Οι γυναίκες πολιτικοί εκπροσωπούν όλα τα χρώματα της πολιτικής ίριδας από την άκρα αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά. Μπορεί ο αριθμός τους στην πολιτική σκακιέρα να είναι μικρότερος συγκριτικά με αυτόν των ανδρών συναδέλφων τους, ωστόσο, είναι πραγματικότητα ότι το ποσοστό παρουσίας των γυναικών στην πολιτική βαίνει αυξανόμενο. Παράλληλα, η ανάδειξη των γυναικών σε πολιτικές θέσεις συνάδει, συχνά, με μια σειρά ερωτημάτων, όπως: «Οι γυναίκες δύναται να θεωρηθούν καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες από τους άντρες;». «Οι γυναίκες πολιτικοί είναι περισσότερο ή λιγότερο φιλόδοξες από τους άντρες;». H΄ ακόμη «Σχετίζεται το φύλο του πολιτικού με την καλύτερη και πληρέστερη εκπροσώπηση των πολιτών στο Κοινοβούλιο;». Με αφορμή την απόφαση της Άγκελα Μέρκελ, της πρώτης γυναίκας καγκελαρίου, να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για την Καγκελαρία στις επερχόμενες γερμανικές εκλογές, θα εξεταστεί αν η πολιτική ηγεσία θεωρείται έμφυλη ή ά-φυλη, καθώς και ποια πολιτικά αξιώματα έχουν λάβει ορισμένες εξέχουσες γυναίκες πολιτικοί.
Επιχειρώντας μια ανασκόπηση των ερευνών αναφορικά με το ρόλο των γυναικών στην πολιτική και πολιτειακή συγκρότηση των κοινωνιών, θα διαπιστώσει κανείς μια πληθώρα προσεγγίσεων σχετικά με τις κυριάρχουσες αντιλήψεις και τις πολιτικές αξίες που αφορούν στις γυναίκες και τον κοινωνικό και πολιτικό ρόλο τους σε κάθε κοινωνία. Είναι γεγονός πως τα ερωτήματα που σχετίζονται με τα φύλα και την πολιτική έχουν ήδη μια ιστορική πορεία και συνεχίζουν να επαναδιατυπώνονται ανάλογα με τις χρονικές και κοινωνικές συγκυρίες. Ωστόσο, είναι εμφανές ότι τα παραπάνω ζητήματα παίζουν ένα λιγότερο επίσημο και καθοριστικό ρόλο στις μέρες μας από ό,τι έκαναν στο παρελθόν, καθώς σήμερα σε πολλά κράτη η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή υπαγορεύεται από το κοινωνικό αιτούμενο και, συναφώς, από τα καταστατικά των κομματικών σχηματισμών.
Το ερώτημα που εγείρεται με μια πρώτη ματιά είναι το εξής: «Θεωρούνται οι γυναίκες καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες από τους άντρες;». Πρόκειται για ένα δύσκολο ερώτημα, το οποίο ακόμη και από την ψυχολογική σκοπιά να το διερευνήσει κανείς, το πιο πιθανό είναι ότι η απάντησή του θα ικανοποιήσει μια συγκεκριμένη μερίδα του πληθυσμού με καθορισμένα κριτήρια και επιδιώξεις. Εντούτοις, το βασικό ζήτημα δεν θα έπρεπε να είναι το ποιος είναι καλύτερος να κυβερνήσει, αλλά το πως μπορεί να εκπροσωπηθεί ισότιμα και πιο δίκαια ο πολίτης. Επιπλέον, το ερώτημα αν το φύλο του πολιτικού μπορεί να συμβάλλει στην πληρέστερη εκπροσώπηση των πολιτών που εκπροσωπεί, με άλλα λόγια, αν οι γυναίκες εκπροσωπούνται καλύτερα και πληρέστερα από γυναίκες πολιτικούς και αντίστοιχα οι άντρες, είναι ένα ερώτημα που θα ήταν πιο αποδοτικό να απαντηθεί από τον κάθε ψηφοφόρο ξεχωριστά με γνώμονα τις εμπειρίες του.
