Τέσσερις αρκούδες πυροβολήθηκαν μέσα στον Ιούλιο, καθώς η Καστοριά και η ευρύτερη περιοχή βρίσκονται αντιμέτωπες όχι μόνο με συχνότερες συνευρέσεις με το προστατευόμενο ζώο, αλλά και με τον φόβο πως ακόμη περισσότεροι πολίτες θα πάρουν τα όπλα στα χέρια τους. Η «Κ» μίλησε με κατοίκους, οργανώσεις και τους αρμόδιους φορείς και κατέγραψε το πρόβλημα
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ που ο Κώστας Σουλτανίδης συναντά αρκούδα. Τον τελευταίο καιρό όμως η «κυρα-Μάρω», όπως την έχει βαφτίσει, επισκέπτεται την αυλή του στο Νεστόριο της Καστοριάς, σχεδόν καθημερινά, πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Αφορμή οι μηλιές που αποτελούν βασική πηγή της τροφής της. Οπως διηγείται ο ίδιος στην «Κ», «δύο μικρές μηλιές γεμάτες μήλα, τις έφαγε όλες». Ψύχραιμος, ο κύριος Κώστας μετακόμισε στον πρώτο όροφο του κτίσματος «για καλό και για κακό» όπως μας λέει, ενώ μας δείχνει φωτογραφία με την τελευταία επίσκεψη της «κυρα-Μάρως». «Είμαι ιδιαίτερα προσεχτικός, δεν μπορώ να κάνω κάτι διαφορετικό».
Η αρκούδα φαίνεται να έχει πλέον εξοικειωθεί με την παρουσία του «οικοδεσπότη» της, γεγονός που του δημιουργεί ανησυχία. «Η επιβίωση είναι το βασικό ένστικτο που καθοδηγεί τη συμπεριφορά της «κυρα-Μάρως». Ομως και η ανθρώπινη συμπεριφορά στηρίζεται στο βασικό ένστικτο της επιβίωσης. Είναι μια περίεργη ισορροπία όταν η αρκούδα στέκεται ένα μέτρο μακριά σου. Δεν ξέρεις τι να κάνεις», λέει στην «Κ» για να δώσει την εικόνα του προβλήματος που ταλανίζει την περιοχή τα τελευταία χρόνια. Ολο και περισσότερες αρκούδες πλησιάζουν τις κατοικημένες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, με βασικούς άξονες τον νομό Καστοριάς, Αργους – Ορεστικού, Εορδαίας και Κοζάνης, με βασικό σκοπό την αναζήτηση τροφής.
ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΤΑ ΟΠΛΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥΣ
Αν και οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν πλέον μάθει να συμβιώνουν με το άγριο ζώο, το οποίο είναι στη λίστα των προστατευόμενων ειδών στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη, δεν είναι όλοι ψύχραιμοι. Καθώς τα όρια μεταξύ κατοικημένων περιοχών και άγριας ζωής γίνονται ολοένα και πιο θολά, οι κάτοικοι της Καστοριάς, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Μακεδονίας «αισθάνονται απειλή από τις αρκούδες μέσα και γύρω από τις πόλεις», όπως λένε στην «Κ». Και έχουν φτάσει στα όριά τους.
Μερικοί από αυτούς δεν αρκούνται στο να παίρνουν τηλέφωνο στο δασαρχείο, το οποίο είναι αρμόδιο για τα ζώα, ή να ειδοποιούν τις τοπικές περιβαλλοντικές οργανώσεις. Παίρνουν τα όπλα στα χέρια τους και τις σκοτώνουν. Ρίχνουν ακόμη και φόλες μέσα σε μέλι, προκειμένου να μειώσουν τον πληθυσμό τους. Σύμφωνα με τον Αρκτούρο, η παρουσία της καφέ αρκούδας περιορίζεται πλέον στην βόρεια Πίνδο και την κεντρική Ροδόπη. Ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα 750 άτομα, ενώ αποτελεί το νοτιότερο τμήμα του βαλκανικού πληθυσμού της καφέ αρκούδας που δεν ξεπερνά τα 2.500 άτομα. Ωστόσο ο αριθμός αυτός αμφισβητείται από τους ντόπιους, καθώς επίσημη καταγραφή δεν έχει γίνει τα τελευταία χρόνια. Και οι κάτοικοι παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους.
