Επιμέλεια: Θεόδωρος Κ. Πασσαλίδης
Στο κέντρο της Βλάστης και λίγα μόλις μέτρα ανατολικότερα της κεντρικής πλατείας βρίσκεται ο αρχαιότερος ορθόδοξος ναός του οικισμού που είναι αφιερωμένος στη μνήμη του αγίου Νικολάου.
Ο άγιος Νικόλαος κτίσθηκε το έτος 1761. Είναι εξ’ ολοκλήρου πέτρινος με τη σκεπή να καλύπτεται από κόκκινα κεραμίδια. Πρόκειται για μια τρίκλιτη βασιλική άνευ τρούλου η οποία περιστοιχίζεται από ψηλό, πέτρινο περίβολο. Η είσοδος του περιβόλου καλύπτεται με μια μεγάλη, ξύλινη θύρα ενώ δεξιά και αριστερά αυτής υπάρχουν αντιστοίχως οι προτομές του Κοσμά του Αιτωλού και του Γεώργιου Σίνα. Από την μέσα πλευρά, πλάι στην πόρτα υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα από γρανίτη στην οποία αναγράφονται τα λόγια:
ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΟΔΩΝ 1992
ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ
ΣΤΟΥΣ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥΣ:
ΝΙΚΟ ΑΘ. ΚΑΤΣΑΝΙΚΑ – 1987
ΓΙΩΡΓΟ ΝΙΚ. ΤΖΙΑΦΕΤΤΑ 1993
Η κεντρική είσοδος του ναού βρίσκεται στην πλαϊνή βόρεια πλευρά του. Πλάι από αυτήν υπάρχει εντοιχισμένη μεταλλική πλάκα στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω:
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΛΑΣΤΗΣ
ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Ο ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΟΣ
ΤΕΜΠΛΟΣ ΕΚ ΜΟΣΧΟΠΟΛΕΩΣ ΌΠΟΥ ΜΕΤΕΦΕ-
ΡΑΝ ΤΟ 1769 ΣΤΟ ΜΠΛΑΤΣΙ Ο ΙΕΡΕΑΣ ΜΟΣΧΟ-
ΠΟΛΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΝΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
ΤΟΥ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΑΣ.
ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΒΑΡΩΝΟΥ ΣΙΜΩΝΟΣ Γ. ΣΙΝΑ ΒΙΕΝΝΗ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΟΣΧΟΠΟΛΕΩΣ 1769
Στη δυτική πλευρά του ναού υπάρχει εντροιχισμένο μικρό ξύλινο καμπαναριό ενώ παραδίπλα είναι εντοιχισμένες δυο μαρμάρινες πλάκες οι οποίες γράφουν αντιστοίχως τα παρακάτω:
ΝΟΜΑΡΧΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΜΗΤΛΙΑΓΚΑΣ
ΒΛΑΣΤΗ
2002
και η έτερη
ΔΑΠΑΝΗ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ν. ΦΙΣΤΑ
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ
ΓΟΝΕΩΝ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
ΚΑΙ ΓΛΥΚΕΡΙΑΣ ΦΙΣΤΑ
ΒΛΑΣΤΗ 2002
Καθώς μπαίνουμε στο ναό αυτό που βεβαίως κυριαρχεί στο οπτικό μας πεδίο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο από τη Μοσχόπολη. Σύμφωνα με τον Ζήκο Τσίρο, οι Βλατσιώτες αγόρασαν το τέμπλο από τους Μοσχοπολίτες το 1769 ενώ το πωλητήριο – σύμφωνα πάντα με τον Τσίρο – βρίσκεται στα αρχεία της μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης. Γι’ αυτό και μόνο το υπέροχο έργο λαϊκής τέχνης – πραγματικό καύχημα της οικονομικής ευμάρειας των κατοίκων της Μοσχόπολης – αξίζει κανείς να επισκεφτεί το ναό. Ακριβώς απέναντι από το τέμπλο, στο ύψος του γυναικωνίτη βρίσκεται τοποθετημένη η αρχαιότερη μαρμάρινη πλάκα του ναού η οποία αναγράφει τα παρακάτω:
ΑΜΜΟΚΟΝΙΑΣΙΣ
ΔΑΠΑΝΗ Μ.Γ. ΛΑΓΓΑ
ΚΙΟΝΕΣ ΔΑΠΑΝΗ
Ι.Ν. ΤΖΙΑΦΗ
ΙΟΥΝΙΩ 1. 1902
Πράγματι τα τρία κλίτη χωρίζονται με κίονες που φέρουν κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού ενώ πάνω από κάθε κίονα αναπαρίσταται αγιογραφικώς και ένας Απόστολος.
Ο άγιος Νικόλαος της Βλάστης αποτελεί το σημαντικότερο θρησκευτικό αξιοθέατο του διευρυμένου Δήμου της Εορδαίας. Η σημαντικότητα του έγκειται όχι μόνο στην παλαιότητα ή στην αρχιτεκτονική του αλλά κυρίως στο υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο που φέρει εντός του. Είναι κρίμα λοιπόν αυτός ο ναός να παραμένει τις περισσότερες – αν όχι όλες – μέρες του χρόνου κλειστός στο ευρύ κοινό στερώντας από του κατοίκους και τους επισκέπτες ένα αξιοθέατο που είναι κυριολεκτικά άξιο θέασης.
Πηγές
Βλάστη: τα τετράδια της πατρίδας μου, Ζήκος Τσίρος, Θεσαλλονίκη, 1964
