Πτολεμαΐδα 27 Νοεμβρίου 2019
Αγαπητοί φίλες και φίλοι.
Ο συγγραφέας, Γιάννης Αμαραντίδης, είναι ένας από τους συμπορευτείς, με τον οποίο οι συγκυρίες μας συνέδεσαν σε μια περίοδο αναζήτησης και περίσκεψης στον πολύχρονο αγώνα για την ανάδειξη του ποντιακού ζητήματος σε όλες του τις διαστάσεις, Μας συνδέουν ακόμα δύο λέξεις γεμάτες με ιστορική φόρτιση και ποιητική ευφορία ..έχουν να κάνουν με το τραγούδι, αφιέρωμα στην γενοκτονία, που έγραψα το 1986 , με τον τίτλο ‘Σ ΣΗ ΜΑΓΑΡΑΝ ΤΗ ΠΑΝΑΪΑΣ .και ερμηνεύτηκε από τον Βασίλη Μιχαηλίδη. Ο δεύτερος στίχος του τραγουδιού έχει ως εξής:
σ’ ς σο χώμαν τρέχνε αίματα,
‘ς σον ουρανόν λαλίας,
θανατικά ανάσματα
δεκρόπα Παναϊας…
Το σημερινό βιβλίο είναι ένα ιστορικό μνημονικό διήγημα, στις σελίδες του οποίου καταγράφει ένα ονειρικό αλλά και τραγικό ταξίδι στους τόπους των προγόνων του. Προσπαθεί αγωνιωδώς να συνοδοιπορήσει με τη χαρά και τον πόνο στα χνάρια ενός προαιώνιου βιωματικού πολιτισμού, που μπόρεσε για εικοσιπέντε αιώνες να μεγαλουργήσει στα γεωγραφικά όρια του Ευξείνου Πόντου. Το βιβλίο ΄΄Θανατικά ανάσματα ΄΄ αν δεν ήταν ένα λογοτεχνικό απάνθισμα, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ιστορικό κατάθεμα παγκόσμιας εμβέλειας κατά των δυνάμεων, που διασαλεύουν την απρόσκοπτη και ειρηνική συνύπαρξη των λαών.
Ο συγγραφέας, μέσα από το οικογενειακό τραύμα του, όπου ο παππούς του μεταβαίνει από το θάνατο στη ζωή , μας αποκαλύπτει τις τραγικές συνθήκες, που βίωσε ο ελληνισμός το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, στοιχειοθετώντας έτσι μια αδίκαστη δικογραφία , που παραμένει ως αίτημα διεθνούς καταδίκης και αναγνώρισης του εγκλήματος της ποντιακής γενοκτονίας. Η στοιχειοθέτηση του εγκλήματος αυτού κατατίθεται ως παγκόσμια κατηγόρια μέσα από τις επιφυλλίδες του βιβλίου ΄΄
Αφετηρία αυτής της ιστορικής του διαδρομής αποτελεί ένα πανάρχαιο ομηρικό πρόσταγμα, το χρέος των γενεών, που στην ποντιακή θεώρηση ορίζεται ως χρέος ή τάμαν. Ένα υπέρτατο ηθικό βάρος των γενεών απέναντι στη μνήμη, στην ταυτότητα και στη γενεαλογία.
Απαρχή αυτής της συγγραφής είναι ο γενεσιουργός τόπος, το παρχαρένιο και εύανδρο φαράγγι της Λαραχανής. Ένας φυσικός ορεινός παράδεισος, χτισμένος στην πλάτη της Παναγίας Σουμελά και του χιλιοτραγουδισμένου Καρά- καπάν.
Εξέβα ‘ς σο Καράκαπαν τ’ άλογο μ’ εκυλίεν,
έναν κορτσόπον, έμορφον ‘ς ση γούλα μ’ ετυλίεν..!
Η ανθρωπογεωγραφική περιγραφή του τόπου της καταγωγής του είναι ένα σκηνικό απαύγασμα εικόνων και συναισθημάτων, που αναδύεται μέσα από τα άσματα,, που εξυμνούν την αγαπημένη του Λαραχανή. Η αγωνία να καταγραφεί κάθε τι, που αφορά στην πατρίδα της καρδιάς του, τον παρακινεί σε μια συλλογική έρευνα δομημένη με στοιχεία από την υπάρχουσα βιβλιογραφία, τις αφηγήσεις του παππού αλλά και πληροφορίες, που αντλεί από πέντε ερευνητικά ταξίδια του στη Λαραχανή . Οδοιπορίες, που τον φέρνουν σε άμεση επαφή με τους ελληνόφωνους εξισλαμισμένους γέροντες της Λαραχανής προκειμένου να απαντηθούν οι απορίες και τα ερωτήματα που τον απασχολούν. Είχα τη χαρά να επισκεφθώ την πατρίδα του συγγραφέα στα 1987, γεγονός που μου επιτρέπει να κατανοήσω τα πατριωτικά αισθήματα και τις φορτίσεις του .
Ο συγγραφέας προκειμένου να μας εμβάλει στον ιστορικό τόπο όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, αναφέρεται στην προέλευση του ονόματος ΛΑΡΑΧΑΝΗ ..Μια εύηχη λέξη που καταδείχνει ότι στην περιοχή ,που ήταν ιστορικό πέρασμα υπήρχαν πολλά χάνια ( ξενοδοχεία της εποχής) και το πρώτο από αυτά ήταν ενός ΄΄Λαρά΄΄ του Λαρά το χάνι –ΛΑΡΑΧΑΝΗ.
