Οι Πόντιοι ήσαν και είναι (οι) Ίωνες της αρχαίας Αθήνας. Ποία είναι η αρχαία
ιστορία τους; Ποία δηλ. η ιστορία τους από τότε που εγκαταστάθηκαν στον Εύξεινο
Πόντο (Ε.Π.) Ίωνες κάτοικοι της Αθήνας και Ίωνες Αθηναίοι της Μιλήτου (εκ του α΄
αποικισμού), μέχρι τη γέννηση του Χριστού (8 ο αιών π.Χ. – 1 μ.Χ.);
«Η λέξη Πόντος απαντάται πρώτη φορά στον Όμηρο με τη σημασία θάλασσα.
Κατά τον Στράβωνα, ο επικός μας ποιητής Όμηρος γνωρίζει καλά τον Εύξεινο Πόντο,
αφού αναφέρεται στον Ιάσονα, τους Κολχούς κ.λ.π.(Γεωγραφικά βιβλ. Α΄, κεφ 1 ο 10
και κεφ. 2 ο 21) κ.λ.π..».Βλ. σ..11 Εγκυκλ Ποντ. Ελλην.«Πόντος Ιστορία Λαογρ. και
Πολιτ, Τόμος Α΄ -Εκδόσεις Μαλλιάρης-Παιδεία. «Στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα του
Ομήρου αναφέρονται ορισμένοι τόποι της γενικότερης περιοχής του Πόντου, όπως οι
πόλεις Κύτωρος (Β 853), Κρώμνα (Β 855), Αιγιαλός (Β 855), Αλύβη (Β 857),
Σήσαμος (Β 853), Ερυθίνοι (Β 855). Από ήρωες του Πόντου, ο Όμηρος αναφέρει
τον Αιήτη (μ 70, κ 137), βασιλιά της Κολχίδας, αδελφό της Κίρκης και πατέρα της
Μήδειας, γνωρίζει τον Ηρακλή, τις Αμαζόνες». Β. σελ. 176-177 Τόμ. Δ΄, Εγκυκλ.
Ποντ. Ελληνισμού, Μαλλιάρης- Παιδεία, Β΄ Έκδ. 1991.
Ο όρος Πόντος χρησιμοποιείται από τους: Αισχύλο (Πέρσες 878), Θουκυδίδη
(Βιβλ. ΙΙ, 96,97), Ευριπίδη (Τρωάδες 226, Ιππόλυτος 1200), Αριστοφάνη (Σφήκες
700), Αριστοτέλη (Μετεωρολογικά 2,1,11) κ.α. Παράγωγα ή σύνθετα της λέξης
χρησιμοποιούμενα από τους αρχαίους, είναι : το ρ. ποντίζω (Αισχύλος, Σοφοκλής).
Ποντάρχης και Πόνταρχος = επίθετα (προσωνύμια) του Αχιλλέα, (επιγραφή
Ολβιούπολης), πόντισμα (Ευριπίδης), ποντιστής (Παυσανίας), ποντοπορεύω
(Οδύσσεια 277ε), ποντόθεν (Ιλιάδα Ξ 395), ποντοκράτωρ (Ορφ.΄Ύμν. 16b). Βλέπε :
σελ. 11 τόμ. Εγκ. Ποντ. Ελλην., ΠΟΝΤΟΣ Ιστ. Λαογρ. Πολιτισμ». Εκδ. Μαλλιάρης-
Παιδεία, Θεσ/νίκη 1991.
Κατά την ελληνική μυθολογία μας ο θεός Πόντος, – ετεροθαλής αδελφός του
Κρόνου, πατρός του θεού Δία – γιος της Γαίας αφ΄ εαυτής (Ησίοδου Θεογονία 132.
233) ή αυτής και του Αιθέρος, απέκτησε εξ αυτής (Γαίας) τον Νηρέα, γαλήνιο θεό
της θάλασσας, τον Φόρκυν, άγριο θεό της θάλασσας, την Κητώ και την Ευρυβία
(γυναίκα του Τιτάνα Κοίου). Ο αρχικά Άξεινος (=αφιλόξενος) Πόντος(=θάλασσα),
συμφώνως προς αρχαίους συγγραφείς, μετωνομάσθη εις Εύξεινον για να
εξευμενιστεί τόσον ο Θεός Πόντος, όσον και η άγρια θάλασσά του. Ο Πίνδαρος δε,
αρχαίος Έλλην λυρικός ποιητής (522 π.Χ.-443 π.Χ.) αναφερόμενος στον Εύξεινο
Πόντο τον αποκαλεί «Άξενον Στόμα», ήτοι «άγριο στόμα», στόμα αγρίου θηρίου
τρόπον τινα, (στόμα πολέμοιο= οι σιαγόνες της μάχης, ωσεί θηρίου). Ο Εύξεινος
Πόντος ελέγετο και «Μέλας Πόντος» βλ. σ. 209, Τόμ Β΄ Εγκ. Ποντ. Ελληνισμού.
Η Αθήνα, κατά τον Έλληνα Στράβωνα εξ Αμάσειας Πόντου (67 π.Χ.-23 μ.Χ.),
πατέρα της γεωγραφίας, εν αρχαιοτάτοις χρόνοις ελέγετο και Ιωνία, εκ του Ίωνος,
υιού του Ξούθου. Πριν την τελική της δηλ. ονομασία, Αθήνα, η Αθήνα ελέγετο και
Ιωνία, κατά τον Στράβωνα. «Στην Αττική, που ήταν κατοικημένη από τα νεολιθικά
χρόνια, εγκαταστάθηκε ένα από τα πρώτα ινδοευρωπαϊκά φύλα που έφθασαν στον
ελληνικό χώρο, οι Ίωνες».Βλ.σ.115 «Ιστορία των Αρχαίων χρόνων ως το 30 π.Χ.»
των Λάμπρου Τσακτσίρα-Μιχάλη Τιβερίου.
Η Αττική (εκ της λέξεως ακτή), επίσης κατά τα αρχαιότατα χρόνια ελέγετο
Ιωνία, λόγω των Ιώνων κατοίκων της. Γενάρχης των Ιώνων ήτο, ως ανεφέρθη, ο Ίων.
Μεταξύ των αττικών φυλών εν Ιωνία (δηλ. Αττική) υπήρχαν και οι Ιωνικές 4 φυλές,
αι υπό Ίωνος, υιού Ξούθου, οργανωθείσαι, κατ΄ επαγγέλματα δε διακρινόμεναι : α) οι
Γελέοντες, οι γεωργοί, β) οι Αιγικορείς, οι ποιμένες, γ) οι Αργάδεις ή Αργάδες, οι
εργατικοί, και δ) οι Όπλητες, οι στρατιώτες. Οι Όπλητες κατώκουν κατά την
τετράπολιν, προς τον Μαραθώνα, οι Αιγικορείς εις τα όρη του Βρηλισσού και του
Πάρνηθος, οι Γελέοντες εις τα Μεσόγαια και το πεδίον της Αττικής και οι Αργάδεις,
εις την πόλιν, εις τας Αθήνας. Βλ. Λεξ. Ελλ. Αρχαιολ. Τόμος Α΄ σελ. 440, και Τόμ.
Β΄ σελ.1489-1490, Αλεξ. Ραγκαβή. Βλέπε και Στράβωνα : «Γεωγραφικά», viii, 7.1.
Με την κάθοδο των Δωριέων το 1100 π.Χ. Ίωνες κυρίως της Αθήνας και
πόλεων της Αττικής λόγω του εμπορικού και ανήσυχου πνεύματός τους, της γεωγρ.
στενότητας του χώρου, της έλλειψης ασφάλειας και της οικον. δυσχέρειας κατά τον
10 ο αιώνα π.Χ. μετανάστευσαν και αποίκησαν τα νησιά του Αιγαίου (π.χ. Χίος,
Σάμος) και τα παράλια της Μ. Ασίας ( Μίλητος, με την αναστηλωμένη σήμερα
Ιωνική Στοά), Έφεσος, κ.λ.π.). Αυτό αναφέρουν μαρτυρίες των αρχαίων Ελλ.
ιστορικών, συγγραφέων, γεωγράφων (Ηροδότου, Στράβωνα και Παυσανία). Αυτό
επίσης αποκαλύπτουν και στοιχεία από την αρχαιολογική έρευνα.
