Αποκαλυπτικός ήταν σήμερα (9 Δεκεμβρίου) στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του ΣΔΑΜ στη Βουλή των Ελλήνων ο Συντονιστής Κ. Μουσουρούλης. Θυμίζουμε ότι σήμερα έγινε ενημέρωση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών.
Δείτε τι είπε για αλλαγές στις χρήσεις γης, την εταιρεία ειδικού σκοπού «Μετάβαση Α.Ε.», ποιες από τις προτάσεις Κασαπίδη δεν ενσωματώθηκαν στο masterplan, & γιατί δεν θεωρεί «βίαιη» την απολιγνιτοποίησης: «Το Master Plan θέτει άξονες για τη διαφοροποίηση του παραγωγικού μοντέλου – Δεν είναι τελικό γιατί ακόμα δεν ολοκλήρωσε το σχεδιασμό ούτε καν η ΕΕ – Για Καστοριά – Γρεβενά η διαπραγμάτευση είναι σε εξέλιξη»
Το πλήρες κείμενο της ομιλίας του:
Καταρχάς, θα ήθελα, να σας ευχαριστήσω για τη σημερινή συζήτηση, την κατάθεση προτάσεων, προβληματισμών και ερωτημάτων, τα οποία θεωρώ απολύτως δικαιολογημένα.Κατά δεύτερον, να σημειώσω ότι δεν μπορεί να διεκδικήσει κανείς πνευματικά δικαιώματα,copyright,για τις σωστές ιδέες, όταν αυτές διατυπώνονται δημόσια και είναι τεκμηριωμένες.Αυτό σημαίνει ότι στον δυναμικό αυτό σχεδιασμό, εμείς, ως μηχανισμός συντονισμού της δίκαιης μετάβασης, είμαστε έτοιμοι να τις υιοθετήσουμε. Ένα τρίτο σημείο που θα ήθελα να θίξω εισαγωγικά, αφορά ζητήματα στα οποία θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε, χωρίς να τιθέμεθα εκτός εαυτού.
Πρώτον, ορισμένεςδιαπιστώσεις θα έπρεπε να είναι κοινές για όλους. Μπορούμε π.χ. να συμφωνήσουμε ότι η απολιγνιτοποίηση, με βάση τααναμφισβήτητα στοιχεία που παραθέσαμε στο επικαιροποιημένο MasterPlan,συνιστάμία διαδικασία στην οποία η Ελλάδα ενεπλάκη ακριβώς λόγω της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση,μέσα από την υλοποίηση ενός πακέτου οδηγιών για την απελευθέρωση της αγοράς στο οποίο η τιμολόγηση του άνθρακα είχε σημαντικό ρόλο, με την ένταξη στο ενεργειακό ισοζύγιο άλλων μονάδων – πιο ανταγωνιστικών από τις λιγνιτικές, με την είσοδο των ΑΠΕ, με τηδιακύμανσητων τιμών των ρύπων και, τέλος, με την οικονομική κρίση που μείωσε τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Όλα αυτά συνέβαλαν στην κατάρρευση των λιγνιτικών δαπανών της ΔΕΗ, δηλαδή των δαπανών για εκσκαφή προς απόληψη λιγνίτη με σκοπό την καύση αυτού στους λιγνιτικούς σταθμούς της χώρας.
Μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε από κοινού ότι η ταχύτητα της απολιγνιτοποίησης ήταν μεγαλύτερη τα τελευταία πέντε χρόνια. Πράγματι αυτό αποτυπώνεται όχι μόνο στα οικονομικά στοιχεία, αλλά και στα στοιχεία της απασχόλησης. Γνωρίζουμε δε όλοι, και σε αυτόμπορούμε να συμφωνήσουμε, ότι οι δαπάνες της ΔΕΗ έχουν ισχυρό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στον κύκλο των τοπικών οικονομιών. Ο πολλαπλασιαστής μπορεί και να υπερβαίνει το 3.
Μια ακόμα κοινή διαπίστωση αφορά στο υφιστάμενο παραγωγικό μοντέλο. Η εξάρτηση από τον λιγνίτη, χωρίς να κρίνω αν είναι καλή ή κακή-πριν από δεκαετίες ήταν πάρα πολύ καλή- επηρέασε το παραγωγικό μοντέλο των περιοχών μετάβασης. Απόδειξη; Δεν υπάρχει ούτε ένας παραγωγικός κλάδος, π.χ. πρωτογενής τομέας, τομέας υπηρεσιών και λοιπάο οποίος να συμβάλλει σε ποσοστό διψήφιο στο τοπικό ΑΕΠ. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι το δεδομένο μοντέλο οδήγησε στην εγκατάλειψη των τομέων αυτών και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την έλλειψη ιδιωτικών επενδύσεων αλλά και με την έλλειψη υποδομών. Οι τομείς αυτοί θα πρέπει εδώ και τώρα να «στηθούν» ξανά στα πόδια τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο πρωτογενής τομέας στην Κοζάνη, ο οποίος συμμετέχει κατά 8% περίπου στο ΑΕΠ. Είναι αναγκαίο λοιπόν να ενισχύσουμε τον πρωτογενή τομέα. Αυτό αποτυπώθηκε μάλιστα και ως επιθυμία της τοπικής κοινωνίας σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση της διανέωσης. Να τον ενισχύσουμε λοιπόν με κίνητρα, αλλά λείπουν οι υποδομές.Για παράδειγμα ο νομός Κοζάνης έχει τα περισσότερα νερά αλλά και τις λιγότεροαρδευόμενες εκτάσεις στη χώρα. Και αυτό, η εγκατάλειψη δηλαδή του κλάδου από πλευράς υποδομών, ήταν μια συνέπεια της εξάρτησης από τον λιγνίτη, όπως έγινε και με τους λοιπούς κλάδους οι οποίοι θα πρέπει τώρα να πάρουν μπροστά.
