Ένας από τους πλέον παρεξηγημένους πολιτικούς όρους της τελευταίας περιόδου που φτάνει στα όρια της κακοποίησης, είναι ο όρος «Αριστερά».
Συνήθως, σήμερα, ο όρος αυτός αντιμετωπίζεται περισσότερο ως καθοριζόμενος από περιοριστικά πολιτικά χαρακτηριστικά και από την υποκειμενικότητα του φορέα.
Πολλές φορές υποτιμάται η αντικειμενική σύνδεση του όρου με κοινωνικά φαινόμενα και την υλική πλευρά της ζωής. Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος (1946-49) και η σκληρή πολιτική αντιπαράθεση που χαρακτήρισε τη μεταπολεμική Ελλάδα, καθόρισε τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται τις έννοιες «Αριστερά» και «Δεξιά». Ειδικά σήμερα, μετά την άνοδο της αντιολοκληρωτικής Αριστεράς στην εξουσία, παρατηρούμε το φαινόμενο της προσπάθειας δαιμονοποίησής της, της αναζήτησης όλων των κακών που ταλανίζουν τη σύγχρονη Ελλάδα σ’ αυτήν.
Παράληλλα, πλάι στον παραδοσιακό λαϊκισμό των πελατειακών κομμάτων εμφανίζεται και ένας νέος αντιαριστερός λαϊκισμός, ο οποίος μέσα από απλοϊκά και εύπεπτα σχήματα –αξιοποιώντας πραγματικά λάθη και παραλείψεις- επιδιώκει τη διαμόρφωση ενός αρνητικού στερεότυπου μέσω του οποίου καθάρεται όλη η παράδοση του παλαιοκομματισμού και του πελατειακού συστήματος.
Οπότε είναι αναγκαίο να καθαρθεί ο όρος από την αλλοτρίωση που υπέστη, και την υπερβολική χρήση από ποικίλους φορείς, να εντοπιστεί το ιστορικό βάθος του όρου και να περιγραφεί η πραγματική ιστορική του διαδρομή.
‘Δεξιά’ και ‘Αριστερά’ στη Γαλλική Επανάσταση
Από την απαρχή της εμφάνισης του ανθρώπου και ειδικότερα από τη στιγμή που εμφανίζεται η κοινωνική διάκριση, η υποταγή του ανθρώπου σε άλλον άνθρωπο, η σκλαβιά και η εκμετάλλευση, εμφανίζεται αυτόματα και η ανάγκη για εξάλειψη των αρνητικών φαινομένων. Η ανάγκη αυτή θα πάρει κατά καιρούς πολλές μορφές, από φιλοσοφικά εξισωτικά και θρησκευτικά σωτηριολογικά κινήματα έως βίαιες εξεγέρσεις και επαναστάσεις. Αυτή ακριβώς η πανάρχαια αντίδραση του ανθρώπου στην καταπίεση και την εκμετάλλευση είναι η απαρχή του φαινομένου που στην εποχή της νεωτερικότητας θα πάρει την ονομασία «Αριστερά».
Ο όρος αυτός, όπως και ο αντίστοιχός του «Δεξιά» θα δημιουργηθούν στο πλαίσιο της Γαλλικής Επανάστασης (1789–1799) και θα προέλθουν από τον τρόπο που είχαν τοποθετηθεί οι διάφορες παρατάξεις στο επαναστατικό κοινοβούλιο (Γενική Συνέλευση-états généraux). Αριστερά κάθονταν όσοι ήταν αντίθετοι στην φεουδαρχία, την αριστοκρατία, τη Μοναρχία, ενώ στη δεξιά πλευρά κάθονταν οι υποστηρικτές του Παλαιού Καθεστώτος και της κυριαρχίας των αριστοκρατών επί του λαού.
…και ο Ρήγας Φερραίος
Η «Αριστερά» της Γαλλικής Επανάστασης επηρέασε καθοριστικά τον νεοελληνικό διαφωτισμό. Ο πλέον εμβληματικός ηγέτης και μάρτυρας Ρήγας Φεραίος, υπήρξε συνειδητός Γιακωβίνος, δηλαδή οπαδός της πλέον ακραίας εκδοχής της «Αριστεράς» εκείνης της εποχής (Jacobins, «Club des Jacobins», υπό τους Ροβεσπιέρο, Σαιν Ζυστ και Κουτόν). Από τους Γιακωβίνους προήλθε και η πρώτη εμφάνιση του σοσιαλιστικού κινήματος, με τη δημιουργία της επαναστατικής οργάνωσης «Ένωσης των Δικαίων» του Μπαμπέφ.
Υπό τον όρο «Αριστερά» περιγράφηκαν διάφορα κινήματα, όπως ο Ρεπουμπλικανισμός κατά τη Γαλλική Επανάσταση, ο Σοσιαλισμός και η Σοσιαλδημοκρατία, ο Κομμουνισμός και ο Αναρχισμός. Η επικρατέστερη αυτών, υπήρξε μια καλά επεξεργασμένη θεωρία από τον Καρλ Μαρξ και τον Φρειδερίκο Ένγκελς και έλαβε το όνομα «μαρξισμός». Ο μαρξισμός επιχείρησε να εξηγήσει τα ιστορικά φαινόμενα μέσα από το κριτήριο της πάλης των τάξεων. Οι μαρξιστές υποστηρίζουν ότι η κοινωνία αποτελείται από διάφορες κοινωνικές τάξεις, η υπόσταση των οποίων εξαρτάται από τη σχέση που διατηρούν με τα μέσα παραγωγής….
Την ιστορία της Αριστεράς τον 20ο αιώνα μέσα από τις μεγάλες αντιθέσεις της, όπως εκφράστηκαν κατά το μεγάλο πείραμα της Σοβιετικής Ένωσης θα τη διαπραγματευτούμε σ’ ένα επόμενο άρθρο….
Το κείμενο αυτό το είχα ενσωματώσει σε ένα ευρύτερο κείμενο που γράφτηκε
με αφορμή ένα κακό άρθρο σε μια τοπική εφημερίδα.
Για τις μεγάλες συγκρούσεις στο εσωτερικό της «Αριστεράς», δείτε ένα παλιότερο κείμενό μου με τίτλο: Ο αντικομμουνισμός των σταλινικών.
Βλάσης Αγτζίδης
Δρ. σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός
