Η ιστορία ζωής της Βάσως από την Πτολεμαΐδα και πως ξέκοψε από τα ναρκωτικά

«Εθίστηκα στην ηρωίνη στα 14 μου χρόνια», «Ήθελα να αυτοκτονήσω», «Ένιωθα απελπισμένη», «23 χρόνια έπαιρνα ναρκωτικά», «Είχα την ανάγκη να ανήκω κάπου», είναι μόνο μερικές από τις φράσεις που άκουσα. Η επιρροή στην εφηβεία, η τάση για επιρροή, η συναισθηματική ανασφάλεια και πολλοί άλλοι λόγοι μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί να αλλάξει συμπεριφορά… Και κάπου εκεί….η δοκιμή μπορεί να συναντήσει τον εθισμό.

Ο Στέλιος Κρομμύδας και η Βάσω Σπανούδη είναι ένα παντρεμένο ζευγάρι που ζει στη Θεσσαλονίκη. Και οι δύο κατάφεραν να βγουν από τον κόσμο των ναρκωτικών και να έχουν μία ακόμη ευκαιρία στη ζωή. Θέλοντας να βοηθήσουν και να στηρίξουν οποιονδήποτε εξαρτημένο ή γονιό που προβληματίζεται για τις συμπεριφορές του παιδιού του, μάς μίλησαν για όλα.

Σε ποια ηλικία μπήκατε στον κόσμο των ναρκωτικών; Τι σας ώθησε εκεί, ποιος ήταν ο λόγος;

Στέλιος: Ξεκίνησα στην ηλικία των 14ων – 15 χρονών. Θα έλεγα ότι είναι λίγο περιέργεια, λίγο μαγκιά, λίγο το διαφορετικό. Αυτό που έχει πολύ μεγάλη σημασία και είναι σημαντικό να το επισημάνουμε είναι η παραβατική συμπεριφορά που είχα πριν τη χρήση και με τη χρήση εξελίχθηκε. Οι λόγοι που με ώθησαν είναι πάρα πολλοί. Αρχικά, οι γονείς μου δούλευαν πάρα πολλές ώρες και μεγάλωσα με τον παππού και τη γιαγιά. Έτσι, ο έλεγχος δεν ήταν τόσο έντονος. Ένας άλλος λόγος ήταν η ανάγκη μου να ανήκω κάπου.

Βάσω: Κι εγώ μπήκα στα 14 – 15. Ένιωθα διαφορετική. Οι γονείς μου είναι δύο πολύ καλοί άνθρωποι. Η αγάπη τους όμως ήταν: «Έφαγες;», «Πάρε ρούχα», δεν ήταν «Βάσω πώς αισθάνεσαι;», «Έχεις φίλες στο σχολείο;», «Νιώθεις μόνη;», «Έχεις κάποιο αγόρι;». Δεν ήταν συναισθηματικά κοντά μου. Με τραβούσαν όμως και τα τα εξωσχολικά παιδιά, τα παιδιά με τις μηχανές, τα τατουάζ, τα σκουλαρίκια, το διαφορετικό.

Θυμάστε την πρώτη φορά που δοκιμάσατε κάποια απαγορευμένη ουσία;

Στέλιος: Η πρώτη απαγορευμένη ουσία που δοκίμασα ήταν το μαύρο μαζί με χάπια και είπα τι αηδία είναι αυτό. Δεν μπορούσα να συνέλθω, να γυρίσω στο σπίτι και μου έβγαλε άγχος. Είπα πως δε θα το ξανακάνω, αλλά την επόμενη μέρα το ξαναζήτησα.

Βάσω: Θυμάμαι μαύρο και αλκοόλ. Πιο έντονα όμως θυμάμαι την πρώτη φορά που ήπια ηρωίνη και ένιωσα ότι ελευθερώθηκα. Ένιωθα μέσα μου τόσο άβολα συναισθήματα που πίνοντας την ηρωίνη ένιωσα ότι αναπνέω, ότι ελευθερώθηκα. Εκείνη την πρώτη φορά πραγματικά δε θα την ξεχάσω. Φυσικά περνώντας ο καιρός δεν ήταν έτσι.