Ένα άλλο ερώτημα που προκύπτει είναι αν το φύλο σχετίζεται με τη φιλοδοξία για ανέλιξη στον πολιτικό στίβο. Ευρήματα από σχετικές έρευνες στις ΗΠΑ έδειξαν πως η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι μάλλον διφορούμενη: τη δεκαετία του ’70 οι γυναίκες έτειναν στο να είναι λιγότερο φιλόδοξες από ότι οι άνδρες, ιδιαίτερα αυτές που δραστηριοποιούνταν στο χώρο της πολιτικής. Από την άλλη υπάρχουν σχετικές έρευνες, της ίδιας εποχής στις ΗΠΑ, που πραγματοποιήθηκαν σε γυναίκες που κατείχαν ηγετικές θέσεις, οι οποίες έδειξαν ότι δεν εντοπίζονται πραγματικές διαφορές στην πολιτική φιλοδοξία μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η δεύτερη προσέγγιση είναι και η επικρατέστερη στις μεταγενέστερες έρευνες.
Αν επιχειρήσει κανείς να εξετάσει ποια χώρα έχει τις περισσότερες γυναίκες εκπροσώπους στο εθνικό Κοινοβούλιο, μάλλον αναμένει πως στην κορυφή της λίστας βρίσκεται μια προηγμένη χώρα της Δύσης. Ωστόσο, η απάντηση δεν είναι καθόλου προφανής, καθώς σύμφωνα με στοιχεία του Inter-Parliamentary Union (IPU) την πρωτιά της συμμετοχής των γυναικών στο Κοινοβούλιο κατέχει μια χώρα της κεντρικής Αφρικής, η Ρουάντα, όπου η συμμετοχή του «ασθενούς» φύλου στο Κοινοβούλιο είναι της τάξης του 56,3%! Ακολουθούν η Ανδόρα με 50%, η Κούβα με 48,9%, η Σουηδία με 44,7% και οι Σεϋχέλλες με 43,8%. Στην ίδια λίστα η Ελλάδα βρίσκεται στην 63η θέση με συμμετοχή των γυναικών στο Κοινοβούλιο της τάξης του 21%. Βέβαια, δεν εκλείπουν ακόμη και σήμερα τα παραδείγματα ενδεούς συμμετοχής των γυναικών στο εθνικό Κοινοβούλιο μιας χώρας, όπως στην περίπτωση της Λιβύης, γεγονός που έχει αντίκτυπο στην κοινωνική ζωή της χώρας, αλλά και στην εξωστρέφειά της (βλ. http://electionsnet.org/index.php/2013-01-31-12-07-23/item/442-gynaikes-ypopsifies-stis-ekloges-mia-nea-proklisi-gia-to-livano).
Ακολουθεί μια σύντομη ανασκόπηση των βιογραφιών ορισμένων εκ των ισχυρότερων γυναικών που έλαβαν πολιτικά αξιώματα, παγκοσμίως, ξεκινώντας από την πρώτη γυναίκα αρχηγό κράτους στο σύγχρονο κόσμο.
Khertek Anchimaa-Toka (1912- 2008), ήταν η πρώτη εκλεγμένη γυναίκα αρχηγός κράτους στο σύγχρονο κόσμο. Η Ανχιμά εκλέχθηκε το 1940 στη Δημοκρατία της Τιβά ή Τουβά, που είναι ομοσπονδιακό υποκείμενο της Ρωσίας στα σύνορα με την Μογγολία. Η θητεία της διήρκεσε τέσσερα χρόνια, ενώ μαζί με το σύζυγό της Salchak Toka θεωρούνται οι δυο πιο σπουδαίες πολιτικές φυσιογνωμίες της Τουβά, οι οποίοι κυριάρχησαν στην πολιτική ζωή της χώρας για τρεις δεκαετίες. Σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής καριέρας της, η Ανχιμά, επικεντρώθηκε στην ενδυνάμωση των σχέσεων της Τουβά με την Σοβιετική Ένωση, στην οποία και προσαρτήθηκε το 1944, έπειτα από ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο. Επιπλέον, η πρώτη γυναίκα αρχηγός της Τουβά εργάστηκε μεθοδικά στις προσπάθειες περιορισμού του αναλφαβητισμού των γυναικών της χώρας της.
Ελένη Σκούρα (1896-1991), ήταν η πρώτη εκλεγμένη γυναίκα βουλευτής στην ιστορία του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Το 1952 ο νόμος 2159 κατοχυρώνει το δικαίωμα της γυναίκας όχι μόνο να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται στις Δημοτικές και Βουλευτικές εκλογές. Ένα χρόνο μετά, το 1953, εκλέγεται με την παράταξη “Ελληνικός Συναγερμός” του Αλέξανδρου Παπάγου η πρώτη Ελληνίδα Βουλευτής, η κ. Ελένη Σκούρα. Η ίδια αμέσως μετά την εκλογή της δήλωσε: «Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων, ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης». Κατά την πρώτη εμφάνισή της σε συνεδρία, ο Πρόεδρος της Βουλής την προσφώνησε «κυρία βουλευτής», προκαλώντας ειδική συζήτηση για την καθιέρωση του «σωστού» όρου για τις γυναίκες-μέλη του Κοινοβουλίου, που προβλεπόταν να πληθύνουν.
