Με αφορμή την ερώτηση μιας μητέρας για τον λόγο που το παιδί της λέει μικρά ψέματα, ήρθε η ώρα να δούμε τους λόγους που αυτό συμβαίνει, πότε είναι ανησυχητικό καθώς και τους τρόπους που μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.
Τα παιδιά συνήθως αρχίζουν τα πρώτα ψεματάκια από την προσχολική ηλικία, δηλαδή μεταξύ δύο και τεσσάρων ετών. Αυτές οι απόπειρές τους να παραπλανήσουν τους άλλους, προκαλούν ανησυχία στους γονείς για το πώς θα εξελιχθούν ως προσωπικότητες.
Από αναπτυξιακή πλευρά, το να λέει ψέματα ένα παιδί αποτελεί μια πρώτη ένδειξη ότι αναπτύσσει επίγνωση ότι οι άλλοι άνθρωποι γύρω του έχουν διαφορετικές επιθυμίες και συναισθήματα από το ίδιο.
Τα πρώτα ψέματα των μικρών παιδιών είναι συνήθως περισσότερο κωμικά παρά αποτελεσματικά, αφού ξέρουν ότι μπορούν να εξαπατήσουν τους άλλους αλλά δεν έχουν αναπτύξει τον τρόπο να το κάνουν σωστά. Έτσι, μέχρι την ηλικία των οκτώ ετών, τα παιδιά αυτο-αποκαλύπτονται συνήθως όταν λένε ένα ψέμα.
Καθώς όμως τα παιδιά μεγαλώνουν, αναπτύσσουν περισσότερο τη λεκτική τους ικανότητα και είναι όλο και περισσότερο ικανά να αντιλαμβάνονται το είδος των ψεμάτων. Επίσης μπορούν να κρατήσουν για περισσότερο καιρό το ψέμα τους κρυφό. Αλλά παράλληλα αναπτύσσεται και η ηθική στην προσωπικότητα του ατόμου. Τα μικρότερα παιδιά είναι πιθανότερο να πουν ψέμα για προσωπικό τους όφελος, ενώ τα μεγαλύτερα όλο και περισσότερο αντιλαμβάνονται ότι αισθάνονται άσχημα που λένε κάποιο ψέμα. Επίσης, τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να διαχωρίσουν τα διάφορα είδη ψεμάτων, όπως τα αθώα από τα επικίνδυνα.
Τα μικρά ψέματα δεν χρειάζεται να μας ανησυχούν ιδιαιτέρως. Το ψέμα είναι ανησυχητικό όταν συνυπάρχει με άλλες συμπεριφορές που θεωρούνται ακατάλληλες, όπως η διαταραχή συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από επιθετικότητα και θυμό.
Παρά το γεγονός ότι το ψέμα είναι μέρος της ανάπτυξης του ατόμου, γονείς και δάσκαλοι θα πρέπει να ενισχύσουμε την προσπάθεια του παιδιού να λέει πάντα την αλήθεια. Αυτό μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους: αποφεύγοντας την σκληρή τιμωρία, συζητώντας με τα παιδιά ώστε να κατανοούν πότε ένα ψέμα είναι κακό και πώς επηρεάζει τους άλλους και τρίτον, να μπορούμε εμείς οι ίδιοι να διακρίνουμε το ψέμα από την αλήθεια.