Βλέπε σελ. 440-441 Τόμ. Α΄ Λεξικού της Ελληνικής Αρχαιολογίας του
Αλεξάνδρου Ραγκαβή, Εκδόσεις Ανέστη Κωνσταντινίδη, εν Αθήναις 1881: «..περί
το 1044 οι δύο υιοί (του Ίωνος βασιλέως της Αθήνας) Κόδρου, Νηλεύς και
Άνδροκλος, έφερον πολυαρίθμους Ίωνας αποίκους εις τας χαριεστάσας
παραλίας της Μικράς Ασίας (Ηροδ. Α, 142), ένθα δε δι΄αυτών συνέστη και κατ΄
αυτούς ωνομάσθη η ιωνική δωδεκάπολις, περιέχουσα την Φώκαιαν (εν Μυσία),
τας Ερυθράς, τας Κλαζομενάς, την Τέων, την Λέβεδον, την Κολοφώνα, την Έφεσον,
(εν Λυδία), την Μίλητον, την Μυούντα, την Πριήνην (εν Καρία), και προσέτι τας
δύο νήσους Σάμον και Χίον. Προσετέθη μετ΄ ου πολύ εις το κοινόν τούτο, δηλ.
στην ιωνική δωδεκάπολη, και η (κατ΄αρχάς αιολική αλλά μετ΄ ολίγον) ιωνική
Σμύρνη». Κι η Σμύρνη λοιπόν ιωνική.
Ομιλούμε για την ιωνική δωδεκάπολη, εξ αποίκων Αθηναίων πολιτών
συγκροτηθείσα και συσταθείσα και περιέχουσα την Μίλητο με τους
αναστηλωμένους κίονες του ιωνικού ναού προς τιμήν του Απόλλωνος στα Δίδυμα
Μιλήτου και το αρχαίο της θέατρο, την Πριήνη με τα υπάρχοντα ακόμη τμήματα του
ιωνικού ναού της Αθηνάς Πολιάδος (4 ος αιών π.Χ.) και το αρχαίο θέατρό της, την
Κολοφώνα με την πλησίον αυτής τοποθεσία Κλάρος, όπου υπάρχει ακόμη τμήμα του
ιερού Μαντείου του θεού Απόλλωνα με τα χαράγματα των προσκυνητών αρχαίων
Ιώνων στο Μαντείο, την Τέω με τα υπολείμματα του ιερού ναού του Θεού Διονύσου,
έργο του Ερμογένη, την Έφεσον με το Αρτεμίσιο και το αρχαίο της θέατρο, τις
Ερυθρές με τις κλίμακες του θεάτρου της, την Φώκαια, τις Κλαζομενές, την Λέβεδον,
την Μυούντα, και τα δύο νησιά Χίο και Σάμο. Άλλες πόλεις που ίδρυσαν οι εξ
Αθηνών και πόλεων της Αττικής Ίωνες είναι : η Κύζικος στην Φρυγία της Μικράς
Ασίας, η Άβυδος στη Μυσία της Μ. Ασίας, γνωστή ήδη και στον Όμηρο (Ιλιάδα Β 8,
36), κ. ά. Κατά τον ίδιο αιώνα (10 ο π.Χ.) Ιωνία εχαρακτηρίζετο και η
παραθαλάσσιος και λοιπή χώρα της Μικράς Ασίας. «Η Ιωνία, η μικρασ. παραλία
του Αιγαίου, γνωστή από την αρχαιότητα με τη γενική ονομασία Ιωνία, ήταν η
περιοχή του Ελ. κόσμου που πρώτη αναπτύχθηκε οικονομικά και πολιτιστικά».
Βλ. σ. 103 «Ιστορία των αρχαίων χρόνων ως το 30 π.Χ. των Τσακτσίρα-Τιβερίου.
Στην Ιωνία (Μικρά Ασία) αναφέρεται ο Παυσανίας (110 μ.Χ.-180 μ.Χ.),
Έλλην περιηγητής και γεωγράφος, στην παρέκβασή του (Αχαϊκά VII, 2-5). Ο
Στράβων δε στα Βιβλία του ΙΒ΄, ΙΓ΄, ΙΔ΄ αναφέρεται αναλυτικά στα παράλια της
Μικράς Ασίας με τις μεγάλες αλλά και τις μικρές της πόλεις.
Κατά τον δεύτερο αποικισμό (8 ος αιώνας π.Χ.) οι με κορμό την Αθήνα Ίωνες και
οι Αττικοί Ίωνες (π.χ. Μέγαρα), μαζί με τους Αθηναίους της Μιλήτου από τον α΄
αποικισμό, (ΙΩΝΕΣ), ίδρυσαν αποικίες στον Εύξεινο Πόντο (Ε.Π.) και στη Μ Ασία.
«Στον Πόντο από αυτούς τους Ίωνες ιδρύθηκαν οι πόλεις : Η Σινώπη (785 π.Χ.), η
Τραπεζούς (756 π.Χ.), η Ηράκλεια, Αμισός, Οινόη, Βαδισσανή, Ιασονία, Κοτύωρα
Κερασούς, Τρίπολις, Ριζούς ή Ριζαίον, Οφιούς, Αθήναι και άλλες πόλεις στην ίδια
σειρά μέχρι Πιτυούντος και Διοσκουριάδος. Και έτσι, μ΄ αυτές τις αποικίες και άλλες,
όλη η παραλία του Πόντου από την Σινώπη μέχρι την Κολχίδα έγινε ελληνική. Τότε
ιδρύθηκε και το Βυζάντιο (Κω/πολις), το 657 π.Χ., από αποίκους Έλληνες από τα
Μέγαρα της Αττικής με αρχηγό τον θρυλικό Βύζαντα». Βλέπε : «Ο Αποικισμός και
εξελληνισμός του Πόντου» του κ. Κων/νου Χιονίδη, Ιστορικού και Ιατρού, Καθηγ.
στο Πανεπ. Βοστώνης ΗΠΑ, Ποντιακή Εστία, Μηνιαίον Λαογρ. Περιοδικόν,
Βραβείον Ακαδημίας Αθηνών, Περίοδος Β΄ Μάϊος-Ιούνιος, Τεύχος 33 ον , σ. 179-180,
Θεσ/νίκη 1980. Βλ. και.:«Η Καταγωγή των Ελλήνων του Πόντου» ιδίου κ. Χιονίδη.
Κατά τον Ηρόδοτο, αρχ. Έλληνα ιστορικό, περιηγητή και γεωγράφο του 5 ου
αιώνα π.Χ., πατέρα της Ιστορίας, και τον Παυσανία συγγραφέα και μελετητή, ο
Πόντος εξετείνετο από την Ηράκλεια του Πόντου μέχρι τον Καύκασο.
Οι πόλεις τις οποίες ίδρυσαν παραλιακά στον Εύξεινο Πόντο οι ως άνω ΙΩΝΕΣ
ήταν αρχικά η Σινώπη (785 π.Χ., ήτοι 8 ο αιώνα), και ακολούθως η Τραπεζούς (756
π.Χ.), ήν (Τραπεζούντα) αναφέρει ο Ξενοφών (6 ος αιών π.Χ.), Αθην. ιστορικός,
συγγραφέας και σωκρατικός φιλόσοφος, μαθητής του Σωκράτη, στην «Κύρου
Ανάβασιν «πόλιν οικουμένην εν τω Ευξείνω Πόντω»,-στην Τραπεζούντα
εγεννήθησαν και οι δύο παππούδες του γράφοντος (το 1911 ο είς και το 1899 ο
έτερος) – η Ερμώνασσα (6 ος αιών π.Χ.),έγγιστα της Τραπεζούντος, που αργότερα
μετονομάσθη σε Φαρνάκεια, η Κρώμνη, η οποία μνημονεύεται από τον Όμηρο στην
Ιλιάδα Β΄ στίχος 855 «Κρώμνάν τ΄..», η Ηράκλεια ή Ποντοηράκλεια ή Ηράκλεια η
Ποντική ,7 ος αιών π.Χ., (ή μέσα 6 ου αιών π.Χ. βλ. σελ. 27 Εγκυκλ. Ποντ. Ελλ. Τόμ 2 ος ),
η οποία α) κατά τον Στράβωνα ιδρύθηκε από αποίκους της Μιλήτου, δηλ. αποίκους
εξ Αθηνών από τον α΄ αποικισμό, β) στην «Κύρου Ανάβασιν» αναφέρεται από τον
Ξενοφώντα «πόλις Ελληνίς» και γ) από το τέλος του 5 ου π.Χ. αιώνα είχε δημοκρατικό
πολίτευμα, και εκ των Ιώνων κατοίκων (Ηράκλειας) Ίωνες ιδρύθηκε τον 6 ο αιώνα
π.Χ. η πόλη Καλατίς(-ίδος) ή Κάλλατη στην ευρωπαϊκή ακτή του Ευξείνου Πόντου.
