Πώς καλλιεργούμε τα αρωματικά φυτά – όλα όσα πρέπει να ξέρετε

Βασιλικός

Ετήσιο και ποώδες φυτό. Τα φύλλα του είναι ωοειδή, μυτερά, ακέραια ή οδοντωτά πράσινου χρώματος και τα άνθη μικρά και λευκά ή λευκορόδινα. Ευδοκιμεί τόσο σε θερμές όσο και ψυχρές περιοχές με καταλληλότερες αυτές με εύκρατο κλίμα, ήπιο και βαρύ χειμώνα και δροσερό καλοκαίρι (θερμοκρασία 27^οC και φωτοπεριοδικότητα 16-18 ώρες).

Καλλιεργείται σε εδάφη μέσης συστάσεως, βαθιά, αρδευόμενα και πλούσια σε οργανική ουσία.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο νωρίς την άνοιξη ή νωρίτερα σε θερμοκήπιο. Με σπόρο απ’ ευθείας στο χωράφι σε όρχους (6-10 σπόροι) ή με μηχανές, αρχές με μέσα Μαρτίου. Ακολουθεί αραίωμα στο χωράφι.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Μεταφυτεύεται στο χωράφι, όταν τα φυτά του σπορείου έχουν ύψος 10 εκ., από τα μέσα Απριλίου-μέσα Μαΐου. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν 40-50 εκ. και 30-40 εκ. επί των γραμμών με το χέρι ή με καπνοφυτευτικές μηχανές.

Σημαντικές για την καλλιέργεια θεωρούνται η καλή προετοιμασία του χωραφιού, η βασική λίπανση με 30 κιλά φωσφορική αμμωνία, η καταπολέμηση των ζιζανίων με σκαλίσματα ή κατάλληλα προς τούτο ζιζανιοκτόνα και οι αρδεύσεις.

Συγκομιδή: Έχει μεγάλη αναβλαστική ικανότητα και ως εκ τούτου έχουμε πολλές συγκομιδές πάντοτε στο στάδιο της πλήρους ανθήσεως. Μεγαλύτερη συγκέντρωση αιθέριων ελαίων παρατηρείται στα ανθοφόρα στελέχη.

Χρήσεις: Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιία, αρωματοποιία, κλπ. Χρησιμοποιείται επίσης ως σαλατικό (Ιταλία, Αγγλία, κλπ). Το αφέψημα του θεωρείται ως ευστόμαχο, διουρητικό, διεγερτικό, κλπ.

Γιασεμί

Πολυετής, αναρριχώμενος θάμνος, συνήθως αειθαλής αλλά και φυλλοβόλος. Τα φύλλα του είναι εναλλασσόμενα, απλά ή τρίφυλλα, πτερωτά και τα άνθη είναι συνήθως λευκά και αναδύουν ένα γλυκό και ευχάριστο άρωμα. Ο καρπός του είναι ράγα με δύο λοβούς. Το υπόγειο τμήμα και οι ξυλοποιημένοι βλαστοί αντέχουν σε θερμοκρασίες μέχρι -5^οC. Οι τρυφεροί βλαστοί όμως είναι ευαίσθητοι στις χαμηλές θερμοκρασίες. Ως εκ τούτου απαιτείται προσοχή στην επιλογή της περιοχής καλλιέργειας του. Ευδοκιμεί σ’ όλους τους τύπους εδαφών με εξαίρεση τα αργιλικά βαριά ή αμμώδη.

Αρδευόμενη καλλιέργεια γιασεμιού στην Ινδία.

Τρόπος πολλαπλασιασμού:

• Με μοσχεύματα, τα οποία φυτεύονται το φθινόπωρο ή αργά την άνοιξη (στην ύπαιθρο) και όλο το χρόνο στα θερμοκήπια.
• Με καταβολάδες
• Με εμβολιασμό.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Τα έρριζα μοσχεύματα φυτεύονται στο χωράφι το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν 1,5-2,0 μ. και επί των γραμμών 1,0-1,5 μ. (φυτά/στρέμμα 500 περίπου). Θεωρείται απαραίτητη η καλή προετοιμασία του αγρού, η βασική λίπανση με 30-40 κιλά φωσφορική αμμωνία και 10 κιλά κάλιο, η καταπολέμηση των ζιζανίων (φρέζα ή ζιζανιοκτονία), η άρδευση κάθε 10-15 μέρες και τέλος το κλάδεμα (Μάρτιο).

Συγκομιδή: Η συλλογή των ανθέων αρχίζει τον Ιούνιο και διαρκεί μέχρι τον Οκτώβριο.

Αποδόσεις: Η πλήρης παραγωγή αρχίζει από τον 3ο χρόνο. Η στρεμματική απόδοση λουλουδιών φθάνει τα 350 κιλά ή 1 κιλό κονκρέτα (προϊόν εκχύλισης με πτητικό διαλύτη).

Χρήσεις: Καλλιεργείται για το αιθέριο έλαιο των ανθέων και χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία.

Γλυκάνισος

Ετήσιο και ποώδες φυτό. Αναπτύσσεται σε περιοχές με ηπειρωτικό ή εύκρατο κλίμα όπου το κρύο δεν είναι πολύ έντονο. Προσφέρονται ως εκ τούτου οι πεδινές και πολλές ημιορεινές περιοχές. Ως ξηρική καλλιέργεια, καταλληλότερες θεωρούνται οι περιοχές που έχουν βροχοπτώσεις Μάιο και Ιούνιο. Προτιμώμενα τα εδάφη μέσης σύστασης, γόνιμα και αποστραγγιζόμενα.

