Έντεκα εικαστικοί, ένας ποιητής, και δεκατέσσερις καταστηματάρχισσες/ες υλοποιούν κοινή δράση.
της Γλύκας Διονυσοπούλου
Με αφορμή την 25 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά της έμφυλης βίας, ο Ξενώνας Φιλοξενίας Γυναικών του Δήμου Κοζάνης απηύθυνε κάλεσμα στην Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας, προκειμένου να υλοποιήσουν μια κοινή δράση. Στόχος της δράσης θα ήταν να ευαισθητοποιηθεί το ανυποψίαστο κοινό γύρω από το φλέγον ζήτημα της κακοποίησης των γυναικών. Ως εκ τούτου, καλλιτέχνιδες/ες από όλα τα εργαστήρια του Τμήματος Εφαρμοσμένων και Εικαστικών Τεχνών θα πραγματοποιούσαν παρεμβάσεις, ως live performance σε διάφορες βιτρίνες καταστημάτων γυναικείας ένδυσης, κυρίως στο κέντρο της πόλης.
Η δράση προγραμματίστηκε για το Σάββατο 17 Νοεμβρίου, μια εβδομάδα δηλαδή πριν την παγκόσμια ημέρα κατά της έμφυλης βίας, προκειμένου τα έργα να παραμείνουν εκτεθειμένα μια ολόκληρη εβδομάδα στις βιτρίνες των καταστημάτων.
Ανήκω στην κατηγορία των αόρατων εντόμων
πατημένη σαν υπόσχεση κάτω από τις μπότες
περπατώ τα λίγα τετραγωνικά μου
δίχως φώτα κι όλα μοιάζουν έρημα
όταν δεν ακούτε τις φωνές στο πάτωμα
όταν κρύβετε τ’ αυτιά στο μαξιλάρι
γράφω τότε με το αίμα μου
και κρατώ τα ποιήματα ενέχυρο
για να γίνουν κάποτε η καμπάνα
για να δείτε όλοι απ’ τη χαραμάδα
πως δεν ήμουν πρώτη ούτε τελευταία
ξυπνημένη απότομα κι ασυνόδευτη
έξω απ’ το παιχνίδι.
(Από το ποίημα Νυχτερινή Σύλληψη του Γιώργου Δελιόπουλου)
Κάπως έτσι φτάνουν και οι 11 καλλιτέχνιδες/ες στο κέντρο της πόλης, και σαν αόρατα έντομα ξεκινούν να περπατούν αναζητώντας τα λίγα τετραγωνικά μέτρα των βιτρινών για να δείξουν τις φωνές τους. Γράφουν με το αίμα τους, με μια κόκκινη κλωστή, τα χρήματα που δίνονται ενέχυρο από το ετήσιο κόστος της έμφυλης βίας. 225.000.000.000€, που πρέπει κάποτε να γίνουν καμπάνα που θα ακουστεί παντού, τοποθετημένα σε 14 βιτρίνες της πόλης, για να δουν όλοι, από την χαραμάδα, πως δεν ήμουν η πρώτη, ούτε η τελευταία, πως αυτός είναι ένας αγώνας που δεν αφορά εμένα ή εσένα, είναι ένας αγώνας που αφορά όλες/ους μας.
Οι βιτρίνες γεμίζουν και οι καλλιτέχνιδες/ες ξεκινούν να στήνουν τα έργα τους. Στο de toi η νέα εικαστικός και ενδυματολόγος Ζωή Μαρία Ρασάικου αφήνει το δικό της στίγμα. Μια γυναίκα ντυμένη με λευκό φόρεμα, σαν νυφικό. Στολισμένη με λουλούδια. Μα το όνειρο τέλειωσε. Το φόρεμα σκίστηκε. Τα χέρια της δέθηκαν. Γάζες στο σώμα δηλώνουν το τραύμα.
μα δεν ξεχρέωσα εκείνον που με ξόδευε
στα τραύματά μου εφημέρευαν οι γάζες
Παίρνοντας τον δρόμο αριστερά, φτάνουμε στο Amaze, όπου η Καλυψώ Θεοδωρέσκου και η Χριστίνα Καλομενίδου εφαρμόζουν το δικό τους ζωγραφικό κολάζ. Δεκάδες μικρά σχέδια από ψαλίδια διαμορφώνουν το σώμα της γυναικείας κούκλας στην άκρη της δεξιάς βιτρίνας του καταστήματος. Ένα πολύχρωμο κολάζ ζωγραφισμένων αντικειμένων-συμβόλων της γυναικείας φύσης. Ένα σχόλιο πάνω στο τι είναι τελικά αυτό που μας προσδιορίζει;…
Κι αν έχουν σβήσει τα μικρόφωνα
ξέρω τα ονόματά σας
(στο δικό μου δυσκολεύομαι).
