Η ενέργεια και η γεωπολιτική είναι έννοιες άρρηκτα εξαρτημένες, καθώς πάντα η ενεργειακή πολιτική μιας χώρας συνδέεται άμεσα με τον γεωπολιτικό της προσδιορισμό. Επομένως, η εφαρμογή του μοντέλου του κρατικού μονοπωλίου ή του μοντέλου της ελεύθερης αγοράς στον τομέα της ενέργειας ή με πολύ απλά λόγια, το ποιος θα διαχειρίζεται τις ενεργειακές δραστηριότητες ενός κράτους (παραγωγή, διανομή, αγορά) ταυτίζεται με το αν η χώρα αυτή θα έχει ενεργειακή αυτάρκεια ή όχι.

Το μοντέλο του κρατικού μονοπωλίου, εγκαταλείφθηκε ήδη από το έτος 1990 και η  απελευθέρωση της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου,άρχισε να υλοποιείται με τις τρεις δέσμες ευρωπαϊκών οδηγιών και ευρωπαϊκών κανονισμών, τα έτη 1996, 2003, και το διάστημα των ετών 2008 έως 2009. Οι κανόνες αυτές, εισήγαγαν τον περίφημο στόχο της ευρωπαϊκής “εσωτερικής” αγοράς ενέργειας και την έννοια του “ανταγωνισμού”, στο όνομα του οποίου έγιναν και γίνονται τα μεγαλύτερα εθνικά εγκλήματα στον τομέα της ενέργειας.

Εκτός από την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εισάγεται και η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς για όλους τους πελάτες-καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι θα μπορούν πλέον ελεύθερα να επιλέγουν τον προμηθευτή τους, ενώ θεσπίζεται η υποχρέωση όχι μόνο λογιστικού αλλά και νομικού διαχωρισμού της δραστηριότητας του Διαχειριστή των δικτύων (μεταφοράς ή διανομής) από άλλες δραστηριότητες στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.

Στο πλαίσιο αυτό και αναφορικά με τον εθνικό τομέα ηλεκτρικής ενέργειας, η γνωστή καθετοποιημένη Δ.Ε.Η Α.Ε διεσπάσθη και δημιουργήθηκαν υποχρεωτικά δια αποσχίσεως δύο θυγατρικές εταιρείες (Α.Δ.Μ.Η.Ε Α.Ε, Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε Α.Ε.) Ωστόσο, οι οδηγίες αυτές ποτέ δεν έθιξαν ζητήματα ιδιοκτησίας των δικτύων, επέβαλαν, όμως, την υποχρέωση του  αυστηρού νομικού διαχωρισμού των ιστορικών παρόχων.

Η απελευθέρωση, λοιπόν, της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελούσε έναν μακροπρόθεσμο ευρωπαΐκό σχεδιασμό, που η Ελλάδα ενσωμάτωσε στην εθνική της πολιτικής εντελώς άκριτα και επιπόλαια, υπηρετώντας, τρείς εγκληματικούς για το δημόσιο συμφέρον, στόχους:

Την μετατροπή της ενέργειας από δημόσιο αγαθό σε ένα πανάκριβο εμπόρευμα, μονωπολιακής ιδιωτικής εκμετάλλευσης.

Την μεταβίβαση των ενεργειακών δραστηριοτήτων της στους γνωστούς και μη εξαιρετέους κρατικοδίαιτους “επενδυτές”, που συντηρούσε και συντηρεί η τσέπη των εξαθλιωμένων οικονομικά Ελλήνων πολιτών.

Την απώλεια της ενεργειακής της αυτάρκειας της χώρας και τη μετατροπή της σε μια απόλυτα ενεργειακά εξαρτωμενη χώρα στα πλαίσια της Ευρώπης.

Τα μέσα υλοποίησης αυτών των στόχων, ήταν τα εξής:

Ο ευρωπαϊκός στόχος διείσδυσης των Α.Π.Ε στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος και οι εθνικές νομοθετικές παρεμβάσεις για την προώθηση των Α.Π.Ε.

Η συνθήκη για την κλιματική αλλάγη.

Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων (Emission Trading System-ΕU ETS), η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών ρύπων και η απεξαρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

Η Εγγυημένη Τιμή Συστήματος για τις Α.Π.Ε (Feed-in-Tariff, FiT) και η επιρροή της στην διαμόρφωση της Οριακής Τιμής Συστήματος (ΟΤΣ).

Το Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (Ε.Τ.ΜΕ.ΑΡ), το Ειδικό Τέλος Λιγνίτη και τα Δικαιώματα Εκπομπών Αερίων Ρύπων.

Οι αποφάσεις της Ευρωπαΐκής Επιτροπής και του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαΐκής Ένωσης για τον λιγνίτη.

Τα μνημόνια, ήταν μια εξαιρετική πολιτική επιλογή, που εξασφάλισε την υλοποίηση των στόχων αυτών από την πλευρά της χώρας μας σε ένα δεύτερο, εκτός από αυτό των ευρωπαΐκων δεσμέυσεων, επίπεδο. Ενδεικτικά, ο Ν.4336/2015 (Μνημόνιο 3) προέβλεψε τη μείωση του μεριδίου της Δ.Ε.Η Α.Ε στην λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, ο Ν.4389/2016, εισήγαγε τις ρυθμίσεις για τον πλήρη ιδιοκτησιακό διαχωρισμό  Α.Δ.Μ.Η.Ε Α.Ε από Δ.Ε.Η Α.Ε και τις ρυθμίσεις σχετικά με τις δημοπρασίες ενέργειας (ΝΟΜΕ). Σε απλές δανειακές συμβάσεις, δηλαδή, καθορίζονται ο τρόπος και τα μέσα εξόφλησης του δανείου με όρους που ρυθμίζουν ζητήματα άσχετα με τη δανειοδότηση!

Μεγάλο και επίκαιρο ζήτημα είναι η διαστρέβλωση του περιεχομένου των απόφασεων της Ευρωπαΐκής Επιτροπής και του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαΐκής Ένωσης σχετικά µε τη χορήγηση ή τη διατήρηση σε ισχύ από την Ελληνική ∆ηµοκρατία δικαιωµάτων για την εξόρυξη λιγνίτη υπέρ της ∆ηµόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισµού. Σύμφωνα με το περιεχόμενο της αρχικής απόφασης, για να διορθωθούν τα αντίθετα προς τον ανταγωνισμό κρατικά μέτρα που διαπιστώθηκαν με την απόφαση της 5ης Μαρτίου 2008, η Ελληνική Δημοκρατία έπρεπε να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να χορηγήσει μέσω διαγωνισμών δικαιώματα εκμεταλλεύσεως επί των κοιτασμάτων λιγνίτη της Δράμας, Ελασσόνας, Βεύης και Βεγόρας σε άλλες επιχειρήσεις, πλην της Δ.Ε.Η Α.Ε, εκτός εάν δεν υποβληθεί άλλη αξιόπιστη προσφορά.

Αυτή η απόφαση έγινε το πρόσχημα για την επικείμενη πώληση των λιγνιτικών μονάδων και βάσει αυτής εκδόθηκε η υπ’ αρ. πρωτ. 47/19-05-2017 απόφαση (ΦΕΚ Α’ 72/19.05.2017) για την λεγόμενη αποεπένδυση, η οποία θα αντιπροσωπεύει περίπου το 40% της λιγνιτικής ισχύος της Δ.Ε.Η Α.Ε. Η δέσμευση της Ελληνικής Κυβέρνησης, ήταν εντελώς περιττή και άσχετη με το περιεχόμενο των ευρωπαΐκων αποφάσεων, οι οποίες μπορούσαν να υλοποιηθούν με τον ισχύοντα Μεταλλευτικό Κώδικα. Η αλήθεια είναι ότι, η απόφαση τςη Ευρωπαΐκής Επιτροπής, αφορά μόνο το άνοιγμα του ανταγωνισμού στην εκμετάλλευση του λιγνίτη (που σχεδόν μονωπολιακά κατέχει η Δ.Ε.Η Α.Ε ) και καμία σχέση δεν έχει με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας! Αυτά γίνονται, όμως, όταν οι ιδιώτες (που προσέφυγαν με καταγγελίες κατα της Δ.Ε.Η Α.Ε και του Ελληνικού Δημοσίου) ζητούν πρόσβαση στα ορυχεία και εμείς δίνουμε μαζί και τις μονάδες!

