Στην περιοχή Εορδαίας εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από άλλα τα μέρη της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Φωτισμένοι δάσκαλοι, τελειόφοιτοι των Φροντιστηρίων της Αργυρούπολης και της Τραπεζούντας, τίμησαν την ευρύτερη περιοχή μας με την γνώση και την παιδεία τους.
Αξίζει να μνημονεύσουμε τους : Αθανασιάδη Ηλία, Μελανοφρύδη Παντελή, ΝκολαϊδηΑνανία, Κιουρτσίδη Ιωάννη, Κιουρτσίδη Χαράλαμπο, ,Ανδρεάδη Κώστα, Δαμιανό Δαμιανό, Αποστολίδη Μιλτιάδη ( Διετέλεσε δάσκαλος των παιδιών του Καπαγιαννίδη).Βασιλειάδη, Διομήδη (μηχανικό). Ακόμη οι πόντιοι επιχειρηματίες και έμποροι, μας έρχονται από τις περιοχές του Καυκάσου και της Ρωσίας , (Κουμπάν –Κριμαία)μεταφέρουν στην περιοχή μας μια πνευματική και κοσμοπολίτικη αντίληψη, πράγμα, που επιβεβαιώνεται από την εγκατάσταση του Ιωάννη Φωστηρόπουλου, του μεγαλύτερου τραπεζίτη του Πόντου με τις τρεις τράπεζες στην Τραπεζούντα, στο Βατούμ και στην Κωνσταντινούπολη, με το μικρό του γιο, Διομήδη, στο Ανατολικό.
Ιστορικές οικογένειες από τους μεγάλους οίκους των Μουρούζηδων ,Γαβράδων Καραντζάδων, Σούτων, Γρηγοράντων, Μπαλτατζήδων εγκαθίστανται στην περιοχή μας. Οι οικογένειες αυτές φροντίζουν σε μεγάλο βαθμό να μεταφέρουν τα ιερά τους κειμήλια στην Ελλάδα και ιδιαίτερα τις εικόνες και τα ιερά των εκκλησιών τους. Τον πιο πολύτιμο θησαυρό, που φέρνουν, είναι ο πολιτισμός τους . Έναν πολιτισμό προαιώνιο, αρχέγονο, κυρίως ομηρικό και ιωνικό, που δυστυχώς ποτέ το μυωπικό ελληνικό κράτος δεν αξιοποίησε σε κανένα του επίπεδο όπως το γλωσσικό, το μουσικό-χορευτικό, το λογοτεχνικό, το ηθογραφικό.
Οι παιδαγωγοί αυτοί αποτέλεσαν το μορφωτικό υπόβαθρο ώστε να δομηθούν πνευματικές εστίες όπως: ο σύλλογος ΄΄ΕΛΠΙΣ΄΄ η Εύξεινος Λέσχη Πτολεμαΐδας και η ΄΄ Ένωση Ποντίων Εορδαίας ΄΄. Ιδιαίτερα η Εύξεινος Λέσχη στην τριαντάχρονη πορεία της, μπόρεσε να διεκδικήσει τα πολιτιστικά και ιστορικά δίκαια του ποντιακού ελληνισμού.
Ποντιακοί Σύλλογοι στην Πτολεμαΐδα .