Στρίβοντας δεξιά για να βγούμε στην οδό Τράντα, η εικαστικός Άννα Τουφεξή χτίζει την σκέψη της στο κατάστημα Kafkias μέσα από μαύρους χάρτινους κύβους οριγκάμι, τοποθετημένους επάλληλα, σαν γεωμετρικές κυβόσχημες πυραμίδες. Το ανακριτικό φώς πέφτει επάνω τους ενώ αυτές προσπαθούν να κερδίσουν τον χώρο τους πάνω στο κατάμαυρο τραπέζι. Όλοι άψυχοι και βουβοί, εκτός από έναν… αυτός φέρει μέσα του το κόκκινο κουβάρι…
Την ώρα που το σχήμα μου διπλώνεται
έβαλες μαύρα και γερνάς με τους χειμώνες σου
θέλησες μόνο να κεντάς σε μια γωνιά
και να ξηλώνεις
Στην βιτρίνα του ίδιου καταστήματος, οι εικαστικοί Καλυψώ Θεοδωρέσκου και Χριστίνα Καλομενίδου προβάλουν γυναικείες γκροτέσκο φιγούρες με την πρωταγωνίστριά τους σχεδόν κλεισμένη σε ένα κλουβί. Το κλουβί έχει ανοίξει, αλλά αυτή παραμένει εκεί. Δεν ξέρει αν πρέπει να φύγει. Δεν ξέρει τι απόφαση να πάρει. Τώρα πια όλα έχουν αλλάξει…
Ήμουν πάντα στην πρώτη γραμμή
πριν βρεθώ ηττημένη στη λήγουσα
κλειδωμένη σ’ αναπάντητα σίδερα
θύμα και θύτης μαζί
Λίγο πιο κάτω, στην οδό Χαλκιά, στο κατάστημα Fransa η Όλγα Μοναχού αποτυπώνει τα συναισθήματα της με μια κούκλα κλεισμένη σε ένα ροζ κλουβί. Η μια κούκλα της βιτρίνας έχει γυρισμένη την πλάτη. Η ομορφιά μιας ευρείας πώλησης κούκλας-συμβόλου της γυναικείας ομορφιάς αδυνατεί να αντιδράσει και να ελευθερωθεί…
δεν είμαι Εγώ φυλακισμένη
είμαι Εγώ φυλακισμένη;
Εγώ φυλακισμένη!
φυλακισμένη
Στον ίδιο χώρο καθιστή η πρόταση της Νάσιας Κουμπέτσου. Μια κούκλα καθιστή, με γυμνό το στήθος και ένα μακρύ φόρεμα από πολύχρωμα σχέδια σε χαρτιά ημερολογίου. Είναι όλες οι χαμένες μέρες, που επενδύθηκαν με χρώματα και σχέδια.
αυτή την ώρα κάπου έξω κάπου μακριά
με περιμένει ακόμη κάποιο γλέντι
γιατί να μένω εδώ;
Ξαναπαίρνουμε το δρόμο της επιστροφής και ανεβαίνουμε για να βρούμε την οδό Μακεδονομάχων. Στο Room συναντάμε την εικαστικό Γλύκα Διονυσοπούλου, με ένα έργο ζωγραφικό, σημείο-σημείο, γραμμή-γραμμή. Μια γυναίκα ώριμη και σίγουρη για τον εαυτό της. Μια γυναίκα που ποζάρει γυμνή παρά την ηλικίας της. Μία γυναίκα αποφασισμένη, χειραφετημένη, απαλλαγμένη από την φορτική παράδοση της θηλυκής υπόστασης που πάντα υποκύπτει, πάντα ακούει, πάντα υπομένει. Μια γυναίκα ολοκληρωμένη, που αν κουβαλήσει κάτι από την fractal παράδοση που της φόρτωσαν και δεν θα τελειώσει ποτέ, τότε θα είναι μόνο σαν κόσμημα πάνω της. Μία γυναίκα που προσεύχεται.
Πάτερ ημών
γέρασα μέσα σου κι έμεινα βρέφος
τώρα προσεύχομαι μόνο: ελθέτω η έξοδος
τώρα ζητώ: γενηθήτω το θέλημά
Μου.
Ακριβώς απέναντι οι εικαστικοί Κατερίνα Γκώγκου και Όλγα Μοναχού συνομιλούν στην βιτρίνα του καταστήματος Le Bati. Η γυναικεία μορφή της Κατερίνας στέκει χαμηλά στο πάτωμα, κοιτάζοντας τον περαστικό με αδρές μολυβένιες γραμμές που ξεχειλίζουν στην κόκκινη φόρμα …
τέρμα πια κι οι κραυγές στο μπαλκόνι
πριν με πάρεις για λάφυρο να γλυτώσω το αίμα
…ενώ στην διπλανή βιτρίνα του ίδιου καταστήματος, μπλεγμένη με τα ρούχα και επίσης στο πάτωμα, βρίσκεται εγκλωβισμένη σε ένα κυλινδρικό μπουκάλι μια κούκλα της Όλγας Μοναχού. Δεν μπορεί να ανοίξει το πώμα και να δραπετεύσει. Έχει σφραγιστεί από μια ανδρική γραβάτα.
