προλαβαίνει όπως πάντα τον καιρό της και ετοιμάζεται να λειτουργήσει και πάλι ως προστάτιδα του πολιτισμού μας και ως εύστοχη και ακριβής πολιτική πυξίδα.
Πράγματι, η πόλη μας πάντοτε μοιραία ήκμασε όσο η Βιβλιοθήκη της μεγάλωνε και η Βιβλιοθήκη πλούτιζε όσο οι άνθρωποί της ευημερούσαν. Οι συλλογές της Βιβλιοθήκης μας δεν είναι απόκτημα πλειστηριασμών, αλλά προσφορά των ανθρώπων της πόλης. Λίγα μέτρα από τον χώρο όπου βρισκόμαστε φυλάσσεται το Ιστορικό μας Αρχείο, ένα αποθετήριο του δημοσίου βίου της περιοχής, ένα έξοχο μωσαϊκό των ανθρώπων μας, των προσμονών και των προθέσεών τους. Η Βιβλιοθήκη μας δεν απαρτίζεται λοιπόν από απλές συλλογές αλλά από ιστορικούς και κοινωνικούς διαλόγους. Στις ενθυμήσεις των παλαιών αυτών εντύπων και αρχείων, στα περιθώρια των σελίδων τους, αναδύεται η κάθε κρυμμένη – αλλά ποτέ χαμένη – μαρτυρία του λαού μας. Ακριβώς αυτό φιλοδοξεί να υπηρετήσει η νέα Βιβλιοθήκη: να φυλάσσει ακόμη πιο σίγουρα την παρακαταθήκη αυτή, αλλά και να την αποκαλύπτει σαν ένα αέναο καλειδοσκόπιο στον λαό της περιοχής μας και όχι μόνο.
Η σημερινή διοίκηση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης έκρινε πως με αυτήν την κληρονομημένη ευθύνη οφείλει και πάλι να συνδράμει στους Εθνικούς στόχους και σχεδιασμούς και για αυτόν τον λόγο η τρέχουσα περίοδος σηματοδοτείται από μία διμερή συνεργασία με τον Εθνικό μας φορέα, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Τα οφέλη αυτής της συνεργασίας μπορούν να είναι πολλά και μπορούν να είναι παραδειγματικά για όλες τις Βιβλιοθήκες της χώρας. Θα πρέπει, για το κοινό καλό όλων, η συνεργασία να είναι επιτυχημένη και να ανανεώνεται συνεχώς. Είμαστε πεπεισμένοι πως η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος θα παράξει ανεκτίμητη υπεραξία για όλους τους Έλληνες και θα επιμείνουμε να συνδράμουμε στο έργο της με όλη μας την ενέργεια, ως άξιος σύμμαχός της από τον Βορρά της χώρας.
Σήμερα θέλουμε να πιστεύουμε πως δεν εγκαινιάζουμε ένα κτήριο, αλλά μια διευρυμένη λειτουργία. Η Κοβεντάρειος, όπως είναι πλέον γνωστή, δεν θα είναι βέβαια αυτό το κτήριο. Είναι οι άνθρωποι που θα εργαστούν εδώ, οι άνθρωποι που θα μελετήσουν και θα αναδείξουν μέσα από τα αναγνωστήρια και την έρευνά τους νέους, καλούς, κοινωφελείς τρόπους για την κοινωνία. Η Κοζάνη, άλλοτε και επίσημα ανακηρυγμένη «πόλη του βιβλίου», προτίθεται και εγγυάται να ενεργοποιήσει το έμψυχο δυναμικό έμπρακτα και περιμένει από την κεντρική πολιτεία την ελάχιστη προσοχή που της οφείλεται. Θα πρόκειται για ιστορικό παράδοξο, θα είναι πολιτικό σφάλμα και μοιραία αμέλεια η μη στελέχωση της Κοβενταρείου, στους αμέσως επόμενους μήνες, από το κατάλληλο, καταρτισμένο και ευάριθμο προσωπικό. Δεν υφίσταται υγιής συλλογισμός που να αρνείται την αναγκαιότητα της ικανοποίησης αυτής της συνθήκης.
Εξοχώτατε, φίλες και φίλοι.
Οι Βιβλιοθήκες είναι χώροι ελεύθερης σκέψης όπου οι χρήστες διατηρούν το δικαίωμα της επιλογής της πληροφορίας. Η σημασία του ρόλου μιας Βιβλιοθήκης σήμερα, στην εποχή της ανοιχτής πληροφορίας, είναι ίσως πιο κρίσιμη από ποτέ. Θα υπηρετήσουμε αυτόν τον ρόλο σε μία ιδιαίτερη περίοδο που διανύει η πατρίδα μας: ο λαός μας καταπιέζεται οικονομικά, ενώ δημοκρατικές λειτουργίες έχουν τεθεί υπό επιτροπεία και αμφισβητούνται υπό το αμιγώς δημοσιονομικό πρίσμα που τείνει να τις αντικαθιστά. Η Ελλάδα όμως θα ανακάμψει και θα ακμάσει και πάλι. Και η Κοζάνη θα συνδράμει πάντοτε σε αυτήν την κατεύθυνση γιατί πάνω από όλα διαθέτει το κατάλληλο έμψυχο δυναμικό και τα κατάλληλα αποθέματα ιδεών και αξιών.
