του Ρούλη Κοκελίδη*
Η διαδικασία διαμόρφωσης μιας συμφωνίας με στόχο τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη σταθεροποίηση του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος ξεκίνησε το 1990 από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ.
Αποτέλεσμα αυτής της πρωτοβουλίας ήταν η Σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή η οποία παρουσιάστηκε στην συνδιάσκεψη του Ρίο της Βραζιλίας το 1992. Σήμερα η σύμβαση έχει υπογραφεί από όλες τις χώρες του πλανήτη.
Με τη σύμβαση αυτή άρχισε η ουσιαστική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από την παγκόσμια κοινότητα.
Καθοριστικός ο ρόλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος κατόρθωσε για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις στην υιοθέτηση του Πρωτοκόλλου του Κιότο το 1997.
Κεντρικό σημείο του Πρωτοκόλλου ήταν η νομική δέσμευση των αναπτυγμένων κρατών να ελαττώσουν τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου την περίοδο 2008-2012.
Μπορεί τα μέτρα που προέβλεπε το Κιότο να μην ήταν ριζοσπαστικά, να μην ήταν τα ενδεδειγμένα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ήταν όμως ένα βήμα, η αρχή για μια πιο συγκροτημένη πολιτική.
Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι στην μεγάλη αυτή πολιτική συμφωνία πέρα από τον ρόλο του ΟΗΕ, πρωταγωνιστής στο Κιότο ήταν και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία πήρε πρωτοβουλίες, δημιούργησε συμμαχίες για να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα.
Ιδιαίτερη σημασία έχει να σημειώσουμε την αντίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών στο Πρωτόκολλο του Κιότο, η οποία όμως δεν κατόρθωσε να επιβάλλει τις απόψεις της.
Αντίθετα στη σύνοδο της Κοπεγχάγης η πρωτοπόρος ΕΕ έχασε τον ηγετικό της χαρακτήρα και βρέθηκε στο περιθώριο των εξελίξεων. Επιβεβαιώθηκε η Ευρωπαϊκή αποσύνθεση, το στρατηγικό της αδιέξοδο. Αυτή την περίοδο είναι απλώς παρατηρητής των παγκόσμιων εξελίξεων, δεν έχει καμιά πιθανότητα να αναδειχθεί σε σοβαρό ανταγωνιστή των ΗΠΑ και της Κίνας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα στην Διάσκεψη της Κοπεγχάγης ήταν οι πραγματικοί πρωταγωνιστές. Δημιούργησαν ντε φάκτο μια νέα κατάσταση στην διεθνή πολιτική, το λεγόμενο G2, το οποίο μάλλον θα καθορίσει την γεωπολιτική ισορροπία του 21ου αιώνα.
Η Κοπεγχάγη μας έδειξε επίσης ότι:
Η κλιματική αλλαγή, το περιβάλλον γενικότερα που αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τον άνθρωπο στην σημερινή εποχή αντιμετωπίζεται με απόψεις, με πολιτικές που δεν δημιουργούν πραγματική αλλαγή στην οικονομική πολιτική. Πρέπει να ξανασκεφτούμε τις οικονομικές μας αξίες. Ο χρόνος δεν είναι απεριόριστος.
Οι θεσμοί του Μπρετον Γουντς, η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και ο ΠΟΕ είναι ξεπερασμένοι, γιατί με την πολιτική της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων έχουν διαμορφώσει την περιβαλλοντική καταστροφή στην εποχή μας. Οι περιβαλλοντικοί βιασμοί έχουν προκαλέσει την υποβάθμιση των αναπτυσσόμενων χωρών και το μεγάλο χάσμα Βορρά – Νότου.
Επείγει πέρα από τις γενικόλογες πολιτικές της πράσινης οικονομίας να προωθήσουμε το πάντρεμα οικονομίας και οικολογίας για μια βιώσιμη και αρμονική εξέλιξη.
Η «κλιματική δικαιοσύνη», μια άποψη που έχει εμπλουτίσει τις διαδικασίες της συνόδου στην Κοπεγχάγη, έχει αναδείξει την ωριμότητα, την ενηλικίωση του Παγκόσμιου Περιβαλλοντικού Κινήματος, των πολιτικών και κοινωνικών φορέων, για μια ουσιαστική πολιτική στο μεγάλο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Οι μαζικές κινητοποιήσεις, οι συζητήσεις, τα διάφορα χάπενινγκ ανέδειξαν ότι η σημερινή διεθνής πολιτική εξουσία δεν εκφράζει την κοινωνική πραγματικότητα.
Ότι ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών με τις πρωτοβουλίες του, έχει οργανώσει με την Κοπεγχάγη 15 Παγκόσμιες Συνόδους Περιβάλλοντος, έχει ολοκληρώσει ένα κύκλο πραγματικά σημαντικό.
Στην Κοπεγχάγη όμως των 192 αντιπροσωπειών αναδείχθηκαν πολλά οργανωτικά, γραφειοκρατικά και πολιτικά ζητήματα. Ήταν απαράδεκτο να παρουσιαστεί η πρόταση συμφωνίας σε 400 σελίδες!
Ο ΟΗΕ είναι καιρός πλέον να αποκτήσει τον ενεργητικό ρόλο να αναβαθμίσει την παρουσία στα διεθνή ζητήματα. Να γίνει πιο αποτελεσματικός με πρωτοβουλίες σε οργανωτικό και πολιτικό επίπεδο.
Μετά την αποτυχία της Κοπεγχάγης, η σύνοδος που θα γίνει στο Μεξικό τον επόμενο Δεκέμβριο είναι η μεγάλη ευκαιρία να δρομολογηθούν οι εξελίξεις για ένα νέο ρόλο του ΟΗΕ στα παγκόσμια πράγματα.
*Πανεπιστημιακός
πήρε μέρος στη σύνοδο
της Κοπεγχάγης.