Μπορούμε λοιπόν να συμφωνήσουμεστις επιπτώσεις που είχε η εξάρτηση από τον λιγνίτη. Το θέμα δεν είναι να ζυγίσουμε το πότε ήταν περισσότερο ή λιγότερο έντονες. Πάντως, σας λέω με σιγουριά ότι ο χαρακτηρισμός της απολιγνιτοποίησης ως βίαιης, με αφορμή το χρονοδιάγραμμα που ετέθη στο ΕΣΕΚ, είναι άδικος, με την εξής απλή έννοια. Αν στο ανταγωνιστικό και διασυνδεδεμένο ενεργειακά περιβάλλον στο οποίο ζει η χώρα,αφήναμε το σύστημα να εξελιχθεί από μόνο του, θα βλέπαμε ότι τα χρονοδιαγράμματα της φυσικής απολιγνιτοποίησηςκαι τουΕθνικού Σχεδίου Ενέργειας και Κλίματοςμάλλον θα ταυτίζονταν.
Δεύτερον, μπορούμε να συμφωνήσουμεότι η απολιγνιτοποίηση και η δίκαιη μετάβαση αποτελούν ένα συλλογικό εγχείρημα που δεν υλοποιείται χωρίς τις τοπικές κοινωνίες, αλλά ούτε και ερήμην του κράτους. Και, ασφαλώς,δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τη συμμετοχή της ΔΕΗ.
Τρίτον, μπορούμε να συμφωνήσουμε και ως προς τους βασικούς στόχους της δίκαιης μετάβασης, ως προς τα μέσα, ίσως και τον τρόπο αλλά και σε ποιο χρόνο θα πρέπει να επιτευχθεί. Ως προς τους στόχους της δίκαιης μετάβασης, δηλαδή ως προς την ανάγκη δημιουργίας ενός διαφοροποιημένου, ισορροπημένου, βιώσιμουπαραγωγικού μοντέλου, όπου όλοι οι τομείς θα δουλέψουν ταυτόχρονα, σίγουρα συμφωνούμε. Αυτό κάνει το MasterPlan. Θέτει πέντε αναπτυξιακούς άξονες για τη διαφοροποίηση του παραγωγικού μοντέλου απολύτως συμβατούς με τους πέντε στόχους πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και ως προς τα διαθέσιμα μέσα μπορούμε να συμφωνήσουμε. Έχουμε ήδη εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, από εθνικούς πόρους, από το Πράσινο Ταμείο κ.λπ..Χρειάζονται κι άλλα;Ασφαλώς και χρειάζονται. Όπως χρειάζονται και άλλα εργαλεία, νέα, σύγχρονα, ικανά, να «τρέξουν» με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τα υφιστάμενα. Δυστυχώς όμως, το αναπτυξιακό μας σύστημα, όπως έχει διορθωθεί όλα αυτά τα χρόνια είναι αρκετά δυσκίνητο. Αυτό θα πρέπει να το θεραπεύσουμε.
Ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί ο σχεδιασμός της δίκαιης μετάβασης. Διαφωνεί κανείς ότι προϋπόθεση ενός ορθού σχεδιασμό είναι η ύπαρξη μελετών βάσης όπως π.χ. η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, της διάρθρωσης του ενεργειακού και παραγωγικού μοντέλου στις περιοχές μετάβασης, του κοινωνικού ιστού, ή ακόμα η εκτίμηση των επιπτώσεων, των αναγκαίων αντισταθμιστικών μέτρων κ.λπ.; Χρειάστηκε κάποιο χρονικό διάστημα για να ολοκληρωθούν οι μελέτες αυτές. Καταλαβαίνω ότι ο πολιτικός χρόνος είναι περιορισμένος, αλλά και ο τεχνικός χρόνος είναι απαραίτητος ώστε τα στοιχεία τα οποία θα υποστηρίξουν τον σχεδιασμό να είναι αξιόπιστα. Και τα στοιχεία αυτά είναι πλέον δημόσια, αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και είναι διαθέσιμα σε όλους. Θα ήταν μάλιστα χρήσιμο να υπάρξουν τοποθετήσεις επί των στοιχείων αυτών. Έχουμε λοιπόν μια κοινή βάση αναφοράς με αυτές τις μελέτες καθώς και με τη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας που χρηματοδότησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μπορούμε λοιπόν να συζητήσουμε για το πώς θα επιδιώξουμε τη δίκαιη μετάβαση πάνω σε μια κοινά αποδεκτή βάση.