Σ’ αυτό το δύσβατο φαράγγι βρήκαν οι ρωμιοί καταφυγή μετά την κατάκτηση της Τραπεζούντας. Στον τόπο αυτό παρέα με το Θεό και τη φύση έχτισαν τις εκκλησιές και τα σχολειά τους , αξιοποιώντας κάθε τι, που θα τους κρατούσε στη ζωή. Δέθηκαν με τα ζωντανά τους αφού από το γάλα τους κρατήθηκαν στη ζωή, μακριά από τα ενοχλητικά βλέμματα των Τούρκων, που κατέλαβαν τις πεδινές και θαλάσσιες περιοχές…
Εδώ στη μέση του πουθενά ανέδειξαν τη μουσική και τους χορούς σε ΄΄νέα θρησκεία …΄΄ Λάτρεψαν τη λύρα, το αγγείο και τον ζουρνά… τραγούδησαν τους πόνους και τις χαρές, τον ξενιτεμό και τον θάνατο μα πιο πολύ την γυναικεία ομορφιά και τον έρωτα.. Δύο χιλιάδες τριακόσιες ψυχές χωρισμένες σε πατριαρχικές οικογένειες, διασκορπισμένες στις πλαγιές τις χαράδρας, έζησαν για εξακόσα χρόνια συντροφιά με την προσδοκία της λευτεριάς και την αγωνία για μια καλύτερη ζωή. Σ’ αυτόν τον τόπο, στο παρχάρ’ της Αεράλλαξας γεννήθηκε ένα γαλανό παιδί. Ήταν ο παππούς του, Χαράλαμπος Αμάραντίδης ( ο Μαραντής ) όπως τον αποκαλούσαν χαϊδευτικά.
Στην απέραντο πράσινο ( το τσιμέν ) ο Χαράλαμπος έβοσκε τα γελάδια ενώ τραγουδούσε το βουκολικό σάλπισμα της Ματσούκας ( το μακρύν την καϊτέν)΄΄ Αναθεμά και τα μακρά όθεν ΄κι πάει λαλίαν τ’ ομμάτια μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αρωθυμίαν…΄΄
Εδώ πρωτοτραγουδησε το μεγάλο του έρωτα για τη Σοφία, τη γυναίκα του:
Κρύα νερά του παρχαρί ,κρύα κρουσταλιδόπα,
Λαραχανέτ’κα ,έμορφα άμον μανουσακόπα…
Αποκαλυπτική είναι η ιστορικοποίηση, που επιχειρεί να προσδώσει ο εγγονός στο αρχαιοπρεπές όνομα της γενιάς του .. Αμάραντος ο Πόντος, με τα αειθαλή δέντρα του, αμάραντα τ’ αγριολούλουδα των παρχαριών , αμάραντη κι η ράτσα των Ρωμιών, που δεν υποτάσσεται ποτέ στην τουρκική βία. Αμάραντον και το ακριτικό τραγούδι της αγάπης,
Πού πας που πάς, Αμάραντε, κ’ εμέν ‘τίναν αφήνεις; Αφήνω ‘σε τον κύρην μου τον άγιον Κωνσταντίνον…
Σ’ αυτό τον τόπο, που γέννησε τους Αμάραντους προσκύνησε ο ο ταξιδιώτης Αμαραντίδης πέντε φορές και ήπιε άγιασμα από το σπίτι του παππού του… Με τα φτερά της φαντασίας του περπάτησε νοερά στα μονοπάτια του παππού Χαράλαμπου παίρνοντας μαγιά και δύναμη για να μας αφηγηθεί τα συναισθήματά, που τον πλημμύρισαν:
΄΄Σ’ αυτά τα μέρη ξεχνάς ότι είσαι σκλάβος ,σ’ αυτά φυσούσε λευτεριάς αέρας. Σ’ αυτά τα μέρη ζούσαν οι παππούδες μας με το ηρωικό παρελθόν και τη λαχτάρα της λευτεριάς ….΄΄
Σ’ αυτό το σημείο ίσως κλείνει η αυλαία του πρώτου κεφαλαίου με τις εικόνες μιας ήρεμης και ειρηνικής ζωής των Λαραχανιτών …
Πολλές φορές μετά την πτώση της Τραπεζούντας οι ελληνικοί πληθυσμοί αντιμετώπισαν την οθωμανική καταπίεση με τους αβάσταχτους φόρους ,και τις βίαιες παρεμβάσεις των τούρκων τοπαρχών. Πάντα όμως διασώζονταν μέσα στις απάτητες βουνοκορφές και τα δάση.
Κατά γενική ομολογία η οθωμανική κατάκτηση σ’ όλες τις εκδοχές της δεν μπορεί παρά να συνταυτιστεί με τη ληστρική βαρβαρότητα σε βάρος των παραγωγικών δομών και περιουσιών των Ελλήνων, όπως λεπτομερειακά αναφέρεται στις σελίδες του βιβλίου.
Η χρονολογική επακολουθία, που υιοθετεί πιστά, επιτρέπει στον αναγνώστη να κατανοήσει τη διακύμανση της οθωμανικής βίας ενάντια στους ρωμιούς ραγιάδες..
Μετά το 1780 μια περίοδος αυταρχισμού και καταπίεσης δημιουργεί το πρώτο ρήγμα στην εθνική δομή των ορεσίβιων κατοίκων της Λαραχανής όπου ένας ολόκληρος μαχαλάς μαζί με τον ιερέα του εκτουρκίζεται . Η εκκλησία μετατρέπεται σε τέμενος. Οι χριστιανοί ασπάζονται τη θρησκεία του Ισλάμ…. Γίνονται κρυφοί, προκειμένου να επιβιώσουν ή να δεχθούν τα προνόμια του Ισλάμ…!
