Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1901 γεννήθηκε ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο επιφανέστερος εκπρόσωπος του κινήματος του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Αν και συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του ’30, προσπάθησε το έργο του να αποστασιοποιηθεί από τις παραδόσεις και την ιστορία της πατρίδας του.
Θέλοντας να μελετήσει την ψυχανάλυση διαμένει στο Παρίσι την περίοδο του μεσοπολέμου. Εκεί έρχεται σε επαφή με τις αισθητικές αρχές του υπερρεαλισμού (αλλιώς σουρεαλισμού), οι οποίες συνδέονται άμεσα με την μεθοδολογία της ψυχανάλυσης, και εξοικειώνεται με την τεχνική της αυτόματης γραφής. Εισηγητής του εν λόγω αισθητικού κινήματος θεωρείται ο Γάλλος ποιητής και κριτικός Andre Breton. Σύμφωνα με την διακήρυξη της θεωρίας του υπερρεαλισμού που δημοσίευσε ο Breton το 1924, η τέχνη οφείλει να εκφράζει ένα «υπερπραγματικό όραμα», όπου θα συνδυάζονται τα περιεχόμενα της συνείδησης και οι συγκεχυμένες παραστάσεις του υποσυνείδητου.
Ο Εμπειρίκος, υιοθετώντας τις αρχές της παραπάνω διακήρυξης, δημοσιεύει το 1935 την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Υψικάμινος». Την ίδια χρονιά δίνει μια διάλεξη για τον υπερρεαλισμό στη λέσχη καλλιτεχνών το «Ατελιέ» στην Αθήνα. Σε συνέντευξή του αναφέρει: «…Επρόκειτο δια μίαν μύησιν, μίαν εισαγωγήν…ήρθαν γύρω στα εκατόν πενήντα με διακόσια άτομα…ολίγοι όμως κατάλαβαν, οι περισσότεροι ήσαν εναντίον…η «Υψικάμινος» που κυκλοφόρησε σε διακόσια πενήντα αντίτυπα, εξαντλήθηκε όχι από ενδιαφέρον, αλλά διότι εθεωρήθη βιβλίο σκανδαλώδες, γραμμένο από έναν παράφρονα…». Με την «Υψικάμινο» η σχολή του υπερρεαλισμού κάνει την πρώτη της εμφάνιση στην Ελλάδα. Ο Λίνος Πολίτης αναφέρει πως η τεχνική της «αυτόματης γραφής» που εφάρμοσε ο ποιητής του έδινε την δυνατότητα να αποδεσμεύει από τους χώρους του υποσυνείδητου ένα πλούτο από εικόνες, χωρίς λογικό ειρμό, αλλά με την γοητεία μια καινούριας υπερ-πραγματικής αίσθησης. Άλλες ποιητικές συλλογές του είναι η «Ενδοχώρα» (1945), «Οκτάνα» (1980), «Η Σήμερον ως αύριον και ως χθες» (1984).
Ο Εμπειρίκος υπήρξε ο πρώτος ψυχαναλυτής στον ελλαδικό χώρο. Η ενασχόλησή του με την ψυχανάλυση ξεκινάει το 1926, χρονιά κατά την οποία εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Παράλληλα με την προσωπική του ψυχανάλυση, που διήρκησε τρία χρόνια, παρακολουθεί θεωρητικά και κλινικά μαθήματα, ολοκληρώνοντας έτσι την ψυχαναλυτική του κατάρτιση. Άσκησε το επάγγελμα του ψυχαναλυτή από το 1935 έως το 1951.
Το μακροσκελέστερο και τολμηρότερο μυθιστόρημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι ο «Μέγας Ανατολικός» του Ανδρέα Εμπειρίκου. Αν και γράφτηκε την περίοδο από το 1945 μέχρι το 1951 πήρε την τελική του μορφή στις αρχές του 1970, και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά ολοκληρωμένο το χρονικό διάστημα 1990 – 1992. Το έργο αποτελείται από εκατό κεφάλαια και κυκλοφορεί σε οκτώ τόμους. Ο «Μέγας Ανατολικός» αποτελεί το ηδονικό και ώριμο Magnum Opus του Εμπειρίκου. Το θέμα του έργου αφορά στο παρθενικό ταξίδι του υπερωκεάνιου Μέγας Ανατολικός το οποίο διασχίζει τον Ατλαντικό από την Αγγλία στην Αμερική το 1867. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού επιβάτες και πλήρωμα ζουν την σεξουαλική απελευθέρωση απολαμβάνοντας όλες τις μορφές του έρωτα άνευ ορίων και άνευ όρων. Ο Οδυσσέας Ελύτης είπε πως ο «Μέγας Ανατολικός» ναυπηγήθηκε με τα υλικά του ψυχαναλυτή στις δεξαμενές ενός οραματιστή και προφήτη.
Προσδοκώντας ο υποφαινόμενος πως η άνωθεν συνοπτική αναφορά στη ζωή και το έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού προς αυτό καθεαυτό το έργο, συστήνω ανεπιφύλακτα μια επίσκεψη στη δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης, όπου φιλοξενούνται εκτός από ποιητικές συλλογές του ποιητή και οι οκτώ τόμοι του φιλήδονου «Μέγα Ανατολικού».