Ως προς τη διαβούλευση του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Εκτός από την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου η οποία προσδιορίζει το περιεχόμενο του MasterPlan και τον τρόπο με τον οποίον θα εκπονηθεί, δεν υπάρχει στην ελληνική έννομη τάξη κάποια διάταξη που να ορίζει τη διαδικασία της διαβούλευσης. Εκτιμώ, όμως, ότι η διαβούλευση αυτή έγινε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, οργανωμένο και θεσμικό.Κατ’αρχάς, σε επίπεδο Συντονιστικής Επιτροπής, με τη συμμετοχή των Περιφερειαρχών Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου που είναι μέλη της Επιτροπής. Αλλά και με άλλους σοβαρούς μηχανισμούςπου δημιουργήσαμε προκειμένου να τοποθετηθούν εκπρόσωποι τόσο απότον ιδιωτικό, όσο και από το Δημόσιο τομέα. Περιγράφονται όλα στο επικαιροποιημένοκείμενο του MasterPlan.
Εν όψει της επερχόμενης θεσμικής διαβούλευσης για την κατάρτιση των Εδαφικών Σχεδίων και του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης 2021-2027, παρακαλώ θερμά να μας υποδείξετε που κάναμε λάθος ως προς τη διαβούλευση του MasterPlan. Ακούστηκε ότι το Σχέδιο το ενέκρινε η κυβερνητική επιτροπή πριν να το εγκρίνουν οι Περιφέρειες. Εδώ θέλω να είμαι σαφής. Όπως ανέφερα στις παρεμβάσεις μου,το MasterPlan δεν είναι οι δέκα εντολές του Μωυσή. Μάλιστα υπήρξε και ένα σατυρικό μοντάζ που μου άρεσε πολύ – το χιούμορ χρειάζεται όταν δουλεύεις τόσο σκληρά σε αυτό το αντικείμενο.Είπα λοιπόν ότι πρόκειται για ένα δυναμικό κείμενοακριβώς γιατί είναι δυναμικό το ίδιο το εγχείρημα και ότι το κείμενο αυτό θα πρέπει να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του κύριου χρηματοδότη που είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτές οι απαιτήσεις, εξ όσων γνωρίζετε και γνωρίζω, δεν έχουν ολοκληρωθεί κανονιστικά. Ακόμα η συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε εξέλιξη. Δεν είναι λοιπόν άδικο να κρίνεται κάτι ως τελικό ενώ δεν είναι; Δεν είναι επίσης πρόωρο να διερωτάται κανείς γιατί δεν έχουν ετοιμαστεί ακόμα τα εδαφικά σχέδια, γιατί δεν έχει παρουσιαστεί το σύστημα διακυβέρνησης ή γιατί δεν έχουν εγκριθεί τα νέα επενδυτικά κίνητρα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή;
Ως προς τα κίνητρα. Όπως γνωρίζετε λειτουργούμε υπό τον ισχύονταχάρτη περιφερειακών ενισχύσεων για τις λεγόμενες περιφερειακές ενισχύσεις που εδράζονται στο άρθρο 107 3Α΄ της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ισχύς του χάρτη ο οποίος εφαρμόζεται σε επίπεδο περιφέρειαςπαρατάθηκε κατά ένα χρόνο, δηλαδή έως τέλους του 2021, σε σχέση με το ΕΣΠΑ που ολοκληρώνεται στο τέλος του 2020. Αρκούν τα όρια ενισχύσεων του χάρτη αυτού;Όχι. Επιπλέον, αποτυπώνουν μια αδικία που επί χρόνια επισημαίνεται. Ότι δηλαδή, λόγω της λιγνιτικής δραστηριότητας και του υψηλού ΑΕΠ, ολόκληρη η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας καθηλώθηκε σε χαμηλά ποσοστά ενίσχυσης 25%, 35% 45% ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης. Και ναι μεν η Κοζάνη και η Φλώρινα ωφελήθηκαν από την λιγνιτική δραστηριότητα σε όρους απασχόλησης και εισοδήματος, όμως η Καστοριά και τα Γρεβενά που δεν ωφελήθηκαν υπέστησαν και βλάβη σε όρους έντασης ενισχύσεων.
Ολοκληρώθηκε η διαπραγμάτευση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 για το νέο χάρτη περιφερειακών ενισχύσεων που θα ισχύσει από την 1η Ιανουαρίου του 20200 και θα διορθώνει την αδικία αυτή; Όχι. Η διαπραγμάτευση είναι σε εξέλιξη. Όμως η δουλειά που έχουμε κάνει μέχρι τώρα, έδωσε την ευκαιρία να αναπτυχθούν ισχυρότατα επιχειρήματα. Και όλα δείχνουν ότι η ένταση ενίσχυσης θα ανέβει πάνω και από τις προτάσεις που έχει κάνει η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεπερνώντας το 60% για τις μικρές επιχειρήσεις, σε επίπεδο περιφέρειας. Το πώς θα ασκήσει περιφερειακή πολιτική το κράτος, κάτω από τα όρια αυτά, είναι δικό του θέμα. Αφού, λοιπόν, εγκριθούν τα νέα όρια, η κυβέρνηση, τη στιγμή εκείνη, θα αποφασίσει τον τρόπο με τον οποίο θα ταεφαρμόσει ενδοπεριφερειακά. Υπάρχει μοντέλο. Στο παρελθόν,με τον επενδυτικό νόμο 3299/2004, ασκήθηκε πραγματική περιφερειακή πολιτική, λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπωςη διασυνοριακότητα, η ορεινότητακ.λπ.