Βλέπε σελ.55 ως άνω Εγκυκλοπ. «Πόντος Ιστορ. Λαογρ Πολ».: «Η Σινώπη δέκα
μόλις χρόνια μετά (την ίδρυσή της) εμφανίζεται να ιδρύει την Τραπεζούντα και
αμέσως αργότερα την Κερασούντα, τα Κοτύωρα, ενώ η Ηράκλεια στήνει τη δική
της αποικία Κάλλατη στις ευρωπαϊκές ακτές του Ε.Π.». Βλέπε σελ. 178 Τόμ. Ε΄
Εγκυκλ. Ποντ. Ελλην. : «Η Σινώπη ήταν κόρη του Ασωπού, την ερωτεύθηκε ο Δίας
και της είπε πως θα της προσφέρει ό,τι θέλει. Η Σινώπη του ζήτησε να μην πειράξει
την αγνότητά της. Ο Δίας τήρησε την υπόσχεσή του και της όρισε ως τόπο διαμονής
της τη Σινώπη». Πόσο λαμπρή είναι η μυθολογία μας! Στην Τραπεζούντα, κατά τον
Αρριανό ελατρεύετο ιδιαίτερα ο θεός Διόνυσος, ο Ασκληπιός, γιος του Απόλλωνα,
θεός της Ιατρικής, η Υγεία, η Νέμεση. Βλ. σελ. 127-128 τόμ. Δ΄ Εγκ. Ποντ. Ελλ. :
«Η Τραπεζούντα έκοψε δικά της νομίσματα κατά πάσα πιθανότητα τον 4 ο αιώνα π.Χ.
Κατοπινά νομίσματα της ιδίας πόλης φέρουν κεφαλή του Ερμή. Σε νομίσματα της
Σινώπης πιθανώς των ετών 322π.Χ.-220 π.Χ. εικονίζεται από τη μια μεριά
μονοκέφαλος αετός, με την επιγραφή ΣΙΝΩΠΗΣ, και από την άλλη όψη γυναικεία
κεφαλή, που μάλλον συμβολίζει την ίδια πόλη. Στην Αμισό, που στα χρόνια του
Περικλή οι Αθηναίοι την μετονόμασαν σε Πειραιά, κόπηκε αργυρό νόμισμα με
παράσταση γλαύκας και το νέο όνομα της πόλης «Πειραιεύς». Προσέτι βλέπε σελ.
304 Τόμ. Ε΄ Εγκυκλ. Ποντ. Ελλην.: «Η πλούσια νομισματοκοπία της Τραπεζούντας
μαρτυρεί ότι η πόλη ευημερούσε».
Κοντά στην Τραπεζούντα, ήν ο γεωγράφος Πτολεμαίος αναφέρει ως
Τραπεζούσα, βλ. σελ.19 τόμ στ΄ εγκυλ ποντ. Ελλην., ιδρύθηκε η ιωνική ποντιακή
πόλη Ύψηλα, εξ ής κατήγοντο οι ποντιακής καταγωγής Κωνσταντίνος και Ελισάβετ
Υψηλάντη, γονείς των Αλεξάνδρου, Δημητρίου, Γεωργίου και Νικολάου, οι οποίοι
έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση (Ε.Ε.) του 1821 στην
Μολδοβλαχία. Ο Δημήτριος δε και στην Ελλάδα. Πολλοί δε Πόντιοι από τις πόλεις
του Πόντου, από την Κων/πολη, από τις ποντιακές πόλεις των παραλίων όλου του
Ευξ. Πόντου (Ε.Π.) (νότια της Ρωσίας, παραδουνάβιων περιοχών-ηγεμονιών, δυτικών
ακτών του Ε.Π. α) ήσαν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία, β) χρηματοδότησαν τον επ.
Αγώνα για προμήθεια πολεμ. υλικού γ) στελέχωσαν τις τάξεις- εντάχθηκαν στα
Σώματα των Ιερολοχιτών, πολέμησαν υπό τις εντολές των 4 ποντίων αξιωματικών,
Υψηλάντηδων, και δ) θυσιάστηκαν στην Ε.Ε. του 1821 στις μάχες της Μολδοβλαχίας
στην έναρξη του απελευθ. αγώνα. Για τους Αλέξανδρο και Δημήτριο δείτε το άρθρο
μου «Αλέξ. Υψηλάντης-Γεώργ. Λασσάνης – Δημ. Υψηλάντης», το οποίο είναι
αναρτημένο στο διαδίκτυο, και στο οποίο (άρθρο) ακουσίως δεν συμπεριελήφθη το
έβδομο παιδί των Κων/νου και Ελισάβετ Υψηλάντη, ο Γρηγόριος.
Πρόσθετες παραλιακές πόλεις που ίδρυσαν στον Πόντο οι ως άνω ΙΩΝΕΣ με
αφετηρία τη Σινώπη είναι : τα Κοτύωρα (7 ος αιών π.Χ.), στα οποία οι Σινωπαίοι πια
Ίωνες, ως αποικία τους, απέστελον αρμοστή για την ασφάλεια τους, με αντάλλαγμα
την καταβολή φόρου, και, κατά την κ. Τασούλα Καμπουρίδου,: «για τα οποία
(Κοτύωρα) αναφέρουν: α) ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβασιν», Βιβλίον Ε΄, παράγρ.
3: «αφίκοντο εις Κοτύωρα πόλιν ελληνίδα ….», β) ο γεωγράφος Στράβων, γ) ο
ιστοριογράφος Διόδωρος (1 ος αιών μ.Χ.) και δ) ο Αρριανός», βλ. το βιβλίο της
«Οδοιπορικό του Πόντου» σελ. 35, η Σήσαμος (7 ος αιών π.Χ.), το Πτέρυον (7 ος αιών
π.Χ.), η Λεοντόπολις (7 ος αιών π.Χ.), το Ριζαίον (6 ος αιών π.Χ.), το οποίον αρχαίοι
γεωγράφοι ονομάζουν Ρίζιος Λιμήν ή Ριζούς-ούντος, [και ο ιστορικός Προκόπιος
Ριζαίον χωρίον, βλ. 76 τόμ. Α΄ Ιστ. Ποντ. Ελλην. κ. Χρ. Σαμουηλίδη], η Οινόη (6 ος
αιών π.Χ.), «την οποίαν πρώτος ο Αρριανός (95 μ.Χ.-175 μ.Χ.) αναφέρει και
πιστεύεται ότι ήταν αποικία της Οινόης της Αττικής». Βλέπε σελ. 28 «Οδοιπορικό
του Πόντου» κ. Καμπουρίδου. Βλέπε και σελ. 169-170 Τόμ.Δ΄ Εγκυκλ. Ποντ. Ελλην.
: «Οινόη ή και Οίναιον ή Ίνεον (στα τουρκικά Ούνια), πόλη του Πόντου αρχαιοτάτη,
που σύμφωνα με ορισμένους μελετητές ιδρύθηκε ήδη από τον 5 ο αιώνα π.Χ.
Σύμφωνα με ορισμένους υπήρξε αποικία της Οινόης της εν Αττική. Μνημεία της
αρχαιότητος σώζονται λίγα στο σημείο της πόλης, όπως λείψανα των τειχών της….».
Επιπλέον πόλεις που ίδρυσαν οι ανωτέρω ΙΩΝΕΣ είναι : η Φάσις (7 ος αιών π.Χ.)
