Στην τελική ευθεία μπαίνει η κατάθεση του υπομνήματος σχετικά με την ανάγκη ενημέρωσης του Σχεδίου Υπουργικής Απόφασης για την «Έγκριση Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και Περιβαλλοντική Έγκριση αυτού» στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Το λεγόμενο χωροταξικό, έχει αποτελέσει ουκ ολίγες φορές θέμα αντιπαράθεσης σε δημόσιες συζητήσεις και συνεδριάσεις Περιφερειακού Συμβουλίου, με τον Περιφερειάρχη να επαναλαμβάνει συνεχώς πως «η Δυτική Μακεδονία δεν έχει χωροταξικό» και τον προκάτοχό του, Θόδωρο Καρυπίδη, να επιμένει πως η προηγούμενη περιφερειακή αρχή πρώτη απ’ όλες τις περιφέρειες είχε καταθέσει.
Η αλήθεια είναι πως το χωροταξικό είχε κατατεθεί αλλά ουδέποτε υπογράφηκε από την τότε πολιτική ηγεσία, με τις διαδικασίες πλέον να πρέπει να τρέξουν άμεσα.
Ήδη στα χέρια αρκετών εμπλεκόμενων φορέων υπάρχει το σχέδιο του υπομνήματος, το οποίο παρουσιάζει σήμερα αποκλειστικά ο «Π» και σε αυτό τονίζεται πως στόχος είναι «η διαμόρφωση ενός πλαισίου ρύθμισης και εξισορρόπησης των αποφάσεων και των πολιτικών που επηρεάζουν τον χώρο της Δυτικής Μακεδονίας και η ανακατεύθυνση της δημόσιας παρέμβασης, με τη μορφή ενισχύσεων, επενδύσεων και ρυθμίσεων, στο γενικό στόχο της ανθεκτικότητας, της προσαρμοστικότητας και εν τέλει της βιώσιμης ανάπτυξης της Περιφέρειας».
Παράλληλα σημειώνεται ξεκάθαρα πως πλέον στην περιοχή έχουν διαμορφωθεί νέα δεδομένα «λόγω της απολιγνιτοποίησης», κάτι που καθιστά σαφές ότι οι όποιες προοπτικές και κατευθύνσεις δεν μπορούν να βασίζονται σε μοντέλα παραγωγής και ανάπτυξης που καταγράφηκαν και αξιολογήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια.
Ζήσης Πιτσιάβας
Δείτε το σχέδιο Υπομνήματος:
ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΟΣ
σχετικά με την ανάγκη ενημέρωσης του Σχεδίου Υπουργικής Απόφασης (ΥΑ) για την
«Έγκριση Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και Περιβαλλοντική Έγκριση αυτού»
- Εισαγωγή – Σκοπός του υπομνήματος
Το ισχύον σήμερα Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας εγκρίθηκε με την υπ’ αριθ. 26295/2003 (ΦΕΚ Β’ 1472/09.10.2003) υπουργική απόφαση. Το 2012, με την Α.Π. Γ.Γ. 276/1.2.2012 απόφαση της Γενικής Γραμματέως Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος ανατέθηκε η εκπόνηση της μελέτης «Αξιολόγησης, αναθεώρησης και εξειδίκευσης Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας», η οποία εκπονήθηκε με βάση την Υ.Α. 10106/2011 «Έγκριση προδιαγραφών για τη σύνταξη των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (προδιαγραφές αξιολόγησης –αναθεώρησης– εξειδίκευσης Περιφερειακών Πλαισίων», ΦΕΚ ΑΑΠ 45/2011). Η μελέτη εκπονήθηκε στα πλαίσια του ΕΣΠΑ 2007-2013 με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαδικασία διαβούλευσης της οικείας Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) πραγματοποιήθηκε το 2015 (αρ.πρωτ.οικ.26890/18-6-2015 και οικ. 26895/18-6-2015 έγγραφα της Διεύθυνσης Χωροταξικού Σχεδιασμού). Η οριστική παραλαβή της μελέτης έγινε τον Αύγουστο του 2016 (Α.Π: 39967/11.08.2016 Απόφαση της Γενικής Γραμματέως Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού περιβάλλοντος) και η ΣΜΠΕ εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2016 (Α.Π.: 54197/10.11.2016 εισήγηση της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Τέλος, τον Δεκέμβριο του 2016 η Δ/νση Χωροταξίας του ΥΠΕΝ, με την με αρ. πρωτ. 58771/09.12.2016, εισηγήθηκε την αναθεώρηση – εξειδίκευση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
Από τον Οκτώβριο του 2018 έχουν ξεκινήσει να εγκρίνονται στη Χώρα οι αναθεωρήσεις των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων. Σε αυτό το πλαίσιο, δρομολογείται και η έγκριση της αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου Δυτικής Μακεδονίας το επόμενο διάστημα.
Σκοπός του ως άνω αναθεωρημένου Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην οικεία μελέτη (βλ. Εισηγητική Έκθεση – Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης, Φάση Β’ – Στάδιο Β2, Δεκέμβριος 2015), «είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου ρύθμισης και εξισορρόπησης των αποφάσεων και των πολιτικών που επηρεάζουν τον χώρο της Δυτικής Μακεδονίας και η ανακατεύθυνση της δημόσιας παρέμβασης, με τη μορφή ενισχύσεων, επενδύσεων και ρυθμίσεων, στο γενικό στόχο της ανθεκτικότητας, της προσαρμοστικότητας και εν τέλει της βιώσιμης ανάπτυξης της Περιφέρειας».