Ο πρώτος σύλλογος δημιουργείται στην Πτολεμαΐδα το 1936. Είναι πολύ καινοτόμος και ενωτικός, γιατί συγκροτείται από το σύνολο των προσφύγων (Πόντιοι, Θρακιώτες, Μικρασιάτες), με την αισιόδοξη επωνυμία ΄΄ Γυμναστικός Σύλλογος ΕΛΠΙΣ΄΄. Η δημιουργία του ΄΄ΕΛΠΙΣ΄΄ αποτελεί πρωτοπορία σε πανελλαδικό επίπεδο καταδεικνύοντας τη συνεργασία όλων των προσφύγων στην πόλη μας. Ο Σύλλογος αμέσως αναπτύσσει τις πρώτες συλλογικές προσφυγικές εκδηλώσεις, όπως Θέατρο, Χοροεσπερίδες Διαλέξεις…
Την ίδια περίοδο του μεσοπολέμου τα μέλη του προβαίνουν στην ίδρυση του μηνιαίου περιοδικού ΄΄ΠοντιακάΦύλλα΄΄ τον Μάρτιο του 1936. Είναι μια πνευματική κίνηση, η οποία επιβεβαιώνει τις πνευματικές ανησυχίες των προσφύγων της πόλης μας. Τα ονόματα των πρώτων συνδρομητών δημοσιεύονται στα ΄΄ΠοντιακάΦύλλα΄΄ ( Τεύχος 1ο Μάρτιος 1936 από τον τότε διευθυντή Νικόλαο Καπνά. Με ικανοποίηση δημοσιεύω αντίγραφο του περιοδικού με τα ονόματα των συνδρομητών, στα οποία συγκαταλέγονται και τα ονόματα των δύο παππούδων μου Ιάκωβου Μωυσιάδη και Αντώνιου Ξανθόπουλου. Πιστεύω την ίδια χαρά να νιώσουν και τα εγγόνια όλων αυτών που στήριξαν τα δύσκολα εκείνα χρόνια πνευματικούς κιβωτούς .Αυτοί ήταν:Σαλονικίδης Π. Παρτσαλίδης Π. Τοκμακίδης Δ. και Παντελής.Προκοπίδης Κ. Εξακουστίδης Χ. Κοροξενίδης Γ. Σουμελίδης Α. Μελανοφρύδης Π. Σωτηριάδης Ι. Χονδροματίδης Θ. Κιουρτσίδης Ι. Ιωακειμίδης Θ. Βασιλειάδης Δ. Ιωαννίδης Π. Λαμπριανίδης Λ. Παναγιωτίδης Λ. Βουνοτρυπίδης Η. Κεφαλίδης Δ. και Ισαάκ. Χαλαϊδόπουλος Π. Χαραλαμπίδης Δ. Τσαχουρίδης Κ. Σαλονικίδου Ε. Σιουντουλίδης Α. Γεωργιάδης Α. Γεωργιάδης Γ. Τογκαλίδης Θ. Κούσης Ιωάννης, Παναγιώτης, Αντώνιος και Χρήστος. Γρηγοριάδης Κ. Μουμουλίδης Π. και Θεμιστοκλής. Φωκάς Γ. Θεοφανίδης Π. Βαριοζίδης Γ. Καραφουλίδης Φ. Σαββουλίδης Μ. Παρτσαλίδης Ι. Εφραιμίδης Ι. και Εφραίμ.Καπασακάλης Ν. Συνδρομητές είναι ακόμη οι: ΄΄ Γυμναστικός Σύλλογος ΕΛΠΙΣ ΄΄ και η ΄΄ Επαρχιακή Φωνή΄΄
Τον Ιανουάριο του 1937 δημοσιεύεται στην εφημερίδα ΄΄Επαρχιακή Φωνή ΄΄ της Πτολεμαΐδας ένα ευχαριστήριο του Συλλόγου Ελπίς προς τον Θεμιστοκλή Μουμουλίδη για την οικονομική βοήθεια, που πρόσφερε στον Σύλλογο . Το Δ.Σ. του Συλλόγου ευχαριστεί ακόμα και τους: Κοσμά Προκοπίδη, ,Φίλιππο Καραφουλίδη, Αριστείδη Σαλονικίδη και Νίκο Καπασακάλη για την πρωτοβουλία τους να διενεργήσουν λαχειοφόρο αγορά υπέρ του Συλλόγου στην χοροεσπερίδα, που διοργανώθηκε στο καφενείο Παλλάδιο στις 17 Ιανουαρίου του 1937.
Την ίδια περίοδο παρατηρείται μια εκπολιτιστική πρωτοβουλία, που κάποιος κοινωνιολόγος θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει σταθμό της πνευματικής ανάτασης στην ιστορία της Πτολεμαΐδας.
Το 1937 έρχεται στην Πτολεμαΐδα ο Δημήτρης Κουτσογιανόπουλος ένας μουσικο -χοροδιδάσκαλος του Πόντου, πασίγνωστος τότε στους ποντιακούς κύκλους για τις δραστηριότητες του . Διοργανώνει έναν χορευτικό όμιλο από νέους και νέες οι οποίοι φορούν για πρώτη φορά τις ποντιακές ενδυμασίες, που έφεραν από τον Πόντο οι γονείς τους. Ο Κουτσογιανόπουλος επιλέγει την Πτολεμαΐδα προκειμένου να παρουσιάσει τους παραδοσιακούς ποντιακούς χορούς όχι τυχαία αλλά γιατί σ’ αυτήν υπάρχουν πρόσφυγες από όλα τα μέρη του Πόντου. Από τότε η Πτολεμαΐδα πήρε τη θέση της παμποντιακής χορευτικής αμφικτιονίας.