Καλλιέργεια γλυκάνισου στη Λέσβο, με σκοπό την αξιοποίησή του στην παραγωγή ούζου.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο πεταχτά (με το χέρι) ή με μηχανές πρόσφατης παραγωγής (1-2 ετών). Η μηχανική σπορά γίνεται σε γραμμές που απέχουν 45-70 εκ., ανάλογα με τη γονιμότητα του χωραφιού.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Κατάλληλη εποχή σποράς ο Μάρτιος-Απρίλιος. Σημαντικές για την καλλιέργεια θεωρούνται η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκαλίσματα, ζιζανιοκτονία) και η καλή προετοιμασία του χωραφιού.

Συγκομιδή: Η συγκομιδή γίνεται τον Ιούλιο με το χέρι ή με χορτοκοπτικές μηχανές, ακολουθεί ξήρανση και αλωνισμός.

Αποδόσεις: 60-70 κιλά/στρέμμα για ξηρικές καλλιέργειες. 100-120 κιλά /στρέμμα σε αρδευόμενες εκτάσεις.

Χρήσεις: Ο καρπός του χρησιμοποιείται για την παρασκευή ούζου και τσίπουρου. Ως άρτυμα στα τρόφιμα. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην ποτοποιία. Θεωρείται διουρητικό, αποχρεμπτικό, σπασμολυτικό, αντιφυσιτικό, ενώ η περιεχόμενη «ανιθόλη» ενεργοποιεί τους αδένες.

Δάφνη

Αειθαλές μικρό δένδρο ή θάμνος (στενόφυλλη ή πλατύφυλλη). Τα φύλλα είναι εναλλασσόμενα, ακέραια, λογχοειδή, βαθυπράσινα με μικρό μίσχο και με ελαφρά κυματοειδή μορφή, ενώ ο καρπός είναι δρύπη με σαρκώδες περικάρπιο και μεγάλο σπέρμα. Ως αυτοφυής απαντάται σε διάφορα μέρη της χώρας. Προτιμά δροσερά παραθαλάσσια μέρη και νησιά και ευδοκιμεί σε ασβεστολιθικά και καλά αρδευόμενα εδάφη. Το έδαφος μπορεί να είναι φτωχό-πλούσιο και όξινο-αλκαλικό (pH=4.5-8.2).

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο. Με μοσχεύματα.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Τα προερχόμενα από το σπορείο μεταφυτεύονται στα 4 πρώτα φύλλα μέχρι να μεγαλώσουν αρκετά και να μεταφυτευθούν στο χωράφι. Σε συστηματική καλλιέργεια οι αποστάσεις φύτευσης, σε ρόμβους, έχουν πλευρές 3-4 μ. Είναι αναγκαίες όλες οι καλλιεργητικές φροντίδες (καταπολέμηση ζιζανίων, λίπανση, άρδευση).

Συγκομιδή: Τα φύλλα συλλέγονται Αύγουστο-Σεπτέμβριο με κλάδεμα των κορυφών των βλαστών. Ακολουθεί αποφύλλωση και ξήρανση (φυσική ή τεχνητή). Η επιτρεπόμενη υγρασία είναι ≤13%.

Αποδόσεις: Η αναλογία ξηρών προς χλωρά δαφνόφυλλα είναι 40% περίπου.

Απόδοση σε αιθέριο έλαιο: τα χλωρά 1%, τα ξηρά 2% και οι καρποί 3%.

Χρήσεις: Χρησιμοποιείται στην μαγειρική ως άρτυμα και στην κονσερβοποιία ψαριών και κρεάτων. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, σαπωνοποιία και σε βιομηχανίες τροφίμων. Θεωρείται αντιρρευματικό και διευκολύνει την πέψη.

Δενδρολίβανο

Αρωματικός αειθαλής θάμνος, πολύκλαδος και πυκνόφυλλος. Τα φύλλα είναι δερματώδη, μικρά, γραμμοειδή, ενώ τα άνθη βρίσκονται κατά ομάδες και βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων. Ευδοκιμεί τόσο σε ήπιο, θερμό όσο και ψυχρό κλίμα, σε πεδινές και ημιορεινές περιοχές, σε όλα σχεδόν τα εδάφη (ποτιστικά-ξηρικά) εκτός από τα βαριά μη στραγγιζόμενα. Με pH=5.5 και μη ασβεστούχα εδάφη αναπτύσσεται κανονικά, ενώ με pH=7 και ασβεστούχα εδάφη ευνοείται περισσότερο.

Μηχανική συγκομιδή δενδρολίβανου στην Ιταλία.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Κυρίως με μοσχεύματα (τμήματα βλαστών 10 εκ. περίπου). Με παραφυάδες. Στα ξηρικά χωράφια φυτεύονται σε γραμμές που απέχουν 1m και επί των γραμμών 60- 80 εκ. Η φύτευση γίνεται με το χέρι ή με καπνοφυτευτικές μηχανές. Απαραίτητη θεωρείται η καλή προετοιμασία του αγρού, η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκαλίσματα ή ζιζανιοκτονία) και η άρδευση (3-4 ποτίσματα το καλοκαίρι) όπου υπάρχει νερό.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Καλύτερη εποχή για εγκατάσταση των μοσχευμάτων η άνοιξη. Η οριστική εγκατάσταση τους γίνεται τον Οκτώβριο-Νοέμβριο ή Φεβρουάριο-Μάρτιο.

Συγκομιδή: Συλλέγεται στο στάδιο της πλήρους άνθησης. Καταλληλότερη περίοδος Μάιος-Ιούνιος-Ιούλιος.