εκ του εγγύς αυτής ποταμού Φάσεως, στην οποία (Φάσιν) «σύμφωνα με τον Αρριανό
(ό.π. Ι, 376, παρ. 4), υπήρχε η άγκυρα της Αργούς, που ως σιδερένια (άγκυρα) όμως
φάνηκε κάπως νεότερη στον αρχαίο ιστορικό και περιηγητή, ενώ μια άλλη πέτρινη,
από την οποία σωζόταν κάτι κομμάτια, θεωρήθηκε από τον ίδιο σαν αυθεντικό
λείψανο του καραβιού του Ιάσονα». Βλέπε «Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού»
του κ. Χρήστου Σαμουηλίδη, Τόμος Α΄ σελ. 78-79, Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη
α.ε. 2002, αι Αθήναι (6 ος αιών π.Χ.), εις ανάμνησιν της μητροπολιτικής τους πόλεως,
ήτοι των εν Ελλάδι Αθηνών, η οποία «πόλις και φρούριο Αθήναι ή Αθήνα (τουρκικά
Άτινα) α) βρισκόταν ανατολικά από τη Ριζούντα, και β) ονομάστηκε έτσι από το ναό
της Αθηνάς, ο οποίος υπήρχε μέσα σ΄ αυτήν, και για την οποίαν (πόλιν) ο Αρμένιος
γεωγράφος Μπσεσκιάν (βλ. Ritter, Erdkunde XVIII: 933) λέει ότι είδε ο ίδιος την
ορειχάλκινη πύλη του (εντός της πόλεως ) ναού της Αθηνάς». Βλέπε ως άνω«Ιστορία
του Ποντιακού Ελληνισμού» Χρήστου Σαμουηλίδη, Τόμος Α΄ σελ. 78. Επομένως
έχουμε την εν Ελλάδι ιωνική πόλη Αθήνα με τον Παρθενώνα, ναό προς τιμήν της
θεάς Αθηνάς, με το χρυσό άγαλμα της Αθηνάς εντός αυτού στην Ακρόπολη, και εν
Πόντω την ιωνική πόλη Τραπεζούντα με την έγγιστα αυτής πόλη Αθήνα, με τον εντός
αυτής (Αθήνας) ναό φέροντα ορειχάλκινη πύλη αφιερωμένο πάλι στην θεά Αθηνά.
Οι εν λόγω ΙΩΝΕΣ μέσω Σινώπης παραλιακά ίδρυσαν και την Τρίπολιν (6 ος
αιών π.Χ.), για την οποία ο σοφός Πλίνιος εκ Ρώμης (23-79 μ.Χ.) αναφέρει πως
ιδρύθηκε τον 1 ο αιώνα μ.Χ. και της οποίας η ονομασία προήλθε από τις τρεις αρχαίες
πόλεις [(Τρεί(ς)πολεις =Τρίπολις) : την Φιλοκάλλεια (φίλος+κάλλος= η αγαπούσα
την ομορφιά), τα Αργύρια και την Ισχόπολη], την Αμάσεια (3 ος αιών π.Χ.), στα
νομίσματα της οποίας (αρχαίας πολύς Αμάσειας) αποτυπώνεται η λέξη «Αμάσσεια»,
βλ. σελ 84 εγκ.Ποντ.Ελλην. Μαλλιάρη, και εξ ής ιδίας πόλεως κατήγετο ο Στράβων,
την Οφιούντα [(Οφιούς-ούντος), εκ της γειτνιάσεως της πόλεως αυτής με τον
ποταμόν Όφιν, Οφιούσα (=νησί με πολλά φίδια) εκαλείτο η Χίος στην αρχαιότητα],
την Φάδισσα ή Φαδίσανη, την οποία ο Αρριανός αναφέρει στο έργο του :
«Περίπλους του Εύξ. Πόντου» και ο Καθ. κ. Χιονίδης αναφέρει ως Βαδισσανή,
(λέγεται δε και Φάτσα ή Βαδισάνη ή Φασιδάνη, βλ. σελ.90 Τόμ ΣΤ΄ Εγκ.Ποντ. Ελ.),
την Ύσσο, αρχαία ιωνική πόλη, πιθανόν κοντά στα Σουσούρμαινα (Σούρμενα). Βλ.
και σελ. 203 Τόμ Ε΄ Εγκ. Ποντ. Ελλην. : «Τα Σούρμενα ταυτίζονται με την αρχαία
πόλη του Πόντου των Ψωρών Λιμένα, τον Ύσσο Λιμένα και τη Σουσάρμια».
Οι ίδιοι ΙΩΝΕΣ επίσης ίδρυσαν, την Αμισό (8 ος αιών π.Χ.) : «α) την οποία οι
Αθηναίοι Ίωνες μετονόμασαν (σε) Πειραιά, β) η οποία κατά τον Μεσαίωνα
μετονομάστηκε (σε) Σαμψούντα (Εις Αμισόν, συγκοπτόμενα Σαμ(ι)σόν, Σαμψούντα),
και γ) κοντά στην οποία βρισκόταν η αρχαία πόλη Θεμίσκυρα, κοντά στον ποταμό
Θερμώδοντα, την οποία (πόλη Θεμίσκυρα), κατά την μυθολογία, ίδρυσαν και είχαν
ως πρωτεύουσά τους οι Αμαζόνες, για τις οποίες (Αμαζόνες) ο αρχαίος λογογράφος
Λυσίας (459-377 π.Χ.) στο λόγο του «Επιτάφιος τοις Κορινθίοις βοηθοίς» στις παρ.
4-7 γράφει πως ήσαν κόρες του θεού Άρεως και ζούσαν κοντά στον Θερμώδοντα».
Βλέπε σελ. 28 «Οδοιπορικό του Πόντου» κ. Καμπουρίδου. «Ίδρυσαν την
Κερασούντα (5 ος αιών π.Χ.) και από τους κατοίκους της φιλοξενήθηκαν ο Ξενοφών
με τους Μυρίους το 400 π.Χ. Ο ίδιος ο Ξενοφών αναφέρει την Κερασούντα στο έργο
του «Κύρου Ανάβασις» ως «πόλιν Ελληνίδα επί θαλάττη….». «Η Κερασούντα, σ΄
όλη την αρχαιότητα ήταν ανεξάρτητη δημοκρατική πολιτεία ως την ίδρυση του
Βασιλείου του Πόντου». Βλέπ. σελ.40-41«Οδοιπορικό του Πόντου»κ. Καμπουρίδου.
Δια την Αμισσόν ο Στράβων αναφέρει : «Τα της Αμισσού προάστεια τα πλέον
ελαιόφυτα εστιν». Οι Αθηναίοι μετονόμασαν την Αμισσό σε Πειραιά». Το όνομα
αυτό φέρουν και τα αρχαία νομίσματα της Αμισσού.Τα νομίσματα έφεραν στην μία
τους όψη την επιγραφή «Πειραιώς» ή «Πειραιών» και στην άλλη γλαύκα. Βλ. σελ.
100 και 104 Εγκυκλ. Ποντ. Ελληνισμού Τόμ. 1 Μαλλιάρη. Δείτε σήμερα, στη μία
όψη του ελλ. νομίσματος του ενός (1) ευρώ απεικονίζεται η γλαύκα (=κουκουβάγια).
Η γλαύκα είναι το πουλί της σοφίας, είναι το αγαπημένο πουλί της θεάς Αθηνάς. «Τα
νομίσματα της Αμισού που κόπηκαν μετά το 31 π.Χ. –έπειτα από τη ναυμαχία του
Ακτίου, όταν ο Αύγουστος νίκησε τον Αντώνιο και κήρυξε την πόλη ελεύθερη –
έχουν από τη μία όψη τους την επιγραφή «Αμίσου ελευθέρας» και τη χρονολογία
υπολογίζοντάς την από το 31 π.Χ.».Βλ σ.373-375 Τόμ 1 ου Εγκ. Ποντ Ελ., Εκδ. 2007.
Ειρήσθω εν παρόδω, κατά τον κ. Ευτύχιο Τσακπουνίδη, η τουρκική σημαία
είναι βυζαντινό νόμισμα. Ο ίδιος παραπέμπει στους 24 τόμους του Κρόμγουελ και σε
βιβλίο εκδοθέν στο Παρίσι το 1952 που μελέτησε ο ίδιος. Βλέπε συνέντευξή του στην
κ. Γεωργία Καρρά.
Επιπλέον οι πιο πάνω ΙΩΝΕΣ ίδρυσαν την Ιωνόπολη (7 ο σ αιών π.Χ.). «Την
αρχαία πόλη Αβώνου Τείχος ή Αβωνότειχος, ή Αβώνων Τείχος. Την σημερινή
Ινέμπολη (Ιωνόπολη). Ο Στράβων κάνει γι΄αυτήν σχετική αναφορά: (Γεωγραφικά
βιβλ. ΙΒ΄ , ΙΙΙ, 10) «μετά δε Καράμβιν Κίνωλις και Αντικίνωλις και Αβώνου Τείχος,
πολίχνιον….» βλ. σελ. 23 Εγκυκλ. Ποντιακού Ελληνισμού, Ιστορία-Λαογραφία-
Πολιτισμός, Εκδόσεις: Μαλλιάρης-Παιδεία και Έθνος Πήγασος Εκδοτική Α.Ε.
Θεσσαλονίκη 2007.
