Γράψαμε από την αρχή (διαβάστε το πρώτο μέρος του αφιερώματος μας εδώ) ότι η Καστοριά είναι από τις πόλεις εκείνες που σαν τις επισκεφθείς για πρώτη φορά, μετανιώνεις που δεν το είχες κάνει πολύ νωρίτερα.
Η πανέμορφη λίμνη, τα μακεδονίτικα αρχοντικά, οι βυζαντινές εκκλησίες, η τοπική γαστρονομία και βέβαια οι φιλόξενοι άνθρωποι συνθέτουν την εικόνα ενός ιδανικού προορισμού -σε 700 μ. περίπου υψόμετρο- στο Β.Δ. άκρο της χώρας.
Ξεκινήσαμε απολαμβάνοντας τη πανέμορφη θέα της, το φυσικό περιβάλλον και την ηρεμία του τοπίου. Αρχικά ακολουθώντας τον παραλίμνιο δρόμο, περιμετρικά της χερσονήσου που οι ντόπιοι αποκαλούν «γυρολιμνιά», και στη συνέχεια με μία «κρουαζιέρα» στα νερά της λίμνης -με το μικρό πλοίο «Ολυμπία»- δίπλα σε μικρά και μεγάλα πουλιά και σε ψαράδες που απλώνουν τα δίχτυα τους πάνω στα «καστοριανά καράβια» τους.
Αφού πατήσαμε και πάλι «στεριά», αναζητήσαμε το φημισμένο Ντολτσό. Την αρχοντική γειτονιά της Καστοριάς, που δεσπόζει επιβλητική στη νότια πλευρά της πόλης. Περπατώντας στα δαιδαλώδη λιθόστρωτα καλντερίμια της, ανάμεσα στα παλιά μακεδονίτικα αρχοντικά -με τα ξύλινα χαγιάτια και τα πολύχρωμα βιτρό- και τις μικρές εκκλησίες, έχεις την αίσθηση πως ταξιδεύεις πίσω στο χρόνο.
Η τριγωνική πετρόκτιστη πλατεία των αδελφών Ιωάννη και Παναγιώτη Εμμανουήλ, Καστοριανοί Εθνομάρτυρες και συνεργάτες του Ρήγα Φεραίου, είναι η παλαιότερη της πόλης.
Λίγο παρακάτω διασώζεται το αρχοντικό τους, που σήμερα στεγάζει το Ενδυματολογικό Μουσείο του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου «Αρμονία» και στους χώρους του εκτίθενται παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίεςτης ευρύτερης περιοχής.
Ο δραστήριος σύλλογος διαχειρίζεται και το Λαογραφικό Μουσείο Καστοριάς -στην ίδια περιοχή- που λειτουργεί στο εντυπωσιακό αρχοντικό του Νεράτζη Αϊβάζη. Εδώ είχαμε την ευκαιρία να δούμε ένα ολοκληρωμένο παραδοσιακό σπίτι της Καστοριάς του 19ου αιώνα, επιπλωμένο και διαμορφωμένο όπως ήταν εκείνη την εποχή (Τηλ. : 2467028603). Επίσης στο κοντινό «Δεληνάνειο Μουσείο», γνωστό και ως «Μουσείο της Καστοριανής γυναίκας» εκτίθενται φορέματα, υφαντά, εργόχειρα, αντικείμενα και κειμήλια που φύλασσαν για χρόνια στα σεντούκια τους οι Καστοριανές των περασμένων αιώνων (Τηλ.:2467028155).
Στα χνάρια του Παύλου Μελά
Δίπλα ακριβώς στην πλατεία Αφών Εμμανουή και σε ένα αρχοντικό του 18ου αιώνα -οικία του Μακεδονομάχου Αναστασίου Πηχιών (1836-1913)- λειτουργεί το «Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα». Στους χώρους του εκτίθενται στολές, κειμήλια, έγγραφα και φωτογραφίες Μακεδονομάχων που έδρασαν στην περιοχή της Καστοριάς (www.sfmma.gr/ Tηλ.: 2467021144). Στον αύλειο χώρο, δεσπόζουν οι προτομές των «πρωταγωνιστών» του Μακεδονικού Αγώνα (Παύλος Μελάς, Γερμανός Καραβαγγέλης, Ίων Δραγούμης κ.α.).