Ηδη μέσα στο 2025, βρέθηκαν τέσσερις σκοτωμένες αρκούδες, οι τρεις από πυροβολισμούς, ενώ το 2024, καταμετρούνται άλλες τέσσερις, σύμφωνα με τον Αρκτούρο. Σύμφωνα με την Καλλιστώ, περιβαλλοντική οργάνωση για την αγρια ζωή και τη φύση, που δραστηριοποιείται στην περιοχή, είναι δεκάδες και τα περιστατικά από πυροβολισμούς που δεν καταμετρούνται. Ο συνολικός αριθμός νεκρών αρκούδων μέσα στο 2024 ανέρχεται σε 15 συνολικά, από τροχαία, δηλητηριασμένα δολώματα και πυροβόλα όπλα.
«ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ»
«Παίρνω τηλέφωνο την κουνιάδα μου. Λέω η αρκούδα. Την είδα και εγώ μου λέει και έφυγα τρέχοντας. Μετά πήρα μια κατσαρόλα και άρχισα να τη χτυπάω, και αυτές φοβούνται. Φοβάμαι να βγω στην αυλή μου», αφηγείται τη δική της εμπειρία με αρκούδα η Λίτσα Σωτηρίου, κάτοικος Μαυροχωρίου Καστοριάς. «Βγαίνω έξω στο μπαλκόνι να δω πρώτα αν είναι εκεί η αρκούδα, Καλλιστώ την ονόμασα τη δικιά μου. Γύρω είναι χωράφι και έχουμε φυτέψει πιπεριές, φυτά. Ολο το χωριό είναι ένας κάμπος με μηλιές, γι’ αυτό και έρχονται να φάνε. Εχουμε γεμίσει αρκούδες», περιγράφει. Στο χωριό της το οποίο είναι πεδινό, το πρόβλημα με τις αρκούδες έχει προκαλέσει ανησυχία σε όλους τους κατοίκους.
«Πολλές φορές έχουν και τα μωρά τους. Αυτές είναι επικίνδυνες φυσικά. Και όχι μόνο εδώ στο δικό μου το χωριό, και στα γύρω χωριά. Η πόλη της Καστοριάς έχει τουλάχιστον πέντε αρκούδες με δύο, τρία αρκουδάκια η καθεμία. Το έχουμε συνηθίσει πλέον. Να φοβόμαστε να βγούμε έξω τη νύχτα. Φανταστείτε, ρίχνω πρώτα τα φώτα γύρω γύρω, λέω θα βρω αρκούδα», λέει γελώντας. «Με ακούτε που γελάω, γιατί είναι τραγελαφικό. Να σε περιμένει αρκούδα στο σπίτι σου. Ηρθαν και από την οργάνωση, μου είπαν θα ξαναέρθουν, αλλά λύση δεν βλέπουμε».
«Τα πράγματα είναι σοβαρά. Τις προάλλες στο διπλανό χωριό μια γιαγιά πήρε το εγγονάκι της να το πάει στη μαμά του. Πετάγεται αρκούδα, το παιδί άρχισε να ουρλιάζει, να κλαίει. Και η γιαγιά τι να κάνει; Σε χωριό ζούμε, δεν είχαμε φόβο. Τώρα έχουμε. Και φυσικά δεν θέλουμε να σκοτώνονται οι αρκούδες, είναι λάθος αυτό. Αλλά πρέπει να μας πάρουν στα σοβαρά, κάτι πρέπει να γίνει».
«Δεν είναι ότι τις συναντάμε στα βουνά, όταν πάμε μια βόλτα για περπάτημα. Οι αρκούδες έχουν πλέον κατέβει στις πόλεις. Παρατηρείται μεγάλη έξαρση τα τελευταία πέντε χρόνια σε όλη τη Δυτική Μακεδονία, αν και το μεγαλύτερο πρόβλημα το έχει η Καστοριά. Είναι μέσα στα σπίτια μας πλέον. Υπάρχουν οι οργανώσεις φυσικά, ωστόσο ο ρόλος τους δεν είναι και τόσο αποτελεσματικός γιατί δεν γίνεται απολύτως τίποτα», λέει στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Καστοριάς, Θεόδωρος Λιάμης. «Πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Για να πραγματοποιηθεί η άμεση απομάκρυνση. Να επιστρέψει το ζώο στο δάσος, στο βουνό. Να τοποθετηθούν ταΐστρες και ποτίστρες ώστε να μπορεί να κάτσει το ζώο εκεί, να βρίσκει τροφή και να μην αναγκάζεται να κατεβαίνει σε μποστάνια, σε αυλές με μηλιές και με κερασιές για να φάει».