Κατά τον Καθ. κ. Κων/ντίνο Φωτιάδη, βλ. σελ. 7 βιβλ. «Πόντος Δικαίωμα στη
Μνήμη» Πτολεμαίδα 2009 του Δήμου Πτολεμαίδος : «Από τα παράλια του Πόντου
προς την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας η περιοχή του Πόντου εκτείνεται σε βάθος
200-300 χιλιομέτρων οριοθετημένη …. με τις απροσπέλαστες οροσειρές του
Σκυδίση, του Παρυάδρη και του Αντιταύρου».
Στην ενδοχώρα, δε, του Πόντου οι ως άνω ΙΩΝΕΣ ίδρυσαν την Αμάσεια (3 ος
αιώνας π.Χ.), εξ ής ο μέγιστος Πόντιος-Ίων γεωγράφος Στράβων, την Ευχαίτα (6 ος
αιών π.Χ.), ιωνική πόλη που αποτελούσε ένα από τα αστικά κέντρα της ποντιακής
ενδοχώρας προς Αμάσεια, τα Κόμανα, αρχαία ιωνική πόλη, την οποία ο Στράβων
αναφέρει ως «κέντρον λατρείας», (Κόμανα) τα οποία ονομάστηκαν Ποντικά για να
ξεχωρίζουν από τα Κόμανα της Καππαδοκίας, τα Ζήλα, αρχαία ιωνική πόλη, από τις
πιο σημαντικές πόλεις της ενδοχώρας του Πόντου, όπου υπάρχει σήμερα ένα αρχαίο
αμφιθέατρο και ένα αρχαίο κάστρο, τας Γάγγρας ή τα Γάγγρα ή τη Γάγγρα, αρχαία
ιωνική πόλη, μεταξύ ποταμών Αλμυρού και Ξάνθου, την Καβησό, ήν αναφέρει ο
Όμηρος στην Ιλιάδα Ν. 363, τα Ζήλα, με αρχαίο αμφιθέατρο, σημαντική πόλη του
Πόντου, στην οποία εσχάτως ανακαλύφθηκε αρχαίο ιερό ιωνικού ρυθμού.
«Στην αρχαιότητα και τα βυζαντινά χρόνια στην ενδοχώρα (του Πόντου)
υπήρχαν οι πόλεις : Κασταμών, Γάγγραι, Πομπηιούπολις, Κλαυδιούπολις,
Καβησός/Κάβισσα, Φαζημών, νοτιότερα τα Ζήλα, η Λαοδικεία και η Αμάσεια. Στο
εσωτερικό των εκβολών του Άλυ, ήταν η Αλύα (Πάφρα) και η Γαζηλών.
Ανατολικότερα, κοντά στον Ίρη, υπήρχαν τα Κόμανα//Ιεροκαισάρεια Κόμανα, η
Κολώνεια και η Σεβάστεια. Ακολουθούσαν η Νικόπολη, τα Κάβειρα, τα Σάταλα, η
Χεροιάνη, η Ζάγχη/Τσάγχη, το Δικαιόσημον/Καρυαί, και νοτιότερα η Αρσίγγη, η
Θεοδοσιούπολις, η Βαϊβέρτη κ.λ.π.» Βλέπε ως άνω Εγκυκλ. του Ποντ. Πολιτισμού
«Ο ΠΟΝΤΟΣ» Τόμος Α΄, σελ. 13-14. «Πάφρα, πόλη του δυτικού Πόντου, η αρχαία
Γαζηλών, κατά τον Στράβωνα, η αρχαία Αλύα, κατά τους αρχαίους, με επίνειον το
αρχαίον Κωνώπειον του Αρριανού».Βλέπε σελ. 278 τόμ. Δ΄ Εγκ.. Ποντ. Ελληνισμού.
Βλέπε σελ. 73 Τόμ. Α΄ «Ιστορία του Ποντιακού Πολιτισμού» κ. Χρήστου
Σαμουηλίδη, Έκδοση Γ΄ , Εκδοτ. Οίκος : Αφων Κυριακίδη Α.Ε. 2002 : «Στα χρόνια
του Στράβωνα (1 ο αιώνα π.Χ. ) στην ενδοχώρα της Αμισού ανήκε και η πόλη
Γαζηλών (ίτιδα), καθώς και η Φαζιμών (ίτιδα)»
.
Επίσης ιδρύθηκαν στον Πόντο οι πόλεις : τα Κάβειρα, αρχαία πόλη του
Πόντου, η Νικόπολη, «αρχαία πόλη του Πόντου», βλ. σελ. 121 Τόμ. Δ΄, Εγκυκλ.
Ποντ. Ελλην., και η Σεβάστεια, «αρχαία πόλη του Πόντου», (βλ. σελ. 138 Τόμ. Ε΄
Εγκυκλ Ποντ. Ελληνισμού.
Λόγω της εγκατάστασής τους στον Πόντο οι εξ Αθηνών Ίωνες ονομάστηκαν
Πόντιοι. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν ήσαν Αθηναίοι, Αθηναίοι Ίωνες.
Ιωνικές πόλεις ιδρύθηκαν και πέριξ του Ευξ. Πόντου (Ε.Π.) και σε ολόκληρη
την παραλιακή του ζώνη κυκλικά. Οι πόλεις αυτές είναι οι εξής : α) στα ευρ. παράλ.
του Ε.Π.: η Ιστρία ή Ίστρος(7 ος αιών π.Χ.), κοντά στις εκβολές του Δούναβη, η οποία
αναφέρεται από τον Έλληνα γεωγράφο Σκύμνο τον Χίο περί το 110 π.Χ. στο έργο
του «Περιήγησις», στο οποίο καταγράφεται πως η αρχαία αυτή πόλη Ιστρία ή Ίστρος
ιδρύθηκε το 630 π.Χ., σήμερα δε εκεί υφίσταται η πόλη Istria της Ρουμανίας, η
Ολβία (6 ος αιών π.Χ.), η Οδησσός ή Οδυσσός, σημερινή Βάρνα Βουλγαρίας,
διαφορετική από την Οδησσό της Ουκρανίας με την Φιλική Εταιρεία, β) στα βόρ.
παράλ. του Ε.Π.: το Παντικάπαιον (6 ος αιών π.Χ.) και η Φαναγορεία (6 ος αιών π.Χ.), η
Θεοδοσία (Κριμαία) (6 ος αιών π.Χ.), την Χερσόνησο, πιο ψηλά στη βόρεια μύτη του
Ε.Π. την Ταναϊδα (Τάναϊς (-ίδος) και γ) στα βορειοαν. παράλ. Ε.Π. η Διοσκουριάδα,
(6 ος αιών π.Χ.), ιδρυτές της θεωρούνται οι Διόσκουροι, και η Πιτυούντα (6 ος αιών
π.Χ.), πόλη των πιτύων-πεύκων (πίτυς-ύος = το πεύκο). Η αρχαία ονομασία
ολοκλήρου της ν. Χίου ήταν Πιτυούσσα, λόγω των πολλών πεύκων της. Ιωνική η
Πυτιούσσα (Χίος) –ιωνική δωδεκάπολις- , Ιωνική και η Πυτιούντα στον Ε.Π..
Βλέπε και σελ.26-27 ίδ. ως άνω βιβλ : «Πόντος Ιστορ. Λαογρ. Πολ.» Τόμος
Α΄ Μαλλιάρη : «Προς την κατεύθυνση των β.α. παραλίων του Ε.Π. συναντάμε και
άλλες ελληνικές αποικίες, όπως τη Φάση, τη Διοσκουρίδα, το Παντικάπαιο (Κερτς),
τη Θεοδοσία (Καφφά), τη Φαναγορεία, την Τάναϊ (-ίδα) , την Οδησσό και την
Ολβία, καθώς και στη δυτ. πλευρά του Ε.Π., την Αγχίαλο και την Απολλωνία
(Σωζόπολη)».
Κατά την Γυμνασιάρχη-Φιλόλογο κ. Τασούλα Καμπουρίδου, βλ. «Οδοιπορικό
του Πόντου» σελ.11, πέριξ του Πόντου «ιδρύθηκαν οι πόλεις Ολβία, Παντικάπαιο,
Φαναγόρεια, στα νότια της Ρωσίας» -το βιβλίο εγράφη το 1980, ήτοι προ της
διαλύσεως της Ενώσεως των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) –
«καθώς και στην δυτική ακτή του Ευξείνου Πόντου, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή
παραλία, οι πόλεις Ίστρος, Τόμοι (σημερινή Κωνστάντζα), Οδησσός (σημερινή
Βάρνα), Απολλωνία (σημερινή Σωζόπολη) κ.ά.».