Σήμερα έχει ολοκληρωθεί η αυτοδίκαιη και χωρίς αντάλλαγμα μεταβίβαση από το Ελληνικό Δημόσιο 79.165.114 μετοχών ΔΕΗ (ποσοστό 34,123%) στην Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ) Α.Ε, δηλαδή η τελευταία  κατέχει άμεσα το 34,123% των μετοχών της ΔΕΗ και έμμεσα το 17% μέσω του ΤΑΙΠΕΔ.

Η προναμιακή πρόσβαση των Α.Π.Ε στην ηλεκτροπαραγωγή (με τα γνωστά σκάνδαλα βλ. ελλεματικοί λογαριασμοί Λ.ΑΓ.Η.Ε κ.τ.λ) και η επιβάρυνση του λιγνίτη με επιπρόσθετα κόστη, εξαιτίας περιβαλλοντικών δεσμεύσεων (η Ευρώπη ελέγχει την ενεργειακή πολιτική των κρατών έμμεσα μέσω της περιβαλλοντικής πολιτικής), πέτυχαν τον στόχο απαξίωσης του λιγνίτη, του κατεξοχήν φθηνότερου καυσίμου, προκειμένου η εκμετάλλευση του να δοθεί όσο-όσο σε ιδιώτες, οι οποίοι δεν είναι άγνωστοι ή απροσδιόριστοι αριθμητικά αλλά καθορίζουν την ενεργειακή πολιτική, συνομιλώντας απευθείας με τους “εταίρους”. Τα ασύγκριτα πλεονεκτήματα του λιγνίτη, δηλαδή, αποδομήθηκαν σταδιακά προκειμένου, αφενός η χώρα να χάσει το εθνικό της καύσιμο, αφετέρου οι ιδιώτες (επιδοτούμενοι από τις τσέπες των ελλήνων) να τα καρπώνονται μονωπολιακά. Μεγάλη σύμπτωση το γεγονός ότι, κάθε φορά που ανακύπτει ζήτημα εκχώρησης του εθνικού ενεργειακού πλούτου, δημοσιεύεται και μια μελέτη περιβαλλοντικών οργανώσεων για την ενοχοποίηση του λιγνίτη!

Δεν είναι, λοιπόν, ούτε η ευρώπη υπεύθυνη ούτε τα μνημόνια για την κατάντια μας. Ο συμβιβασμός είναι η αιτία. Ενας διαχρονικός συμβιβασμός ξένων και εγχώριων συμφερόντων, που συμμάχησαν προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους στόχους τους. Και σε αυτή την διαδρόμη, βρήκαν πολλούς πρόθυμους να βοηθήσουν. Είναι άλλο να συνομιλείς με ένα κράτος και άλλο να συνομιλείς με δύο- τρείς εταιρείες ενεργειακών συμφερόντων. Απλή απόδειξη, οι συμμετέχοντες στο market test! Η έξαρση των εθνικών ζητημάτων δεν ειναι τυχαίο ότι, λαμβάνει χώρα ενώ στην Ελλάδα και στην Δυτική Μακεδονία, υπαρχουν ανοιχτά ενεργειακά ζητήματα. Το ζήτημα δεν είναι ούτε συνδικαλιστικό, ούτε τρόπος διόρθωσης των παθογενειών της Δ.Ε.Η. Είναι ζήτημα βαθιάς εθνικής προδοσίας. Δυστυχώς, όμως η περιοχή είναι έρμαιο αυτής της ανίερης και διαχρονικής συμμαχίας. Τα συλλογικά όργανα της απέχουν συστηματικά από την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού.Και αυτά τα περίφημα χαλιά που κάποιοι δεν θα “έστρωναν” στα συμφέροντα, όχι μόνο στρώθηκαν αλλά έχουν τελικά πολύ υψηλό κοστολόγιο για την Δυτική Μακεδονία.

Ελισσάβετ Παναγιωτίδου

Δικηγόρος-ΜΔΕ Δίκαιο και Μηχανική της Ενέργειας, ΑΠΘ

Πρ. Αντιπεριφερειάρχης Ενέργειας,

Περιβάλλοντος & Μεταφορών Δυτικής Μακεδονίας

Ανεξάρτητη Περιφερειακή Σύμβουλος