Για τους κατοίκους της Καστοριάς και των γύρω χωριών, η συνεύρεση με την αρκούδα είναι καθημερινή. Τις συναντάει κανείς ακόμη και μέσα σε παιδικές χαρές, μέσα σε προαύλια σχολείων. «Κάθε μέρα βλέπουμε τα ζώα στον δρόμο. Δεν είναι κάτι ασυνήθιστο για εμάς. Το θέμα είναι ότι οι πολίτες παίρνουν τα όπλα και τις σκοτώνουν. Αυτό το καταδικάζουμε όλοι μας. Δεν είναι λύση αυτό το πράγμα. Αλλά να σας πω και το άλλο. Ο άνθρωπος που έχει πέντε προβατάκια και περνάει την ώρα του και δίνει την ψυχή του σε αυτό, και πάει μια μέρα και τα βρίσκει όλα ψόφια. Tι θα κάνει όταν η πολιτεία του έχει γυρίσει την πλάτη, και οι οργανώσεις και η περιφέρεια και το Δασαρχείο που είναι υπεύθυνοι; Διότι ο Δήμος δεν είναι υπεύθυνος για τις αρκούδες», συμπληρώνει ο αντιδήμαρχος.
«Ωστόσο βλέπουμε τακτικές που δεν λειτουργούν. Βλέπουμε μια αρκούδα κοντά σε μια παιδική χαρά και πηγαίνουν και τη διώχνουν με κροτίδες. Και η άποψη μου, αν και δεν είμαι ειδικός, αυτό είναι λάθος. Δεν μπορείς να πετάς κροτίδες μέσα σε κατοικημένη περιοχή. Το ζώο θα τρομάξει και κάποια στιγμή θα πέσει πάνω σε άνθρωπο ή θα πέσει πάνω σε ένα αμάξι. Και θα γίνει το κακό», τονίζει ο κ. Λιάμης.
Παρόμοια είναι και η κατάσταση στον Δήμο Αργους – Ορεστικού, όπου πρόσφατα μια αρκούδα εμφανίστηκε στο Κέντρο Υγείας της πόλης, αναστατώνοντας τους κατοίκους. Οπως λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Αργους – Ορεστικού Παναγιώτης Κεπαπτσόγλου, «οι αρκούδες είναι μέσα στην πόλη. Δεν τολμάει κανένας να βγει έξω. Εχουμε τους οικολόγους και τους φιλόζωους που λένε ότι η αρκούδα είναι ένα καλό ζωάκι το οποίο δεν κάνει κακό. Ο κόσμος όμως έχει κουραστεί και η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί. Και κανείς δεν κάνει μια σωστά καταμέτρηση, να δούμε ποιος είναι ο αριθμός των αρκούδων και αν τον αντέχουμε».
ΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ;
Είναι γεγονός πως πολλοί ρίχνουν την ευθύνη στις περιβαλλοντικές οργανώσεις για την ανεξέλεγκτη κατάσταση. Αλλά για τις οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή η κατάσταση αποτελεί μια διαρκή πρόκληση. «Εμείς προσπαθούσαμε να κρούσουμε τον κώδωνα του κινδύνου λέγοντας ότι έχουμε μια αδράνεια από την πλευρά της πολιτείας, την οποία την πληρώνουν και οι πολίτες», λέει στην «Κ» ο Πάνος Στεφάνου, υπεύθυνος επικοινωνίας του Αρκτούρου. «Σε πολλές περιπτώσεις που συναντάται αρκούδα σε κατοικημένες περιοχές, υπάρχει ο κίνδυνος να έχουν κάποιο περιστατικό τραυματισμού ή ενδεχομένως και κάτι χειρότερο. Ξέρουμε βέβαια ότι το ζώο δεν είναι επιθετικό. Ωστόσο είναι ένα απρόβλεπτο και άγριο ζώο. Και από την άλλη πλευρά φυσικά και την πληρώνουν και οι αρκούδες, οι οποίες γίνονται θύματα αυτής της κατάστασης που δεν ευνοεί κανέναν».
Σε ειδικό υπόμνημα που εξέδωσε ο Αρκτούρος, επισημαίνονται μερικά βασικά σημεία που μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος. Οπως το γεγονός πως το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, η ΚΥΑ του 2014 και το Πρωτόκολλο Μέτρων του 2024, είναι επαρκές για την αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά δεν εφαρμόζεται ορθά στην πράξη. Η δε διαχείριση ανήκει θεσμικά και νομικά αποκλειστικά στο κράτος και τις δημόσιες υπηρεσίες, και όχι στις εξειδικευμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις. Ανάμεσα στα μέτρα που προτείνει ο Αρκτούρος, είναι η ενεργοποίηση πλήρως στελεχωμένων Ομάδων Αμεσης Επέμβασης καθημερινά και σε 24ωρη βάση, με εξοπλισμό και τεχνογνωσία.
