ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης: Η αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη «Πλάτωνα Απολογία Σωκράτη» στην Αίθουσα Τέχνης

Η συγκλονιστική παράσταση του Δήμου Αβδελιώδη, που ξεκίνησε από πέρυσι σαν παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ολοκλήρωσε την περιοδεία που ξεκίνησε από τον περασμένο Ιούνιο ανά την Ελλάδα με 60 προγραμματισμένες παραστάσεις, υπό την Αιγίδα του ΚΘΒΕ.

Το έργο που καθήλωσε χιλιάδες θεατές στην Ελλάδα και το εξωτερικό με sold out παραστάσεις τόσο στη Θεσσαλονίκη και στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, όσο και στην Ρουμανία, την Κύπρο και το Βιετνάμ, όπου αποθεώθηκε από το Διεθνές Διπλωματικό Σώμα 27 Πρεσβειών στην ιστορική Όπερα του Ανόι και έγινε παγκόσμιο πολιτιστικό γεγονός αναδεικνύοντας την αρχαία ελληνική γλώσσα, σε ζωντανή γλώσσα, πρώτη φορά ύστερα από δυόμιση χιλιάδες χρόνια.

Πρόσφατη αποθέωση της παράστασης από το κοινό, σημειώθηκε στο κατάμεστο Εθνικό Θέατρο Βελιγραδίου,την Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2016.

Η συγκεκριμένη εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από το ΚΘΒΕ και την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Αντιπεριφέρεια Τουρισμού & Πολιτισμού, με την παρουσία του Έλληνα Πρέσβη και του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας.

Η αυθεντική αυτή Αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, στην ίδια ακριβώς γλώσσα που μιλούσε ο Σωκράτης, κάνουν την παρακολούθηση της για τους θεατές, μια μοναδική βιωματική εμπειρία, έχοντας την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα της ημέρας της δίκης κι όπου ο Σωκράτης και ο Μέλητος ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά.

Είναι η πρώτη φορά που υλοποιείται η προσδοκία να εκφέρεται η αρχαία ελληνική γλώσσα έτσι, ώστε ν’ ακούγεται με έναν φυσικό, άμεσο και οικείο τρόπο χωρίς χαρακτήρα πειραματισμού, αναδεικνύοντας την αδιάλειπτη ενότητα όλων των μορφών της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Ο Δήμος Αβδελιώδης, εμπνευστής και δημιουργός αυτού του εγχειρήματος, έχοντας διδάξει την εκφορά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την πρωτότυπη μουσική μέθοδό του, και καταθέτοντας παράλληλα μια νέα σύγχρονη μετάφραση της «Απολογίας» που συνοδεύει με υπέρτιτλους την παράσταση, γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα:

«Mε την «Απολογία του Σωκράτη» το οικουμενικό πνεύμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φθάνει στην πιο κορυφαία του στιγμή, γιατί γίνεται συνειδητή πράξη, αποκτώντας αναμφισβήτητη σωματική υπόσταση με τον Σωκράτη, ο οποίος αρνείται να σκέφτεται και να ζει χωρίς την ελευθερία να αναζητά την αυτογνωσία, αναγκαζόμενος να προτιμήσει τον θάνατο, από το να στερηθεί τον ενθουσιασμό και το βίωμα αυτής της αναζήτησης σαν του πιο ουσιαστικού σκοπού της ύπαρξής μας.

Στην απολογία του, αποκαλύπτει τις τυποποιημένες και φοβικές συμπεριφορές, που υποβάλει η άγνοια της πραγματικής ανθρώπινης ταυτότητας του ‘εγώ’ και του ‘άλλου’, και παράλληλα την εικόνα ενός πολιτισμού που πελαγοδρομεί, εξ αιτίας αυτής της άγνοιας, από αστάθμητα ή ψυχαναγκαστικά γεγονότα, που ματαιώνουν τις προσδοκίες των ανθρώπων για ευημερία και εκπλήρωση των πιο ωραίων τους οραμάτων.

Ταυτόχρονα αρχίζει και η δύση του ελληνικού κλασικού κόσμου, εφ’ όσον το πνεύμα των ουμανιστικών ιδεών του Σωκράτη, δε μπόρεσε ποτέ να ενσωματωθεί μέσα στην πραγματική ζωή, της λειτουργίας της δημοκρατίας, της παιδείας και των άλλων θεσμών, παραμένοντας σαν μια ουτοπική και άπιαστη ιδέα για ποιητές.

Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να εκτιμήσουμε σήμερα την εξέχουσα σημασία αυτού του οριακού κειμένου της ιστορίας του πολιτισμού μέσα από τις μεταφράσεις του, επειδή η μεταγραφή του σε μιαν άλλη γλωσσική δομή, είτε είναι η νέα ελληνική γλώσσα είτε η δομή μιας οποιασδήποτε άλλης εθνικής γλώσσας, αλλοιώνει αναγκαστικά την ύφανση και το ήθος του λόγου, άρα και το πραγματικό πρόσωπο του Σωκράτη.