Τι προσπαθούμε να κάνουμε τώρα ως Συντονιστική Επιτροπή; Για κάποιες επενδύσεις που είναι απολύτως αναγκαίες και επιλέξιμες για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης προσπαθούμε να «τρυπήσουμε την οροφή» του χάρτη, του υφισταμένου,έως το 2021,και του επόμενου, έως το 2027, ζητώντας ακόμη μεγαλύτερη ένταση ενίσχυσης.
Ακούστηκε ότι οι προτάσεις μας θα οδηγήσουν σε σκανδαλώδεις ενισχύσεις. Να διευκρινίσω ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά αφορούν σε ενίσχυση μέχρι ενός συγκεκριμένουορίου επί τουσυνολικούκόστους μιας επένδυσης, προκειμένου να καλύπτουν το χρηματοδοτικό της κενό. Με δυο λόγια, αν μια επένδυση κοστίζει100 εκατομμύρια, το ποσοστό δεν θα εφαρμόζεται στα 100 εκατομμύρια, αλλά στο ποσό που θα προσδιορίζεται από το επιχειρηματικό σχέδιοως χρηματοδοτικό κενό, λαμβάνοντας, βεβαίως, υπόψη και τον βαθμό απόδοσης που θα έχει η επένδυσηεφόσον της χορηγηθεί η επιδότηση.
Ως προς το θέμα των πρακτικών της 8ης Συντονιστικής Επιτροπής. Τα πρακτικά αυτά δεν αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα γιατί δεν κρατήθηκαν πρακτικά. Στην 8η Συντονιστική Επιτροπή έγινε μόνον παρουσίασητου προσχεδίου του MasterPlan. Αλλά και τις εισηγήσεις μου, με πολλή χαρά να τις ανεβάζουμε και αυτές στο διαδίκτυο. Όπως γνωρίζουν τα μέλη της Συντονιστικής, τις εισηγήσεις αυτές τις διαβιβάζω πριν από τις συνεδριάσεις προκειμένου να τεκμηριώνω τις προτάσειςπου υποβάλλω με σκοπό τη λήψη αποφάσεων. Στη συγκεκριμένη 8η Συντονιστική δεν υπήρξε καμία τέτοια πρόταση. Γι’ αυτό και δεν κρατήθηκαν και πρακτικά.
Ως προς το αν εισακούστηκαν ή όχι οι προτάσεις της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Πράγματι, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έκανε σημαντικές προτάσεις, ορισμένες από τις οποίες είχαν ήδη ενταχθεί στο προσχέδιο του masterplan.Αν έχετε χρόνο και διάθεση,μπορώ να σας υποδείξω τα σημεία στο κείμενο που λάβατε. Συνοπτικά, όλες οι προτάσεις ενσωματώθηκαν εκτός από την παράταση του χρονοδιαγράμματος της απολιγνιτοποίησης το οποίο απορρέει από το Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος, εκτός από την πρότασηκαταβολής του 15% των κερδών των επενδύσεων ΑΠΕως αντιστάθμισμα και εκτός από το θέμα της μονάδας Πτολεμαΐδα 5. Όπως καταλαβαίνετε, θέματα ενεργειακής πολιτικής που ρυθμίζονταινομοθετικά δενγίνεται να ανατρέπονται σε ένα στρατηγικό σχέδιο.
Μια σημαντική πρόταση αφορούσε στις εξωηλεκτρικές χρήσεις του λιγνίτη. Δεν αναφέρεται μεν στο κείμενο, πλην, όμως, να σημειώσω ότι έχει γίνει μελέτη και από την Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνώναλλά και από το ΕΑΓΜΕ αναφορικά μετο θέμα τις οποίες έχουμε λάβειυπόψη.
Ως προς τις επενδύσεις. Να διευκρινίσωότι οι επενδύσεις που εμφανίστηκαν ως εμβληματικές, είναι αποτέλεσμα μιας στιγμιαίας φωτογραφικής αποτύπωσης. Κι όταν λέω «στιγμιαίας», εννοώ το διάστημα που μεσολάβησε από την ανακοίνωση του χρονοδιαγράμματος του Εθνικού Σχεδίου Ενέργειας και Κλίματος μέχρι και την περίοδο κατάρτισης του προσχεδίου MasterPlan. Κατά το διάστημα αυτό, υπήρξε συγκεκριμένο σημαντικό επενδυτικό ενδιαφέρον. Μάλιστα, με αφορμή τονστρατηγικό μας σχεδιασμό, η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλόπολη βρέθηκαν στο επίκεντρο –επιτρέψτε μου να πω- όχι μόνον του εγχώριου, αλλά και του διεθνούς επενδυτικού ενδιαφέροντος. Όλοι γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να παραμείνουμε εκεί. Έρχονται επιχειρησιακά προγράμματα, έρχονται εδαφικά σχέδια, έρχονται προσκλήσεις, έρχονται εξειδικεύσεις και μαζί τους έρχονται και νέες επενδύσεις, ιδιωτικές και δημόσιες.