Οσο για τον «υπερπληθυσμό» για τον οποίο κάνουν λόγο οι ντόπιοι αλλά και οι δήμοι, ο κύριος Στεφάνου υπογραμμίζει ότι δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά. «Η αποτελεσματική διαχείριση του φαινομένου προσέγγισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές δεν απαιτεί ως προϋπόθεση την καταμέτρηση του πληθυσμού του είδους», τονίζει προσθέτοντας ότι όλες οι δράσεις του Αρκτούρου γίνονται με ίδιους πόρους, χωρίς κρατική χρηματοδότηση.
Ο Σπύρος Ψαρούδας, διευθυντής της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης «Καλλιστώ» εξηγεί πως δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο της Καστοριάς ή της Δυτικής Μακεδονίας μόνο. «Εχουμε ανάκαμψη των πληθυσμών των μεγάλων σαρκοφάγων σε όλη την Ευρώπη. Οι λόγοι είναι ότι σταμάτησε να ασκείται μια πολιτική εξόντωσης αυτών ζώων. Αντιλήφθηκαν οι κοινωνίες και ωρίμασαν, αν θέλετε ενισχύθηκε η περιβαλλοντική συνείδηση. Ομως έφυγαν οι άνθρωποι από τα ορεινά, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κατέβει η αρκούδα στα πεδινά. Γιατί δεν βρίσκει πια τροφή, αφού ένα μέρος της τροφής της είναι οι ανθρωπογενείς τροφές. Αν λοιπόν είναι εύκολο να πάει σε έναν κάδο σκουπιδιών όπου έχουμε ανάμεικτα οργανικά απορρίμματα, θα πάει. Οπότε εφόσον ζεις σε μια τέτοια περιοχή, πρέπει να πάρεις μέτρα».
Ποια είναι τα μέτρα αυτά; «Υπάρχουν πολλά», λέει ο κ. Ψαρούδας. «Από ηλεκτροφόρες περιφράξεις μέχρι ειδικά απωθητικά οπτικά και αποτρεπτικά. Και χρειάζεται και ειδική ενημέρωση και εκπαίδευση για το τι πρέπει να κάνεις αν πλησιάσει αρκούδα. Τα ζώα έχουν χάσει τον φυσικό τους φόβο για τον άνθρωπο. Πρέπει να ανατραπεί αυτή η συμπεριφορά. Και είναι εξίσου επικίνδυνο για τους ανθρώπους. Εννοείται πως όταν κάποιος τρομάξει θα πάρει ένα δίκαννο να τη σκοτώσει. Αυτός που θα σκοτώσει όμως ένα ζώο και μάλιστα με τέτοιον ειδεχθή τρόπο, που θα σκοτώσει τη θηλυκιά η οποία δεν τον πείραξε ή το αρκουδάκι το οποίο πυροβόλησε εξ επαφής στο κεφάλι, δεν ξέρουμε τι άλλο μπορεί να κάνει. Ακούμε να μιλάνε για μείωση του πληθυσμού. Απάντηση στο πρόβλημα όμως δεν είναι να σκοτώσουμε τα ζώα, αλλά να βρεθεί μια λύση για όλους, και για τα ζώα που είναι απροστάτευτα».
O Γιάννης Τσακνάκης, μέλος της ομάδας άμεσης επέμβασης για την αρκούδα της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ», είναι από τους πρώτους που φτάνουν στο πεδίο όταν εμφανίζεται αρκούδα μαζί με την ομάδα του Δασαρχείου. «Από τον Μάιο ώς τον Ιούλιο κυρίως, αλλάζει η ζωή των κατοίκων σε χωριά και περιαστικές περιοχές που επισκέπτονται οι αρκούδες, ενώ πάντα υπάρχει και η πιθανότητα να συμβεί κάποιο σοβαρό ατύχημα», λέει στην «Κ». «Είναι επίσης απόλυτα αναγκαίο οι ομάδες άμεσης επέμβασης των κατά τόπους δασαρχείων που ασχολούνται με τη διαχείριση τέτοιων περιστατικών, να εξοπλιστούν κατάλληλα ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικές, πιθανώς εντάσσοντας την εμπλοκή και ενεργό συμμετοχή και άλλων φορέων. Στην Ιταλία για παράδειγμα, στην επαρχία του Τρέντο, όπου αντιμετωπίζουν ένα παρόμοιο πρόβλημα, οι ομάδες αυτές στελεχώνονται με εξήντα άτομα, από επιστήμονες μέχρι και ψυχολόγους. Εδώ οι ομάδες αυτές έχουν ελάχιστα άτομα».
