Με γραπτή απάντηση (26.9.2025) σε ερώτηση του βουλευτή ΠΕ Κοζάνης Στάθη Κωνσταντινίδη, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη περιγράφει τα έργα που σχεδιάζει το ΥΠΠΟΑ σε περιοχές απολιγνιτοποίησης μέσω του Προγράμματος «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση» (ΠΔΑΜ) 2021–2027 και συμπληρωματικών πηγών χρηματοδότησης.
Έργα που προγραμματίζεται να υποβληθούν στο ΠΔΑΜ (Δυτική Μακεδονία):
- Αμύνταιο – Ρωμαϊκή Έπαυλη: Αποκατάσταση, ανάδειξη και προβολή (π/υ 2.500.000€ · ΔΑΑΜ & Εφ. Αρχαιοτήτων Φλώρινας).
- Αμύνταιο – νέος εκθεσιακός χώρος: Ανέγερση εκθεσιακού κτιρίου και λυόμενων υποστηρικτικών εγκαταστάσεων (π/υ 6.000.000€ · ΔΜΕΕΕΜΠΚ & Εφ. Αρχαιοτήτων Φλώρινας).
- Δήμος Αμυνταίου – «Κάλε» Πετρών: Αποκατάσταση βασιλικής και τμημάτων βυζαντινού κάστρου, διαμόρφωση πρόσβασης (π/υ 950.000€ · Εφ. Αρχαιοτήτων Φλώρινας).
Για τις παραπάνω πράξεις, η Υπουργός αναφέρει ότι έως το τέλος του 2025 αναμένεται η έκδοση προσκλήσεων από την Ειδική Υπηρεσία Δίκαιης Μετάβασης, ώστε να κατατεθούν οι προτάσεις για αξιολόγηση και ένταξη.
Συμπληρωματικές παρεμβάσεις:
- Γρεβενά – Γεφύρι του Πασά: Ονοματισμένο έργο στον Πυλώνα 3 του ΠΔΑΜ (π/υ 5.720.000€), θα υλοποιηθεί από το ΥΠΠΟΑ μέσω Προγραμματικής Σύμβασης με την ΠΔΜ.
- Καστοριά: Έργο «Αποκατάσταση–ανάδειξη νότιου διατειχίσματος και Μεντρεσέ» (εκτιμ. π/υ 4.000.000€) σε πλήρη ωριμότητα· αναζητείται χρηματοδοτικό εργαλείο.
Έργα σε εξέλιξη/ένταξη από άλλα προγράμματα:
- ΠΕΠ Δυτ. Μακεδονίας – ΕΣΠΑ 2021–2027:
- Ολοκλήρωση Β’ φάσης αντισεισμικής προστασίας Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγιά) Σαμαρίνας (888.221,22€).
- Αποκατάσταση Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Βλάστης (500.000€).
- Αρχοντικό Μανούση Δούκα–Τζάτζα (Σιάτιστα, 980.000€).
- Ι. Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών (300.000€).
- «Δίκτυο πολιτιστικών διαδρομών & ψηφιακή ξενάγηση μνημείων Καστοριάς» (432.580€).
- Υπό ένταξη: Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Λιβαδερού (1.135.000€) και Ι.Ν. Αγ. Αθανασίου Λιβαδερού (390.550€).
- Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (Καστοριά):
- Τέμενος Κουρσούμ – αποκατάσταση/ανάδειξη (1.000.000€).
- Βυζαντινός Ναός Ταξιαρχών Μητροπόλεως – αποκατάσταση & συντήρηση τοιχογραφιών (800.000€).
- Ι.Μ. Παναγίας Μαυριώτισσας – συντήρηση τοιχογραφιών (300.000€).
Πολιτιστική Εγνατία & Μουσεία:
Σε εξέλιξη το έργο «Πολιτιστική διαδρομή: Πολιτιστική Εγνατία» (500.000€), με σταθμούς στην ΠΕ Κοζάνης: Άγιος Μηνάς Βελβεντού, Κάστρο Σερβίων, Αρχοντικό Πούλκως (Σιάτιστα), Αρχοντικό Γρηγορίου Βούρκα (Κοζάνη). Προχωρούν οι διαδικασίες πιστοποίησης του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής και της Αρχαιολογικής Συλλογής Κοζάνης.
Παραδοσιακή τέχνη της πέτρας:
Με Προγραμματική Σύμβαση 26.3.2025 (ΥΠΠΟΑ – ΠΔΜ – Περιφέρεια Πελοποννήσου – ΠΔΜ/Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας) αναπτύσσεται πρόγραμμα σπουδών για σχολές μαθητείας στην τέχνη της πέτρας σε Πεντάλοφο Βοΐου Κοζάνης και Λαγκάδια Αρκαδίας, με στόχο τη διατήρηση της τεχνογνωσίας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με την Υπουργό, η στρατηγική εστιάζει στη δημιουργία πολιτιστικού προϊόντος υψηλής προστιθέμενης αξίας, στη διασύνδεση μνημείων μέσω διαδρομών και στη στήριξη νέων μορφών πολιτιστικής επιχειρηματικότητας στη Δυτική Μακεδονία.