Aποδόσεις: Η πλήρης απόδοση αρχίζει από το 3ο έτος. Η μέση στρεμματική απόδοση κυμαίνεται σε 1500-2000 κιλά (χλωρό). Η σχέση ξηρού/χλωρού είναι 35%. Η παραγωγή ξηρών φύλλων ανέρχεται σε 250-350 κιλά /στρέμμα. Χρήσεις: Τα φύλλα-άνθη χρησιμοποιούνται ως άρτυμα. Είναι άριστο μελισσοτροφικό φυτό. Σο αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, σαπωνοποιία, φαρμακευτική. Θεωρείται τονωτικό, χωνευτικό, σπασμολυτικό, χολαγωγό, κλπ.

Δίκταμο

Είναι πολυετές (4-5 έτη) ενδημικό φυτό που αυτοφύεται και καλλιεργείται στην Κρήτη (Έμπαρος, Επισκοπή Κρήτης) και αντέχει στην ξηρασία. Έχει μήκος 30-40 εκ., τα φύλλα είναι μικρά, παχουλά και καλύπτονται από χνούδι και τα άνθη του έχουν βιολετί χρώμα. Συναντάται σε άγονες και ορεινές περιοχές και σε κλίμα ήπιο-μεσογειακό και όχι σε ανεμόπληκτες περιοχές. Καταλληλότερα θεωρούνται τα αμμοαργιλώδη και στραγγιζόμενα εδάφη.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο. Με μοσχεύματα (τμήμα βλαστού 6-8 εκ.). Με παραφυάδες (ο καλύτερος τρόπος).

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η φύτευση γίνεται το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο) ή την άνοιξη (Φεβρουάριο-Μάρτιο) σε γραμμές που απέχουν 50-60 εκ. και επί των γραμμών 30-40 εκ. Θεωρούνται απαραίτητα η καλή προετοιμασία του χωραφιού (βαθύ όργωμα-σβάρνισμα-ισοπέδωση), η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκάλισμα-ζιζανιοκτονία) και προσεκτικό πότισμα όπου υπάρχει νερό. Αναγκαία θεωρείται η διετής αγρανάπαυση τουλάχιστον.

Συγκομιδή: Συλλέγεται στο στάδιο της άνθησης (χωριστά οι ανθοφόροι βλαστοί από τα υπόλοιπα μέρη του φυτού). Γίνονται 2-4 συλλογές. Η ξήρανση πραγματοποιείται σε σκιά.

Αποδόσεις: Η στρεμματική απόδοση σε χλωρό βάρος κυμαίνεται σε 400-600 κιλά για όλες τις συγκομιδές (η σχέση ξηρού προς χλωρό 40%). Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται σε 1.1% ξηράς δρόγης.

Χρήσεις: Εθεωρείτο στην αρχαιότητα ‘πανάκεια’. Χρησιμοποιείται στην ποτοποιία (Vermouth, Martini, Campari) και ως αφέψημα. Θεωρείται αντισηπτικό, αφροδισιακό.

Θυμάρι

Είναι εξαιρετικά ανθεκτικός πολυετής θάμνος (6-7 έτη) μικρού ύψους (30 εκ.) με όρθιους βλαστούς και ευχάριστο άρωμα. Ευδοκιμεί σε θερμές όσο και ψυχρές περιοχές. Αναπτύσσεται σε ξηρικές εκτάσεις ενώ στις ποτιστικές η μεγαλύτερη παραγωγή αποβαίνει σε βάρος της ποιότητας. Ως προς τα εδάφη, δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, προτιμά όμως τα μέσης συστάσεως, ασβεστούχα χαλικώδη.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο (καλύτερη εποχή ο Αύγουστος). Με παραφυάδες. Με μοσχεύματα (ο πιο δαπανηρός).

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η μεταφύτευση από τα σπορεία του Αυγούστου γίνεται τον Οκτώβριο-Νοέμβριο. Από σπορεία του φθινοπώρου η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη. Από παραφυάδες του φθινοπώρου ή της άνοιξης η μεταφύτευση γίνεται αμέσως στο χωράφι. Η καλύτερη εποχή μεταφύτευσης είναι το φθινόπωρο. Γίνεται με το χέρι ή τις καπνοφυτευτικές μηχανές σε γραμμές που απέχουν 50-60 εκ. και επί των γραμμών 30-40 εκ. Είναι απαραίτητη η λίπανση (Νοέμβριο) με 30 κιλά φωσφορική αμμωνία και η καταπολέμηση των ζιζανίων.

Συγκομιδή: Η καλύτερη φάση συγκομιδής είναι κατά την πλήρη άνθηση του (Ιούνιος). Εφόσον προορίζεται για αιθέριο έλαιο μετά την κοπή προωθείται για απόσταξη. Για ξηρή δρόγη, μετά την ξήρανση αποθηκεύεται.

Αποδόσεις: Η μέση στρεμματική απόδοση κυμαίνεται σε 700- 800 κιλά χλωρό χόρτο ή 200 κιλά περίπου σε ξηρή δρόγη. Με δεύτερη κοπή (Αύγουστος) υπάρχει συμπληρωματική παραγωγή 30%.

Χρήσεις: Χρησιμοποιείται η ξηρή δρόγη και το αιθέριο έλαιο στην βιομηχανία τροφίμων. Περιέχει ‘θυμόλη’ με ισχυρές αντισηπτικές ιδιότητες. Επίσης στην αρωματοποιία, ποτοποιία. Αναφέρεται ως αντισηπτικό, αποσμητικό, τονωτικό, χωνευτικό, σπασμολυτικό.

Κάππαρη

Είναι πολυετής θάμνος με μικρά αγκάθια και βλαστούς που διακλαδίζονται και απλώνονται στο έδαφος και άνθη μεγάλα και λευκά που φύονται μεμονωμένα. Στην Ελλάδα αυτοφύεται σε πολλά μέρη (κυρίως νησιά) σε πετρώδεις και βραχώδεις τοποθεσίες.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο (εγκατάσταση τον Φεβρουάριο το 5% φυτρώνει σε 2-3 μήνες) Με μοσχεύματα διαμέτρου >1.5εκ. (ποσοστό ριζοβολίας 50%).