Άρα, λοιπόν, δεν μπορούσε ποτέ ένα στρατηγικό σχέδιο να αποτελεί έναν ανοιχτό κατάλογο έργων. Κατανοώ ότι ορισμένοι δεν είδαν τη φωτογραφία τους μέσα στο κείμενο. Όταν λέω «ορισμένοι» δεν εννοώ ιδιωτικούς, αλλά δημόσιους φορείς, όπως ηΤοπική Αυτοδιοίκηση. Το να λείπει όμως το έργο οδικής σύνδεσης μιας περιοχής με μια άλλη δεν είναι λάθος. Το επίπεδο του στρατηγικού σχεδιασμού δεν είναι το κατάλληλο για να παραθέτεις ονοματισμένα έργα.
Ως προς τις αποκαταστάσεις των εδαφών: «Γιατί να δίνουμε στη ΔΕΗ300 εκατομμύρια ευρώαπό το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ είναι υποχρέωσή της η αποκατάσταση των εδαφών;» διερωτήθηκε αξιότιμος βουλευτής. Πολύ απλά, αυτό που είπε ο κ. βουλευτής εδράζεται στην Αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Πέρα από το γεγονός ότι η επιτομή της δίκαιης μετάβασης είναι η αποκατάσταση των εδαφών και ότι το 30% των πόρων του Πολυετούς Δημοσιονομικού Προγραμματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή του νέου της προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-27 καθώς και του Μηχανισμού EUNextGeneration που περιλαμβάνει το EUReact και το Ταμείο Ανάκαμψης, προορίζεται για επενδύσεις στον τομέα της πράσινης ανάπτυξης στις οποίες εντάσσονται ως απόλυτα επιλέξιμες και οι αποκαταστάσεις των εδαφών. Ασφαλώς και η ΔΕΗ έχει υποχρέωση αποκαταστάσεως των εδαφών. Με βάση εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους για συγκεκριμένες χρήσεις. Όμως την περίοδο αυτή, με βάση το MasterPlan, αλλάζουν οι χρήσεις γης. Θααλλάξουν λοιπόν και οι όροι. Άρα, δεν είναι βέβαιο, είναι σχεδόν απίθανο, να συμπίπτουν κοστολογικά.
Σε σχέση με το όχημα, ειδικού σκοπού για τα εδάφη που θα αποδεσμεύσει η ΔΕΗ. Οι σχετικές συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και έχουν τεράστιες νομικές -όχι πολιτικές-πτυχές. Απαιτείται χρόνος για να γίνει σωστά η διαδικασία.
Για τηννέα εταιρεία «Μετάβαση Α.Ε.». Πράγματι, μετά από πρότασή μας, ελήφθη απόφαση από το Διοικητικό Συμβούλιο της «Εγνατία Οδός Α.Ε.» να δημιουργηθεί μια θυγατρική εταιρεία, η οποία θα λειτουργεί επιτόπου και θα έχει ως αποκλειστικό σκοπό την υποστήριξη των φορέων και την εκτέλεση δημοσίωνέργων που είναι αναγκαία για την υλοποίηση της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης.Θεωρώ πως είναι μία καλή πρωτοβουλία. Ως χώρα, θα πρέπει να βασιζόμαστε στους φορείς που έχουμε και να τους βελτιώνουμε. Δεν χρειάζεται να ανακαλύπτουμε πάλι τον τροχό. Ελπίζω να προχωρήσουμε γρήγορα στο θέμα αυτό.
Ως προς το ΚΕΦΙΑΠ, το Κέντρο Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης. Ειπώθηκε πως θα πρέπει να γίνει με δημόσιο χρήμα. Κοιτάξτε, αν θέλουμε να πολλαπλασιάσουμε την αξία της χρηματοδότησης που θα έρθει κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να ενεργοποιήσουμε και άλλους μηχανισμούς όπως τα ΣΔΙΤ, θέμα το οποίο έχει, αν μου επιτρέπετε, και ιδεολογική πτυχή. Η συζήτηση μπορεί και θα πρέπει να γίνει κάποια άλλη στιγμή, όχι τώρα. Η παροχή υπηρεσιών υγείας είναι υποχρέωση του Κράτους. Η παραγωγή τους όμως μπορεί και να μην είναι, σε όλες τις περιπτώσεις. Πάντως, αν το έργο μπορεί να γίνει με σύμπραξη δημόσιου ιδιωτικού τομέα, ας το εξετάσουμε, ας μη στερήσουμε το πρόγραμμα από πόρους που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν άλλα δημόσια έργα. Να το εξετάσουμε, αυτό λέμε.