Οι τερέμπεηδες ΄΄ οι Τσιχάντ ΄΄ της εποχής, υποχρεώνουν τους χριστιανούς του χωριού Ρακάν ( ράχης) να ασπαστούν το ισλάμ. Αυτοί όμως εξακολουθούν να διατηρούν τη γλώσσα ,τους χορούς και τα τραγούδια τους μέχρι σήμερα..
Αγαπητοί φίλες και φίλοι, η αλλαξοπιστία στον Πόντο αποτέλεσε το το πιο τραγικό γεγονός που αποδυνάμωσε και σημάδεψε την εξελικτική πορεία του ελληνισμού.
Ο Ερτογάν, γόνος των εξισλαμισμένων Ποντίων ,είναι το ζωντανό παράδειγμα αυτής της μεθοδολογίας.
Αγαπητοί φίλοι, στο σημείο εύλογα συγκρίνει κανείς το χθες με το σήμερα. Πώς γίνεται οι ραγιάδες γονείς μας να διατήρησαν ανόθευτους τους χορούς και τα τραγούδια τους μέχρι τον ξεριζωμό τους κι εμείς σήμερα, στην ελεύθερη Ελλάδα, να φοράμε φέσια και να χορεύουμε τούρκικους χορούς…;
Αυτό το τραγικό κεφάλαιο των κρυφών –Κρυπτοχριστιανών ,γυριστών ,ή τενεσούρ στα τουρκικά το κατέγραψε πρώτος ο συμπατριώτης μας Παντελής Μελανοφρύδης στο βιβλίο του οι ΄΄ Κλωστοί ΄΄ που το είχα παρουσιάσει τον Μάρτιο του 1985 εδώ στην πόλη μας…
Μετά το 1856 και με την έκδοση του ΄΄ Χάτι –Χουμαγιούν ΄΄ ο συγγραφέας μάς λέει ΄΄ πως η περιοχή βίωσε μια σχετική ελευθερία: ..άρχιζαν να χτίζονται σχολεία και εκκλησίες, να εκλέγονται πρόεδροι κοινοτήτων .΄΄ Αυτές οι σχετικές ελευθερίες ήταν αρκετές, ώστε να δημιουργήσουν συνθήκες οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης στους έλληνες του Πόντου. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα από τα λιβάδια της Λαραχανής πουλιόνταν στις αγορές της Τραπεζούντας. Στα χάνια της στάθμευαν καραβάνια της εποχής, φορτωμένα με προϊόντα προς και από τις αγορές της. Στα πανηγύρια στήνονταν γλέντια και χοροί, όπου συγκεντρώνονταν οι Έλληνες από τις γύρω περιοχές. Το γλέντι άναβε με το χορό που τον συνόδευαν τραγούδια βουκολικά, της ξενιτιάς ,της αγάπης της φύσης και του έθνους… Ένα από αυτά τα τραγούδια ήταν και το Κοτσαγγέλ .. Ξένε μ’, ξενιτεμένε μ’, κι ανεγνώ κι ανεγνώριμε που πορπατείς ‘ς σα ξένα, τ’ ανεγνώριμα.. ( Να το πει η χορωδία )
Και στο τέλος, στις μικρές ώρες οι δάσκαλοι και δημογέροντες τραγουδούσαν το θούριο του Ρήγα ….!!! Ως πότε παλληκάρια θα ζώμεν στα στενά …. μονάχοι σαν λιοντάρια στες ράχες στα βουνά !!.
Και το ερώτημα είναι: πώς κατέφθαναν τα επαναστατικά μηνύματα της γαλλικής και ελληνικής επανάστασης σ’ αυτές τις απόμακρές κοινότητες του ελληνισμού. Αυτή η πηγή γνώσης δεν ήταν άλλη από τα χάνια της Λαραχανής, που συγκροτούσαν ένα δυναμικό τομέα του εμπορίου και του πολιτισμού. Οι γιολτσήδες ( οδοιπόροι) οι γατιτσιρλήδες ( αγωγιάτες ) υπήρξαν οι εμπορικοί αντιπρόσωποι και πολυπολιτισμικοί διακινητές της γνώσης και της πληροφορίας…
Εν μέσω αυτής της ποντιακής ανελευθερίας οι δύστυχοι Λαραχανέτες, όπως και όλοι οι προγονοί μας ήρθαν αντιμέτωποι με τον μεγαλύτερο εχθρό που αντιμετώπισε ο άνθρωπος στην ιστορία του ,την τρομακτική ασθένεια της Πανώλης..( Γουρζουλάς) Ήταν στα 1874. Δεν υπάρχει πόντιος συγγραφέας που να μην αναφερθεί στην θανατηφόρα αυτή επιδημία ,που γαλλικά καράβια μετέφεραν στους κάτοικους της Τραπεζούντας.
Άς δούμε πώς περιγράφει την ασθένεια ο συγγραφέας : ΄΄ ‘όταν η ασθένεια προχώρησε και ξεκλήρισε το ένα τρίτο της Λαραχανής, τους άρρωστους τους απομόνωσαν στο σπέλιον ( σπηλιά) το ακρόστομον ( το στόμα της αρκούδας). Ήταν πολύ θλιβερό θέαμα να βλέπεις κάθε απόγευμα με κρύο και με χιόνια το καραβάνι του χωριού να ανεβαίνει το Γολγοθά προς την σπηλιά και να ικετεύει τον Θεό να τους λυτρώσει…..!
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ -ΕΞΟΡΙΕΣ 1915
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου ανταποκρίνεται απόλυτα στον τίτλο του Θανατικά ανάσματα ‘ς ‘σα χιόνια τ’ Ερζερουμί ΄΄.