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η μεταφύτευση γίνεται σε χωράφι καλά οργωμένο και απαλλαγμένο από ζιζάνια. Οι αποστάσεις των φυτών μεταξύ των γραμμών όσο και επί των γραμμών είναι 2,0- 2,5μ. (160-250 φυτά/στρέμμα). Απαραίτητες εργασίες μετά τη φύτευση η καταπολέμηση των ζιζανίων και των εντόμων, το κλάδεμα και εάν είναι δυνατόν η λελογισμένη λίπανση.

Συγκομιδή: Τον 3ο χρόνο βρίσκεται στην πλήρη παραγωγή Η καρποφορία διαρκεί από Μάιο-Αύγουστο.

Αποδόσεις: Γίνονται 9-12 συλλογές και διαχωρισμός των μπουμπουκιών ανάλογα με το μέγεθος.

Χρήσεις: Χρησιμοποιείται σαν λαχανικό ή άρτυμα. Αναφέρεται ότι οι φλοιοί των ριζών χρησιμοποιούνται εναντίον της υδρωπικίας, αναιμίας, ατονίας, αρθρίτιδας. Τα ‘μπουμπούκια’ θεωρούνται ως διουρητικά, αντιαρτηριοσκληρωτικά.

Κορίανδρος

Πολυετής πόα. Καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό της (σφαιρικός, εύοσμος) και υπάρχουν ποικιλίες τόσο μεγαλόκαρπες όσο και μικρόκαρπες. Αντέχει στο ψύχος όσο και στη ζέστη και τη ξηρασία. Καταλληλότερες περιοχές για την καλλιέργεια του θεωρούνται οι πεδινές και ημιορεινές με ελαφρά και γόνιμα εδάφη.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο. Εποχή φύτευσης-σποράς: Σπέρνεται το φθινόπωρο στο χωράφι (Οκτώβριο-Νοέμβριο) ή την άνοιξη (Μάρτιο) με το χέρι ή με μηχανές σε γραμμές που απέχουν 30-40 εκ. μεταξύ τους (απαιτούμενη ποσότητα 2,5-3,5 κιλά με το χέρι ή 1,5-2,0 κιλά με μηχανές). Στις καλλιεργητικές φροντίδες λογίζονται η προετοιμασία του χωραφιού (όργωμα, δισκοσβάρνισμα κλπ) και η καταπολέμηση ζιζανίων (σκαλίσματα ή ζιζανιοκτονία).

Συγκομιδή: Συγκομίζεται τον Ιούνιο (στάδιο ωρίμανσης των καρπών). Η συλλογή γίνεται με το χέρι ή με χορτοκοπτικά. Αποξηραίνονται και εν συνεχεία αλωνίζονται.

Αποδόσεις: Η στρεμματική απόδοση σε καρπό ανέρχεται σε 50- 100 κιλά και σε μερικές περιπτώσεις 200 κιλά. Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 0.4-1.2%.

Χρήσεις: Χρησιμοποιείται (ο καρπός) ως άρτυμα και στον αρωματισμό ποτών στην βιομηχανία τροφίμων. Το αιθέριο έλαιο στην αρωματοποιία. Θεωρείται χωνευτικό, σπασμολυτικό.

Κρόκος

Είναι φυτό από το οποίο παράγεται ένα από τα ακριβότερα μπαχαρικά, το σαφράν, το οποίο προέρχεται από τον ύπερο του άνθους του φυτού. Ευδοκιμεί σε ποικίλες κλιματολογικές συνθήκες και σε διαφορετικά υψόμετρα σε στραγγερά και αμμώδη εδάφη που δεν έχουν πολύ ασβέστιο. Από την άνοιξη μέχρι τον Σεπτέμβριο βρίσκεται σε λήθαργο και αντέχει τόσο σε υψηλές όσο και σε χαμηλές θερμοκρασίες. Οι βροχές της άνοιξης βοηθούν την ανάπτυξη των βολβών και του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου την ανθοφορία.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με βολβούς που αναπαράγονται κάθε χρόνο από τις παλαιότερες φυτείες.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Φυτεύεται κυρίως τον Μάιο-Ιούνιο. Μερικές φορές μπορεί να φυτευτεί Αύγουστο- Σεπτέμβριο. Για κάθε στρέμμα χρειάζονται 200-250 κιλά βολβοί. Φυτεύεται σε γραμμές (αυλακιές) βάθους 15- 20 εκ. που απέχουν μεταξύ τους 20-25 εκ. και επί των γραμμών 10-12 εκ.

Ανθοφορία Κρόκου Κοζάνης.

Καλλιεργητικές φροντίδες: προετοιμασία χωραφιού (2 οργώματα) μετά την φύτευση επεμβαίνουμε τον δεύτερο, τρίτο χρόνο για φρεζάρισμα, ισοπέδωση το καλοκαίρι και βασική λίπανση (4-4-4) τον Σεπτέμβριο και επιφανειακό (3-5 μονάδες αζώτου) την άνοιξη και καταπολέμηση των ζιζανίων (σκαλίσματα) από Νοέμβριο-Φεβρουάριο.

Συγκομιδή: Ανθίζει συνήθως τον Οκτώβριο και σε θερμές περιοχές τον Σεπτέμβριο. Διαρκεί περίπου ένα μήνα. Η ποιότητα διασφαλίζεται με την γρήγορη συλλογή των ανθέων τις πρωινές ώρες σε θερμοκρασίες 14-18^οC και συννεφιασμένο καιρό.