Ως προς τα εδαφικά σχέδια. Οι κανονισμοί εξηγούν με ποιον τρόπο θα πρέπει τα επηρεαζόμενα εδάφη να αποτυπώνονται σε εδαφικά σχέδια, ποια είναι τα εδάφη αυτά και πως τεκμηριώνεται ότι επηρεάζονται από τη μετάβαση περισσότερο σε σχέση με άλλα. Θα τα συζητήσουμε όλα στη Συντονιστική Επιτροπή στην οποία μετέχουν οι Περιφέρειες, λαμβάνοντας υπόψη το κανονιστικό πλαίσιο και τις προϋποθέσεις που τίθενται από αυτό. Δεν υπήρξε λοιπόν κάποιο λάθος ή σκοπιμότητα ή κάτι άλλο που απέκλεισε περιοχές από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Θα μου πείτε ότι πρέπει να βρεθούν αντισταθμιστικά για τις περιοχές αυτές. Ασφαλώς.Και είμαστε εδώ για να ακούσουμε τις Περιφέρειες και, ως Συντονιστική Επιτροπή, να εισηγηθούμε και στην Κυβέρνηση. Να ακούσουμε όμως πρώτα τις Περιφέρειες Ποιες είναι οι συγκεκριμένες προτάσεις τους. Πάντως ταπρώτα βήματα ήδη έγιναν. Για παράδειγμα, τα 107 εκατομμύρια ευρώ που θα χορηγηθούν μέσω του ΟΑΕΔ για τη στήριξη της απασχόλησης, θα αφορούν και σε νομούς εκτός Ζωνών Απολιγνιτοποίησης, που συμπίπτουν με τις Περιφερειακές Ενότητες Κοζάνης και Φλώρινας. Αντίστοιχα, έχουμε λειτουργήσει και κατά την εξειδίκευση των προγραμμάτων του Πράσινου Ταμείου.Ο κύριος Φάμελλος γνωρίζει πολύ καλά, γιατί ήταν ο συντάκτης της υπουργικής απόφασης του 2018 που προδιέγραφε λίγο ως πολύ το περιεχόμενο των προγραμμάτων αυτών, όπως π.χ. το πρόγραμμα για τις ενεργειακές κοινότητες. Εμείς όμως κάναμε την εξειδίκευση σε επτά συγκεκριμένα προγράμματα. Και κατά την εξειδίκευση αυτή, επεκτείναμε τα προγράμματα για την αειφόρο ενέργεια και το κλίμα και για την κυκλική οικονομία και στους μη λιγνιτικούςΔήμους. Στο σημείο αυτό να ανοίξω μια παρένθεση και να ζητήσω να σκεφτούμε τον νομοθέτη που θέσπισε τους δικαιούχους τουλιγνιτικούπόρου. Τι είχε στο μυαλό του; Το θέμα το θέτω προς ευρύτερη συζήτηση.
Και μιας που αναφέρθηκα στις ενεργειακές κοινότητες, ως ενός από τα επτά προγράμματα του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, να σημειώσω τα εξής. Τι διαπιστώθηκε; Διαπιστώθηκαν ζητήματα συμβατότητας με το ευρωπαϊκό δίκαιοιδίως ως προς την εντοπιότητα σε σχέσηκαι με την προτεραιότητα πρόσβασης στο σύστημα καθώς και η έλλειψη ενός οδηγού για το πώς συγκροτείται και λειτουργεί μία ενεργειακή κοινότητα. Ακριβώς αυτό έρχεται να θεραπεύσει το πρόγραμμα του Πράσινου Ταμείου. Θα εκπονηθεί ένας σαφής οδηγός με τα αναγκαία βήματα και τις προϋποθέσεις πουείναι ασφαλώς πολύ περισσότερες από μια απλή επίσκεψη σε συμβολαιογράφο για την ίδρυση τηςενεργειακήςαυτής κοινότητας. Όλαθα πρέπει να γίνουν σωστά και αυτό απαιτεί χρόνο. Το καταλαβαίνω. Είναι όμως αναγκαίο, γιατί, να ξέρετε, αν γίνει κάτι λάθος, ο χρόνος που θα απαιτηθεί για να διορθωθεί, είναι πολλαπλάσιος από αυτόν που απαιτείται για να γίνει σωστά.
Ως προς την χρηματοδότηση του νέου Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης στην οποία αναφέρθηκε ο κ. Φάμελλος, ας κάνουμε τώρα τον λογαριασμό, αν και τα ποσά αποτυπώνονται όλα στο σχέδιο που έχετε λάβει μέχρι λεπτού του ευρώ.Έχουμε λοιπόν 281 εκατομμύρια από το Ταμείο ΔίκαιηςΜετάβασης. Τα αρχικό ποσό ήταν 294 εκατομμύρια, αλλά η διαφορά παρακρατείται υπέρτου πυλώνα 2 του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, που είναι το Invest EU, το γνωστό πλάνο Γιούνκερ.Έρχονται επίσης 462 εκατομμύρια ευρώ από το ΕΣΠΑ 2021-2027 με ένα συντελεστή μόχλευσης 1,64% και «κλειδώνουν» στο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή στο νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα. Σύνολο 743εκατομμύρια ευρώ. Με βάση τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουλίου του 2020 προστίθενται και άλλα τουλάχιστον 430 εκατομμύρια ευρώ που έρχονται κατευθείαν από το Ταμείο Ανάκαμψης και «κλειδώνουν» και αυτά μέσα στο Πρόγραμμα. Σύνολο 1,173, δις ευρώ. Αυτά είναι τα χρήματα της Ε.Ε.. Όπως γνωρίζετε πολύ καλά, σε κάθε Επιχειρησιακό Πρόγραμμα,εκτός από την συνδρομή της Ε.Ε. υπάρχει και η εθνική συμμετοχή. Μέχρι στιγμής -γιατί δεν έχουν καταρτιστεί ακόμα οι τελικοί χρηματοδοτικοί πίνακες αφού δεν έχει υποβληθεί επίσημα ΕΣΠΑ από κανένα κράτος-μέλος- η συμμετοχή αυτή με μια σχέση 70-30% υπολογίζεται σε 503 εκατομμύρια ευρώ. Σύνολο περίπου 1,7 δις ευρώ, δημόσιο, ευρωπαϊκό και εθνικό, χρήμα, «κλειδωμένο» μέσα σε ένα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα στο οποίο θα ενταχθούν τρία Εδαφικά Σχέδια, ένα για την Κοζάνη και τη Φλώρινα, ένα για τη Μεγαλόπολη και ένα για τα νησιά.