Παρότι τόσο η μελέτη όσο και το προκύπτον εξ αυτής Σχέδιο ΥΑ χαρακτηρίζεται από μία πληρότητα ανάλυσης των δεδομένων που ίσχυαν στην Περιφέρεια την εποχή σύνταξής τους και από μία σαφήνεια σε ότι αφορά τις στοχεύσεις και κατευθύνσεις για τη μελλοντική οργάνωση και ανάπτυξη, λόγω της παρέλευσης 5 περίπου ετών από την ολοκλήρωσή της, δεν είναι δυνατόν να ενσωματώνουν και επομένως δεν αποτυπώνουν τις νέες συνθήκες και αναπτυξιακές προοπτικές που σχεδιάζονται με εντατικούς ρυθμούς για τα επόμενα χρόνια στην περιοχή, λόγω ιδίως της μετάβασης στην εποχή της απολιγνιτοποίησης.
Ως εκ τούτου, το παρόν υπόμνημα αποτελεί μία καταγραφή θέσεων και απόψεων της περιφερειακής αρχής επί των ανωτέρω, που έχει ως σκοπό να εντοπίσει τα βασικά σημεία του Σχεδίου ΥΑ που χρήζουν «ενημέρωσης», καθώς δεν συνάδουν με το νέο τοπίο που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια αλλά και θα συνεχίσει να διαμορφώνεται στην Περιφέρειά μας, και να εντοπίσει αλλαγές που απαιτούνται ώστε να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις, στο επίπεδο του χωροταξικού σχεδιασμού, για το πέρασμα στη δίκαιη και αναπτυξιακή μετάβαση.
Αν και είναι προφανώς γνωστό, και αναγνωρίζεται, ότι η διαδικασία διαβούλευσης επί της μελέτης «Αξιολόγησης, αναθεώρησης και εξειδίκευσης Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας» – ΣΜΠΕ έχει ολοκληρωθεί και δεν προβλέπεται κάποια επιπρόσθετη επίσημη διαδικασία, η περιφερειακή αρχή επέλεξε να εμπλέξει την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους σχετιζόμενους φορείς σε μια διαδικασία «άτυπης» διαβούλευσης (εφεξής «δημόσιος διάλογος»), ώστε οι προτάσεις «ενημέρωσης» του Σχεδίου ΥΑ να τυγχάνουν κατά το δυνατό της αποδοχής των τοπικών αρχών και της τοπικής κοινωνίας. Σημειώνεται ότι υπήρξε σημαντικότατη ανταπόκριση στο κάλεσμα της περιφερειακής αρχής και ουσιαστική συμβολή στη διαμόρφωση των απόψεων που εκτίθενται στο παρόν (βλ. Παραρτήματα).
Εν κατακλείδι, το παρόν υπόμνημα σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί «μελέτη» ή «επικαιροποίηση» οποιασδήποτε «μελέτης», αλλά μία καταγραφή και σύνθεση θέσεων, απόψεων και στρατηγικών, με σκοπό την υποβοήθηση της έγκρισης του αναθεωρημένου περιφερειακού πλαισίου προς την κατεύθυνση ενίσχυσης του βαθμού μελλοντικής εφαρμοσιμότητάς του σε συνδυασμό με τις νέες ανάγκες και προγραμματισμούς.
- Το γενικό πλαίσιο της παρούσας παρέμβασης
Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο την απόσυρση όλων των λιγνιτικών εργοστασίων έως το 2028, με την πλειονότητα των μονάδων να αποσύρεται έως το 2023 (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα – ΕΣΕΚ). Ο στόχος αυτός σηματοδοτεί την επισημοποίηση της μετάβασης της Ελλάδας σε ένα διαφοροποιημένο μίγμα ηλεκτρικής παραγωγής που δεν θα βασίζεται στον λιγνίτη. Άλλωστε, η διαδικασία της απολιγνιτοποίησης έχει εκκινήσει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 με τη σταδιακή συρρίκνωση της λιγνιτικής δραστηριότητας. Ο στόχος της απολιγνιτοποίησης εξυπηρετεί προτεραιότητες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, την προώθηση ανταγωνιστικών μεθόδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και τη διαφοροποίηση του παραγωγικού μοντέλου των λιγνιτικών περιοχών. Σε όλη τη διάρκεια της προσπάθειας απολιγνιτοποίησης, κεντρική προτεραιότητα αποτελεί η εξασφάλιση μιας δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών της Δ. Μακεδονίας (όπ. ανάφ. στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης λιγνιτικών περιοχών – ΣΔΑΜ).
Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, εκτιμούμε ότι το νέο παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο θα πρέπει να στηρίζεται (νέες στρατηγικές):
– στη διατήρηση της ενεργειακής της ταυτότητας μέσω της μετεξέλιξής της από ενεργειακό κέντρο με βάση το λιγνίτη, σε κέντρο ενεργειακών εξελίξεων σε επίπεδο επιστημονικό, τεχνικό και θεσμικό, και της προώθησης σύγχρονων, πράσινων ενεργειακών και περιβαλλοντικών τεχνολογιών
– στη βιομηχανία, τη βιοτεχνία και το εμπόριο με την ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών και τεχνολογιών που θα δημιουργούν ευνοϊκό περιβάλλον για την οργανωμένη ανάπτυξη (ΒΙ.ΠΕ., Τ.Π., ΒΙΟ.ΠΑ., Εμπορευματικό κέντρο κ.α.)