Συνεχίσατε ως χρήστες της ίδιας ουσίας ή μέσα σε αυτά τα χρόνια που ήσασταν χρήστες δοκιμάσατε διάφορες ουσίες;

Στέλιος: Εγώ δοκίμασα όλες τις ουσίες, δηλαδή ό,τι υπάρχει στην γκάμα των ναρκωτικών, έχω περάσει από εκεί. Οι κύριες ουσίες που χρησιμοποιούσα ήταν η ηρωίνη και η κοκαΐνη, για αρκετά χρόνια, με ενδοφλέβια χρήση. Καταλάβαινα ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά προσπαθούσα να το λύσω αντικαθιστώντας τη μία ουσία με την άλλη. Με αποτέλεσμα, ο εθισμός μου να γίνεται μεγαλύτερος, όλο και με περισσότερες ουσίες, όλο και με μεγαλύτερες ποσότητες. Όταν ζήτησα βοήθεια, οι ειδικοί ήταν οι ψυχίατροι εκείνη την εποχή. Με αποτέλεσμα τα πράγματα να γίνουν πολύ χειρότερα. Πλέον έπαιρνα παράνομες ουσίες με συνταγές, μέσα από νόμιμα σκευάσματα. Είναι κι αυτό ένα μέσο να είσαι παραβατικός.

Βάσω: Και για εμένα κάπως έτσι ήταν. Κι εγώ δοκίμασα πολύ γρήγορα όλες τις ουσίες. Για να ανήκω σε αυτή την παρέα έπρεπε ό,τι πίνουν αυτοί να πίνω κι εγώ. Πολύ γρήγορα ήρθε η ηρωίνη, τα χάπια.

Πόσα χρόνια ήσασταν χρήστες ναρκωτικών και πότε καταλάβατε πως είστε εξαρτημένοι;

Στέλιος: Η χρήση μου συνολικά είναι 23 χρόνια, πάρα πολλά. Πάρα πολλές φορές έχω ξυπνήσει σε νοσοκομείο. Κατάλαβα ότι είμαι εξαρτημένος σχεδόν μετά από μία δεκαετία. Ήμουν συνέχεια σε χρήση. Δε θυμάμαι σε αυτή τη δεκαετία να έχω στερητικό. Πίστευα πως με τη δική μου θέληση όποτε θέλω το κόβω.

Βάσω: Η χρήση μου ήταν σχεδόν 12 χρόνια. Μου έλεγαν οι γονείς μου πως έχω πρόβλημα, με έστειλαν δύο φορές για αποτοξίνωση. Τους έλεγα πως δεν έχω κανένα πρόβλημα και πως έχουν αυτοί. Κατάλαβα πως ήμουν εθισμένη, όταν το σώμα μου δε με ακολουθούσε, ξυπνούσα και δεν μπορούσα να σηκωθώ. Έκλαιγα, κοιτούσα τα πρόσωπα των γονιών μου και του αδερφού μου και έβλεπα τρόμο στα μάτια τους, τον θάνατο.

Εκείνη την περίοδο είδατε αλλαγές στη συμπεριφορά σας, στα συναισθήματά σας, στην αντίληψη, στο σώμα σας;

Στέλιος: Όλα είχαν αλλάξει. Για να μπορέσω να πάω τουαλέτα, να φάω, να βγω έξω χρειαζόμουν χρήση. Χωρίς χρήση δεν μπορούσα να λειτουργήσω πουθενά. Συναισθηματικά δεν μπορούσα να διαχειριστώ τίποτα. Ειδικά τα τελευταία χρόνια της χρήσης αυτό που θυμάμαι είναι ένα φλατ πράγμα. Το μόνο που με ενδιέφερε ήταν να βρω ναρκωτικά, κι άλλα ναρκωτικά, πιο πολλά ναρκωτικά. Σε σημείο που κάναμε χρήση μαζί με έναν άνθρωπο, πέθανε δίπλα μου, εγώ συνήλθα και δεν ένιωσα τίποτα. Στην ουσία και οι δύο πεθάναμε, αλλά εγώ επανήλθα. Σηκώθηκα και έφυγα. Δεν έχεις ενσυναίσθηση της πραγματικότητας.