δε διαλέγεις το χρώμα στο φόντο εσύ
είσαι απλώς θυρωρός στο κλουβί μου
Ακολουθούμε το στενό απέναντι και μέσα από την οδό Συντεχνιών βγαίνουμε στην Μεγάλου Αλεξάνδρου και στρίβουμε αριστερά. Λίγο μετά, στο δεξί μας χέρι συναντάμε το κατάστημα Έλλη. Εδώ, η απόφοιτη εικαστικός Ελένη Δινοπούλου συνομιλεί με τον γλύπτη Σεμπαστιάνο Ντομπρόζι. Στο πρώτο επίπεδο της βιτρίνας στέκει το γλυπτό κορμί μιας γυμνής γυναικείας φιγούρας που συστρέφει το σώμα σαν να θέλει να κοιτάξει πίσω της. Εκεί βρίσκονται οι ακουαρέλες της Ελένης Δινοπούλου, σαν φωτογραφική αποτύπωση της σάρκας μιας γυναίκας, που από ανέμελη και ποθητή, καταλήγει κλειδωμένη.
Ως πότε θα πουλάς τη σάρκα μου;
για πόσο θα την αγοράζω;
μόλις προχτές ξεχρέωσα τα ρούχα
μα δε βρίσκουν σώμα για να φορεθούν
Προχωράμε λίγο ακόμη στην Μεγάλου Αλεξάνδρου και στρίβουμε αριστερά στην οδό Παγούνη. Στο δεξί μας χέρι βρίσκεται το κατάστημα Brillant, όπου η καλλιτέχνης Έφη Τζήκα αναδιπλώνει την πλευρά μιας γυναίκας την στιγμή που κάτι ραγίζει, κάτι αλλάζει. Τα όρια του πίνακα σπάνε και αυτή σωριάζεται, ξεκινάει η κατάρρευση αδυνατώντας να συγκρατήσει το σώμα της.
στο εφήμερο πάντα του πίνακα
ερωμένη της ίδιας σκηνής
ξυπνά τρομαγμένη εκτός της κορνίζας
να σώσει το χρώμα της
εκείνη, σε πρόσωπο τρίτο Εγώ
σχεδόν ξεχασμένη σχεδόν κρεμασμένη
στον τοίχο.
Ακριβώς από κάτω η Αντωνία Φλέγγα ραγίζει το πλέξι γκλας σε άπειρα πλεγματώδη μορφώματα σχηματισμένα με σύρμα.
Η χαρά που δανείστηκα τόσο καιρό ήταν μέρος του ρόλου που τέλειωσε κι απορρέω στη λύπη χωρίς πινακίδες, τον πόνο σημαία κρατώ, πηδώ στο κενό και το δίχτυ σου τρύπιο.
Ακριβώς απέναντι, στο κατάστημα Τοπαλίδης, εγκαθιστά το έργο της η Χριστίνα Καλομενίδου. Το έργο περιγράφει το εσωτερικό ενός δωματίου με μια καρέκλα. Τα ρούχα της βιτρίνας επιστρατεύονται και προεκτείνουν το ζωγραφικό έργο προς την ίδια την βιτρίνα. Το αποπνικτικό δωμάτιο διαστέλλεται προς την δημόσια θέα του. Τα χρώματα του έργου πλέον είναι οι μπλούζες. Τα σώματα και τα βλέμματα τόσων γυναικών.