Αφού παρέμενε στην πόλη μας για τρεις περίπου μήνες κάνοντας εντατικές πρόβες καθημερινά με τον χορευτικό όμιλό της , παρουσίασε τους ποντιακούς χορούς στο κέντρο της πλατείας. Τους χορούς παρακολούθησε πλήθος κόσμου με ενθουσιασμό. Την επομένη ημέρα όμως, ο δημοσιο-υπαλληλικός κόσμος ( μη πόντιοι) χαρακτήρισαν τον πυρρίχιο χορό ως ΄΄ Χορό των Κανιβάλων ΄΄
Η ενθάρρυνση και αποδοχή αυτού του πολιτισμού από το ελλαδικό κράτος ήταν από ανύπαρκτη έως εχθρική. Το παλαιό ελλαδικό κράτος δυστυχώς συμπεριφέρθηκε μυωπικά απέναντι στον πολιτισμό του ανατολικού Βυζαντίου.
Εύξεινος Λέσχη Πτολεμαΐδας ( πρώτη περίοδος 1950-55)
Το 1950-55 γίνεται η πρώτη προσπάθεια ίδρυσης ενός ποντιακού πολιτιστικού φορέα από μέρος της πνευματικής ελίτ της πόλης με πρωτεργάτες τον Παντελή Μελανοφρύδη , Φίλιππα Καραφουλίδη και Γιώργο Λαζαρίδη. Η ομάδα αυτή αποτελείται από πνευματικούς εκπροσώπους, που έρχονται από την Νότια τσαρική Ρωσία. Έχουν βαθειά γνώση της ελληνικής παιδείας με εμπειρία και βιώματα πάνω στις συλλογικές θεσμικές δραστηριότητες.
Ο φορέας αυτός δραστηριοποιείται με τη μορφή της προσωρινής διοικούσας επιτροπής αμέσως μετά την λήξη του εμφυλίου πολέμου στις αρχές του 1950. Στην ίδρυσή του συμμετέχουν ακόμα οι: Νικόλαος Καπασακάλης, Σπύρος και ΛάζαροςΑκριτίδης και Ανέστης Σπανίδης. Ο νεοσύστατος σύλλογος προβαίνει σε σειρά εκδηλώσεων όπως: θεατρικές ποντιακές παραστάσεις καθώς και στη δημιουργίαποντιακού γυναικείου συγκροτήματος Τα μέλη της προσωρινής διοίκησης της Ευξείνου λέσχης ήταν : Γ. Λαζαρίδης, Θεόδωρος Μουρατίδης, Θεόδωρος Τογκαλίδης, Κ. Κωνσταντινίδης και Ανδρέας Γοτουχίδης.
Το καλοκαίρι του 1953 γίνονται εκλογές άτυπες και εκλέγεται πρόεδρος ο Γεώργιος Λαζαρίδης με αντιπρόεδρος τον Κώστας Παπαγεωργίου. Η Εύξεινος Λέσχη τη δεκαετία αυτή διοργανώνει πολλές θεατρικές ποντιακές παραστάσεις με έργα του Κτενίδη όπως : Ο Βέβαιας, Ο Ξενιτέας, και άλλα. Ακόμη γίνονται διαλέξεις από τους Παντελή Μελανοφρύδη, Ν. Κεφαλίδη, το Γιατρό Ε. Σιδηρόπουλο και θεατρικές παραστάσεις με τους μαθητές του Λυκείου.
Η Εύξεινος Λέσχη στο δεύτερο μισό της Δεκαετίας του 1950 αδρανοποιείται και οι ποντιακές εκδηλώσεις γίνονται σε επίπεδο φιλικών γλεντιών στο καφενείο του Κοσμά Προκοπίδη.
Στη δεκαετία του 1960 ανεβαίνουν πολλές θεατρικές παραστάσεις από ερασιτεχνικές ομάδες των χωριών της Εορδαίας. Κύρια γίνονται γνωστά τα Μωμόερα με αφετηρία τα Κομνηνά, την Ασβεστόπετρα, το Καρυοχώρι.