Η Τραπεζούντα ήταν η σπουδαιότερη πόλη του Πόντου. Οι ΄Ιωνες της Αθήνας
είχαν στενές συγγενικές, συναισθηματικές και κοινωνικές σχέσεις με του Ίωνες του
Πόντου και Μικράς Ασίας. Ο Περικλής ενυμφεύθη την Ασπασία μορφωμένη γυναίκα
εκ της ιωνικής Μιλήτου, την οποία είχε σύμβουλό του στις πολιτικές του αποφάσεις,
ο Πλούταρχος δε αναφέρει ότι ο Δίκαιος Αριστείδης εξ Αθηνών μετά την
αναρρίχηση του Κίμωνος στην ηγεσία των αριστοκρατικών στην Αθήνα, απεσύρθη
στον Πόντο όπου και απεβίωσε.
«Ο Περικλής, όπως και ο αδελφός του παππού του, ο Κλεισθένης, είχε στο
περιβάλλον του ανθρώπους της διανόησης. π.χ. τον Αναξαγόρα». Βλ. σελ. 57
«Αθήνα Ιστορία μιας Δημοκρατίας» της Claude Mosse, Καθηγ. στο Πανεπιστ.
Παρισίου. «Ο Περικλής, συγγενής του Κλεισθένη, ήταν γνωστός ως Ξανθιππίδης,
γιος του Ξανθίππου, και ο πρωτότοκος γιος του πήρε το όνομα Ξάνθιππος, γιος του
Περικλή (Περικλείδης)». Βλ. σελ. 16 κ 35 βιβλ. «Περικλής» του Vincent Azoulay.
«Η Αθήνα υπό τον Περικλή επενέβαινε στα εσωτερικά διαφόρων πόλεων
επιβάλλοντας τη Δημοκρατία». «Με τους σπουδαίους συμβούλους του και την
λαμπρή μόρφωσή του ανεδείχθη ως ο ιδανικός τύπος Αθηναίου πολίτη, «ο
τελειότερος που γέννησε η Ελλάς», «ο πολιτικός εμπνευστής του αιωνίου θαύματος».
«Η Αθήνα από τον Εύξ. Πόντο ως την Μεγ. Ελλάδα και τη Σικελία κάνει αισθητή την
παρουσία της στον πολιτικό, οικον. και πολιτιστικό τομέα». «Σταθεροποιείται η
αθηναϊκή επιρροή στον Εύξ. Πόντο με την αποστολή εκεί του ιδίου του Περικλέους».
«Απωθώντας την Περσία από τις ελλ. θάλασσες, ο Περικλής ελευθέρωσε τους
δρόμους του εμπορίου με τον Εύξ. Πόντο, με αποτέλεσμα την ανεμπόδιστη
ναυσιπλοϊα και την άνθηση του ελλ. εμπορίου..»,(Πόντου –Αθήνας και αντίστροφα).
Βλέπε Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Κλασσικός Ελληνισμός, σελ. 57,59,82 και 112.
«Η εμπορική, οικονομική και στρατηγική σημασία που είχε για την Αθήνα
αυτή η περιοχή αποδεικνύεται από την επίσκεψη του Περικλή το 453 π.Χ. Με
ρεαλιστική πολιτική ο Περικλής εξασφάλισε τη θαλάσσια συγκοινωνία με τον
Εύξεινο Πόντο παγιώνοντας την ανεμπόδιστη εισαγωγή και εξαγωγή προϊόντων από
και προς την Αττική.» Βλέπε σελ. 226 «Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ΄ τάξεως
Ενιαίου Λυκείου, Θεωρητική Κατεύθυνση, ΟΕΔΒ ΥΠΕΠΘ, Αθήνα 2006. «Μετά
το 446 π.Χ. ο Περικλής ήρθε στον Εύξεινο Πόντο για να επιδείξει τη ναυτική
δύναμη των Αθηναίων, επανέκτισε την Αμισό (που την μετονόμασε σε Πειραιά) και
συνέβαλε στην ανατροπή του τυράννου της Σινώπης». Βλ. σ. 293 τόμ. Δ΄ , Εγκυλ.
Ποντ. Ελλην.
«Οι αποικίες διατηρούσαν σταθερά την κοινωνική και πολιτική οργάνωση
της μητροπολιτικής τους προέλευσης. Οι ελληνικοί πληθυσμοί κρατούσαν με
σεβασμό τα ήθη και τα έθιμα, τα πολεοδομικά δεδομένα και τους πολιτειακούς
θεσμούς που είχαν φέρει από την μητρόπολη. Το ελληνικό εμπόριο και ο πολιτισμός
αναπτύχθηκαν πολύ νωρίς στις αποικίες του Πόντου. Μέχρι τα αλεξανδρινά χρόνια
όλες οι παραλιακές πόλεις, με κύρια την Τραπεζούντα, έμειναν ανεξάρτητες,
αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες χάρη στη συνετή πολιτική τους. Κατά τον Ηρόδοτο
και τον Ξενοφώντα οι πόλεις αυτές δεν υποδουλώθηκαν ουσιαστικά στους Πέρσες,
αλλά μόνο τυπικά. Την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Τραπεζούντα διατήρησε
την αυτονομία της. Στην ελληνιστική περίοδο οι ελληνικές πόλεις έφθασαν στο
αποκορύφωμα της οικονομικής τους ανάπτυξης». Βλ. σελ. 226-227 «Θέματα Νεοελ.
Ιστορίας Γ΄ τάξεως Ενιαίου Λυκείου, Θεωρητική Κατεύθυνση, ΟΕΔΒ ΥΠΕΠΘ
Έκδοση Η΄ Αθήνα 2006.
Μετά το 200 π.Χ. ιδρύθηκε το βασίλειο του Πόντου που ήκμασε μέχρι το 66
π.Χ. με την ρωμαϊκή κυριαρχία.
Η γλώσσα των Ιώνων του Πόντου (Ποντίων) ήταν ίδια μ΄αυτήν των Ιώνων
της Αθήνας, δηλ. η αττικοϊωνική, αφού ήσαν οι ίδιοι πολίτες που έφυγαν από την
Αθήνα και πήγαν στον Πόντο. Η απόσταση Αθήνας-Πόντου ήταν λογικό να επιφέρει
προοδευτικά ελαφριά γλωσσική παρέκκλιση. Π.χ. ομνύω (αρχ.) (=ορκίζομαι) – δί(δ)ω
όμνυσμα(=όρκο),(ποντ.) αμφότεροι (αρχ.)-αμφοτέρ΄ (ποντ.) (=και οι δύο),
λιλέομαι(αρχ.) – λελεύω(ποντ.) (= λατρεύω), κόνις(=σκόνη)+ποιούμαι (αρχ.)
(=αναμειγνύομαι με τη σκόνη) – κονοποίουμαι (ποντ.), ο ομαλός(=ήπιος)
χορός(αρχ.)- ο χορός ομάλ΄ (ποντ.), ο χορός διπάτ΄ (=ο με δύο πατήματα χορός), ο
τριπάτ (=ο με τρία πατήματα),η μάχαιρα (αρχ.) – το μασαίρ΄ (ποντ.) η μακέλλα
(αρχ.)-το μακέλλ΄(=η τσάπα), η δικέλλα (αρχ.)- το δικέλλ΄ (ποντ.)(=η αξίνα, ο
κασμάς), η ζώνη (αρχ.) – το ζωνάρ΄(ιον) (ποντ.). Τα θηλυκά κατέστησαν ουδέτερα.
Επίσης ο λίθος (αρχ.) – το λιθάρ΄(ιον)(ποντ.) (=η πέτρα), ο σκώληξ(αρχ.)-το
σκωλέκ΄ (ιον) (ποντ.). Τα αρσενικά κατέστησαν ουδέτερα. Προσέτι το ήπαρ (αρχ.)-η
ήπαρη (ποντ.) (=το συκώτι). Το ουδέτερο έγινε θηλυκό. Δεν είναι άξιο απορίας
αυτό. Η ρίζα των λέξεων παραμένει η ίδια. Συζητώντας σήμερα, το αρσενικό ο
πεύκος (αρχ.) το λέμε το πεύκο. Ο θερμοσίφωνας (αρσεν.) λέγεται και : το
θερμοσίφωνο, βλ. λεξικό Ελλην. Γλώσσας κ. Μπαμπινιώτη, σελ. 755. Κάνουμε το
αρσενικό ουδέτερο. Ο χρόνος επιφέρει αλλαγές στη γλώσσα, και δη από τόπο σε
τόπο π.χ. Αηλιάς, Λαηλιάς. Και στη ποντιακή : η Ηλιεμάνα (=μάνα του Ήλιου)
έγινε Ηλεμάνα και Ηλεμόνα.