«Υπάρχει διάχυτη η παρανόηση ότι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι υπεύθυνες στην διαχείριση και στην λήψη αποφάσεων αναφορικά με την προσέγγιση αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές, την στιγμή που ο ρόλος μας είναι καθαρά επικουρικός, εκπαιδευτικός και συμβουλευτικός, αλλά και θεσμικά κατοχυρωμένος» λέει στην Κ. Επίσης ως «Καλλιστώ», ζητούμε εδώ και χρόνια να γίνει νέα εκτίμηση του πληθυσμού και της κατανομής του είδους, από επιστημονικό φορέα εκτός περιβαλλοντικών οργανώσεων, ώστε να μην αμφισβητούνται τα αποτελέσματα και με βάση τα δεδομένα αυτά να παρθούν και τα κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα».
Ο κ. Τσακνάκης τονίζει επίσης πως υπάρχει άμεση ανάγκη για καλύτερη φύλαξη και στα ορεινά μέρη. «Θα ήθελα να δω τη δημιουργία και κρατικής θηροφυλακής, πέραν αυτής που λειτουργεί από την κυνηγητική ομοσπονδία, ώστε να υπάρχει καλύτερη φύλαξη. Ετσι οι ορεινές περιοχές, κατεξοχήν κυνηγότοποι, θα είναι περισσότερο ασφαλείς για την άγρια ζωή, περιορίζοντας φαινόμενα λαθροθηρίας».
ΣΤΑ ΟΡΙΑ
«Η δική μας εκτίμηση είναι ότι υπάρχει υπερπληθυσμός», λέει από πλευράς του ο Μιχάλης Ζούπας, ένας από τους διαχειριστές της ομάδας πολιτών«Δεν ζούμε μαζί με την αρκούδα» στο facebook και κάτοικος της περιοχής. «Αυτή τη στιγμή έχουμε καθημερινά περίπου 10 εμφανίσεις αρκούδας μέσα σε πόλεις και σε χωριά. Εχουμε μεγάλες υλικές ζημιές, επιθέσεις στα ζώα μας, τρώνε τα φρούτα, ρίχνουν στέγες, πέρα από τους κινδύνους που ενέχει η συνάντηση με το ζώο. Επιπλέον τα τροχαία που έχουμε είναι δεκάδες. Μπορεί να τρακάρεις με αρκούδα και να τραυματιστείς σοβαρά. Οι οργανώσεις τρέχουν τα προγράμματα, αρμόδιο λένε είναι το κράτος, αλλά εμείς που δεν είμαστε ειδικοί, είμαστε τελικά εκείνοι που προτείνουμε και λαμβάνουμε τα μέτρα. Και δεν λέμε να σκοτώσουμε την αρκούδα. Κανένας δεν είναι υπέρ του να σκοτώσουμε την αρκούδα. Αλλά αν αυτή είναι η ύστατη λύση, δυστυχώς θα πρέπει να γίνει. Η κατάσταση δεν είναι ευχάριστη ούτε για την αρκούδα ούτε για εμάς. Εχουμε φτάσει στα όριά μας», καταλήγει.
Στην ομάδα «Δεν ζούμε μαζί με την αρκούδα» οι ιστορίες είναι αμέτρητες. Τα βίντεο δείχνουν ζώα να μπαίνουν σε κήπους, να σκαρφαλώνουν φράκτες, να τριγυρίζουν σε σχολεία. Στις συνομιλίες όμως που είχε η «Κ» με ανθρώπους της περιοχής κάποιοι μετέφεραν και μια διαφορετική αφήγηση. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, όταν εμφανίζεται μια αρκούδα οι κάτοικοι βγάζουν ακόμη και selfie… Μια ιστορία λέει πως πριν από έναν χρόνο 50 κάτοικοι είχαν στριμώξει μια αρκούδα πίσω από ένα κτίριο, για να τη δουν και να τη βγάλουν φωτογραφία. Οταν η ειδική ομάδα επέμβασης βρήκε το ζώο, εκείνο έτρεμε σαν άνθρωπος.
Πηγή: Καθημερινή