Βάσω: Εμένα οι αλλαγές ήταν πρώτα στο σώμα μου, άρχισα να αδυνατίζω. Η συμπεριφορά μου έγινε πιο επιθετική. Ήμουν λες και ήμουν διχασμένη προσωπικότητα, το λέει ακόμη και η μαμά μου. Αν είχα να πιω ήμουν φιλική, αν δεν είχα έβριζα, μιλούσα επιθετικά και φόβιζα τη μαμά μου και τον μπαμπά μου. Με φοβόντουσαν. Τα συναισθήματά μου δεν μπορούσα να τα αναγνωρίσω, ήμουν κενή μέσα μου. Δεν ήξερα τι είναι αγάπη! Πίστευα πως αγάπη έχει αυτός που έχει να μου δώσει. Έμαθα 30 χρονών τι είναι αγάπη.

Αλήθεια, ήταν δύσκολο λόγω της μικρής σας ηλικία να βρείτε ναρκωτικά;

Στέλιος: Στη δικιά μου την εποχή υπήρχαν δυσκολίες. Δεν έβρισκες τόσο εύκολα. Οικονομικά υπήρχαν φορές που χρειαζόταν να κλέψω, χρειαζόταν να πουλήσω, οτιδήποτε κόστος κι αν είχε θα το έκανα για να βρω το ναρκωτικό.

Βάσω: Αν και ζούσα σε επαρχία. ήταν εύκολο να βρω ναρκωτικά. Σαν γυναίκα, με δεχόντουσαν εύκολα, για όποιο λόγο κι αν σκεφτεί ο καθένας. Έχω κάνει κι εγώ πολύ άσχημα πράγματα, γιατί η εμμονή για χρήση σε οδηγεί να κάνεις τα πάντα. Πραγματικά είναι πολύ τραγικό αυτό.

Ο κοινωνικός σας περίγυρος – φίλοι, οικογένεια – αντιλήφθηκαν την αλλαγή στη ζωή σας;

Στέλιος: Η οικογένεια ναι το αντιλήφθηκε, αρκετά νωρίς, από πολύ πρώιμη χρήση. Εκεί υπήρχε η άρνηση να δεχτεί την πραγματικότητα. Προσπαθούσε να δικαιολογήσει τις συμπεριφορές μου (παιδί είναι, δεν πειράζει για μια φορά, έλα μωρέ φάση είναι θα περάσει). Ενώ το είχαν αντιληφθεί αρκετά νωρίς, είχαν δυσκολία να δουν όλη τη διάσταση του προβλήματος. Στην πορεία όλο αυτό δεν μπορούσε να κρυφτεί. Πλέον, από μία φάση και μετά, τα πράγματα έγιναν ανεξέλεγκτα. Στην ευρύτερη κοινωνία συνεχίζει να υπάρχει αυτό που υπήρχε και τότε, ταμπού, όποιος γνώριζε απομακρυνόταν. Και για μένα καλά έκανε και απομακρυνόταν. Δεν μπορούσε να βοηθήσει. Και οι άνθρωποι που θέλησαν να με βοηθήσουν τους εκμεταλλεύτηκα και τελικά έμειναν οι ίδιοι άνθρωποι με εμένα, οι όμοιοι με τους όμοιους.