Αποδόσεις: Η μέση στρεμματική απόδοση κυμαίνεται από 0,7-1,0 κιλό (στίγματα).

Χρήσεις: Χρησιμοποιούνται τα στίγματα του υπέρου που έχουν χρωστικές, φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες. Θεωρείται ως τονωτικό της όρεξης και καταπραϋντικό. Χρησιμοποιείται ως αρτυματικό και για χρωματισμό τροφίμων.

Κύμινο

Είναι ετήσιο, ποώδες και μικρού μεγέθους φυτό. Τα φύλλα του είναι πολυσχιδή και τα άνθη λευκά ή ρόδινα. Οι αποξηραμένοι καρποί είναι λεπτοί, επιμήκεις, ωοειδείς, καστανοκίτρινοι με βαρύ άρωμα. Ευδοκιμεί σε περιοχές με πολύ ήπιο κλίμα (νότιες και νοτιοδυτικές) με αμμοπηλώδη και καλώς αποστραγγιζόμενα εδάφη μέσης ή μεγάλης γονιμότητας. Παλαιότερα καλλιεργήθηκε σε περιορισμένη έκταση στη Χίο.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο στα πεταχτά (με το χέρι). Σε γραμμές (με μηχανές). Εποχή φύτευσης-σποράς: Την άνοιξη σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 40-50 εκ. σε καλά προετοιμασμένο χωράφι (στο ρώγο). Απαιτούμενη ποσότητα 1,5 κιλά με το χέρι και 0,5-1,0 κιλό με μηχανή σποράς.

Καλλιεργητικές φροντίδες: απαραίτητη η πλήρης καταστροφή των ζιζανίων (σκαλίσματα, βοτανίσματα, ζιζανιοκτονία). Τα ποτίσματα τον Ιούνιο, Ιούλιο ευνοούν την καλλιέργεια (3-4 ποτίσματα είναι αρκετά). Συγκομιδή: 100-120 ημέρες από την σπορά συνήθως συλλέγεται όταν αρχίζει η ξήρανση των φυτών. Θερίζονται, αφήνονται για ξήρανση και στη συνέχεια αλωνίζονται.

Αποδόσεις: Η παραγωγή σε καρπό ανέρχεται σε 50-100 κιλά/στρέμμα.

Χρήσεις: Χρησιμοποιείται ως καρύκευμα. Θεωρείται σαν ευστόμαχο, αντιδιαρροϊκό και εναντίον της δυσεντερίας.

Λεβάντα

Είναι πολυετές φυτό, φρυγανώδες και πολύκλαδο με όρθιους βλαστούς που φύονται από τη βάση Περιλαμβάνονται 30 περίπου είδη. Αναπτύσσεται σε ξηρικές συνθήκες αξιοποιώντας ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Οι κατάλληλες εδαφοκλιματικές συνθήκες εξασφαλίζουν την καλή ποιότητα του αιθέριου ελαίου. Προτιμότερες οι περιοχές με βορεινό προσανατολισμό, ηλιοφάνεια και ξηρούς ανέμους με βροχές ει δυνατόν τον Μάιο-Ιούνιο. Αξιοποιεί ακόμη και επικλινείς εκτάσεις. Καταλληλότερα εδάφη θεωρούνται τα ελαφρά χαλικώδη και ασβεστούχα. Καλλιεργείται σε διαφορετικά υψόμετρα όπως: Lavandula spica L 0-600 μ., L. hybrida Rev. 400-700 μ., L. vera D.C. 600-1300 μ.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Πολλαπλασιάζεται με σπόρο σε σπορείο (εγγενώς), με μοσχεύματα (αγενώς) και παραφυάδες (αγενώς). Τα μοσχεύματα φυτεύονται Αύγουστο-Οκτώβριο ή Μάρτιο-Απρίλιο για να ριζοβολήσουν. Οι παραφυάδες ετοιμάζονται με παράχωμα επιλεγμένων μητρικών φυτών το φθινόπωρο και πάλι την άνοιξη.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η φύτευση των φυτών που προέκυψαν ανεξαρτήτως τρόπου γίνεται τόσο το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο) όσο και την άνοιξη (Μάρτιο-Απρίλιο) σε γραμμές και αποστάσεις που κυμαίνονται από 1,0x(0,8-1,0) μ. στα μεγάλα υψόμετρα και (1,5-2,0)x(1,0-1,2) μ. για μικρότερα υψόμετρα. Η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκαλίσματα, ζιζανιοκτονία) πέρα από την καλή προετοιμασία του χωραφιού, θεωρείται απαραίτητη. Η λίπανση (κοπριά ή χημικά λιπάσματα) έχει δώσει καλά αποτελέσματα.

Συγκομιδή: Η συγκομιδή με καλό και ξηρό καιρό στο στάδιο της άνθησης εξασφαλίζει μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου.

Αποδόσεις: Τον 1ο χρόνο 50 κιλά. Τον 2ο χρόνο 100 κιλά. Τον 3ο χρόνο 200 κιλά. Τον 4ο χρόνο 300-400 κιλά (ανθικά στελέχη).

Χρήσεις: Χρησιμοποιείται το αιθέριο έλαιο στην αρωματοποιία, σαπωνοποιία. Τα αποξηραμένα ανθικά στελέχη χρησιμοποιούνται σαν αντισκωρικό στις ιματιοθήκες. Θεωρείται επίσης τονωτικό, αντιασθματικό, αντικαταροϊκό.