Αφετηρία αυτής της ιστορικής πραγματείας υπήρξε η αφηγηματική δεινότητα του παππού ,με εντέλλοντα γραμματέα τον εγγονό του, Γιάννη Αμαραντίδη .. Οι αφηγήσεις του παππού, ατέλειωτες μνημονικές εικόνες, ξετυλίγονται από το μνημονικό του δίσκο με μια περιγραφική καθαρότητα, στηριγμένη σε βιωματικές αλήθειες και εμπειρίες ζωής.. Αποδιαρθρώσεις ενός λαού, που η μοναδική του ενοχή ήταν, ότι ανήκε σε διαφορετικό μιλέτ’….
Η τραγωδία των γεννητόρων μας δεν μπορεί παρά να ενσαρκώνει μια γενικευμένη πολιτική διώξεων, βιασμών, εκτοπίσεων και δολοφονιών από το 1914-1924.
Ο παππούς μέσα στο αφηγηματικό του παραλήρημα επαναφέρει το κεντρικό σκηνικό της ποντιακής γενοκτονίας χωρίς να συνειδητοποιεί, ότι αυτές οι μαζικές εκτοπίσεις της περιοχής του αφορούν στο σύνολο του χριστιανικού πληθυσμού του Πόντου.
Η εξορία του και οι τόποι του μαρτυρίου, όπου οδηγείται στη μέση του χειμώνα, είναι αυτό που ο Γεώργιος Λαμψίδης στο βιβλίο του θα ονομάσει Λευκές πορείες.
Τους δύσμοιρους Λαραχανίτες ένα πρωί τους ξεσηκώνουν από τα σπίτια ,τούς ανακατεύουν όπως τα κοπάδια με άλλους χριστιανούς της περιοχής και τους οδηγούν στα μέσα του Δεκέμβρη του 1915 πέντε άγριοι τσέτες σ’ ένα ταξίδι θανάτου μέσα στα χιονισμένα βουνά προς την Αργυρούπολη και το Ερζερούμ.. Σημειωτέον, ότι η πορεία αυτή, μια απόσταση 300 χιλιομέτρων γίνεται στην καρδιά του χειμώνα . Όταν φθάνουν στον προορισμό τους 400 άτομα λείπουν. Πέθαναν από το κρύο την πείνα και τις αρρώστιες.
Φίλες και φίλοι, ο ελληνισμός του Πόντου, αποκομμένος αυτήν την περίοδο από τον εθνικό κορμό, αφήνεται βορά στις εκάστοτε διαθέσεις των Τούρκων. Η σουλτανική διοίκηση βλέπει να χάνονται τα εδάφη της αυτοκρατορίας και διακατέχεται από το σύνδρομο της εξαφάνισης . Γι αυτό το 1915 εφαρμόζει τα γενοκτονικά σχέδια των νεοτούρκων… Η εφαρμογή του σχεδίου των αμελέ ταμπουρού με την επιστράτευση όλου του ανδρικού πληθυσμού από 15-55 χρόνων δεν είναι παρά μέρος μιας σατανικής μεθόδευσης εξανδραποδισμού των Ελλήνων .
Στα αμελέ ταμπουρού οι Έλληνες διαπιστώνοντας το βέβαιο θάνατό τους επιλέγουν να δραπετεύσουν ως μια απέλπιδα προσπάθεια σωτηρίας… Διαφαίνεται από την αφήγηση του παππού Χαράλαμπου, πως η πυξίδα του κάθε ανθρώπου είναι αδιάψευστη ..και τον καθοδηγεί σωστά.
Έτσι και ο προπάππους Γιώργος μαζί με τον αγαπημένο του γιο Χαράλαμπο αποφασίζουν να δραπετεύσουν πηδώντας από το καρβουνιάρικο τρένο, με κίνδυνο να τους τουφεκίσουν οι τούρκοι χωροφύλακες…!
Δύο ρακένδυτες και εξασθενημένες φιγούρες αποφασίζουν να επιστρέψουν στα αγαπημένα τους πρόσωπα στο πατρικό τους σπίτι στη Λαραχανή. Μόνο που τώρα είναι παράνομοι φυγόστρατοι , γατσάχ, και όποιος Τούρκος τους δει έχει το δικαίωμα να τους σκοτώσει. Μια βασανιστική περιπέτεια στα χιόνια του Ερζερούμ καταγράφεται ως τεκμήριο στις ψηφίδες, που συνθέτουν το μεγάλο έγκλημα της ποντιακής γενοκτονίας…
Οι εγκληματικές μέθοδοι, που επινόησε το οθωμανικό καθεστώς των Νεότουρκων και η πολιτική τους απόφαση στόχευε στον με κάθε τρόπο αφανισμό τους, και στην ιδιοποίηση των περιουσιών τους ..
Τα ΄΄θανατικά Ανάσματα΄΄ συμπυκνώνουν τον καταστροφικό επίλογο του ελληνισμού της Ανατολής , τον πόνο και την απόγνωση των ανθρώπινων ψυχών που η ανάγνωσή τους ,μπορεί να αφυπνίσει και να ζωντανέψει παράλληλες μνήμες σε κάθε ποντιακή οικογένεια…
Διαβάζοντας τα΄΄ θανατικά ανάζματα΄΄ επιβεβαιώνεται σε κάθε γραμή η πατριωτική ευαισθησία και η αγωνία του γράφοντα να ταυτιστεί με το πρόσωπο του παππού, μεταδίδοντάς μας τα βαθύτερα συναισθήματα του ανθρώπου μπροστά στο επερχόμενο φάσμα του θανάτου… Με αυτόν τον τρόπο συνθέτει ένα λογοτεχνικό δοξαστικό για τη ζωή και την ελευθερία , αντίθετα μ’ ένα κατηγορώ κι ανάθεμα για το θάνατο και τη βία….