– στη γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, δασοκομία και όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες σε καθετοποιημένη μορφή (αγροδιατροφή), αποκαθιστώντας και αναπτύσσοντας τις αναγκαίες υποδομές υποστήριξης (φράγματα, αρδευτικά, αναδασμοί, ερευνητικοί σταθμοί)
– στην ολοκληρωμένη τουριστική ανάπτυξη για την ανάδειξη, προβολή και αξιοποίηση όλων των μορφών τουρισμού που μπορούν να αναπτυχθούν στην Περιφέρεια (οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, πολιτισμικός, θρησκευτικός, ιαματικός, βιομηχανικός, συνεδριακός τουρισμός κ.α.)
– στην ανάπτυξη της έρευνας, της γνώσης και της καινοτομίας με άξονες το Πανεπιστήμιο και το ΕΚΕΤΑ – στήριξη ερευνητικών πρωτοβουλιών για παραγωγή γνώσης και μετατροπή της σε καινοτομία που θα ενισχύει την επιχειρηματικότητα
– στον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα με ενδυνάμωση των δομών και μονάδων υγείας σε όλες τις Π.Ε.
– στην αναβάθμιση και πλήρη κάλυψη των οικισμών της με ψηφιακές υποδομές υψηλών ταχυτήτων και ποιότητας, ώστε να δημιουργηθεί ευνοϊκό περιβάλλον εργασίας και παροχής υπηρεσιών για όλες τις δραστηριότητες της κοινωνίας και να καταλάβει η Δυτική Μακεδονία εξέχουσα θέση στον «ψηφιακό χάρτη» της Χώρας
– στη δημιουργία ενός πλέγματος συνδυασμένων μεταφορών (οδικών, σιδηροδρομικών και εναέριων), που θα καταστήσει τη Δυτική Μακεδονία τον σημαντικότερο στη Χώρα περιφερειακό κόμβο μεταφορών και διακίνησης πολιτών και εμπορευμάτων, κατά κύριο λόγο για τα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά και για τη Δυτική Ευρώπη.
– στην εξωστρέφεια και την ανάδειξη του διασυνοριακού της χαρακτήρα
(βλ. και Παράρτημα Α).
Τα παραπάνω κρίνουμε αναγκαίο τόσο να ενσωματωθούν αυτοτελώς (βλ. επόμενη ενότητα) όσο και να εμπεριέχονται σε επιμέρους κεφάλαια / άρθρα της ΥΑ που θα εγκριθεί, ανάλογα με το ειδικότερο αντικείμενό τους. Εκτιμούμε ότι δεν μπορεί να αναφέρεται ως κυρίαρχος κλάδος ο λιγνίτης και ότι οι βασικοί αναπτυξιακοί στόχοι και σταθερές θα πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να λαμβάνουν υπόψη το ΕΣΕΚ, το ΣΔΑΜ και άλλες στρατηγικές και προτεραιότητες, εθνικού και περιφερειακού επιπέδου.
Πέραν των παραπάνω, από την εποχή σύνταξης της μελέτης αξιολόγησης, αναθεώρησης κλπ. έχουν υπάρξει σοβαρότατες εξελίξεις αλλά και νέοι προγραμματισμοί στον τομέα των μεταφορικών και λοιπών μεγάλων υποδομών.
Η ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού και του κάθετου άξονα προς Αλβανία (και στο επόμενο διάστημα η ολοκλήρωση του κάθετου προς την Βόρεια Μακεδονία) αλλά και της Ιόνιας οδού (σύντομα και της Ε65) καθώς και νέων έργων όπως η σήραγγα της Κλεισούρας για τη σύνδεση των ανωτέρω κάθετων αξόνων, θα επιφέρουν άρση της γεωγραφικής απομόνωσης της Περιφέρειας και θα οδηγήσουν σε ιδιαίτερη βελτίωση της περιφερειακής προσβασιμότητας. Η ένταξη στο Διευρωπαϊκό Δίκτυο μεταφορών θα έχει ως αποτέλεσμα ευκαιρίες ανάπτυξης που πρέπει να ενσωματωθούν στο Περιφερειακό Πλαίσιο. Οι νέες προοπτικές για την Περιφέρεια ως αποτέλεσμα των έργων στο οδικό μεταφορικό δίκτυο θα ενισχυθούν από τις προβλέψεις που αφορούν το σιδηροδρομικό δίκτυο αλλά και τον τομέα των αερομεταφορών. Επιπλέον, οι νέοι σχεδιασμοί ενδυναμώνουν τον ρόλο της Περιφέρειας ως πύλη εισόδου προς τη Χώρα από τα Βαλκάνια και τις προϋποθέσεις να καταστεί κόμβος μεταφορών και διακίνησης πολιτών, αγαθών και τεχνογνωσίας. Συνεπώς, η ολοκλήρωση των κάθετων οδικών αξόνων της Εγνατίας Οδού, η αναβάθμιση των αεροδρομίων και η ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου (ενδεικτικά αναφέρεται ότι υπάρχει πρόβλεψη νέας σιδηροδρομικής σύνδεσης Κοζάνης – Αλβανικά σύνορα μέσω Σιάτιστας και Καστοριάς), στα πλαίσια δημιουργίας ενός πλέγματος συνδυασμένων μεταφορών, είναι τα καθοριστικά στοιχεία για την αξιοποίηση αυτού του ρόλου.
Ως βασικοί στρατηγικοί άξονες ανάπτυξης στον τομέα των μεταφορών σύμφωνα με τον στρατηγικό σχεδιασμό της Περιφέρειας όπως υποβλήθηκε στο Υπουργείο;;; (βλ. Παράρτημα Α) είναι:
– Η ολοκλήρωση των κάθετων αξόνων της Εγνατίας Οδού για την περαιτέρω αύξηση της προσπελασιμότητας από και προς την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και τη βελτίωση της σύνδεσης της με τα Εθνικά και Διεθνή εμπορικά κέντρα.