Βάσω: Εμένα η μητέρα μου το αντιλήφθηκε σχεδόν αμέσως, πραγματικά αυτό που λέμε μάνα. Ο πατέρας μου ήταν πάρα πολύ αρνητικός, γιατί ήμουν μία πάρα πολύ καλή μαθήτρια στο σχολείο κι έτσι λίγο τους ξεγελούσα. «Το δικό μου το κορίτσι παίρνει ναρκωτικά;» και του πήρε λίγα παραπάνω χρόνια για να το συνειδητοποιήσει. Οι συγγενείς στην αρχή ήθελαν να βοηθήσουν, αλλά τελικά όλοι έκλεισαν την πόρτα. Μακριά από το πρόβλημα. Ούτε τη μαμά μου στηρίξαν. Ο αδερφός μου πληγώθηκε πιο πολύ από όλους. δεν ερχόταν στην Πτολεμαΐδα, ντρεπόταν. Στην αρχή όχι, δε με βοήθησε η αντιμετώπιση των γονιών μου, γιατί τους έλεγα πως αυτοί έχουν πρόβλημα. Μετά βρήκαν τον τρόπο να μου δώσουν κάποια βοήθεια.

Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος (οικογένεια, φίλοι) τι είναι αυτό που δεν έκανε και σύμφωνα με τη σημερινή σας εμπειρία θα έπρεπε να κάνει τότε;

Στέλιος: Η οικογένεια από την πλευρά της θα μπορούσε πολύ πιο άμεσα να απευθυνθεί σε ειδικούς, σε ανθρώπους που ασχολούνται με τις εξαρτήσεις. Έπρεπε να μην είναι τόσο ντροπιαστικό, να είναι ξεκάθαρο για αυτούς ότι το παιδί τους είναι ναρκομανής και πρέπει να απευθυνθούν σε κάποιον άνθρωπο που έχει εμπειρία και γνώσεις γύρω από τα ναρκωτικά. Ούτε ψυχίατροι, ούτε ψυχολόγοι, ούτε κοινωνικοί λειτουργοί, ούτε τίποτα από όλα αυτά. Χρειάζεται απευθείας ο ειδικός. Ίσως έπρεπε και νωρίτερα να μου έκοβαν τις παροχές. Να με άφηναν μόνο μου να πληρώνω τις συνέπειες. Αν έλεγα κάτι τώρα σε έναν γονιό θα είναι: Ο εθισμός είναι μια πολύ σκληρή αρρώστια και χρειάζεται πολύ σκληρή αντιμετώπιση, πολύ κάθετη αντιμετώπιση. Δεν έχει ευκαιρίες, δεν έχει «παίζω» με αυτό.

Βάσω: Η αρνητικότητα του μπαμπά μου να το παραδεχτεί, δηλαδή τώρα που έχω γίνει μάνα, το να γυρνάει το κοριτσάκι μου με 20 και 30 χρόνια μεγαλύτερους…. θα τους σκότωνα.

Τι σας έκανε να αποφασίσετε να ζητήσετε βοήθεια και να απευθυνθείτε σε κάποιο κέντρο απεξάρτησης;

Στέλιος: Οι συνέπειες που ήταν πλέον η μία πίσω από την άλλη. Βρέθηκα να μένω σε εγκαταλειμμένα σπίτια, να μένω σε εγκαταλειμμένα αυτοκίνητα, να πηγαίνω τον χειμώνα στην εκκλησία και να παίρνω μια χούφτα κεριά και να τα ανάβω για να ζεσταθώ, τα πολλά δικαστήρια που ερχόταν το ένα μετά το άλλο. Το δεύτερο κομμάτι ήταν το συναισθηματικό, δηλαδή έπινα – δεν έπινα δεν ήμουν καλά, δεν άντεχα. Το σώμα μου με εγκατέλειψε, συναισθηματικά πάτωσα. Ήταν το σημείο που ειλικρινά ζήτησα βοήθεια.