Ακόμα μέσα από την εξέλιξη των γεγονότων επιβεβαιώνονται οι ακατάλυτοι και διαχρονικοί δεσμοί της ποντιακής οικογένειας, μια πατριαρχική δομή, που αναπαράγει διαχρονικά την ρωμαίικη ταυτότητα . Ενας οικογενειακός προστατευτισμός που επιφορτίζεται ο κύρης ή ο ομηρικός αρχηγός ΄΄ο Τέτες΄΄, ένας ακατάλυτος δεσμός, που σε δύσκολες στιγμές μετουσιώνεται σε ένα σώμα και μία ψυχή..! Μπροστά στον οικογενειακό κατατρεγμό ο πατέρας του Χαράλαμπου, ο Γιωρίκας, επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις, γίνεται ανυπότακτο θεριό , ευφυής δικολάβος προκειμένου να διασώσει την οικογένειά του.
Οι εκτοπισμένοι στα στρατόπεδα του Ερζερούμ χτίζουν τον σιδηρόδρομο προς τη Βαγδάτη. Πολλά από τα ανθρώπινα υποζύγια δραπετεύουν. Οι συνθήκες είναι απάνθρωπες το φαγητό λιγοστό ,καθημερινά οι νεκροί θάβονται σε ομαδικούς τάφους . Οι φυγόστρατοι από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης εκτελούνται προς εκφοβισμό και παραδειγματισμό των αιχμαλώτων. Ο παππούς σε μια από τις περιγραφές του μας εξομολογείται:: ΄΄ Το καταλάβαμε. Βαδίζαμε προς τον θάνατο… Η ελευθερία φάνταζε μπροστά μας σαν το πιο πολύτιμο αγαθό..΄΄
Παρ όλα αυτά . ο πατέρας του Γιωρίκας 55 χρονών δραπετεύει με τον παππού Χαράλαμπο 27 χρονών παλληκάρι τότε, πηδώντας από το τραίνο στα παγωμένα χιόνια .. Μια απόδραση απελπισίας , ένα πήδημα θανάτου, μπροστά στις υψωμένες κάνες των φρουρών.. Μια ύστατη διαφυγή προς την ζωή… ένα ξεκίνημα μιας επικίνδυνης επιστροφής στη Λαραχανή . Μόνο 300 χιλιόμετρα μιας πορείας πάνω στα χιονισμένα βουνά τους χωρίζει μέχρι την ζεστή θαλπωρή του σπιτιού τους στη Λαραχανή…
Έχοντας την τύχη με το μέρος τους και την πίστη στο Θεό μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι ,που μόνο οι ορεσίβιοι ποιμένες της Ματσούκας θα άντεχαν. Κι όμως ο απερίγραπτος πόθος για τα αγαπημένα τους πρόσωπα τους εξόπλισε με υπερφυσικές δυνάμεις μέχρι να αντίκρισαν τον ομηρικό καπνό από την πατρική τους εστία… Μπήκαν πρώτα στην εκκλησιά του χωριού, τον Άγιο Παγκράτιο, τον μοναχό της Μαύρης θάλασσας που έδωσε το όνομά στους αξιωματούχους των Κομνηνών και σε πολλούς συμπατριώτες μας… Παππούς και γιος μόλις μπαίνουν στην εκκλησία κάνουν το σταυρό τους, ανάβουν τις καντήλες … ευχαριστώντας το Θεό τους …Αμέσως μετά φτάνουν στο κατωθίρη του σπιτιού τους. Σκηνές αγάπης και αλλοφροσύνης εκτυλίχθηκαν .Οι προσευχές της Αμαραντίνας εισακούστηκαν … Σφιχταγκαλιάζονται μετά από πέντε μήνες εξορίας στα παγωμένα χιόνια του Ερζερούμ με τα αγαπημένα τους πρόσωπα ….Ο καπνός από το τζάκι και τα σκυλιά, που έτρεξαν πρώτα στην προϋπάντησή τους, παρέπεμπαν στο ίδιο σκηνικό με τον ομηρικό νόστο στην πατρίδα ….