Σκοπός λοιπόν της εκφοράς του ίδιου του αρχαίου πλατωνικού κειμένου κατά την παράσταση, δεν είναι κάποιος λόγος επικοινωνιακής πρωτοτυπίας ή μιας στενά φιλολογικής αναζήτησης, αλλά η ανάγκη, από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νοιώσουμε βιωματικά, τα αισθήματα και τις ιδέες του Σωκράτη, αφού απεναντίας κάθε μετάφραση-ανάλογα με την οπτική γωνία και τις προσωπικές επενδύσεις του μεταφραστή, προσδίδει κάθε φορά κι ένα εντελώς διαφορετικό προσωπείο στον Σωκράτη.

Επειδή κάθε μεταφραστική απόπειρα όσο πιστή κι’ αν θέλει να είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον πρωτότυπη φωνή ενός κειμένου, αφού εκ των πραγμάτων παράγει μιαν εντελώς νέα ακουστική δομή, που ενέχει ένα διαφορετικό ήχο, με μιαν άλλη μουσικότητα και ακολούθως ένα άλλο, παραπλήσιο ίσως νόημα, αλλά όχι το αυθεντικό και γνήσιο αίσθημα.

Επειδή ο ήχος και οι μουσικές παράμετροι, είναι που ρυθμίζουν τη σημασία της κάθε φράσης και όχι η τυπική ή τυποποιημένη εκφορά μιας σειράς λέξεων. Ο τρόπος που θα ειπωθούν οι φράσεις του κειμένου, είναι αυτό που καθορίζει και αναγνωρίζει την ύπαρξη των ιδεών, των εικόνων και των αισθημάτων που κατοικούν μέσα τους.

Οι λέξεις, είτε σαν αυτοτελείς φράσεις ή φραστικές ενότητες, για να αποκαλύψουν αυτόν τον κρυμμένο κόσμο, πρέπει να μην ακούγονται σαν λέξεις αλλά σαν οχήματα σημασιών, που διαρθρώνουν ανεπαίσθητα το νόημα. Στο άκουσμά τους όχι απλώς να καταλαβαίνουμε αλλά κυρίως να νοιώθουμε.

Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012, με τον εξαιρετικό ηθοποιό και συνεργάτη μου, Βασίλη Καραμπούλα, βάσει της συγκεκριμένης μεθόδου που έχω ανακαλύψει και συστηματοποιήσει σε γνωστικό αντικείμενο, για την εκφορά και την ερμηνεία των θεατρικών και λογοτεχνικών κειμένων σε όλες τις μορφές της εξέλιξης μιας γλώσσας.

Παρακάμπτοντας την Εράσμια και την Προσωδιακή εκφορά καθώς και τη χρήση των πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής-με τις οποίες απαγγέλλονταν μέχρι σήμερα διεθνώς η αρχαία ελληνική γλώσσα-, χρησιμοποίησα μόνο τις φυσικές συχνότητες και τους ρυθμούς που εμπεριέχει η σύγχρονη ελληνική γλώσσα, αλλά και άλλες προγενέστερες μορφές της από ακούσματα μου σε διάφορες ελληνικές διαλέκτους και ντοπιολαλιές.

Οι υπέρτιτλοι της μετάφρασης δεν είναι μόνο ένας οδηγός για την πλήρη κατανόηση του λόγου του Σωκράτη, αλλά και για την αποκάλυψη κάποιων λέξεων που τις θεωρούμε αυτονόητες επειδή τις χρησιμοποιούμε και σήμερα, ενώ η σημασία τους έχει εν τω μεταξύ μεταλλαχθεί, όπως πχ η λέξη αλήθεια, η οποία για τους ακροατές του απολογούμενου Σωκράτη, σημαίνει την ακριβή διατύπωση ενός γεγονότος, δηλαδή την πραγματικότητα, ενώ στο σήμερα σημαίνει κυρίως, είτε μια δογματική, είτε μια υπό αμφισβήτηση υποκειμενική αντίληψη για την πραγματικότητα.

Πρόθεσή μας δεν είναι μια ‘θεατρόφιλη’ παράσταση, αλλά κυρίως μια βιωματική εμπειρία από την αυθεντική Αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, με ένα κάθισμα και μια κλεψύδρα, χωρίς άλλα θεατρικά στοιχεία, παρά μόνο με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ίδια η ενσάρκωση, από τους δυο ηθοποιούς, της φωνής του πρωτότυπου κειμένου στην αρχαία αττική διάλεκτο, της αυθεντικής δηλαδή φωνής του, που προσδίδει συγχρονικότητα και χρηστική αξία στο “χαμένο” από τις μεταφράσεις νόημα του.»

«Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη»

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Διδασκαλία Εκφοράς &Ερμηνείας Αρχαίου Κειμένου,

Σκηνικός χώρος,

Σκηνοθεσία, Μετάφραση: Δήμος Αβδελιώδης

Μακέτες, Κοστούμια: Αριστείδης Πατσόγλου

Σχεδιασμός, κατασκευή Κλεψύδρας: ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ, Κώστας Κοτσανάς

Μεταγραφή στην Αγγλική γλώσσα,

επιμέλεια υποτιτλισμού: Αμαλία Κοντογιάννη

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Βασίλης Καραμπούλας

ΜΕΛΗΤΟΣ: Γιάννης Κολόι

Διεύθυνση Παραγωγής: Αθηνά Ζώτου