– Η διασύνδεση των αστικών κέντρων και περιοχών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος της Περιφέρειας με τους κάθετους άξονες και την Εγνατία οδό.
– Η βελτίωση της οδικής εξυπηρέτησης δυσπρόσιτων τουριστικών περιοχών και περιοχών ιδιαίτερου οικονομικού ενδιαφέροντος της Περιφέρειας.
– Η βελτίωση της οδικής εξυπηρέτησης για την στήριξη της επιχειρηματικότητας.
– Η βελτίωση του επιπέδου της οδικής ασφάλειας στο οδικό δίκτυο της Περιφέρειας
– Η προώθηση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για την εξοικονόμηση ενέργειας στο οδικό δίκτυο
– Η βελτίωση- επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου της Περιφέρειας, μεγάλο τμήμα του οποίου αποτελεί μέρος του ΔΕΔ-Μ
– Η κατασκευή εμπορευματικών σταθμών με εξωστρεφή προσανατολισμό (Κοζάνη, Καστοριά, Φλώρινα).
– Η αναβάθμιση του αεροδρομίου Καστοριάς, με την υλοποίηση των απαραίτητων έργων υποδομής, ώστε να αποτελέσει κομβικό σημείο των εθνικών και ευρωπαϊκών αερομεταφορών στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων και ο εκσυγχρονισμός του αεροδρομίου Κοζάνης ώστε εκτός από την εξυπηρέτηση των αερομεταφορών να καταστεί πρότυπο κέντρο εκπαίδευσης κυβερνητών αεροσκαφών και άλλων συναφών με τις αερομεταφορές επαγγελμάτων.
– Η κατασκευή υδατοδρομίων σε λίμνες της Περιφέρειας.
Επιπλέον από τον δημόσιο διάλογο προκύπτει η ανάγκη βελτίωσης της σύνδεσης όμορων Περιφερειακών Ενοτήτων και απομακρυσμένων περιοχών εντός των Π.Ε. της Περιφέρειας (βλ Παράρτημα Β).
Στον τομέα του φυσικού αερίου, προκύπτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα από τον ολοκληρωμένο πλέον Διαδριατικού Αγωγού (Trans Adriatic Pipeline-TAP), που θα μεταφέρει φυσικό αέριο στη Νότια Ιταλία μέσω Ελλάδας και Αλβανίας διασχίζοντας την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, όπου και είναι σκόπιμη η εγκατάσταση παροχής λόγω και του ενεργειακού ρόλου που στοχεύει η Περιφέρεια σε εθνικό επίπεδο. Οι προβλέψεις που αφορούν στο δίκτυο φυσικού αερίου και την επέκτασή του μέσω νέου κλάδου αγωγού και τα προγραμματιζόμενα έργα συνδέσεων θα συνδράμουν στην κάλυψη αναγκών της Δυτικής Μακεδονίας. Το φυσικό αέριο, ως καύσιμο, σε μεγάλο βαθμό θα καλύψει το κενό που θα δημιουργηθεί από την κατάργηση της εκμετάλλευσης του λιγνίτη. Η διασφάλιση της λειτουργίας των τηλεθερμάνσεων στη Δυτική Μακεδονία και μετά την παύση λειτουργίας των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων της περιοχής είναι ένα κεντρικό στοιχείο για τον περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό.
Σε σχέση με τον γουνοποιητικό κλάδο, είναι γνωστή η πτωτική πορεία του τομέα και κατά συνέπεια προκύπτει έντονα η αναγκαιότητα να διατυπωθούν πιο εξειδικευμένες στρατηγικές για την στήριξή του, δεδομένου του σημαντικού και διαχρονικού του ρόλου στην τοπική οικονομία. Οι Δήμοι που σχετίζονται με τον συγκεκριμένο τομέα, στα πλαίσια του διαλόγου που διεξήχθη το τελευταίο διάστημα, εξέφρασαν την άποψη να συμπεριληφθεί στην ΥΑ αυτή η τόσο σημαντική αλλαγή στο παραγωγικό μοντέλο των περιοχών τους και να περιγραφεί η στροφή, σε κάποιες περιπτώσεις, προς διαφορετικές προοπτικές ανάπτυξης, όπως η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, η εξέλιξη του πρωτογενούς τομέα, καθώς και τα αναγκαία μέτρα.
