Ποντιακοί χοροί – Γράφει ο Παναγιώτης Μωυσιάδης

Οι ποντιακοί χοροί είναι αρχέγονα, ελληνικά, πολιτιστικά διαμάντια. Συνυπάρχουν  στο χρόνο και την ιστορική διαδρομή των Ελλήνων του Πόντου από τη μυθική και ομηρική εποχή μέχρι τις μέρες μας..

Όλοι οι ποντιακοί χοροί  έχουν ελληνικότατη ονοματολογία, και συνοδεύονται από τραγούδι.Είναι ομαδικοί και κυκλικοί .Είναι κοινοί σε όλους τους Έλληνες του Πόντου με πολύ μικρές παραλλαγές, που συνήθως δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν από τους ιστορικούς και λαογράφους μας, που τους περιέγραψαν κατά καιρούς.

Μία ακόμη επιστημονικά τεκμηριωμένη καταγραφή τους γίνεται  στο τρίτομο ποντιακό λεξικό  της ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ  στο παράρτημα του επισημότερου ποντιακού περιοδικού   ΄΄ΑΡΧΕΙΟΝ  ΠΟΝΤΟΥ.΄΄

Στην καταγραφή αυτή συμμετέχουν οι παρακάτωλαογράφοι και ιστορικοίαπό όλες τις περιοχές του Πόντου:

1^ος Αλεξιάδης Κωνσταντίνος  ( Ινέπολη)

2^ος Βαλαβάνης Ιωάννης ( Κερασούντα –περίχωρα)

3^ος Ιωαννίδης Σάββας  ( Τραπεζούντα- περίχωρα)

4^ος Μελανοφρύδης Παντελής  ( Άδυσσα-Μεσοχάλδιο-Αργυρούπολη)

5^ος Παπαδόπουλος Δημήτριος ( Σταυρί-Χαλδίας)

6^η Σιδηροπούλου Ευφροσύνη  ( περιφέρεια Κοτυώρων- Ορντού)

7^οςΦωστηρόπουλος Αγαθάγγελος  ( Ίμερα Χαλδίας)

8^οςΣυμβουλίδης Χρυσόστομος  (περιοχή Οινόης)

9^ος Αθανασιάδης Ευστάθιος  ( Σάντα )

10^οςΚούσης Ελευθέριος  ( Τραπεζούντα )

110ς Νυμφόπουλος Μιλτιάδης  ( Σάντα)

12^ος Παστιάδης Θεμιστοκλής  ( Κοτύωρα – Ορντού)

13^ος Χ/Ηλιάδης Ιορδάνης ( Κοτύωρα – Ορντού)

Σύμφωνα με την καταγραφή των παραπάνω ποντιακοί χοροί είναι οι εξής:

1^οςΧοροντικόνμονόν ( Τικ μονόν)

2^ονΧοροντικόνδιπλόν ( Τικ διπλόν)

3^ος Λαγγευτόν( τικ)

4^οςΟμάλ’ (είδος ήρεμου χορού.  Κοινός χορός περιοχών : Κοτύωρα, Σάντα, Χαλδία, Κερασούντα, Οινόη, Τρίπολη.)

5^οςΔιπάτ’ ( το) Από το αριθμητικό δύο και το ρήμα πατώ.

6^οςΤρυγόνα. Ονομασία του ίδιου χορού Τρογόνα στην Οινόη, Τυργόνα στη Νικόπολη –Γαράσαρη. Προέλευση από την αιτιατική του αρχαίου ουσιαστικού Τρυγόν , που σημαίνει μεταφορικά αγαπημένη κόρη. Υπάρχει το ποντιακό άσμα, που το επιβεβαιώνει :                                     Λέγ’νε ‘μεν κάτι τραγωδείς κ’ εγώ λαλόπον ‘κ’ έχω.

Λέγ’νε ‘μεν κάτι χαίρεσαι ,το τρυγονόπο μ’ ‘κ’ έχω).

7^οςΕμπροπίς ( Παίρνει την ονομασία του από τον τρόπο, που χορεύεται. Κυκλικός χορός,με  τρία βήματα μπροστά και τρία πίσω. Ο χορός χορεύεται σαν να κλονίζεται κάποιος, που περπατάει. Δηλαδή σαν να κουτσαίνει.  Υπάρχει η φράση :΄΄Τα ποδάρια μ’ πάγ’νεεμπροπίς΄΄ Γι’ αυτό λέγεται και ΚοτσιχτόνΟμάλ).

8^ος  Κοτζαγκέλ’(ιν) .( Γαμήλιος χορός συνεχώς προχωρών δια των οδών της συνοικίας. κοτζαγκελωτός επί ραφής ή δρόμου ελικοειδούς.

9^οςΜητερίτσα. ( Παίρνει το όνομά του από το ουσιαστικό μητέρα και την κατάληξη -ίτσα) .

10^οςΤρομαχτόν ( το)  (Είδος χορού,που παίρνει το όνομά του από τον τρόπο, που χορεύεται Από το επίθετο τρομάζω. Το σώμα τρέμει καθ’ όλον. Τίθεται σε τρομώδη κίνηση.

(Είναι ο Πυρρίχιος χορός Σέρα.)

Αυτοί είναι οι δέκα χοροί  σύμφωνα με τις λεξιλογικές καταγραφές . Αποτελούν δηλαδή την αυθεντική χορευτική μας παράδοση . Τους ίδιους χορούς αναφέρουν και περιγράφουν  όλοι οι πόντιοι συγγραφείς και λαογράφοι ως καθαρά ποντιακούς. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι αρμένικοι χοροί όπως το ευρέως χορευόμενοΚότσαρι, αρμενιστίΚοτσαρί,που έγινε γνωστός στην περιοχή του Καυκάσου το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα.  Γι’ αυτόν το λόγο δεν καταγράφεται ως ποντιακός από τους πόντιους λαογράφους. Αλλά ,όπως είναι βεβαιωμένο,όλοι αυτοί οι χοροί έχουν την αρμενική τους ταυτότητα. Δυστυχώς για τους νεότευκτους ερευνητές όλοι οι άλλοι χοροί φερόμενοι ως ποντιακοί δεν αναφέρονται από κανέναν.

Όπως επίσης δεν αναφέρονται παραλλαγές χορών, που ενδεχομένως να χόρευαν κάποιοι σκερτσόζοι περιστασιακά σε κάποιο χωριό του Πόντου.

Δεοντολογικά και αναλογικά σκεπτόμενοι, ο αριθμός των δέκα  εθνικών μας χορών  είναι πολύ μεγάλος και δύσκολα συναντάται αντίστοιχος σε άλλα διαμερίσματα της Ελλάδας.

Οι εφευρέτες άλλων ποντιακών χορών θα πρέπει να μας απαντήσουν, γιατί τους νεότευκτους    χορούς, δεν τους χόρευαν και δεν τους γνώριζαν οι Πόντιοι στους συλλόγους και τα  γιορτάσια τους μέχρι το 1990……;

Εάν υπάρχει έστω και ένας σοβαρά σκεπτόμενος, που να ισχυρίζεται, ότι  ο πολιτισμός και το πνευματικό επίπεδο ενός λαού ή ενός έθνους, αποτελεί συνάρτηση της χορευτικής του υπερβολής ( 200 ποντιακοί χοροί), τότε δεν έχω παρά να συμφωνήσω μαζί του….!