Κι όμως το κεμαλικό σύστημα εξουσίας γνωρίζοντας την ψυχοσύνθεση των ρωμιών δεν άργησε να παρέμβει και να διακόψει αυτήν την ειρηνική διαβίωση των φιλήσυχων ποιμένων.. Μόνο δύο βδομάδες κράτησε η ανείπωτη χαρά ,πολυπόθητη ελευθερία του των δύο φυγάδων …
Ένα πρωινό πέντε έφιπποι με όπλα ,σταματούν μπροστά στη μάνα μου … ο ένας μιλάει άπταιστα ποντιακά .. Πού έν ο άντρας ισ’.. πού έν ο γιό σ’ – ‘ς σ’ ασκέρ ‘ς σο Ερζερούμ’. Απαντά κοφτά… – Πού έκρυψες ατόν ..καλάτσεψον ( μίλα) – ‘ς σ’ ασκέρ έχ έξ μήνας ας επήγαν, απαντά η μάνα μου… Χωρίς δεύτερη κουβέντα ….τη χτυπά με το όπλο και πέφτει κάτω…
-Αν δεν πεις, πού είναι, θα βάλουμε φωτιά στο σπίτι … και την ξαναχτυπούν .. και πάνε να βάλουν φωτιά στο σπίτι… ο πατέρας δεν αντέχει και βγαίνει… Τώρα χτυπούν αλύπητα τον πατέρα ζητώντας τον γιο του, τον Χαράλαμπο … Χτυπούν και τους δύο… Στιγμές δύσκολες μαρτυρικές, στιγμές πόνου .. Δεν αντέχω να τους χτυπούν , βγαίνω κι εγώ …΄΄
Αυτό το ίδιο σκηνικό βίας αντιμετώπισαν Πόντιοι, Ίωνες και Θρακιώτες … Έτσι έκλεισε αυλαία της πρώτης φάσης της ποντιακής Γενοκτονίας…:
Φίλες και φίλοι, μέσα σε τέτοιες συνθήκες το δολοφονικό σύστημα των στρατοκρατών της εποχής προσπάθησε να αφανίσει κάθε ικμάδα ζωής από τους χριστιανικούς λαούς.. Σε τόπους, όπως ο Πόντος και η Λαραχανή, που δεν υπήρχε ούτε ένας έλληνας στρατιώτης, δεν υπήρχε πολεμικό μέτωπο . Μόνο από την μητρόπολη της Ροδοπόλεως μέχρι το 1918 εξορίστηκαν 23.780 χριστιανοί.
Μέθοδοι απάνθρωποι και εξοντωτικοί, που θα τους ζήλευαν ακόμα και οι χιτλερικοί δάσκαλοί τους…
Η απελευθέρωση της περιοχής από τους Ρώσους έφερε τη λύτρωση στα βάσανά τους. ΄΄ Νιώθαμε σαν τα δαμάλια έξω από το μαντρί , τρέχαμε στα παρχάρια με ορμή, χορός, τραγούδι, ήμασταν όλοι χαρούμενοι .΄΄ αναφέρει ο παππούς Χαράλαμπος ..
Δυστυχώς όμως για τους έλληνες της Τραπεζούντας η προσδοκία και η χαρά , αυτή η ανάπαυλα κράτησε μόνο δεκάξι μήνες, μέχρι τον Μάρτιο του 1918, αφού ξαφνικά αποχώρησαν οι ρώσοι στρατιώτες και τη θέση τους πήραν οι τούρκοι τσετέδες της περιοχής. Όλοι κλείστηκαν στα σπίτια τους και περίμεναν το μοιραίο ….
Η συνθήκη του Μούνδου και η συνθηκολόγηση της Τουρκίας δεν απέτρεψε τις βιαιότητες των Τούρκων στην περιοχή.
Το 1919 και αφού ο Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα, αρχίζει η δεύτερη και πιο αιματοβαμμένη περίοδος για τους Αμάραντους της Λαραχανής …
΄Β ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΕΜΑΛΙΚΗ 1919
Αυτή τη φορά ο Κεμάλ εξαπολύει πογκρόμ διώξεων στο σύνολο των ελλήνων χριστιανών. Γυναικόπαιδα γέροι και γριές εξορίζονται στους ίδιους δρόμους του θανάτου εν μέσω χειμώνα.
Οι Τούρκοι γίνονται σκληρότεροι, γιατί στο μικρασιατικό μέτωπο μαίνονται οι μάχες.. Τα μάτια των τσετέδων αυτή τη φορά πετούν σπίθες μίσους και εκδίκησης….
Στοχεύει ακόμα ο συγγραφέας μέσα από την εκλαΐκευση των σκέψεών του να εξυψώσει τον ελληνικό πολιτισμό αναδεικνύοντας τις ανθρώπινες αξίες ανεξάρτητα από φυλή, θρησκεία και πολιτισμό. Αυτά τα αισθήματα επέδειξαν λιγοστοί τούρκοι στρατοφύλακες, στρώνοντας ένα κρεβάτι ζεστασιάς και δίνοντας ένα ξεροκόμματο στους μελλοθάνατους γκιαούρηδες…!
Οι Τούρκοι αγριεμένοι από την θετική έκβαση του μικρασιατικού πολέμου ,ξεσπούν κατά των Ελλήνων . Σκοτώνουν και ληστεύουν αδιάκριτα, όποιον βρίσκουν στο δρόμο τους. Διακατέχονται από μια μαζική μιλιταριστική φρενίτιδα εναντίων των ελλήνων. Την ίδια χρονιά, το 1919, θα σκοτωθεί ένα ακόμα παλικάρι από την οικογένεια του συγγραφέα, ο αδελφός του παππού Χαράλαμπου, ο Γιάννης.. Ο Γιάννης καθώς βάδιζε αμέριμνα με το άλογό του για την Τραπεζούντα τον σκότωσαν οι Τούρκοι . Το έγκλημα μαθαίνεται από τον φλογερό πόντιο δημοσιογράφο της εφημερίδας ΕΠΟΧΗ, Νίκο Καπετανίδη… Αξίζει να διαβάσουμε το ρεπορτάζ. ΄΄ Την 10ην Μαρτίου του 1919 και ημέραν Κυριακήν την 09ην π.μ. ο εκ του χωρίου Λαραχανής Ιωάννης Γεωργίου Αμαραντίδης εδέχθη επιθεσιν υπό 15 λιστών παρά το Τελικλή Τασίν , μισή ώρα έξω της Πόλης . Τον υποχρέωσαν να παραδώσει το άλογον ως ιδικόν των… ΄΄Ο παππούς πέθανε το 1980. Δεν έμαθε ποτέ για το θάνατο του Γιάννη, μόνο που τον περίμενε σε όλη του τη ζωή…
