Επιμέλεια: Θεόδωρος Κ. Πασσαλίδης
Η παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας αναφέρει πως οι Άγιοι Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη μαρτύρησαν για την χριστιανική τους πίστη στο νησί της Λέσβου (εκεί όπου μετά από εκατονταετίες σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκαν οι τάφοι τους) τα χρόνια λίγο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Στο νησί της Λέσβου υπάρχει Μοναστήριτο οποίο τιμά τη μνήμη τους και αποτελεί Πανορθόδοξο θρησκευτικό προσκύνημα.
Το μέγεθος της διάδωσης της λατρείας αυτών των Αγίων φαίνεται από το γεγονός ότι ακόμα και στα μέρη μας -στην τόσο μακρινή από τη Λέσβο Εορδαία- υπάρχει ξωκλήσι το οποίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη τους. Τούτος ο μικρός, μονόχωρος ναΐσκος βρίσκεται πάνω στο σύγχρονο δρόμο της δυτικής Εορδαίας περίπου ένα χιλιόμετρο βορειοανατολικά του Φούφα. Η σκεπή του είναι καλυμένη από κεραμίδια και στην κορυφή της υπάρχει έξεργος, μεταλλικός σταυρός. Πάνω από τη σιδερένια κεντρική θύρα υπάρχει εντοιχισμένη μεταλλική πλάκα στην οποία αναγράφονται τα λόγια:
ΡΑΦΑΗΛ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΕΙΡΗΝΗΣ
Παραδίπλα υπάρχει έτερη μεταλλική πλάκα η οποία στηρίζεται πάνω σε σίδερο. Πάνω της αναγράφονται τα παρακάτω λόγια:
ΑΓΙΟΣ ΡΑΦΑΗΛ ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΕΙΡΗΝΗΣ
Αξίζει να σημειωθούν τα ιδιαίτερης τέχνης σκαλοπάτια τα οποία οδηγούν κατηφορικώς από τον δρόμο στο ναΐσκο και είναι σμιλενά πάνω στο χώμα.