Μάραθος

Φυτό μονοετές, διετές ή πολυετές. Ευδοκιμεί σε όλες τις περιοχές με καταλληλότερες τις περιοχές που έχουν ήπιο μεσογειακό κλίμα και μεσημβρινό προσανατολισμό. Ακατάλληλες οι ορεινές περιοχές με κρύα άνοιξη. Προτιμά εδάφη ασβεστώδη, γόνιμα, πηλώδη ή αμμοαργιλώδη αποστραγγιζόμενα. Συνήθως καλλιεργείται σε ξηρικά χωράφια και σπανίως σε ποτιστικά.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο (ο ετήσιος). Με φυτικά τμήματα βλαστού και ρίζας (ο πολυετής).

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η σπορά γίνεται στο χωράφι το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο) ή την άνοιξη (Μάρτιο-Απρίλιο). Η πρώιμη σπορά της άνοιξης αξιοποιεί τις ανοιξιάτικες βροχές με συνέπεια την αύξηση της παραγωγής. Η σπορά γίνεται με το χέρι (πεταχτά) ή με σπαρτική μηχανή σε γραμμές που απέχουν 40-60 εκ. Απαιτούμενη ποσότητα σπόρου 0,6- 1,2 κιλά/στρέμμα. Απαραίτητη είναι η καλή προετοιμασία του χωραφιού (όργωμα, δισκοσβάρνισμα, κλπ) και η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκάλισμα, ζιζανιοκτονία).

Συγκομιδή: Η συγκομιδή πραγματοποιείται όταν οι περισσότερες ανθοταξίες έχουν ωριμάσει με καρπούς σκληρούς γκριζοπράσινους (Ιούλιο).

Αποδόσεις: Η μέση στρεμματική απόδοση κυμαίνεται σε 100 κιλά για τον ξηρικό και μέχρι 180 κιλά για τον ποτιστικό. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 7- 10% με περιεκτικότητα σε ανηθόλη 60%.

Ματζουράνα

Πολυετές φυτό. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο κλίμα μάλλον θερμές (παραθαλάσσιες, νησιωτικές) και σε εδάφη γόνιμα που αποστραγγίζονται. Έχει απαιτήσεις σε νερό (2-3 φορές πότισμα το καλοκαίρι).

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορεία του φθινοπώρου ή της άνοιξης (6-8 τ.μ. σπορείου για 1 στρέμμα αγρού). Με παραφυάδες από φυτείες μεγαλύτερες του έτους.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η μεταφύτευση γίνεται νωρίς την άνοιξη (Μάρτιος-Απρίλιος) από τα φθινοπωρινά σπορεία ή αργά το Μάιο ή το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο) από τα ανοιξιάτικα σπορεία.

Συγκομιδή: Για αιθέριο έλαιο όταν τα φυτά βρίσκονται σε πλήρη άνθηση. Για τα φύλλα μόνο λίγο πριν την άνθηση (Ιούνιο-Αύγουστο).

Αποδόσεις: Η στρεμματική απόδοση σε χλωρό χόρτο κυμαίνεται σε 400-500 κιλά. Σε ξηρά δρόγη η απόδοση είναι 160- 250 κιλά.

Χρήσεις: Η ξηρά δρόγη χρησιμοποιείται ως άρτυμα. Θεωρείται αντισπασμωδικό, αντινευραλγικό, αντικεφαλαλγικό κλπ. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην φαρμακοποιία, αρωματοποιία, κλπ.

Μελισσόχορτο

Είναι πολυετής πόα που ευδοκιμεί σε ψυχρές ή θερμές περιοχές με καταλληλότερες τις ημιορεινές με ήπιο χειμώνα, δροσερό καλοκαίρι και νότιο προσανατολισμό. Κατάλληλα εδάφη τα βαθιά, γόνιμα, προσχωματικά που συγκρατούν λίγη υγρασία.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο. Με παραφυάδες. Με μοσχεύματα.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Το φθινόπωρο από σπορεία του Αυγούστου. Την άνοιξη από σπορεία του φθινοπώρου. Αργά το Μάιο ή το φθινόπωρο από σπορεία της άνοιξης. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν 60-70 εκ. και επί των γραμμών 40-50 εκ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: λίπανση, καταστροφή ζιζανίων, άρδευση.

Συγκομιδή: Τον 1ο χρόνο από την φύτευση η συγκομιδή τον Ιούλιο-Αύγουστο. Τα επόμενα χρόνια δύο συγκομιδές Ιούνιο και Αύγουστο.

Αποδόσεις: 1500-2000 κιλά/στρέμμα σε χλωρό και 300-400 κιλά σε ξηρό χόρτο.

Χρήσεις: Το αφέψημα του θεωρείται τονωτικό, αντισπασμωδικό, ευστόμαχο, εναντίον ιλίγγων και χρόνιων καταρροών. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, φαρμακοποιία, ποτοποιία (παρασκευή ηδύποτων).

Μέντα

Είναι ποώδες, πολυετές φυτό. Καλλιεργείται τόσο σε θερμές όσο και σε ψυχρές περιοχές, με καταλληλότερες αυτές που έχουν εύκρατο κλίμα και δροσερό καλοκαίρι. Κατάλληλα εδάφη τα μέσης συστάσεως, πλούσια, βαθιά, αποστραγγιζόμενα καλά και αρδευόμενα και όχι όξινα (pH=6-7,5).

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με ριζώματα που παίρνουμε από παλαιότερες φυτείες (1 στρέμμα παλαιάς φυτείας αποδίδει ριζώματα για 5-7 στρέμματα). Με μοσχεύματα (Μάιο) τα οποία ριζοβολούν εντός 4 εβδομάδων.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Καλύτερη εποχή μέσα Νοεμβρίου. Η φύτευση γίνεται με ειδικές φυτευτικές μηχανές. Χρειάζονται 150-200 κιλά ριζώματα/στρέμμα.