Σε σχέση με την παραγωγή ενέργειας μέσω ΑΠΕ, στο πλαίσιο της διαδικασίας απολιγνιτοποίησης, οποιαδήποτε προοπτική δίκαιης και αναπτυξιακής μετάβασης δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει ως βασικό συστατικό τη διαφοροποίηση του μίγματος παραγωγής ενέργειας με έμφαση σε ΑΠΕ. Η Περιφέρεια έχει ως στόχο να παραμείνει στο επίκεντρο των ενεργειακών εξελίξεων στη Χώρα και στη μετά λιγνίτη εποχή με επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια των ΑΠΕ, και όπως επισημαίνεται και σε πρόσφατη Απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας (από 27-1-2021, βλ. Παράρτημα Α), “αυτό δεν αφορά μόνο την παραγωγή και την μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά κυρίως τις επενδύσεις στην έρευνα, την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες που θα αναπτυχθούν στην πορεία προς το τεράστιο ενεργειακό άλμα για μια Πράσινη Ευρώπη, όπως ήδη εξελίσσεται”. Απαιτείται η διαμόρφωση ενός οργανωμένου / ολοκληρωμένου σχεδίου, ώστε να επιτυγχάνεται αφενός συνέργεια μεταξύ των επενδύσεων σε όλους τους παραγωγικούς τομείς και όχι μεμονωμένα, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία μιας νέας μορφής «μονοκαλλιέργειας» που δεν θα διαθέτει στοιχεία «ανθεκτικότητας», και αφετέρου η διασφάλιση της φέρουσας ικανότητας των φυσικών πόρων και των οικοσυστημάτων. Θέτουμε υπόψη σας ότι, σύμφωνα και με την αναφερόμενη παραπάνω απόφαση, η Περιφέρεια διεκδικεί την αναστολή όλων των διαδικασιών αδειοδότησης και υλοποίησης υποδομών μέχρι:
- Την ολοκλήρωση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Δυτικής Μακεδονίας
- Την ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
- Τη θεσμοθέτηση του αποφασιστικού ρόλου του Περιφερειακού και Δημοτικών Συμβουλίων σχετικά με τις εγκαταστάσεις Α.Π.Ε. στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
- Τη θεσμοθέτηση αλλαγών και ισχυρών ανταποδοτικών, ώστε η ανάπτυξη των επενδύσεων Α.Π.Ε. στη Δυτική Μακεδονία να συμβάλλει καθοριστικά στο πρασίνισμα της Περιφέρειας και της οικονομίας της, με όρους δημιουργίας θέσεων εργασίας, εισοδήματος και αξιών περιβάλλοντος.
- Την εξασφάλιση της προτεραιότητας και ενίσχυσης των επενδύσεων ΑΠΕ από τοπικούς επενδυτές.
Στο υπόλοιπο σώμα του παρόντος Υπομνήματος προχωρούμε σε ορισμένες ειδικότερες προτάσεις ενημέρωσης / αναμόρφωσης που κρίνουμε αναγκαίες, ανά επηρεαζόμενο άρθρο του Σχεδίου ΥΑ.
- Ειδικότερες προτάσεις ενημέρωσης / αναμόρφωσης σε επιμέρους άρθρα του Σχεδίου ΥΑ
Εισαγωγικές ενότητες – Ι. έως ΙΙΙ.
Ενότητες Ι.-ΙΙ.
Θεωρούμε σημαντικό να ληφθούν υπόψη ορισμένα θεσμικά κείμενα και κείμενα στρατηγικής που εγκρίθηκαν μετά την ολοκλήρωση της μελέτης αναθεώρησης, εξειδίκευσης κλπ., όπως είναι ιδίως:
– Ο Ν. 4759/2020 (ΦΕΚ Α’ 245)
– Το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών της Ελλάδος
– Η 2η εγκύκλιος για την προετοιμασία του σχεδιασμού των Προγραμμάτων 2021-2027
– Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης
– Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) (ΦΕΚ Α’ 185).
– Το Σχέδιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ).
– Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ).
– Οι προς κύρωση δασικοί χάρτες της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (σημείωση: εκτιμάται ότι θα κυρωθούν προς τα τέλη Μαΐου 2021)
– Ο Ν. 4685/2020 (ΦΕΚ Α’ 92/2020)
– Ο Ν. 4608/2019 (ΦΕΚ Α’ 66/2019)
– Ο Ν. 4635/2019 (ΦΕΚ Α’ 167/2019)
– Ο Ν. 4555/2018 (ΦΕΚ Α’ 133/2018)
Ενότητα ΙΙΙ.
Α. Χωροταξική ένταξη της Περιφέρειας στον εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο
Θα πρέπει να εκτιμηθεί ο στόχος που έχει θέσει η Ελληνική Κυβέρνηση για την απόσυρση όλων των λιγνιτικών εργοστασίων έως το 2028, με την πλειονότητα των μονάδων να αποσύρεται έως το 2023, με ότι αυτός ο στόχος σηματοδοτεί και με ότι προτεραιότητες προκρίνει για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, όπως εκτέθηκε παραπάνω στην Ενότητα 2.
Επιπλέον επισημαίνουμε ότι, και αν κρίνετε σκόπιμο μπορεί να ενσωματωθεί στις αναφορές για την πληθυσμιακή πορεία της Περιφέρειας, μεταξύ 2001 και 2011, ο πληθυσμός των πέντε αστικών κέντρων αυξήθηκε κατά 6,5%, ενώ της υπόλοιπης Περιφέρειας κατέγραψε μείωση της τάξης του 10%. Να τονίσουμε, επίσης, την εξαιρετικά πτωτική τάση των τελευταίων ετών ειδικά του ενεργού πληθυσμού.
Σημειώνουμε ότι ορθώς το Σχέδιο ΥΑ λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι «τη δεκαετία του 2000, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας εμφάνισε θετική μεταβολή ως προς το κατά κεφαλή ΑΕΠ και καταγραφόταν με το τέταρτο μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε επίπεδο Χώρας, με μικρές τάσεις σύγκλισης με τους μέσους όρους τόσο της Χώρας όσο και της ΕΕ. Επιπλέον, εμφάνιζε διαχρονικά διψήφια ποσοστά ανεργίας, τα μεγαλύτερα στη Χώρα». Ωστόσο, θα θέλαμε να θέσουμε υπόψη σας ότι από το 2009 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας εμφανίζει τάσεις μείωσης διατηρώντας όμως τη σχέση με τον εθνικό μέσο όρο. Στα στοιχεία αυτά θα πρέπει βεβαίως να συνεκτιμηθεί ότι ο κλάδος της ενέργειας συμμετέχει με ένα ποσοστό της τάξης του 35% στο περιφερειακό ΑΕΠ. Στοιχεία της Eurostat δείχνουν μια φθίνουσα πορεία από το 2009 του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα (από 72% στο 48% του ευρωπαϊκού Μ.Ο., μεταξύ 2009 και 2018)».
