Εξήντα οκτώ χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την ήττα του φασισμού και του ναζισμού. Κι όμως, παρατηρείται σχεδόν παντού άνοδος της Άκρας Δεξιάς.
Τρομάζει η ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ρατσιστικών, νεοναζιστικών και φασιστικών δυνάμεων.
Γενεσιουργός αιτία αυτής της μεγάλης κοινωνικής απειλής, όπως τις δεκαετίες 1920 και 1930, είναι η βαθιά οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ηθική κρίση του Καπιταλισμού. Ιδιαίτερα η επικυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, που με πρόσχημα την κρίση χρέους εξαπολύει καταστροφικές επιθέσεις ενάντια στο βιοτικό επίπεδο, στις δημοκρατικές ελευθερίες και στα δικαιώματα των εργαζομένων· ενάντια σε ολόκληρη την κοινωνία.
Η ανεργία, η φτώχεια, η ισοπέδωση του κοινωνικού κράτους, η ανασφάλεια, η άγρια επίθεση στο λαό και ιδιαίτερα στη νεολαία αποτελούν πλέον την καθημερινότητα.
Ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η νεοναζιστική και φασιστική απειλή είναι πια η εφιαλτική πραγματικότητα στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Η σκληρή ηγεμονία της αγοράς (των αγορών) και του κερδοσκοπικού χρηματιστηριακού κεφαλαίου έχει δημιουργήσει «απίστευτη» επιθετική εκμετάλλευση, υπανάπτυξη, ανεργία, διάλυση του κοινωνικού κράτους. Έχει αποσυνθέσει την κοινωνία, και η δημοκρατία απαξιώνεται, αμφισβητείται, αποδομείται, ακρωτηριάζεται, κακοποιείται, εξευτελίζεται.
Η όλο και πιο αυταρχική και χωρίς προσχήματα εξουσία είναι αυτή που εδραιώνει την αντίληψη ότι οι δημοκρατικές αρχές μπορεί να παρακαμφθούν μπροστά στην πολιτική σκοπιμότητα.
Δεν είναι τυχαία η πρόσφατη τοποθέτηση του υπουργού Εσωτερικών και αρχηγού της Λέγκας στην Ιταλία: «Το κράτος είμαι εγώ!…». Ανατριχιαστική θύμηση από δηλώσεις γάλλων αυτοκρατόρων και βασιλιάδων.
Είναι προφανές πλέον ότι, καθώς αναπτύσσονται νέες γεωγραφίες μίσους, σε πολλές χώρες, σε πολλές πόλεις και περιοχές υπάρχει μεγάλος κίνδυνος φασιστικής προπαγάνδας και βίας.
Παρατηρούμε καθημερινά ολοένα και περισσότερο πως πολλές ακροδεξιές οργανώσεις από τον ρατσιστικό λόγο και την αναμόχλευση μίσους μέσα από το διαδίκτυο περνούν στη βία και στον θάνατο στον δρόμο – ένας γενικευμένος ρατσιστικός και ξενοφοβικός πόλεμος. Αυτό που βιώνουμε (δυστυχώς τις περισσότερες φορές παθητικά) δεν είναι απλώς μια αλληλουχία μεμονωμένων πράξεων, αλλά κάτι πολύ συστηματικό και επικίνδυνο. Οι νέες μορφές της ακροδεξιάς υποκουλτούρας δηλώνουν με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι η θεωρία του «μοναχικού λύκου» δεν είναι πειστική.
Η φοβιστική αυτή κατάσταση δεν είναι παντού ομοιόμορφη. Η σύγχρονη μορφή του φασισμού και του νεοναζισμού δεν είναι πανομοιότυπη με αυτήν της δεκαετίας του 1930. Θα ήταν σφάλμα να αναλύσουμε την κατάσταση σαν να βρισκόμασταν ενώπιον ενός ενιαίου και συνεκτικού ακροδεξιού κινήματος, βαθιά ριζωμένου εδώ και καιρό στην Ευρώπη. Αντιθέτως, το κάθε εθνικό ακροδεξιό μόρφωμα έχει χτιστεί πάνω στις πολιτικές ιδιαιτερότητες της κοινωνίας στην οποία εντάσσεται.
Δυστυχώς, η Ευρώπη μοιάζει να ξαναζεί έναν εφιάλτη που γνώρισε καλά και με δραματικές επιπτώσεις στο παρελθόν.
Η κρίση του Μεσοπολέμου οδήγησε στην εμφάνιση βίαιων κινημάτων, τα οποία με εθνικιστικά συνθήματα και υποσχόμενα μείωση της ανεργίας κατάφεραν να μαζικοποιηθούν, να αποκτήσουν λαϊκή δυναμική και να καταλάβουν την εξουσία. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε αυτές τις τραγικές εμπειρίες.
Μπορεί σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές, όμως μια σειρά λαθεμένων πολιτικών επιλογών -από την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού ως και την ανικανότητα χάραξης μιας ευρωπαϊκής πολιτικής για το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα- έχουν ευνοήσει τη διάδοση ρατσιστικών και ξενοφοβικών απόψεων.
Οι πολιτικές των ελίτ έχασαν την όποια ικανότητα είχαν να πείθουν και «δημιούργησαν» ένα πολιτικό και κοινωνικό κενό το οποίο εκμεταλλεύονται με επιτυχία δυστυχώς τα ακροδεξιά κόμματα και οι νεοφασιστικές οργανώσεις.