Βάσω: Δεν μπορούσα να κάνω άλλο πράγματα που δεν ήθελα, ντρεπόμουν για αυτά που έκανα. Ένα βασικό είναι ότι δεν ήθελα άλλο να ζω, ήθελα να αυτοκτονήσω. Έπινα και έλεγα «πάλι ξύπνησα;». Ένιωθα μόνη, ένιωθα απελπισμένη, απεγνωσμένη. Αυτό που βίωνα δεν το μπορούσα.

Ποιος είναι ο τρόπος που κάνατε απεξάρτηση; Ήταν επώδυνη η διαδικασία;

Στέλιος: Ήταν πολύ επώδυνο. Κάθε φορά στο στερητικό σύνδρομο ήταν πολύ δύσκολα. Τα κόκαλα σου πονάνε, όπως και όλο το σώμα σου. Το πιο επίπονο κομμάτι ήταν οι αποτυχημένες προσπάθειες. Μέσα από δομές, 5 – 7 χρόνια, προσπαθούσα να μείνω καθαρός. Με το που λίγο τα κατάφερνα, δεν μπορούσα να διαχειριστώ το συναισθηματικό κομμάτι.

Βάσω: Ήταν επώδυνη διαδικασία. Το πρώτο στάδιο ήταν η σωματική απεξάρτηση, το detox, να βγει το στερητικό που ήταν περίπου ένας μήνας. Επειδή έπαιρνα πολλά φάρμακα, τη μία γελούσα, την άλλη έκλαιγα, την άλλη ήθελα πάλι να πεθάνω. Δεν μπορούσα να βιώσω αυτά που μου συνέβαιναν, τη ζωή την κανονική. Στην αρχή πίστευα πως δεν μπορώ να τα καταφέρω. Έλεγα πως εγώ γεννήθηκα για αυτό. Αυτό έμαθα, αυτό στήριξα, αυτό αγαπάω. Πώς τώρα θα ξυπνήσω και θα πίνω καφέ, θα γελάω! Δεν ήξερα πώς! Μετά, μαθαίνοντας τη ζωή έξω από το Κέντρο, από το ασφαλές περιβάλλον, αντιμετώπισα τη μεγαλύτερη δυσκολία – στην ένταξη στο κοινωνικό σύνολο, στη διαχείριση του συναισθήματος, στις διαπροσωπικές σχέσεις. Δεν μπορούσα να διαχειριστώ τα συναισθήματά μου

Αλήθεια, ισχύει πως μετά την απεξάρτηση κάθε μέρα είναι μία μάχη;

Στέλιος: Ναι ισχύει. Με τη μόνη διαφορά ότι τον πρώτο καιρό είναι καθημερινή μάχη. Παλεύεις με τον εαυτό σου – να πιώ ή να μην πιώ. Αργότερα, αυτό δεν είναι τόσο έντονο, αλλά η ζωή με τους όρους της είναι δύσκολη. Καθημερινά παλεύεις να ανταπεξέλθεις στις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που έχεις ως άνθρωπο.

Τα τελευταία 8 χρόνια κάνετε ένα σημαντικό έργο, το οποίο ονομάσατε «Συνταξιδιώτες». Τι είναι οι Συνταξιδιώτες;

Οι Συνταξιδιώτες είναι ένας χώρος που είναι ολοκληρωτικά φτιαγμένους από ανθρώπους που είναι πρώην χρήστες. Εγώ και ο Αλέξανδρος έχουμε σπουδάσει Σύμβουλοι Ψυχικής Υγείας στις εξαρτήσεις. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να μεταφέρουμε την εμπειρία, μαζί πλέον με τις γνώσεις μας, σε ανθρώπους που θέλουν να μείνουν καθαροί, να κάνουν μια έντιμη προσπάθεια.

Αυτό που ξεχωρίζει τους Συνταξιδιώτες δεν είναι ο στόχος να παραμείνει κάποιος καθαρός, αλλά ο στόχος να έχει μία πιο ποιοτική ζωή.