Η περιοχή της Καστοριάς διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, κυρίως την περίοδο 1904 – 1908. Ο θάνατος του ήρωα Παύλου Μελά (13.10.1904) στο χωριό Στάτιστα -σημερινός Μελάς Καστοριάς- ταρακούνησε την ελληνική κοινή γνώμη και κινητοποίησε την Αθήνα να ασχοληθεί ενεργότερα με την προάσπιση των ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή.
Σε κόγχη στο εσωτερικό του βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών, τρίκλιτη βασιλική του 10ου αιώνα, βρίσκεται ο τάφος του Παύλου Μελά και της συζύγου του Ναταλίας, ενώ στο προαύλιο η προτομή και το σημερινό κενοτάφιο, όπου ήταν θαμμένος αρχικά ο ήρωας. Δίπλα ακριβώς δεσπόζει ο μητροπολιτικός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με το επιβλητικό -ύψους 19 μ.- καμπαναριό.
Βυζαντινός αέρας
Ανηφορίζοντας από το σημείο την οδό Μητροπόλεως, στην «καρδιά» της χερσονήσου του Σταυρού, ο δρόμος μας οδηγεί στον πλέον φημισμένο βυζαντινό ναό της πόλης, που ξεχωρίζει από τον τρούλο του.
Ο τρίκοχος ναός της Παναγίας Κουμπελίδικης είναι ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία στον μακεδονικό χώρο. Κτίστηκε το 1020 στο ψηλότερο σημείο της βυζαντινής ακρόπολης της πόλης, δίπλα από το τείχος και τους δύο πύργους του, που ερείπια τους διασώζονται έως σήμερα.
Η ονομασία «Κουμπελίδικη» προέκυψε κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και προέρχεται από τη λέξη «κουμπές», που σημαίνει τρούλος. Ο ναός, που αποτελεί σύμβολο της Καστοριάς, εντυπωσιάζει από τη ζωγραφική των τοιχογραφιών του, που χρονολογούνται από τα μέσα του 13ου αιώνα. Ξεχωρίζει στην καμάρα του εσωνάρθηκα η αγιογραφία που παριστάνει την Αγία Τριάδα,με ανθρωπόμορφη μορφή.
Η Καστοριά ξεχωρίζει επίσης για τις 70 και πλέον σωζόμενες βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες της, που μαρτυρούν το μεγαλείο και την ακμή της πόλης, τόσο κατά την βυζαντινή εποχή όσο και επί τουρκοκρατίας. Οι ναοί χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα έως τον 19ο αιώνα. Δεν είναι τυχαίο τα όσα είχε υποστηρίξει ο αείμνηστος Ελβετός βυζαντινολόγος Ανρί Γκρεγκουάρ (1881-1964) πως εάν ποτέ η βυζαντινή παράδοση χαθεί, η πόλη της Καστοριάς αρκεί για ένα «reset» στον πολιτιστικό και πνευματικό πλούτο του Βυζαντίου.