Η αύξηση της ανεργίας και η φτώχεια έχουν οδηγήσει σε έντονες, αδιέξοδες καταστάσεις· σε κοινωνική απελπισία που κάνει ελκυστικό το κάθε ρατσιστικό και εθνικιστικό αφήγημα. Ο ξένος μετανάστης και πρόσφυγας, είτε οικονομικός είτε πολιτικός, θεωρείται αντίπαλος και πρέπει να εκδιωχθεί. Στοχοποιείται ως υπαίτιος των οικονομικών και εργασιακών προβλημάτων. Η ζοφερή οικονομική κατάσταση μετακινεί στρώματα της ευρωπαϊκής κοινωνίας προς τη βία, την Ακροδεξιά, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.
Πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες επηρεάζονται και γοητεύονται από τους «δυνατούς- macho πολιτικούς» και από κόμματα που καλλιεργούν τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Τα νεοναζιστικά-νεοφασιστικά μορφώματα εκμεταλλεύονται την -ευνοϊκή γι’ αυτά- συγκυρία και με πολιτικές πρωτοβουλίες συγκαλύπτουν τις πιο ακραίες και εγκληματικές τους δραστηριότητες. Ουσιαστικά ακολουθούν την ίδια τακτική με εκείνην κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, με καταστροφικά αποτελέσματα για τη δημοκρατία και την ειρήνη στον κόσμο. Πλέον οι καταστάσεις είναι επικίνδυνες, οι διαστάσεις τρομακτικές. Οι αντιλήψεις αυτών των μορφωμάτων διαδίδονται ταχύτατα και επηρεάζουν την πολιτική στάση σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Υπάρχει πλέον ένα νέο τοπίο όχι μόνο στη γηραιά ήπειρο αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο γνωστός Αμερικανός σκηνοθέτης-διανοητής Μάικλ Μουρ (Μichael Moore) παρουσιάζοντας πρόσφατα την τελευταία του ταινία-ντοκιμαντέρ για την προεδρία Τραμπ, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Σεπτεμβρίου, τόνισε ότι η βαρβαρότητα του Αμερικανού προέδρου είναι πλέον επικίνδυνη για την αμερικανική κοινωνία και για τον κόσμο ολόκληρο. Η ενεργοποίηση του τέως προέδρου Ομπάμα, του Σάντερς, των ανθρώπων του πολιτισμού, της επιστήμης είναι ένδειξη ότι υπάρχουν περιθώρια ώστε στις αναπληρωματικές εκλογές του Νοέμβρη να «τραυματιστεί» σοβαρά η ακροδεξιά πολιτική του Τραμπ.
Είναι περισσότερο από προφανές ότι η άνοδος της Ακροδεξιάς σε Ευρώπη και Αμερική με τον έναν ή τον άλλο τρόπο καθορίζει σημαντικά την ατζέντα της πολιτικής συζήτησης αλλά και συχνά την εφαρμοσμένη, ασκούμενη πολιτική.
Η μετατόπιση είναι ολοφάνερη μετά την εκλογή Τραμπ, την είσοδο της Λεπέν στον δεύτερο γύρο των εκλογών στη Γαλλία, την αύξηση της Ακροδεξιάς στη Γερμανία, την Αυστρία και σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, της Σουηδίας και ιδιαίτερα της γειτονικής Ιταλίας.
Η Ιταλία, χώρα-κλειδί για την Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιουργεί με την παρουσία της Ακροδεξιάς στη διακυβέρνηση της χώρας προβληματισμούς και πολλά ερωτήματα για το μέλλον. Η πολιτική σκηνή αλλάζει με τεράστια ταχύτητα. Τα ποσοστά της Λέγκας και του Σαλβίνι αυξάνονται διαρκώς. Ο συντονισμός Σαλβίνι με τον Όρμπαν, πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, και τον Στιβ Μπάνον, πρώην σύμβουλο του Τραμπ, έχει στόχο τον έλεγχο της Κομισιόν και τη διάλυση της ευρωπαϊκής δημοκρατικής πορείας.
Η τοποθέτηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στο Ευρωκοινοβούλιο για μια Δημοκρατική Ευρώπη και η θέση του για μια συμμαχία ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και την Ακροδεξιά δεν ήταν μόνο καίριες αλλά διεισδυτικές στην ουσία του προβλήματος σήμερα στην Ευρώπη.
Εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για τη διαμόρφωση ενός δυνατού, προοδευτικού, δημοκρατικού μετώπου απέναντι και ενάντια στην ακροδεξιά συσπείρωση, στην κοινωνική αποσύνθεση.
Οφείλουμε να κινητοποιηθούμε, να αντισταθούμε. Μόνο έτσι θα φράξουμε τον δρόμο στη φασιστική απειλή που πλανάται όλο και πιο χαμηλά στην Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή Αριστερά, ενωμένη, έχει κομβικό και ουσιαστικό ρόλο. Μπορεί να συμβάλει, να βοηθήσει και να εμπνεύσει τη μαζική κινητοποίηση της κοινωνίας από τα κάτω προς τα πάνω, για μια διαφορετική Ευρώπη και για έναν καλύτερο για όλους κόσμο.
- επίτιμου μέλους της ΕΣΗΕΑ, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια.