Ποια είναι τα στάδια απεξάρτησης τα οποία έχετε στο πρόγραμμά σας;

Ο χρόνος θεραπείας στους Συνταξιδιώτες χωρίζεται σε δύο στάδια. Τα μέλη διαμένουν στον ξενώνα φιλοξενίας που διαθέτουμε. Στο πρώτο στάδιο ο στόχος είναι η αντιμετώπιση της επιθυμίας για χρήση ή η ανακούφιση από τα οδυνηρά συναισθήματα. Υπάρχει θεραπευτική διαδικασία κατά την οποία επιτυγχάνονται οι πρώτες μικρές νίκες στη μάχη με τον εθισμό και ενισχύονται η πίστη στον εαυτό του, η εκτίμηση και ο αυτοσεβασμός. Στο δεύτερο στάδιο εστιάζουμε περισσότερο σε θέματα επανένταξης, κοινωνικοποίησης και διαχείρισης της ζωής με τους όρους της, με την υποστήριξη τόσο της ομάδας όσο και των θεραπευτών.

Η κοινωνία, όλοι εμείς στην Ελλάδα, βοηθάμε στην επανένταξη των απεξαρτημένων ανθρώπων; Πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε;

Οι ενημερωμένοι άνθρωποι και οι πιο ανοιχτόμυαλοι βοηθάνε. Άλλωστε κι εμείς εδώ βασιζόμαστε στην προσφορά ανθρώπων – σε ψυχοδυναμικό επίπεδο, σε υλικά αγαθά και σε φαγητό, π.χ. η Εκκλησία μας παρέχει φαγητό. Άνθρωποι που είναι ενημερωμένοι και μπορούν και βγαίνουν από το κομμάτι προκατάληψη, ναι, με τον τρόπο τους βοηθάνε. Άλλες φορές με επίγνωση ότι βοηθάνε και άλλες φορές χωρίς να έχουν τόσο μεγάλη επίγνωση στο τι είναι αυτό που κάνουν, π.χ. η καλημέρα της κυρίας. Για την κυρία δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Το παιδί που κάνει προσπάθεια όμως παίρνει μια αποδοχή από έναν άνθρωπο κοινωνικά πετυχημένο. Αυτό είναι βοήθεια, όταν για χρόνια το μόνο που υπάρχει είναι το στίγμα…ως τώρα ήταν το μαύρο πρόβατο.

Ισχύει βέβαια πως υπάρχει ακόμα μεγάλη πλειοψηφία ανθρώπων που είναι προκατειλημμένο. Αν και εφόσον δώσουν ευκαιρίες σε ανθρώπους που είναι πλέον καθαροί, αυτή η προκατάληψη αλλάζει. Και μπορώ να το πω με πολλή σιγουριά. Είμαι σε αυτό τον χώρο πάρα πολλά χρόνια. Δεν υπάρχει παιδί που να έχει απεξαρτοποιηθεί, που έχει προχωρήσει τη ζωή του, δουλεύει και να μην έχουν να πουν όλοι τα καλύτερα λόγια για τον χαρακτήρα αυτού του παιδιού.

Πολλοί είναι οι γονείς που ανησυχούν και δεν ξέρουν πως να διαχειριστούν τους εθισμούς των παιδιών τους. Τι θα θέλατε να τους πείτε;

Όπως είπαμε και παραπάνω, να απευθυνθούν στον κατάλληλο ειδικό. Μπορεί να έχουν την καλύτερη πρόθεση, πολλή κατανόηση, πολλή αγάπη, αλλά τις περισσότερες φορές αυτό είναι το λάθος. Να σημειώσω εδώ πως κάθε Τετάρτη από τις 18:30 με 20:00 στους «Συνταξιδιώτες» έχουμε δωρεάν σχολές γονέων και συγγενών για να συνομιλήσουμε για τις εξαρτήσεις.