Βγαίνουμε ξανά στην Μεγάλου Αλεξάνδρου και στρίβουμε αριστερά. Λίγο μετά συναντάμε το κατάστημα της Σίλης Κουκουλοπούλου, όπου ο Διονύσης Βλάχος στήνει το δικό του σκηνικό. Το ψηφιακό έργο του, τυπωμένο σε χαρτί, ξεπροβάλει από το στήθος της ανδρικής κούκλας που στέκει στην βιτρίνα. Το ίδιο και στον φόντο ακριβώς από πίσω. Σαν επανάληψη του ίδιου σκηνικού, μιας γυναίκας μαριονέτας, κυβοργίας και ανθρωποειδούς που αδυνατεί να αντιδράσει…
Κι απόψε μιλώντας για μύθους
ακούω τ’ αμάξι, με βρήκες
χαμένη στην άκρη του χάρτη
να δένω στα χέρια σκοινιά
να γίνομαι κούκλα σου πάλι
Συνεχίζουμε στην Μεγάλου Αλεξάνδρου και λίγο πιο κάτω συναντάμε τον Δημήτρη Καλημέρη να ενσωματώνει το έργο του στην βιτρίνα του καταστήματος Julia Bergovich. Η ζωγραφισμένη κοπέλα του στέκει στην κάτω δεξιά πλευρά της βιτρίνας και αποστρέφει το βλέμμα από όλες τις ντυμένες υπόλοιπες κούκλες. Τελικά…
εξαρτάται ποιον ρόλο στο πλήθος διαλέγω
Λίγο πιο κάτω, κατεβαίνοντας το στενό της Ωριγένους, βρίσκουμε το έργο της Κατερίνας Μπακογιάννη στην βιτρίνα του καταστήματος Alexander. Η γυμνή της κοπέλα στέκει ανάμεσα στα εσώρουχα της βιτρίνας, αλλά αποστρέφει το βλέμμα. Δεν κοιτάζει ούτε αυτά, ούτε τον θεατή, σαν να δηλώνει…
στέκομαι γυμνή με τον σπασμένο μου πηλό
μπροστά σε άδειους τοίχους, να μιλήσω.
Ανεβαίνουμε και πάλι την Μεγάλου Αλεξάνδρου, για να αναζητήσουμε το κατάστημα Even. Εκεί η Βάσω Παναγιώτου αντιδρά με το σύνθημα «σπάσε τη σιωπή» στο στέρνο εφήμερο τατουάζ στηλών. Η κούκλα της φιμωμένη με φετιχιστικό κόμπο στέκει στην βιτρίνα και δίπλα η ταμπέλα αναγράφετε «My dress is not a yes!», σαν μια οιονεί διαμαρτυρία για όλες αυτές τις κοπέλες που ερμηνεύονται από το ρούχο που φορούν. Η προκλητική ενδυμασία δε δίνει το δικαίωμα σε κάποιον να ορίζει το ναι και το όχι σου. Η καλλιτέχνης προτρέπει όλες τις γυναίκες να μιλήσουν για αυτό που τους συμβαίνει.
και παρ’ όλες τις γάζες στο στόμα
με διαβάζουν χωρίς λεξικό
Ο περίπατος κλείνει με την Ελένη Γάτσιου να κοσμεί την βιτρίνα του καταστήματος Mama Marie λίγα μέτρα μετά. Η κούκλα της βιτρίνας ενδύεται με ένα πολύχρωμο φόρεμα, σαν Άνοιξη, που φέρει χρωματιστά σημεία στο μεγαλύτερο μέρος του.
Πίστη μου η Άνοιξη, Μοίρα μου η Γη
Σώμα μου ο Σπόρος, ο Σπόρος που ελπίζει.
Σημ: Οι στίχοι που μας περιπλανούν στους δρόμους της Κοζάνης πλαισιώνοντας τα κείμενα προέρχονται από την υπό έκδοση ποιητική συλλογή του Γ. Δελιόπουλου, Αλιρρόη.
Γενικός Συντονισμός: Ξενώνας Φιλοξενίας Γυναικών Δήμου Κοζάνης: Ανδριάνα Χαριτοπούλου, Ψυχολόγος και Μαρία Παλιούρα, Κοινωνική Λειτουργός.
Επιμέλεια και αλληλεπίδραση: Γλύκα Διονυσοπούλου, Υποψήφια Διδάκτορας Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΠΔΜ.
Επιστημονικά υπεύθυνος για το TEETΠ.Δ.Μ.: Κοντοσφύρης Χάρης, Εικαστικός Αναπληρωτής καθηγητής ΤΕΕΤΠΔΜ.
Συμμετέχουσσες/ντες εικαστικοί: Διονύσης Βλάχος, Ελένη Γάτσιου, Κατερίνα Γκώγκου, Ελένη Δινοπούλου, Γλύκα Διονυσοπούλου, Καλυψώ Θεοδωρέσκου, Δημήτρης Καλημέρης, Χριστίνα Καλομενίδου, Νάσια Κουμπέτσου, Όλγα Μοναχού, Κατερίνα Μπακογιάννη, Σεμπαστιάνο Ντομπρόζι, Βάσια Παναγιώτου, Ειρήνη Πανταζοπούλου, Ζωή-Μαρία Ρασάικου, Έφη Τζήκα, Άννα Τουφεξή, Αντωνία Φλέγγα.
Εμπορικός Σύλλογος Κοζάνης: de toi, Amaze, Kafkias, Fransa, Room, Le Bati, Έλλη, Τοπαλίδης, Brillant, Σίλη Κουκουλοπούλου, Julia Bergovich, Alexander, Even, Mama Marie.