Και στα αρχαία ελληνικά υπάρχουν λέξεις με δύο γένη. Έχουμε : το ηνίον (-ίου) και
η ηνία (-ίας) (= ο ιμάντας, το χαλινάρι). Υπάρχει η ρήσις : «γαστρός δε πειρώ
πάσαν ηνίαν κρατείν» (=κράτα γερά το χαλινάρι της κοιλιάς σου, δηλ. μην είσαι
κοιλιόδουλος). Μένανδρος Γνώμαι Μονόστιχοι 81.
Προσοχή όμως. Ορισμένοι πολίτες εκτός Ν. Κοζάνης ερχόμενοι στην Κοζάνη
και αναζητώντας το χωριό «Ο Κλείτος» το ζητούν ως «το κλείτος» με ει.
Μετατρέπουμε το όνομα του ένδοξου Στρατηγού του Μεγαλέξανδρου σε ανύπαρκτη
ελληνική λέξη. Αλλά και ως : το κλίτος με ι (=καθεμιά από τις διαμήκεις διαιρέσεις
των χριστ. ναών) να το ζητούν, πάλι «αδικούν» τον ένδοξο Κλείτο. Το ίδιο
συμβαίνει με τα χωριά «ο Σιδεράς» και «ο Κτενάς». Τα αναζητούν ως ουδέτερα: «τα
Σιδερά», «τα Κτενά». Επίσης το ουδέτερο : το Βούρινον (αρχ.) (όρος) το προφέρουμε
ως αρσενικό : (το όρος) Βούρινος ή και ο Μπούρινος. Την αρχαία κωμόπολη του
Πόντου «Η Ίμερα», [εκ του ίμερος (=αξιαγάπητος), βλ. σελ 468 Λεξικό της Αρχ.
Ελληνικής Γλώσσης Ιωάννη Σταματάκου], την κάναμε «Τα Ίμερα».
Ο κ. Παρχαρίδης Σιλβ. Γεώργιος, Φιλόλογος-Γυμνασιάρχης, του οποίου
υπήρξα μαθητής στο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο-Λύκειο Κοζάνης, στις σελ. 4-10 του
βιβλίου του : «Ποντιακή Παράδοση» Κοζάνη 1990, αναφέρεται στην καταγωγή και
τα γλωσσολογικά γνωρίσματα της ποντιακής διαλέκτου.
Αθλητισμός εν Αθήνα, Αττική και γενικώς εν Ελλάδι αθλητισμός και στον
Πόντο. Αθλητικοί αγώνες υπήρχαν και στον Πόντο. Προσέτι Πόντιοι αθλητές
συμμετείχαν στους ελλαδικούς αθλητικούς αγώνες. «Αθλητικοί αγώνες γίνονταν και
στον Πόντο στα πλαίσια εθνικοθρησκευτικών εκδηλώσεων, με άθλημα κυρίως την
πάλη. Προσέτι από τα αρχαία ακόμη χρόνια οι Έλληνες κάτοικοι του Πόντου
ελάμβαναν μέρος στους αθλητικούς αγώνες (Ολύμπια, Νέμεα, Ίσθμια κ.λ.π.). Ο πιο
γνωστός Πόντιος αθλητής είναι ο Δαμάστρατος, έξι (6) φορές νικητής στα Ίσθμια.
Άλλοι διακριθέντες Πόντιοι αθλητές είναι ο Σινωπεύς Ρούφος, και ο επίσης
Σινωπεύς Βαλέριος». Βλέπε σελ. 53-54 Εγκυκλοπ. του Ποντ. Ελληνισμού Τόμος Α΄.
«Η Αμισός με τον εποικισμό της από τους Αθηναίους και τη μετονομασία της
σε Πειραιά, ως δήμος χωρίστηκε σε δέκα (10) φυλές, κατά μίμηση των κρατούντων
στην Αθήνα». «Το πολίτευμά της αποτελούσε μίμηση του Αθηναϊκού και αυτό
τεκμαίρεται από επιγραφικά μνημεία με αξιώματα της Αθηναϊκής πολιτείας π.χ.
«άρχων βασιλεύς». «Εκτός από το δημοκρατικό πολίτευμα κάποιες πόλεις κατά
καιρούς γνώρισαν και την ολιγαρχία, την τυραννίδα π.χ. η Ποντοηράκλεια, η
Σινώπη».Βλέπε σελ. 56-57 ίδιου ως άνω βιβλ. «Πόντος Ιστορία Λαογρ. Πολιτισμός».
Στην αρχαία Ελλάδα πόλις-κράτος η Αθήνα, πόλις-κράτος η Θήβα, πόλις-κράτος
η Σπάρτη κ.λ.π Έτσι, και στον αρχαίο ελληνικό ιωνικό Πόντο υπήρχαν οι πόλεις-
κράτη, με το αυτοδιοίκητο και το αυτόνομό τους και το ξεχωριστό τους νόμισμα.
Κάθε πόλις δηλ. ήταν και κράτος, όπως ακριβώς και στην αρχαία Ελλάδα. Έτσι,
πόλις-κράτος ήταν η Σινώπη, πόλις-κράτος η Ηράκλεια, η οποία, ως ανεφέρθη
ανωτέρω, από τα τέλη του 5 ου π.Χ. αιώνα ήταν δημοκρατική πολιτεία, πόλις-κράτος η
Κερασούντα, ανεξάρτητη δημοκρατική πολιτεία σε όλη την αρχαιότητα μέχρι την
ίδρυση του Βασιλείου του Πόντου, πόλις –κράτος η Τραπεζούντα, κ.λ.π.
Επιπροσθέτως, όπως εν Ελλάδι η Αθήνα είχε συμμαχικές πόλεις και για την
ασφάλεια τους οι πόλεις αυτές υπεχρεούντο να δίνουν φόρους στην Αθήνα (Αθην.
Συμμαχία) έτσι και στον Πόντο, βλ. σελ. 56 ως άνω Εγκυκλοπ. «Πόντος Ιστορία
Λαογρ.Πολιτ.», Τόμος Α΄: «όπως μας γνωστοποιεί ο Ξενοφών, η Σινώπη, μητρόπολη
της Τραπεζούντας, της Κερασούντας, των Κοτυώρων, έστελνε στις πόλεις αυτές έναν
αρμοστή, και αφήνει ο ίδιος να εννοηθεί ότι επέβαλε σ΄ αυτές ένα είδος φορολογίας».
Ειδικώς για τα Κοτύωρα η κ. Καμπουρίδου στο βιβλίο της «Οδοιπορικό του Πόντου»
αναγράφει ότι κατεβάλλετο φόρος από τα Κοτύωρα στη Σινώπη.
Ο ελληνικός, δηλ. ιωνικός-ποντιακός, πολιτισμός και το ελληνικό, δηλ. ιωνικό-
ποντιακό εμπόριο στον Πόντο αναπτύχθηκαν πολύ νωρίς, (δηλ. από την
εγκατάσταση κιόλας των Ιώνων της Αθήνας), στις αποικίες του Πόντου. Από τους
πρώτους αιώνες εγκατάστασής τους οι Αθηναίοι Ίωνες στις πόλεις που ίδρυσαν στον
Πόντο, Πόντιοι πλέον, διατηρούσαν τη γλώσσα τους την αττικοϊωνική, η οποία λόγω
Πόντου ονομάστηκε ποντιακή έχουσα τα δικά της στοιχεία με τον κορμό της
όμως να παραμένει αττικοϊωνικός, ως προανεφέρθη. Ο Ξενοφών περιγράφει με
γλαφυρότητα την φιλοξενία των Ελλήνων Ιώνων-Ποντίων στον Πόντο και
μνημονεύει τον τρόπο ζωής τους στην Τραπεζούντα και τον Πόντο το 401 π.Χ.
Βλέπε σελ. 12, Τόμου Α΄, «Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού» Χρήστου
Σαμουηλίδη : «Μεταφέρθηκαν στην Ανατολή (Βόρεια Μικρασία) εκτός από τα ήθη
και έθιμα των Ελλήνων, το ελληνικό πνεύμα, η ελληνική σκέψη, η ελληνική
δημοκρατική οργάνωση των πόλεων-κρατών, η ελληνική διοικητική μηχανή, οι
ελληνικοί νόμοι, η ελληνική γλώσσα και η ελληνική θρησκεία».