Καλλιεργητικές φροντίδες: λίπανση (5- 6N, 7-9P, 10-15K), καταπολέμηση ζιζανίων (σκαλίσματα, βοτανίσματα, ζιζανιοκτονία) και συχνά ποτίσματα ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους.

Συγκομιδή: Για αιθέριο έλαιο συγκομίζεται στην πλήρη άνθηση (Ιούλιο) και δεύτερη κοπή τον Σεπτέμβριο για ξηρή δρόγη μόνο. Όταν προορίζεται για ξηρή δρόγη συγκομίζεται πριν την άνθηση σε τρία χέρια (Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο).

Αποδόσεις: Οι αποδόσεις για αιθέριο έλαιο φθάνουν τα 1500-2000 κιλά χλωρό χόρτο. Για ξηρή δρόγη 250-300 κιλά. Η ποσότητα αιθέριου ελαίου ανέρχεται σε 6-7 κιλά/στρέμμα.

Χρήσεις: Ως αφέψημα θεωρείται ευστόμαχο, αντισπασμωδικό. Το αιθέριο έλαιο στην αρωματοποιία, σαπωνοποιία, ποτοποιία, καραμελοποιία, κλπ.

Ρίγανη

Φυτό πολυετές με γνωστότερα 7 είδη της ελληνικής χλωρίδας (Origanum heraclloticum, O. vulgare, O. mara, O. onites, O. dubium, O. majorana, O. dictamus). Όλα αναπτύσσονται σε ποικίλες κλιματικές συνθήκες. Καταλληλότερες περιοχές οι ασβεστολιθικές, ημιορεινές, με δροσερό καλοκαίρι. Σε καλλιέργειες ρίγανης επιβάλλεται εξόντωση πολυετών ζιζανίων.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορεία. Με μοσχεύματα. Με παραφυάδες.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Εγκατάσταση σπορείων αρχές Αυγούστου, μεταφύτευση Οκτώβριο-Νοέμβριο. Εγκατάσταση σπορείων Οκτώβριο-Νοέμβριο, μεταφύτευση την άνοιξη. Εγκατάσταση σπορείων Φεβρουάριο-Μάρτιο, μεταφύτευση Μάιο ή το φθινόπωρο. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν 50-60 εκ. και 30-40 εκ. επί των γραμμών.

Καλλιεργητικές φροντίδες: βαθύ καλοκαιρινό όργωμα, ελαφρότερο και δισκοσβάρνισμα πριν τη μεταφύτευση. Λίπανση 30-40 κιλά/στρέμμα φωσφορικής αμμωνίας. Απαραίτητη η καταπολέμηση ζιζανίων. Σε περιπτώσεις που υπάρχει νερό 1-2 ποτίσματα το καλοκαίρι.

Συγκομιδή: Η συγκομιδή γίνεται κατά την εποχή ανθίσεως η οποία ποικίλει ανάλογα με το κλίμα και το υψόμετρο.

Αποδόσεις: Χοντροτριμμένο προϊόν (ξηρή δρόγη) 80-100 κιλά/στρέμμα τον 2ο χρόνο και 140- 170 κιλά/στρέμμα τον 3ο χρόνο. Η ξήρανση υπό σκιά εξασφαλίζει ποιοτικότερο προϊόν. Για εξαγωγή ριγανέλαιου οι αποδόσεις σε ξηρό χόρτο είναι 350-380 κιλά ριγανέλαιο το στρέμμα.

Χρήσεις: Η ξηρή δρόγη ως άρτυμα θεωρείται τονωτική, ευστόμαχη, διουρητική, αποχρεμπτική κλπ. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, φαρμακοποιία και για την καταπολέμηση ασθενειών φυτών και ζώων.

Σάλβια σκλάρεα

Πολυετής πόα. Ευδοκιμεί σε ξηρικές περιοχές με ηλιοφάνεια και υψόμετρο >300μ. Κατάλληλα εδάφη τα μέσης συστάσεως, ασβεστούχα, στραγγερά. Μπορεί να αξιοποιήσει φτωχές, ορεινές-ημιορεινές εκτάσεις.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο και μεταφύτευση στους αγρούς. Με παραφυάδες από φυτά μεγαλύτερα του έτους. Με μοσχεύματα.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η σπορά γίνεται Οκτώβριο-Νοέμβριο ή Φεβρουάριο-Μάρτιο. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν 60-80εκ. και επί των γραμμών 50-60εκ. με καπνοφυτευτικές μηχανές.

Καλλιεργητικές φροντίδες: προετοιμασία του αγρού (δύο οργώματα και ένα δισκοσβάρνισμα), καταπολέμηση ζιζανίων (με σκαλίσματα ή ζιζανιοκτόνα), 20-30 κιλά φωσφορικής αμμωνίας Νοέμβριο-Δεκέμβριο.

Συγκομιδή: Η μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο περιέχεται στους ανθοφόρους βλαστούς. Η συλλογή περιορίζεται μόνο σ’ αυτούς όταν βρίσκονται στο στάδιο της πλήρους άνθησης (Ιούνιο). Στις θερμότερες περιοχές ξανανθίζει τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο.

Αποδόσεις: Τον 2ο χρόνο οι αποδόσεις φθάνουν το μέγιστο και συνεχίζεται μέχρι τον 5ο χρόνο. Η μέση ποσότητα αιθέριου ελαίου ανέρχεται σε 0,1- 0,15% σε χλωρούς ανθοφόρους βλαστούς.

Χρήσεις: Για το αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και σαν σταθεροποιητής άλλων αρωμάτων.

Σπάρτο

Πολυετής θάμνος ύψους 2-4 μ. Αναπτύσσεται σ’ όλες τις κλιματολογικές συνθήκες. Καταλληλότερες οι περιοχές με ήπιο κλίμα και υψόμετρο μικρότερο των 500 μ., με εδάφη κατά το μάλλον ασβεστούχα (pH=7-8).