Πάνω σε αυτό το ποσό έρχονται και προστίθενται άλλα 300 εκατομμύρια ευρώ που αποφασίστηκε να χορηγηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης για τις αποκαταστάσεις των εδαφών. Το ποσό αυτό, χωρίς εθνική συμμετοχή, ανεβάζει τον λογαριασμό της δημόσιας χρηματοδότησης για τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση στα 1,976 δις ευρώ. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Είναι λίγα; είναι πολλά; Θα μου επιτραπεί να πω κάτι ότι ποτέ μα ποτέσε αυτή τη χώρα δεν μας έλειψαν οι δημόσιοι πόροι για την ανάπτυξη. Απεδείχθη όμως ότι οι πόροι αυτοί ήταν πάντα περισσότεροι από την ικανότητά μας να τους απορροφήσουμε ή καλύτερα να τους αξιοποιήσουμε. Και εδώ ακριβώς μπαίνει και το μεγάλο στοίχημα που θα πρέπει να κερδίσουμε οπωσδήποτε ως προς τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης.
Κύριε Πρόεδρε, για τα νησιά ούτε να καθησυχάσω θέλω, ούτε να διασκεδάσω τους φόβους ορισμένων. Στο επικαιροποιημένο MasterPlan το οποίο λάβατε χθες, φαίνεται ξεκάθαρα ότι η συγχρηματοδότηση για το εδαφικό σχέδιο των νησιών θα κυμανθεί σε ένα μικρό ποσοστό των πόρων του ταμείου δίκαιης μετάβασης και αυτό είναι απολύτως λογικό καθώς οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της εξάρτησης των νήσων από τον άνθρακα δεν συγκρίνονται με τις αντίστοιχες στις λιγνιτικέςπεριοχές. Επίσης, η σταδιακή διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα απελευθερώνει επενδύσεις ΑΠΕ στα νησιά διευρύνοντας τον ηλεκτρικό χώρο. Τι θα περιέχουν λοιπόν τα εδαφικά σχέδια των νησιών; Εμείς θα προτείνουμε, τα λίγα χρήματα του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης να μοχλεύσουν επιπλέον πόρους από το ΕΣΠΑπου θα επιτρέψουν να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε ένα ωραίο πρόγραμμα για το πρασίνισμα των νησιών, μικρών και μεγάλων. Είναι σημαντικό για τα νησιά και θα πρέπει να γίνει. Μάλιστα, επιφυλάσσουμε ρόλο και στο Συμβούλιο Νησιωτικής Πολιτικής και στο Υπουργείο Ναυτιλίας και, ασφαλώς, στις ίδιες τις Περιφέρειες.
Ως προς το σύστημα διακυβέρνησης. Και αυτό το ζήτημα είναι αναπόσπαστο μέρος της συζήτησης για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Για το ποιοι εταίροι θα εμπλακούν με βάση τους κανονισμούς, ήδη έχουμε λάβει γραπτώς από την περιφέρεια Πελοποννήσου την πρότασή της. Ζητήσαμε να μαςυποδείξουν με βάση τις κανονιστικές προδιαγραφές, ποιους θεωρούν ωςκαταλληλότερους προκειμένου να συμμετέχουν στο νέο σύστημα. Αναμένουμε και από τη Δυτική Μακεδονία το ίδιο. Μόνον τότε θα ξεκινήσει η προσπάθεια, οργανωμένης,με βάση τους κανονισμούς, διαβούλευσης. Θα συμφωνήσετε επίσης μαζί μου ότι για να ξεκινήσει η διαδικασία αυτή θα πρέπει πρώτα να πάρουν Ευρωπαϊκό ΦΕΚ οι Κανονισμοί. Πρέπει το θέμα αυτό να κλείσει. Αισιοδοξώ ότι θα κλείσει.
Ως προς τις επενδύσεις. Είπε ο κ . Φάμελλος ότι ο κατάλογος καταρτίστηκε τηλεφωνικά. Να διευκρινίσω τα εξής. Ακολουθήσαμε μια πολύ καινοτόμο διαδικασία. Δημιουργήσαμε μια Τεχνική Επιτροπή η οποία προχώρησε σε δημόσια πρόσκληση υποβολής επενδυτικών προτάσεων και σχεδίων ήδη από το μήνα Ιούλιο του 2020, χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα και χρονοδιάγραμμα. Η συγκεκριμένη Επιτροπή θέσπισε ορισμένα κριτήριαπρο-αξιολόγησης τα οποία έχουν δημοσιοποιηθεί στην ιστοσελίδα της Συντονιστικής Επιτροπής και στις σχετικές προσκλήσεις, στα ελληνικά και στα αγγλικά. Τα επενδυτικά σχέδια που υποβάλλονται, αξιολογούνται με βάση τα κριτήρια αυτά.