Ο ελληνισμός του Πόντου βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα από το μέτωπο του πολέμου δέχεται όμως το μίσος των Κεμαλιστών…
Αυτό αποτελεί τον επίλογο της τελικής λύσης για τους χριστιανούς της περιοχής, Ένα σχέδιο που άρχισε να μπαίνει σε εφαρμογή, το 1920. Περιγράφονται στο ΄β μέρος της αφήγησης οι διώξεις στις παράλιες πόλεις Σαμψούντα ,Κερασούντα, Πάφρα. Βιασμοί, σφαγές ,πυρπολήσεις χωριών ,κρεμάλες, εξορίες.. Ο Πόντος ψυχομαχεί ενώ καμιά σωτηρία δε διαφαίνεται ούτε από την Ελλάδα ούτε από τις σύμμαχες χριστιανικές χώρες…
Το βιβλίο περιγράφει ως εξής την κατάσταση, που επικρατεί: ΄΄ Ένας λαός ελληνικός ,ορθόδοξος ξανά μόνος και προδομένος από παντού ..΄΄ τολμά και αποκαλύπτει τις ευθύνες των μεγάλων δυνάμεων για τα θλιβερά γεγονότα της εποχής: ΄΄ Η Ελλάδα μέσα στη διχόνοια , η Ρωσία έγιναν κομουνιστές και σύμμαχοι των Τούρκων,΄΄ Εδώ μπορούμε να προσθέσουμε και τις ευθύνες των σύμμαχων κρατών…
΄΄ Στο χωριό μου, τη Λαραχανή, αυτήν την περίοδο δρούσε μια συμμορία τούρκων τσετέδων… με αρχηγό τον Απτουλά και άλλους … έμπαιναν τα βράδια στα σπίτια των χριστιανών έκλεβαν ζώα έπαιρναν χρήματα. Τρώγοντας έρχεται η όρεξη… ακολούθησαν εκβιασμοί δολοφονίες και βιασμοί …Οι κεμαλικές διώξεις επικαιροποιούνται επίσημα με τη διαταγή καθολικής επιστράτευσης των χριστιανών στις 20 Δεκεμβρίου του 1920 από 15=55 χρονών ,
Τώρα το τουρκικό θεριό έχει αποφασίσει να ξεκαθαρίσει με τα χριστιανικά ζιζάνια… οι μέθοδοι, που χρησιμοποιούν είναι ο προάγγελος του γερμανικού ρεαλισμού κατά των Εβραίων με την επωνυμία ΄΄ τελική λύση…΄΄
Από τη λύση αυτή δεν εξαιρούνται οι βουκολικές και φιλειρηνικές κοινότητες της ορεινής Ματσούκας .
Στην κεμαλική εκδοχή της γενοκτονίας αποδιαρθρώνονται κυριολεκτικά οι ιστορικοί οικισμοί της Λαραχανής… Την καθολική εξορία των ανδρών, ακολουθεί η σκλαβοποίηση ορισμένων γυναικών .Η τουρκική βαρβαρότητα επιδιώκει να υφαρπάξει με κάθε ευκαιρία τα σεξουαλικά λάφυρα της. Πράγμα που μας επικαιροποιεί στην επίπονη έρευνά του ο Γιάννης Αμαραντίδης…
Οι Τούρκοι ατιμώρητοι για τη γενοκτονία των Αρμενίων, δεν έχουν πια να φοβηθούν και ενεργούν απροκάλυπτα κατά των Ελλήνων…
Αυτή η ανυπαρξία των συνεπειών για το ένοχο τουρκικό κράτος προκαθόρισε ιστορικά τις γενοκτονικές διαθέσεις τους απέναντι στους Κούρδους, τους Κύπριους, τους Σύριους μέχρι και σήμερα ….
Αγαπητοί συμπατριώτες, στον επίλογο αυτής της παρουσίας θα ήθελα να επισημάνω μια ιστόρηση, που αφορά στην αλλαξοπιστία πέντε ελληνίδων της Λαραχανής. Ένα γεγονός, που αποκρύπτεται συστηματικά από μια πατριωτική ηθικολογία, που χαρακτήριζε τους προγόνους μας. Μια σπάνια αποκάλυψη στην ποντιακή ιστοριογραφία ,αποφορτισμένη από ενοχικά σύνδρομα, προς χάριν της ιστορικής τεκμηρίωσης.
Είναι ευνόητο, ότι παρόμοια γεγονότα συντελούνται μέσα σε δυναστικές περιόδους της ιστορίας μας… Εξ άλλου στο παρελθόν η περιοχή είχε δώσει την ομορφότερη κόρη της την Γκιούλ Μπαχάρ στον σουλτάνο Βαγιαζήτ. Η χρήση της γυναίκας κτήμα ,της γυναίκας, που καθίσταται απλά μια παραγωγική μηχανή , υιοθετήθηκε από το σουλτάνο μέχρι και τον Απτουλάχ, τον μπέη της Λαραχανής ….
Η γυναίκα για τους Οθωμανούς είναι αντικείμενο, γι αυτό βιάζεται και λοιδορείται από το κοινωνικό δίκαιο …
Μέσα σε συνθήκες σκλαβιάς και καταπίεσης η ελληνίδα γυναίκα διαμόρφωσε έναν ψυχικό κόσμο αδούλωτο και ασυμβίβαστο. Ίσως γι αυτό η Ελένη Γαβρά, που την απήγαγε ο αρχιτσέτης Απτουλάχ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σήμερα ως ΄΄ η σκλάβα της Λαραχανής..΄΄
Ποια αισθήματα απόγνωσης, την διακατείχαν όταν έπεσε στα πόδια του Ελευθεριάδη εκλιπαρώντας τον να την πάρει μαζί του στην ελεύθερη Ελλάδα. – Και πού θ’ αφήντς τα παιδία σ’ ; Την ρώτησε ο Χ/ λευτέρτς. ΄΄ Αναθεμά ‘τα σκηλία …΄΄ Απάντησε….