Β. Ως προς τις χωρικές παραμέτρους
Ισχύουν τα όσα εκθέσαμε παραπάνω στην Ενότητα 2 σχετικά με την αναγκαιότητα να επαναδιατυπωθούν οι αναφορές στον ενεργειακό κλάδο και να είναι εμφανές ότι οι στρατηγικές κατευθύνσεις του προτύπου χωρικής ανάπτυξης πρέπει να αναπροσαρμοστούν με τις αναγκαίες αλλαγές στο παραγωγικό και αναπτυξιακό πρότυπο της Περιφέρειας ώστε να υποστηριχθεί η δίκαιη και αναπτυξιακή μετάβαση στη μετά λιγνίτη εποχή, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για προσέλκυση επενδύσεων, προάσπιση και ενίσχυση της απασχόλησης, αντιστάθμιση των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων και διασφάλιση της ενεργειακής αυτάρκειας της περιοχής.
Γ. Ως προς τις αναπτυξιακές διαστάσεις
Ισχύουν τα όσα εκθέσαμε παραπάνω στην Ενότητα 2 σχετικά με την αναγκαιότητα να επαναδιατυπωθούν ή να συμπληρωθούν οι αναφορές στον ενεργειακό κλάδο.
Επιπλέον, θα θέλαμε να προτείνουμε τη συμπερίληψη α) της αμπελουργίας και της δενδροκομίας στους αναφερόμενους ως «νέους κλάδους παραγωγής με προοπτικές» στον πρωτογενή τομέα, και β) τον τομέα της αγροδιατροφής στον δευτερογενή τομέα, καθώς στο πλαίσιο διαφοροποίησης της περιφερειακής οικονομίας ο τομέας αυτός αναδεικνύεται ως σημαντική προοπτική μέσω της καθετοποίησης της πρωτογενούς παραγωγής και της δημιουργίας ποιοτικών τοπικών αλυσίδων αξίας με εξαγωγική δραστηριότητα. Σε ότι αφορά στον πρωτογενή τομέα, σημειώνουμε επίσης ότι, ο κλάδος της παραγωγής καπνού τα τελευταία χρόνια επανέρχεται δυναμικά και ως εκ τούτου θα πρέπει να αναδιατυπωθεί το εδάφιο όπου αναφέρεται ως κλάδος που δίνει τη θέση του στην παραγωγή άλλων τοπικών -ποιοτικών- προϊόντων.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’: ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Άρθρο 1
Κρίνουμε σκόπιμο στο «γενικό στόχο» του ΠΧΠ να συμπεριληφθεί, εκτός από την «ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητα και εν τέλει τη βιώσιμη ανάπτυξη», και ο στόχος της απολιγνιτοποίησης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’: ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ, ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΧΩΡΟ
Άρθρο 2
Ισχύουν τα όσα εκθέσαμε παραπάνω στην Ενότητα 2 σχετικά με την αναγκαιότητα να επαναδιατυπωθούν οι αναφορές στον ενεργειακό κλάδο, και να συμπληρωθούν με τον νέο ενεργειακό ρόλο της Περιφέρειας στο πλαίσιο της διαδικασίας απολιγνιτοποίησης. Σημειώνουμε επίσης ότι ως προς το ρόλο της Περιφέρειας στον εθνικό χώρο σε σχέση με τον παραγωγικό της χαρακτήρα, γίνονται αναφορές μόνο στην εξειδίκευση σε ορισμένα προϊόντα του πρωτογενούς τομέα και στον κλάδο του ορεινού και χειμερινού τουρισμού, ενώ θεωρούμε ότι θα έπρεπε να αναφέρεται και ο τομέας της βιομηχανίας-βιοτεχνίας, για τον οποίο διαφαίνονται τα τελευταία χρόνια αλλά και στο άμεσο μέλλον σημαντικές προοπτικές προσέλκυσης επενδύσεων.
Επιπλέον, προτείνουμε να τονιστεί η κομβική γεωπολιτική θέση της Περιφέρειας όχι μόνο στον εθνικό χώρο αλλά και στον Βαλκανικό ευρύτερα. Συγκεκριμένα, ως περιφέρεια πύλη της χώρας αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο διεθνές χωρικό σύστημα και να συμβάλλει στην ανάπτυξη, δικτύωση, συνεργασία και χωρική ολοκλήρωση ενός ισόρροπου και πολυκεντρικού διασυνοριακού χώρου.
Επισημαίνουμε ότι θα πρέπει να υπάρξει αναδιατύπωση στις αναφορές στον Διαδριατικό Αγωγό (Trans Adriatic Pipeline-TAP), καθώς έχει πια ολοκληρωθεί και δεν είναι όπως αναφέρεται «σχεδιαζόμενος». Σημειώνουμε, επίσης, και εφόσον κρίνετε σκόπιμο μπορεί να συμπληρωθεί στο σχετικό εδάφιο, ότι ο αγωγός θα μεταφέρει φυσικό αέριο στη Νότια Ιταλία μέσω Ελλάδας και Αλβανίας διασχίζοντας την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, όπου και θα δώσει δύο παροχές στη θέση Περδίκα και Ποριά για αναπτυξιακές ανάγκες και ανάγκες θέρμανσης, και θα βοηθήσει στην ενεργειακή αναβάθμιση συνολικά της Ελλάδας.