Από τις σημαντικότερες βυζαντινές εκκλησίες είναι επίσης των Αγίων Αναργύρων, Αγίου Στεφάνου, Αγίων Τριών, Αγίου Νικολάου Κασνίτση, Αγίου Νικολάου Τζώτζα, Αγίας Παρασκευής Ντολτσού κ.α. Οι ναοί αυτοί ήταν ιδιωτικοί και έφεραν συνήθως και το όνομα του κτήτορά τους. Για ξεναγήσεις στο εσωτερικό των εκκλησιών – μνημείων της πόλης, θα πρέπει να υπάρξει προηγούμενη συνεννόηση με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς (Τηλ. : 2467088200)
Στο ψηλότερο σημείο της πόλης, πίσω από την Παναγία Κουμπελίδικη, βρίσκεται το εντυπωσιακό -για τα εκθέματά του- Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς. Στο μουσείο εκτίθεται μια από τις πλουσιότερες συλλογές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων στην Ελλάδα, από τρεις χρονικές περιόδους, όλες από τους ναούς και τα μοναστήρια της πόλης. Η επαφή μας με τους βυζαντινούς θησαυρούς ήταν άμεση, βοηθώντας μας να αποκτήσουμε πλήρη εικόνα και πληροφόρηση για την μοναδική τους τεχνοτροπία. Η ξενάγηση στους ημισκοτεινούς χώρους, από τους υπευθύνους του μουσείου, μας μετέφερε κατανυκτικά πίσω στο χρόνο (www.bmk.gr / Τηλ. : 2467026781).
Κατηφορίζοντας Β.Α. προς την «βόρεια παραλία» διασχίζουμε την παραδοσιακή συνοικία Απόζαρι, που εκτείνεται σε όλο σχεδόν το βόρειο παραλίμνιο μέτωπο. Τον χειμώνα η θερμοκρασία εδώ είναι αισθητά χαμηλότερη, σε σχέση με το νότιο τμήμα της πόλης. Στη γειτονιά διασώζονται πολλά παραδοσιακά μακεδονίτικα αρχοντικά και νεοκλασικές κατοικίες, καθώς και βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες.
Το επιβλητικό αρχοντικό Τσιατσιαπά, δίπλα ακριβώς από τη λίμνη, είναι το μεγαλύτερο σωζόμενο παραδοσιακό οίκημα (1754) της Καστοριάς. Στους χώρους του γνωρίσαμε το πλούσιο παρελθόν του αρχοντικού, θαυμάσαμε τις εξαιρετικές τοιχογραφίες και τις ξύλινες διακοσμήσεις του και «ζήσαμε» για λίγο την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα των πρώτων ιδιοκτητών του. Τότε που η πόλη ευημερούσε οικονομικά. Στους χώρους του επίσης, στεγάζεται η έκθεση ομοιωμάτων του αείμνηστου Καστοριανού Νικόλαου Πιστικού (1922-2019) με διοράματα αρχοντικών της πόλης (Τηλ.: 2467028150). Λίγο παρακάτω αναπαλαιώνεται το τριώροφο αρχοντικό «Τζώτζα» (1860), που θα στεγάσει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) Καστοριάς.
Ενημερωτικά, ο δήμος Καστοριάς -που τα τελευταία χρόνια λειτουργεί με εξωστρέφεια- έχει οργανώσει έξι θεματικές διαδρομές, που εφόσον έχετε χρόνο και διάθεση θα σας δώσουν τη δυνατότητα να γνωρίσετε τις ομορφιές και τα καλά κρυμμένα μυστικά της πόλης. Ενημερωτικά stand στην αρχή κάθε διαδρομής, παρέχουν σχετική πληροφόρηση. «Κάστρα & Αγορές» (έναρξη πλατεία Ειρήνης/Βαν Φλήτ), «Ανάβαση στο ψηλότερο σημείο» (Πλ. Μακεδονομάχων/προβλήτα), «Στη χερσόνησο του Σταυρού» (πλ. Ομονοίας/ναός Αγ. Νικολάου Κασνιτζή), «Στο γραφικό Ντολτσό» (Πατρ. Γεννδίου δίπλα στη λίμνη), «Στα βορινά καλντερίμα» (Αρχοντικό Τσιατσιαπά) και «Γυρολιμνιά» (ναός Αγίου Ιωάννη Θεολόγου). Πληροφορίες και ενημερωτικό υλικό για τις συγκεκριμένες διαδρομές μπορείτε να βρείτε στο Γραφείο Τουρισμού δήμου Καστοριάς (Tηλ. : 2467026777).
Δείτε Περισσότερα στο travel.gr