Θα ήταν παράλειψη λοιπόν να μην αναφέρουμε τους σημαιοφόρους της υπόθεσης που μας φέρνουν, εν μέσω δύσκολων καιρών, στα εγκαίνια ενός νέου κτηρίου. Ευγνωμοσύνη οφείλεται στο προσωπικό της Βιβλιοθήκης και του Δήμου Κοζάνης το οποίο υπό δυσμενείς και αχάριστες συνθήκες υπερβάλλει στον επαγγελματισμό του, ενίοτε με εξάρσεις υποβλητικού πατριωτισμού. Στον Σύλλογο Φίλων της Βιβλιοθήκης που συνδράμει ανά πάσα στιγμή στις ανάγκες του οργανισμού μας, στους μελετητές του κτηρίου που σχεδίασαν τον κατάλληλο φάρο για το κατάλληλο φως και στους αναρίθμητους εθελοντές και φίλους που θέλουν να παραμείνουν ανώνυμοι αλλά παραμένουν η κινητήριος δύναμη της υπόθεσης. Ευχαριστίες όμως οφείλονται και στο σύνολο του πολιτικού προσωπικού της περιοχής το οποίο διαχρονικά απέφυγε τις μικροπρέπειες της άγονης έριδας και κάθε ιδεολογική ή παραταξιακή αντιπαράθεση για να ομονοήσει πως η Βιβλιοθήκη της πόλης ανήκει σε σφαίρα που ξεπερνά τον στείρο αντίλογο. Τρεις Δημοτικές αρχές εργάστηκαν για το κτήριο που εγκαινιάζουμε. Η πρώτη, με Δήμαρχο τον Πάρη Κουκουλόπουλο, επινόησε και οραματίστηκε το έργο δημιουργώντας ιστορική εύνοια για όλους τους επόμενους. Η δεύτερη, με Δήμαρχο τον Λάζαρο Μαλούτα, διέσωσε το καθεστώς του αυτόνομου νομικού προσώπου κατ’ εξαίρεσιν και μέσα στην δημοσιονομική θύελλα των προηγούμενων ετών. Η Τρίτη, με Δήμαρχο τον Λευτέρη Ιωαννίδη, ολοκληρώνει το έργο αντιμετωπίζοντας τις τεχνικές δυσκολίες που κληρονόμησε με όλη την απαιτούμενη προσοχή και σύμφωνη έμφαση που απαιτούν οι περιστάσεις. Το πολιτικό προσωπικό στις υπόλοιπες κρατικές βαθμίδες επίσης συνέδραμε θετικά διαχρονικά. Όσο για την Εκκλησία, η σχέση της με την Βιβλιοθήκη μπορεί να περιγραφεί πολύ απλά: η πρώτη στέγη της Βιβλιοθήκης βρισκόταν στο σημερινό προαύλιο του Αγίου Νικολάου. Η τελευταία μεγάλη δωρεά που δέχθηκε ήταν του Μακαριστού Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανού. Χωρίς την πνευματική καθοδήγηση της Εκκλησίας δεν νοείται η συνεχής ύπαρξη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης.
Πέρα όμως από τους σημαιοφόρους και βαθμοφόρους, υπάρχουν και οι ήρωες. Η σημερινή Βιβλιοθήκη μας οργανώθηκε, εμπλουτίστηκε αλλά και διασώθηκε με κινηματογραφικό τρόπο από τον Νικόλαο Δελιαλή, τον μεγαλύτερο, ίσως, ευεργέτη της, που για πάνω από μισό αιώνα την υπηρέτησε με σπάνια και αγνή πεποίθηση, ώστε να καταστεί, όπως χαρακτηριστικά έγραψε και ο εκδότης των «Ελιμειακών» κ. Ηλιαδέλης, ιστορικά «ανεπανάληπτος».
Δεν πρόκειται για θρύλο αλλά για γεγονός: μέσα στην Γερμανική κατοχή, ο ίδιος με λίγους συνεργάτες του, διαπερνώντας στρατιωτικούς ελέγχους καθημερινά, μετέφερε με κίνδυνο ζωής τις ιστορικές συλλογές της Βιβλιοθήκης από το κέντρο της πόλης στο υπόγειο ενός μικρού Ναού, του Ι. Ν. του Αγίου Λαζάρου. Έκτοτε, παραφράζοντας τους Εθνικούς μας στίχους, η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης πάντοτε καλεί όποιον την γνωρίζει να πιει και να μεθύσει από «το αθάνατο κρασί του Δελιαλή».
Δίπλα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κάθεται ο επιζών εκείνης της επικίνδυνης και αυθόρμητης αποστολής Ιωάννης Ζήγρας, ο οποίος στην ηλικία των 8 ετών συνέδραμε τον πατέρα του Σπύρο Ζήγρα κατά την μεταφορά και φύλαξη των θησαυρών μας, τους οποίους δεν θα διαθέταμε πια αν πατέρας και γιος δεν έθεταν εαυτούς σε μεγάλο κίνδυνο. Όπως θα ακούσετε και στην μουσική αποφώνηση σε λίγο, είναι πράγματι «παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας». Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι ο απόηχος αλλά και η προήχηση της ίδιας της ζωής του τόπου μας, μια ακόμη ελεύθερη απόχρωση της Ιστορίας των Ελλήνων.
Σήμερα λοιπόν η Κοζάνη τιμά την Ελληνική Δημοκρατία στην θεσμική της υπόσταση και εγκαινιάζει την νέα της Βιβλιοθήκη, τιμώμενη η ίδια από την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας. Και αύριο το βράδυ, η Κοζάνη τιμά τον κ. Ζήγρα για την προσφορά του και τιμώντας τον τιμά την Δημοκρατία στην πιο γενναία πράξη της. Ευχαριστούμε τον Πρόεδρο «ως ευ παρέστη». Ευχαριστούμε από την άλλη τον κ. Ζήγρα για το κτήριο, για τα εγκαίνια, για τα βιβλία που έσωσε και για την Βιβλιοθήκη που φύλαξε, παιδί 8 χρονών, για όλους τους τότε αγέννητους συμπολίτες του, για όλους εμάς.