Angela Dorothea Merkel (1954- ), είναι η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας από την ίδρυση του Ομοσπονδιακού Κράτους το 1871. Επίσης είναι η πρώτη πρώην πολίτης της Γερμανικής Λαϊκής Δημοκρατίας που υπήρξε ηγέτης της επανενωμένης Γερμανίας. Κόρη ενός λουθηρανού πάστορα και μιας δασκάλας, η Μέρκελ, έζησε μέχρι το 1990 στη σοσιαλιστική Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία, απ’όπου και έχει δεχτεί σημαντικές επιρροές. Κάποιοι διατύπωσαν πως η Καγκελάριος Μέρκελ είναι η απόλυτη ενσάρκωση του πολιτικού μακιαβελισμού, καθώς το πολιτικό της προφίλ αντικατοπτρίζει τη φράση του Νικολό Μακιαβέλι: «Έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται». Ο ακαδημαϊκός και βιογράφος της, Wolfgang Stock, δήλωσε για εκείνη: «Κανείς δεν την αγαπάει, κανείς δεν τη λατρεύει, αλλά όλοι τη σέβονται». Το 2013, για 3η συνεχόμενη χρονιά, η Μέρκελ κατατάσσεται πρώτη στη λίστα των ισχυρών γυναικών παγκοσμίως του περιοδικού Forbes.
Agnes Campbell Macphail (1890-1954), ήταν η πρώτη γυναίκα που εξελέγη στο Καναδικό Κοινοβούλιο το 1921, σε ηλικία 31 ετών, ως μέλος του Προοδευτικού Κόμματος του Καναδά. Γεννημένη σε μια οικογένεια αυστηρών θρησκευτικών πεποιθήσεων, η Μακφίλ, συνδύασε την προοδευτική πολιτική της δράση, από πολύ νεαρή ηλικία, με την ανάδειξη των θεμάτων του αγροτικού πληθυσμού, μεταξύ αυτών και των γυναικών αγροτών, τις οποίες εκπροσωπούσε συνδικαλιστικά. Έπειτα, ως εκλεγμένη πολιτικός πέρα από τα θέματα των αγροτών εστίασε πολύ στα εκπαιδευτικά ζητήματα, αναδεικνύοντας το ζήτημα της παροχής ποιοτικής εκπαίδευσης.
Margaret Hilda Thatcher (1925-2013), ήταν ο μακροβιότερη Βρετανίδα πρωθυπουργός του 20ού αιώνα και η πρώτη και μοναδική, έως σήμερα, γυναίκα που κατείχε αυτό το αξίωμα στη Μεγάλη Βρετανία. Διετέλεσε αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1975 ως το 1990 και Πρωθυπουργός της χώρας από το 1979 ως το 1990. Ένας Ρώσος δημοσιογράφος κάποτε την αποκάλεσε “Σιδηρά Κυρία”, ένα ψευδώνυμο που συνδέθηκε με την αδιάλλακτη πολιτική της και το ηγετικό της προφίλ. Η πολιτική της δράση αποτέλεσε αντικείμενο λατρείας αλλά και αμφισβήτησης από πολιτικούς αντιπάλους και πολίτες. Οι μεν υποστηρικτές της Θάτσερ την αποκάλεσαν «Σωτήρα της χώρας», που απελευθέρωσε την οικονομία από τις αγκυλώσεις του κρατικισμού και των συνδικάτων και προώθησε τις αρχές της ελευθερίας. Στον αντίποδα, οι αντίπαλοί της έκαναν λόγο για τη γυναίκα που δίχασε τη Βρετανία, διέλυσε τα συνδικάτα και τη βιομηχανική βάση της χώρας, ενώ η απελευθέρωση, σε υπερβολικό βαθμό, του χρηματοπιστωτικού τομέα, θεωρείται από πολλούς ότι μεθόδευσε την πρόσφατη κρίση.