Σε ότι αφορά στις μεταφορικές υποδομές, σημειώνουμε ότι, πέραν των όσων ήδη αναφέρονται στο Σχέδιο ΥΑ, η προοπτική περαιτέρω βελτίωσης της προσβασιμότητας της Περιφέρειας τόσο από τον υπόλοιπο εθνικό όσο και από τον διεθνή χώρο ενισχύεται και από τη σιδηροδρομική σύνδεση Κοζάνη – Σιάτιστα – Άργος Ορεστικό – Αεροδρόμιο Καστοριάς – Αλβανικά σύνορα για την σύνδεση με Πόγραδετς, την κατασκευή εμπορευματικών σταθμών με εξωστρεφή προσανατολισμό, την αναβάθμιση του διεθνούς αεροδρομίου Καστοριάς και τον εσκυγχρονισμό του αεροδρομίου Κοζάνης και την κατασκευή υδατοδρομίων στις λίμνες της Περιφέρειας, δημιουργώντας ένα πλέγμα συνδυασμένων μεταφορών, και καθιστώντας τη Δυτική Μακεδονία κόμβο μεταφορών, διακίνησης πολιτών, αγαθών και τεχνογνωσίας.
Σε ότι αφορά τις κύριες στρατηγικές κατευθύνσεις για τη θέση και τον ρόλο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο κρίνουμε σκόπιμο να συμπεριληφθούν και οι ακόλουθοι, οι οποίοι τυγχάνουν εν γένει της συμφωνίας των τοπικών αρχών και φορέων (βλ. Παραρτήματα):
– Αναβάθμιση της θέσης της Περιφέρειας στο χάρτη της έρευνας, της γνώσης και της καινοτομίας στο διεθνές περιβάλλον ευρύτερα, με ιδιαίτερη εστίαση σε στρατηγικές συνεργασίας στα Δυτικά Βαλκάνια.
– Ανάδειξη του ρόλου της Περιφέρειας σε διαβαλκανικό επίπεδο στο ευρύτερο σύστημα πολιτικής προστασίας και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, μέσα από τη δημιουργία πρότυπου κέντρου πολιτικής προστασίας διεθνούς κλίμακας.
– Ενίσχυση της διασυνοριακής οικονομικής συνεργασίας και ενθάρρυνση της δικτύωσης και της επιχειρηματικότητας στην ευρύτερη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.
– Αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας στο διεθνές περιβάλλον μέσα από στοχευμένες πολιτικές ανάδειξης της μοναδικής ταυτότητας της περιοχής παράλληλα με την ανάπτυξη συνεργειών και κοινών δράσεων σε διασυνοριακό επίπεδο.
Σε ότι αφορά τις ειδικότερες πολιτικές για την προώθηση και υλοποίηση των παραπάνω κατευθύνσεων κρίνουμε σκόπιμο να συμπεριληφθούν και οι ακόλουθες, οι οποίες τυγχάνουν εν γένει της συμφωνίας των τοπικών αρχών και φορέων (βλ. Παραρτήματα):
– Ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασιών με περιφέρειες υποψήφιων προς ένταξη χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, με στόχο την ομαλή θεσμική μετάβαση των διοικητικών μηχανισμών και φορέων διοίκησης και αυτοδιοίκησης σε επιλεγμένους τομείς (π.χ. περιβάλλον, ενέργεια, επιχειρηματικότητα, πολιτική προστασία) με βάση το κοινοτικό κεκτημένο.
– Ανάπτυξη της έρευνας, γνώσης και καινοτομίας με άξονες το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και το ΕΚΕΤΑ και ανάπτυξη στρατηγικών ερευνητικής συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.
– Ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασιών και κοινών πρωτοβουλιών σε τεχνολογίες αιχμής που αφορούν τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, τεχνολογίες υδρογόνου, ΑΠΕ, ηλεκτροκίνηση κ.ά., στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής και της αναβάθμισης του ρόλου της Περιφέρειας ως διευρωπαϊκού ενεργειακού κόμβου.
– Άμεση ολοκλήρωση των διεθνικών οδικών αξόνων της Περιφέρειας και μεσοπρόθεσμα δραστική αναβάθμιση της συνδεσιμότητάς της με το διασυνοριακό χώρο μέσω ενός σύγχρονου οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, καθώς και μέσα από την ολοκλήρωση των νέων και τον εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών διασυνοριακών διαβάσεων.
– Αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων και δυνατοτήτων που προκύπτουν από τον Διαδριατικό Αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου (Trans Adriatic Pipeline – TAP) ή οποιουδήποτε άλλου αγωγού φυσικού αερίου σχεδιαστεί να διέλθει από την Περιφέρεια για την αναβάθμιση του ρόλου της Περιφέρειας.