Εύξεινος Λέσχη Πτολεμαΐδας 1970-2000
Η επανίδρυση της Ευξείνου Λέσχης Πτολεμαΐδας το 1970 γίνεται με την παρότρυνση των παλαιοτέρων μελών αλλά και με την πρωτοβουλία νέων Ποντίων της πόλης μας, που συγκροτούνται πρώτα σε προσωρινή διοικούσα επιτροπή, το 1970 με πρόεδρο τον Γραϊδη Ιωάννη.Η προσωρινή διοικούσα επιτροπή κατέθεσε στο πρωτοδικείο Πτολεμαΐδας αίτηση για την επανίδρυση της Ευξείνου Λέσχης Πτολεμαΐδας. Η αίτηση υπογράφονταν από είκοσι εφτά ιδρυτικά μέλη, τα εξής: Ακριτίδης Λ, Καζαντζής Γ, Μιχαηλίδης Κ, ΠισκιλίδηςΙο, Ραμπίδης Χ, Παπουλίδης Κ, Προκοπίδης Χ, Τσοτουλίδης Χ, Καρακασίδης Θ,Σαπαλίδης Χ, Τσαχουρίδης Ν, Μαυρομάτης Κ,Παπουλίδης Ευ, ΚτενίδηςΓρ, ΜουρατίδηςΛάζ, Γρηγοριάδης Υ. Σαββουλίδης Κ, Ανδρεάδης Κ, ΧρυσοστομίδηςΙ.Ξανθόπουλος Χ, Σαββουλίδης Δ. Αλεξανδρίδης Α. Λευκόπουλος Α. Τουρνάς Γ. Γοτουχίδης Μ, Κωτσίδης Φ. Η αίτηση εγκρίθηκε από το πρωτοδικείο Πτολεμαΐδας στις 5-Μαϊου του 1971.
Μετά τις πρώτες εκλογές, που έγιναν στις 31-Οκτωμβρίου 1971 εξελέγη το πρώτο Δ.Σ., αποτελούμενο από τους : Ξανθόπουλο Χ. (πρόεδρο), Γρηγοριάδης Υ. (α/πρόεδρο), Κακουλίδη Π. (γραμματέα), Αποστολίδη Κ. (έφορο) και μέλη τους: ΚτενίδηΓρ, Χ/Παναγιωτίδη Π και Προκοπίδη Χρ.
Ο ιστορικός πλέον ποντιακός σύλλογος΄΄ Εύξεινος Λέσχη΄΄ αποτέλεσε ένα ζωντανό και δραστήριο θεσμό με έντονη και πολυσχιδή δράση για τριάντα ολόκληρα χρόνια. Τα πρώτα δέκα-πέντε χρόνια 1971- 1986 υπερασπίστηκε τον ποντιακό βιωματικό πολιτισμό και από το 1986-2000 αγωνίστηκε για την διεκδίκηση της ποντιακής ιστορίας και μνήμης, με αποκορύφωμα την ποντιακή γενοκτονία. Η επιτυχία αυτής της διεκδίκησης, ένα γεγονός που τιμά την πόλη της Πτολεμαΐδας, έχει καταγραφεί στην ιστορική της πορεία και ανήκει στον φιλοπρόοδο λαό της. Με την ενεργό συμμετοχή της ποντιακής νεολαίας της μπόρεσε να αναδείξει ακόμη, το ποντιακό ζήτημα, σε όλες του τις πτυχές στον ελλαδικό και παγκόσμιο χώρο.
Μια σωρευμένη εμπειρία, που βοηθάει τη δεύτερη και τρίτη γενιά να ανακτήσει τη συλλογική μνήμη, στην αφύπνιση και στον επαναπροσδιορισμό των Ποντίων σε έναν ρόλο ιστορικά και εθνικά ισότιμο με τους άλλουςσυνέλληνές τους.
Ύστερα από απαίτηση των Ποντίων της πόλης ο ιστορικός σύλλογος της Ευξείνου Λέσχης το 2000 προχώρησε στην ένωσή του με την ΄΄ Ένωση Ποντίων Εορδαίας΄΄, με την νέα επωνυμία ΄΄ Ποντιακός Σύλλογος Πτολεμαΐδας ΄΄.
Είναι βέβαιο ότι ΄΄το δημιουργικό παρελθόν΄΄ και οι ΄΄κατακτήσεις΄΄ αυτών των φορέων θα συνεχιστούν στα πλαίσια του νέου ΄΄ΠοντιακούΣυλλόγου΄΄, που είναι ιστορικά επιφορτισμένος να συνεχίσει την αναγεννητική πορεία του παρελθόντος, χαράσσοντας τη νέα προοπτική του ποντιακού ζητήματος…