Η καινοτόμος αυτή πρωτοβουλία είχε δύο θετικά αποτελέσματα.Πρώτον, μας έδωσε χρήσιμη πληροφόρηση για την κατάρτιση του πλέγματος κινήτρων και, δεύτερον, βοήθησε τους επενδυτές να προσεγγίσουν τιςεπιλεξιμότητες του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης προκειμένου να προετοιμάσουν κατάλληλα τις προτάσεις τους ώστε όταν τα Προγράμματα ενεργοποιηθούν, «ανοίξουν», και εκδώσουν τις σχετικές προσκλήσεις, να υποβάλλονται σωστές προτάσεις. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει. Θα μου πείτε, έχει νόημα μια πρόσκληση χωρίς χρηματοδότηση; Ναι. Όπως σας εξήγησα, η διαδικασία αυτή έχει την αξία της και τη σημασία της.
Επίσης, πάντα στο ίδιο θέμα των επενδύσεων, πραγματοποιήσαμε με πολύ μεγάλη επιτυχία ένα διαδικτυακό φόρουμ σε συνεργασία με την EnterpriseGreece, το παλιό ΕΛΚΕ, στο οποίο συμμετείχαν οι επιχειρήσεις της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης που δείχνουνενδιαφέρον γ και ενδέχεται να επενδύσουν κατά τη διαδικασία μετάβασης.Με αφορμή το φόρουμ αυτόόπου συζητήθηκαν τα πάντα, επενδυτικά σχέδια, κίνητρα, εφαρμογή κ.λπ.., συμφωνήθηκε με το EnterpriseGreece και ήδη δημιουργήθηκε εντός του φορέα αυτού, μία ομάδα κρούσης -θα δούμε τη μετεξέλιξή της- η οποία θα αποτελεί σημείο υποδοχής και υποστήριξης των επενδυτών που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στη Δυτική Μακεδονία και στη Μεγαλόπολη. Είναι σημαντικό.
Νομίζω ότι τα έχω καλύψει όλα. Θα ήθελα βεβαίως να μιλήσω περισσότερο για την πράσινη ανάπτυξη σε σχέση με το ενεργειακό μείγμα της χώρας αλλά δεν υπάρχει χρόνος. Πράσινη ανάπτυξη είναι όπως γνωρίζετε και η εξοικονόμηση ενέργειας. Αν προσέξετε την κατανομή του «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» θα διαπιστώσετε ότι το ποσό που έχει δεσμευτεί για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας είναι ήδη υπερδιπλάσιο, υπερτριπλάσιο ίσως, σε σχέση με άλλες Περιφέρειες, αν λάβει κανείς υπόψη τα πληθυσμιακά δεδομένα. Θα διαπιστώσετε επίσης ότι δεν πρόκειται μόνον για χρήματα του ΠΕΠ αλλά και άλλων προγραμμάτων και πηγών χρηματοδότησης.
Ολοκληρώνω με τον τουρισμό. Ο τουρισμός είναι πράγματι ένας ισχυρός πυλώνας του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης. Θα μου επιτραπεί όμως μια προσωπική κρίση. Η ανάπτυξη στον χώρο του τουρισμού δεν έχει πάντα θετικό πρόσημο. Τι θέλω να πω με αυτό; Υπάρχουν έργα τα οποία δεν είναι βιώσιμα που, όμως, δημιουργούν γύρω από αυτά ένα οικοσύστημα βιώσιμων επενδύσεων. Στο μυαλό μου έχω το «Βαγονέτο», ένα έργο που κατέστησε επισκέψιμα κάποια παλαιά εγκαταλειμμένα μεταλλεία στην περιοχή της Φθιώτιδας. Το έργο αυτό μπορεί να μην έβγαινε, όμως η περιοχή κυριολεκτικά αναστήθηκε με τη λειτουργία του. Τέτοιου είδους καινοτόμες δράσεις μπορούμε να τις κάνουμε. Ας τις δούμε με μεγάλη προσοχή. Το σύστημα οινικού τουρισμού στα πρότυπα της Βόρειας Ιταλίας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Επιπλέον, στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει πλούσιο πολιτιστικό κτιριακό απόθεμα, το οποίο μπορεί να ενταχθεί στο νέο τουριστικό προϊόν. Όλα αυτά τα εντάσσουμε σε έναν σχεδιασμό, ο οποίος, εκτός από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, θα βασιστεί ασφαλώς και στα λοιπά Προγράμματα του ΕΣΠΑ.
Σας ευχαριστώ πολύ και ζητώ συγγνώμη που ήμουν τόσο αναλυτικός, αλλά τα θέματα που τέθηκαν ήταν πολλά. Το γραφείο μου είναι πάντα ανοιχτό σε όλους, στη Συμπολίτευση, στην Αντιπολίτευση, για οποιαδήποτε συζήτηση και εμβάθυνση πάνω στα θέματα αυτά.