Οι έριδες, οι φιλονικίες, οι εμφύλιοι πόλεμοι είναι ίδιον της ελληνικής φυλής.
Όπως στην αρχαία Ελλάδα μεταξύ των πόλεων-κρατών υπήρχαν διαρκώς διενέξεις,
συγκρούσεις και πόλεμοι με αποκορύφωμα τον Πελοπονν. πόλεμο, [πόλεμος μεταξύ
Αθήνας-Σπάρτης και των συμμάχων τους, (431π.Χ-404 π.Χ.)], έτσι και στον Πόντο οι
ελλην. ιωνικές πόλεις ζούσαν εχθρικά μεταξύ τους. Το αναφέρει ο ιστορ. Ξενοφών.
Ίωνες επίσης από ιωνικές πόλεις της Ελλάδος (π.χ. Αθήνα, Μέγαρα
Χαλκίδα,) και Ίωνες Αθηναίοιυς της Φώκαιας Μ.Ασίας από τον α΄ απ οικισμό (10 ος
αιών π.Χ.), δημιουργήθηκαν κατά τον β΄ αποικισμό (8 ος αιών π.Χ.) αποικίες και
στη Δυτική Μεσόγειο. Ιδρύθηκαν οι εξής ιωνικές πόλεις στην Κάτω Ιταλία και
Σικελία (Μεγ. Ελλάδα):πρώτα η Κύμη το 740π.Χ., οι Συρακούσες το 734 π.Χ., τα
Μέγαρα Υβλαία το 734 π.Χ., το Ρήγιο το 720 π.Χ., η Σύβαρις 720 π.Χ., η Ελέα [(εκ
του η ελαία (=η ελιά)] το 540 π.Χ., οι Θούριοι το 443 π.Χ. Άλλες πόλεις, που
ιδρύθηκαν στην Κάτω Ιταλία και Σικελία, είναι η Ποσειδωνία, η Ζάγκλη, η
Λαμπέτεια, η Λάος (εκ του λαός), η Σκίδρος, η Κρίμισα, η Τέρεινα κ.λ.π.
Κατά την ελληνική μυθολογία ο Ξούθος, γιος του Έλληνα, ενυμφεύθη την
Κρέουσα, θυγατέρα του βασιλιά Ερεχθέως, από την οποία απέκτησε δύο γιους, τον
Ίωνα και τον Αχαιό. Στην τραγωδία του «Ίων» ο Ευριπίδης(485 π.Χ.-406 π.Χ.),
υποστηρίζει ότι ο ήρωας (Ίων) ήταν γιος του Απόλλωνα και όχι του Ξούθου.
Σύμφωνα με την τραγωδία αυτή του Ευριπίδη πριν από το γάμο της με τον Ξούξο η
Κρέουσα έμεινε έγκυος από τον θεό Απόλλωνα, γιο του Δία και της Λητούς. Ο θεός
Ερμής πήγε το νεογνό στους Δελφούς. Η Κρέουσα και ο Ξούθος αργούσαν να
τεκνοποιήσουν. Η Κρέουσα πήγε στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει την
Πυθία τι θα πρέπει να κάνει για να μείνει πάλι έγκυος. Εκεί αναγνώρισε το γιο της
΄Ιωνα ος έμελλε να γίνει ο γενάρχης των Ιώνων.Υιοί θεού οιΊωνες κατά τον Ευριπίδη.
Αποδίδοντας τιμή προς τον θεό αυτό (Απόλλωνα) οι Ίωνες-Πόντιοι πρόσφυγες
ερχόμενοι στην Θεσ/νίκη, στην Καλαμαριά, μετά τη Συνθ. της Λωζάνης (1923),
ίδρυσαν την ποδοσφ. τους ομάδα και απέδωσαν σ΄ αυτήν την ονομασία «Απόλλων
Καλαμαριάς». Επίσης Ίωνες της Σμύρνης της Μ Ασίας, μετά ην Μικρ. καταστροφή,
ερχόμενοι στην Αθήνα, στην Νέα Σμύρνη, ίδρυσαν την ποδοσφαιρική τους ομάδα με
την ονομασία «Απόλλων Νέας Σμύρνης». Ο «Ιωνικός», επίσης, είναι ποδοσφ. ομάδα
στην Αθήνα εκ των Ιώνων προσφύγων των παραλίων της Μ.Ασίας, που ήρθαν στην
Αθήνα μετά την Μικρασ. καταστροφή. Προσέτι, ο «Πανιώνιος» είναι ποδοσφαιρική
και καλαθοσφαιρική μας ομάδα στην Αθήνα. Ιδρύθηκε από τους πρόσφυγες Ίωνες
που ήλθαν στην Αθήνα από την Ιωνία της Μ. Ασίας μετά τη Μικρασ. καταστροφή.
Εξ όλων των ανωτέρω προκύπτει ότι ο κορμός των Ιώνων που ίδρυσαν τις
αποικίες στον Πόντο ήσαν οι Ίωνες της Αθήνας μαζί με τους Ίωνες της
Μιλήτου, που ήσαν κι αυτοί Αθηναίοι, αφού Αθηναίοι ίδρυσαν την Μίλητο, ως
προανεφέρθη. Αυτοί, λοιπόν, μαζί έκτισαν πρώτα την Σινώπη (785π.Χ.). Ένα τμήμα
αυτών εγκαταστάθηκε στη Σινώπη και η ίδια ως μητρόπολη ίδρυσε την
Τραπεζούντα (756 π.Χ.), τα Κοτύωρα και την Κερασούντα, (κατά τον Ξενοφώντα,
βλ. σελ. 56 Α΄τομ. Εγκυκλ Ποντ. Ελ. «ΠΟΝΤΟΣ»), και την Ηράκλεια (κατά τον
Στράβωνα). Ένα άλλο τμήμα τους ίδρυσε προοδευτικά τις άλλες πόλεις του Πόντου.
Κοινά χαρακτηριστικά των Ιώνων του Πόντου με τους Ίωνες της
Αθήνας: 1) το ίδιο αίμα (όμαιμον) -αδέλφια-, 2) η ίδια θρησκεία- δώδεκα θεοί του
Ολύμπου – (ομόθρησκον), 3) η ίδια γλώσσα-αττικοϊωνική (ομόγλωσσον), 4) οι ίδιες
παραδόσεις-ήθη-έθιμα (ομότροπον), 5) η λειτουργία πόλης-κράτους, 6) η κοπή
νομίσματος εκάστης πόλεως, 7) η καταβολή φόρου από μία πόλη-κράτος
(λαμβάνουσα ασφάλεια) προς μία άλλη πόλη-κράτος (παρέχουσα ασφάλεια), 8) οι
ίδιοι πολιτικοί και πολιτειακοί θεσμοί, 9) η ίδια δημοκρατική οργάνωση και
διοικητική λειτουργία των πολιτειών τους, 10) οι ίδιοι νόμοι, 11) η «Ξενίου Διός
πατροπαράδοτη φιλοξενία, 12) η διοργάνωση αθλητικών αγώνων, 13) ο ίδιος τρόπος
κατασκευής των ναών τους (ιωνικά κιονόκρανα) και ο ίδιος αρχιτεκτονικός
σχεδιασμός κατοικιών, αιθουσών, θεάτρων, αμφιθεάτρων και πόλεών τους, 14) η ίδια
μυθολογία : «Οι ήρωες της ελληνικής μυθολογίας εκσφενδονίζονται μέχρι την
Κολχίδα, τον Πόντο και τον Καύκασο» γράφει η κ. Καμπουρίδου, 15) τα ίδια
ψηφιδωτά, 16) το αμοιβαίο εμπόριο (εισαγωγή-εξαγωγή προϊόντων) και οι
εμπορικοοικονομικές τους συναλλαγές, και 17) ο ταυτόχρονος – παράλληλος
πνευματικός τους πολιτισμός (επιστήμες, τέχνες, γράμματα, ποίηση, θέατρο), με την
αλληλεπίδρασή του πολιτισμού αυτού ένθεν κακείθεν του Αιγαίου μας. Επί του
αρχαίου πολιτισμού των Ποντίων έπεται ιδιαίτερο άρθρο.
«Σιαμαία αδέλφια» οι Ίωνες της Αθήνας με τα αδέλφια τους στον Πόντο.
* Νομικός, αριστούχος Α.Π.Θ. 22-4-2024