Ίσως δυνατότερο και από το μητρικό αίσθημα να είναι η ελευθερία του ανθρώπου…..
Το ίδιο σκηνικό, όταν η κοινωνία των εθνών λίγο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών προσπάθησε να τις επαναφέρει στην Ελλάδα, κατέληξε σε φιάσκο, γιατί οι αφέντες των γυναικών θέλοντας να αποκρύψουν τα βάσανα τους, τις απήγαγαν δια της βίας πίσω στη Λαραχανή…
Πόσες ώρες θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τον εξευτελισμό και τους βιασμούς της Ελένης Γαβρά . Συγκλονιστικό σημείο του ιστορικού διηγήματος δεν μπορεί παρά να είναι το ατέλειωτο λουτρό της Ελένης, της Λαραχανιώτισσας, προκειμένου να απαλλαγεί από τη δύσοσμή κτηνωδία των βιαστών της…
Ατέλειωτες σκηνές βίας και εικόνες από την κόλαση του Δάντη εκτυλίσσονται από τις εμετικές βαρβαρότητες των υπανθρώπων του κεμαλισμού… Ταυτόχρονα όμως και ένας ύμνος ανάτασης και έγερσης για ορισμένους Οθωμανούς, που στάθηκαν αρωγοί και συνάνθρωποι, βοηθώντας και διασώζοντας πολλούς χριστιανούς..
Ο παππούς Χαράλαμπος μας κληροδοτεί απόψε το χρέος του κάθε ανθρώπου να αξιοποιεί τις βιολογικές και πνευματικές δυνάμεις του στην συνέχεια του ανθρώπινου είδους.. Η επιβίωσή του είναι παράδειγμα για τις επερχόμενες γενιές. Ο αγώνας του για τη ζωή και το δίκιο αποτελούν τις πανανθρώπινες αξίες, που πρέπει να διασφαλίσει ο πολιτισμένος κόσμος….
Δυστυχώς όμως παρόμοιες συνθήκες αποδιαρθρώνουν στις μέρες μας λαούς και έθνη για την επικράτηση των ενεργειακών συμφερόντων με θύτες και θύματα στους ίδιους ρόλους… Νέες ανακατατάξεις και αποδιαρθρώσεις λαών, που ατυχώς βρέθηκαν στους δρόμους των νέων ενεργειακών κοιτασμάτων…
Η απροθυμία της διεθνούς κοινότητας να καταδικάσει τους ένοχους γενοκτόνους αποθρασύνει τους νέους σουλτάνους της Τουρκίας σε τραγελαφικές επαναλήψεις…
Οι προσφυγικές ροές του Ερτογάν επαναφέρουν το ισλαμικό μιλιταρισμό στις γειτονιές των γενοκτονημένων και ξεριζωμένων προσφύγων . Μια βίαιη επαναφορά της μνήμης μας στις λευκές σφαγές και τα τάγματα θανάτου…!
Μια ανεξέλικτη εισβολή πίσω από την οποία υποκρύπτονται οι νέες γεωστρατηγικές αναθεωρήσεις στην περιοχή της ανατολικής μεσογείου..
Φίλες και φίλοι, σαν επίλογο θα ήθελα να προσεγγίσουμε όλοι μαζί τη φιλοσοφημένη απάντηση του γέροντα πλέον Χαράλαμπου στον εγγονό, όταν του ζήτησε να τον πάει στη Λαραχανή … Τότε ο σοφός γέροντας, ζυμωμένος με τα αρώματα και τα χρώματα των βουνών, με τ’ ακούσματα των πολιών και των κουδουνιών , δροσοποτισμένος με τα κρύα νερά των παρχαριών , γαλατοθρεμένος με τ’ οθόγαλα των λιβαδιών, απάντησε προφητικά: ΄΄ Άν ‘κι πάει ελληνικόν σημαία εμπροστά, ‘κες δουλείαν ‘κ’ έχω… Τον Τούρκον να πάω ελέπω ;;΄΄
Ο παππούς Χαράλαμπος αρνήθηκε να επισκεφθεί τη σκλαβωμένη του πατρίδα, τη Λαραχανή .. .Εκεί όπου έμειναν άθαφτα τα δεκαπέντε μέλη της οικογενείας του , δε θα το άντεχε η πονεμένη του ψυχή …
Το αντίθετο έκανε ο φίλος του, ο Χαντζη – Λευτέρης που τόλμησε και πήγε …Μα όταν αντίκρισε τα άγια χώματα της Λαραχανής ράγισε με μιας η καρδιά του και ξεψύχησε στον τόπο, που γεννήθηκε, δικαιώνοντας τους στίχους του ποιητή…!!
Θεέ μ’, δείξον τη δύναμη σ’, Χριστέ μ’ ,ποίσον το θάμα σ’
Ποίσον ‘με ποταμόπετραν βαρύν τη καταράχτε, ποίσον ‘με Σπέλιας κατωθύρ ‘ς ση γην καταχωμένον . Θεέ μ’, ποίσο ‘με , ίντεν θέλ’τς, μόνον ‘ς σον τόπο μ’ άφ’ς ‘με ,
Άφ’ς ‘με αδά να θάφκουμαι ‘ς σον τόπον, ντ’ εγεννέθα ‘ς σο μνήμαν όπου έθαψα την μάνα μ’ και τον κύρη μ’….!