Σε ότι αφορά στην πολιτική περί «αναβάθμισης του ρόλου των πόλεων της Περιφέρειας … με σκοπό την προώθηση πολυκεντρικής και ισόρροπης χωρικής ανάπτυξης στο διασυνοριακό χώρο», θεωρούμε ότι θα πρέπει να αναφερθεί ότι η Φλώρινα και η Καστοριά (και δυνητικά μια τρίτη πύλη στη θέση Λαιμός) ενισχύονται ως «πόλεις-πύλες» εισόδου όχι μόνο στην Περιφέρεια και τη Χώρα, όπως αναφέρεται, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, η αναφορά στο τρίγωνο Κοζάνη-Κορυτσά-Μπίτολα για το οποίο προτείνεται από το Σχέδιο ΥΑ στενή συνεργασία, μπορεί να συμπληρωθεί ως προς το πεδίο αυτής της συνεργασίας, και να συμπεριλάβει και τους τομείς του τουρισμού, του πολιτισμού, της καινοτομίας-τεχνολογίας κλπ., για λόγους όχι μόνο περιβαλλοντικούς και ανταγωνιστικότητας, αλλά και κοινωνικούς.
Σε ότι αφορά την πολιτική ενίσχυσης της διασυνοριακής εμβέλειας και της δυναμικής υποδομών και υπηρεσιών περιφερειακής κλίμακας (τριτοβάθμια εκπαίδευση και έρευνα, υποδομές υγείας), θεωρούμε ότι ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών υγείας, θα μπορούσε να υπάρχει σαφής κατεύθυνση για υλοποίηση ολοκληρωμένων χωρικών σχεδίων για την αναβάθμιση της Περιφέρειας στον ευρύτερο υγειονομικό χάρτη της διασυνοριακής περιοχής και τη διασύνδεση με τον κλάδο του τουρισμού (ιατρικός / ιαματικός τουρισμός).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’: ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Άρθρο 3
Σύμφωνα με τα όσα εκθέσαμε στην Ενότητα 2 του παρόντος Υπομνήματος σχετικά με την αναγκαιότητα να επαναδιατυπωθούν οι αναφορές στον ενεργειακό κλάδο και να αποφευχθεί η άμεση και εστιασμένη συσχέτιση αυτού με τις αναπτυξιακές προοπτικές της Περιφέρειας, το πρώτο εδάφιο του άρθρου χρήζει ριζικής αναθεώρησης. Πρότασή μας είναι το εδάφιο αυτό να συμπεριλάβει τις εννέα (9) νέες στρατηγικές στις οποίες θεωρούμε ότι θα πρέπει να στηρίζεται το νέο παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο της Περιφέρειας, όπως παρουσιάστηκαν στην Ενότητα 2 παραπάνω.
Άρθρο 4
Το άρθρο 4 χρήζει κάποιων μικρών προσαρμογών επειδή:
α) Ο ρόλος των πρωτευόντων περιφερειακών πόλων (Γρεβενά και Πτολεμαΐδα) έχει συνδεθεί διαχρονικά με τις βιομηχανικές και εξορυκτικές δραστηριότητες της ΔΕΗ, αλλά θα μεταλλαχθεί και θα μετασχηματιστεί στο πλαίσιο της διαδικασίας απολιγνιτοποίησης.
β) Ο Δήμος Βελβεντού συστάθηκε αρχικά με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Σερβίων – Βελβεντού. Με το Πρόγραμμα Κλεισθένης Ι, το 2019 ο Δήμος επανασυστάθηκε. Επομένως, θα πρέπει να ιδωθεί ως διακριτή αναπτυξιακή ενότητα (βλ. και άρθρο 5), και επιπλέον να αναδειχθεί ο αναβαθμισμένος ρόλος του Βελβεντού ως έδρα Δήμου και ως οικιστικό κέντρο σημαντικού πληθυσμιακού μεγέθους (να συμπεριληφθεί δηλαδή εν προκειμένω στους δευτερεύοντες περιφερειακούς πόλους).
γ) Σε ότι αφορά το δεύτερο πολυπολικό σύμπλεγμα, τα τρία από τα τέσσερα αστικά κέντρα που το απαρτίζουν (Καστοριά, Άργος Ορεστικό, Σιάτιστα) έχουν σχετιστεί παραδοσιακά με τον κλάδο της γουνοποιίας. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος κλάδος υφίσταται κύκλους άνθησης και ύφεσης. Εδώ και πέντε χρόνια βρίσκεται σε έντονη κρίση, οπότε γίνεται προοδευτικά αποδεκτό πως δεν θα αποτελεί στο μέλλον τον κλάδο στον οποίο θα επικεντρώνονται αποκλειστικά όλες οι κατευθύνσεις του σχεδιασμού. Αντιθέτως, θα πρέπει να διαφανεί από το χωροταξικό πλαίσιο η πρόθεση αναζήτησης διαφορετικών μορφών ανάπτυξης (π.χ. με βάση τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα και η μεταποίηση των προϊόντων του κ.α.), ώστε να ενισχυθεί η τοπική αλλά και η περιφερειακή ανθεκτικότητα.
Σημειώνεται, επίσης, ότι όπως προέκυψε από τον δημόσιο διάλογο (βλ. Παράρτημα Α) η Καστοριά δεν αποτελεί μόνο κέντρο γουνοποιίας αλλά διατηρεί και ρόλο ως κέντρο ανάπτυξης διασυνοριακής-βαλκανικής συνεργασίας και διασυνοριακού τοπίου ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Ενδεχομένως να απαιτείται κάποια μικρή προσαρμογή στη συγκεκριμένη διατύπωση.
Άρθρο 5
Α. Αναπτυξιακές Ενότητες
Όπως σημειώθηκε και παραπάνω (άρθρο 4), και στο άρθρο 5 προκύπτει καταρχήν η ανάγκη μικρών προσαρμογών επειδή ο Δήμος Βελβεντού επανασυστάθηκε με το Πρόγραμμα Κλεισθένης Ι, το 2019, αποτελώντας διακριτό Δήμο από τον Δήμο Σερβίων. Με