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο απ’ όπου τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται σε πλαστικές σακούλες μέχρι να μεγαλώσουν. Με παραφυάδες φροντίζοντας να έχουν πολλές ρίζες. Μεταφυτεύονται στην οριστική θέση στο χωράφι.

Εποχή φύτευσης-σποράς: Καταλληλότερη εποχή εγκατάστασης στο χωράφι από φθινόπωρο (Νοέμβριος) μέχρι την άνοιξη (Μάρτιο). Η φύτευση σε λάκκους βάθους 30εκ. σε γραμμές που απέχουν 1,2-1,5 μ. και επί των γραμμών 1,0-1,2 μ.

Καλλιεργητικές φροντίδες: όλες οι καλλιεργητικές εργασίες που απαιτούνται (προετοιμασία αγρών, καταπολέμηση ζιζανίων, λίπανση, άρδευση όπου υπάρχει νερό).

Συγκομιδή: Τα προϊόντα που αξιοποιούνται από το σπάρτο είναι τα άνθη για την παραγωγή αιθέριου ελαίου με την μορφή κονκρέτας (με διαλύτη πετρελαϊκό αιθέρα). Σαν κλωστικό (βλαστοί) το χρησιμοποιούσαν παλαιότερα για την κατασκευή χονδρών σχοινιών, τσουβαλιών κλπ). Τα άνθη συλλέγονται κάθε μέρα πρωινές ώρες πριν ανοίξουν τελείως.

Αποδόσεις: Για την παραγωγή ενός κιλού κονκρέτας χρειάζονται 1200 κιλά περίπου ανθέων.

Χρήσεις: Για το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Παλαιότερα οι βλαστοί για την παραγωγή ινών φτιάχνοντας τρίχες ή τσουβάλια. Μελισσοτροφικό φυτό. Θεωρείται, επίσης, διουρητικό, καθαρτικό, εμμηναγωγό, κατά της λευκωματουρίας και του ζαχαρώδη διαβήτη.

Τριανταφυλλιά

Πολυετής θάμνος (30 και πλέον έτη) ύψους 1,5 μ. περίπου. Μπορεί να καλλιεργηθεί σ’ όλες σχεδόν τις περιοχές της χώρας. Καταλληλότερες οι ημιορεινές, δροσερές με υψόμετρο 250-500 μ. με θερμοκρασίες όχι πολύ κάτω του μηδενός. Εδάφη μέσης συστάσεως, αμμοαργιλώδη, πλούσια σε οργανική ουσία, βαθιά καλά αποστραγγιζόμενα.

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με μοσχεύματα. Με παραφυάδες. Με καταβολάδες. Με εμβολιασμό (ενοφθαλμισμό).

Εποχή φύτευσης-σποράς: Η φύτευση γίνεται Νοέμβριο-Δεκέμβριο ή Φεβρουάριο-Μάρτιο ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες των περιοχών (ψυχρές-θερμές). Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν 1,5-1,8 μ. και επί των γραμμών 1,2-1,4 μ. σε λάκκους βάθους 30-40 εκ. Στην περίπτωση άρριζων μοσχευμάτων οι αποστάσεις φύτευσης επί των γραμμών 0,5 μ. και 3-4 μοσχεύματα σε κάθε λάκκο.

Καλλιεργητικές φροντίδες: προετοιμασία χωραφιού (βαθύ όργωμα, ένα ελαφρύτερο και δισκοσβάρνισμα), καταπολέμηση ζιζανίων (σκάλισμα, φρεζάρισμα, ζιζανιοκτονία), κλάδεμα (αφαίρεση αποξηραμένων βλαστών, γηρασμένων καχεκτικών, μέρος των λαίμαργων και τις κορυφές των διατηρούμενων βλαστών), λίπανση (κάθε χρόνο 5 μονάδες Ν, Ρ και 3 μονάδες Κ), άρδευση (σε αρδευόμενες περιοχές κανονικά ποτίσματα).

Συγκομιδή: Η συλλογή πραγματοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθοφορίας τμηματικά για 25-30 ημέρες με έναρξη τέλη Απριλίου στις θερμές περιοχές και τέλη Μαΐου για τις ψυχρότερες.

Αποδόσεις: Μέση απόδοση 500 κιλά άνθη σε τριανταφυλλιές 3 ετών.

Χρήσεις: Για την παραγωγή ροδέλαιου από τα άνθη των ποικιλιών Rosa damascene, Mill και Rosa centifolia L. Τα πέταλα χρησιμοποιούνται επίσης για την παρασκευή ροδοχάχαρης ως καθαρτικό.

Τσάι του βουνού

Είναι πολυετής πόα. Αυτοφύεται στην Ελλάδα σε υψόμετρο >1000μ. και ασβεστολιθικές εκτάσεις. Λέγεται και σιδηρίτης. Τα είδη που παρουσιάζουν ενδιαφέρον είναι: Sideritis athoa (βλάχικο), S. clandestine (Σαυγέτου), S. scardica (Ολύμπου), S. raeseri (Παρνασσού), S. syriaca (Κρήτης), S. euboea (Ευβοίας).

Τρόπος πολλαπλασιασμού: Με σπόρο σε σπορείο. Με παραφυάδες. Εποχή φύτευσης-σποράς: Καλύτερη εποχή φύτευσης Οκτώβριος-Νοέμβριος με το χέρι ή φυτευτικές μηχανές σε γραμμές. Οι αποστάσεις των γραμμών 50-60 εκ. και επί των γραμμών 40 εκ. Αριθμός φυτών/στρέμμα 4000-5000.