Christine Lagarde (1956- ), είναι η πρώτη γυναίκα επικεφαλής του ΔΝΤ, η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει καθήκοντα Υπουργού Οικονομικών, τόσο στη Γαλλία, όσο και στα κράτη των G8. Αποτελεί σύμβολο του γαλλικού φεμινισμού και μια από τις πιο ισχυρές πολιτικές φυσιογνωμίες στη σύγχρονη παγκόσμια πολιτική ιστορία. H εφημερίδα Financial Times, το 2009, χαρακτήρισε την Κριστίν Λαγκάρντ ως την πιο επιτυχημένη υπουργό Οικονομικών της Ευρωζώνης, ενώ την ίδια χρονιά το περιοδικό Forbes την κατέταξε στη 17η θέση στη λίστα των πιο ισχυρών γυναικών του πλανήτη. Το περιοδικό Time, το 2009 και το 2010, την συμπεριέλαβε στην ετήσια έκδοσή του με τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους στον κόσμο.
Madeleine Albright (1937- ), είναι η πρώτη γυναίκα υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, υπό την παρουσία του Μπιλ Κλίντον στον προεδρικό θώκο. Γνωστή υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών και του φεμινισμού, χαρακτηρίζεται ως αυθεντία στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα σε θέματα διεθνών σχέσεων, ενώ έκανε αξιόλογη καριέρα και στον ακαδημαϊκό χώρο, κατακτώντας μάλιστα τον έπαινο του Καθηγητή της Χρονιάς 4 φορές. Έμεινε γνωστή για την επιλογή των κοσμημάτων της με στόχο την ανάδειξη συμβολικών μηνυμάτων στους συνομιλητές της. Σε κάθε πολιτική συνάντηση η Ολμπράιτ φορούσε μία καρφίτσα που προδιέθετε για το πνεύμα της συζήτησης, αν επρόκειτο να είναι αδιάλλακτη, αυστηρή ή υποχωρητική. Μία μέλισσα προδιέθετε τους συνομιλητές της, όπως τον Γιασέρ Αραφάτ για το τι θα ακολουθήσει, ενώ η ζέβρα έδειξε τα θετικά αισθήματα των ΗΠΑ προς τον Νέλσον Μαντέλα.
Sonia Gandhi (1946- ), είναι η πρόεδρος του Κόμματος του Κονγκρέσου στην Ινδία από το 1998. Γεννημένη στην Ιταλία, η Γκάντι, ενώθηκε με τα ιερά του γάμου με το γόνο της ισχυρότερης πολιτικής οικογένειας της Ινδίας, Rajiv Gandhi (1944-1991), της οποίας αρκετά μέλη δολοφονήθηκαν. Το 1991 μετά τη δολοφονία του συζύγου της, η Γκάντι, απέρριψε την πρόταση του Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου να αναλάβει τη θέση του πρωθυπουργού της Ινδίας, που κατείχε ο εκλιπών σύζυγός της. Η Σόνια Γκάντι θεωρείται μια από τις ισχυρότερες γυναίκες πολιτικούς παγκοσμίως. Το 2010 το βρετανικό περιοδικό New Statesman κατέταξε την Γκάντι στη θέση 29 στην ετήσια έρευνά του για τους “50 πιο ισχυρούς ανθρώπους του Πλανήτη”.
Dilma Vana Rousseff (1947- ), είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία της Βραζιλίας. Κόρη ενός Βούλγαρου δικηγόρου μετανάστη, η Ρούσεφ, έχει ξεκινήσει έναν προσωπικό αγώνα, ενόψει και των εθνικών εκλογών του 2014, για να αποκαταστήσει τα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν στο εσωτερικό της χώρας, όπως η διαφθορά στο δημόσιο τομέα, οι αναγκαίες φορολογικές μεταρρυθμίσεις και οι διαδοχικές παραιτήσεις των υπουργών της κυβέρνησής της. Ωστόσο, η πολιτική διαδρομή της Ρούσεφ στον προεδρικό θώκο της χώρας γίνεται στη σκιά του Λούλα ντα Σίλβα, του πρώην προέδρου της Βραζιλίας, ο οποίος κέρδισε εσωτερική και διεθνή αναγνώριση και έχει χαρακτηριστεί από τον διεθνή Τύπο ως ο πιο επιτυχημένος πρόεδρος της Βραζιλίας. Το 2013 το περιοδικό Forbes την κατέταξε στη 2η θέση, πίσω από την Άγκελα Μέρκελ, στη λίστα με τις πιο ισχυρές γυναίκες παγκοσμίως.
