Κάθε χρόνο εκατό χιλιάδες άνθρωποι, σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, πεθαίνουν από δάγκωμα φιδιού και περίπου τρεις φορές περισσότεροι υπόκεινται σε ακρωτηριασμούς ή μένουν ανάπηροι για το υπόλοιπο της ζωής τους ως συνέπεια των σοβαρότατων τραυμάτων. Το πρόβλημα είναι τεράστιο, αλλά θα μπορούσε να αποφευχθεί, αφού σε αντίθεση με άλλα προβλήματα υγείας, είναι μάλλον εύκολο να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες ενός δαγκώματος φιδιού.
Έχουν ήδη παρασκευαστεί αντιοφικοί οροί για όλα τα είδη και αν κανείς προλάβει να κάνει μια ένεση αντιδότου (μεταξύ μίας και τεσσάρων ωρών, ανάλογα με το είδος του φιδιού) ύστερα από λίγη ώρα όλα τα πρόδρομα συμπτώματα εξαφανίζονται χωρίς να υπάρχουν συνέπειες. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν δηλαδή αρκετές δόσεις αντιδότων και όσες υπάρχουν δεν φτάνουν στις απομακρυσμένες περιοχές, εκεί που με άλλα λόγια είναι απαραίτητες.
Αποτελεσματικά αντίδοτα
Αναζητώντας συστηματικότερα και βαθύτερα τους λόγους για την έλλειψη αντιδότων διαπιστώνουμε πως, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, πρόκειται για σειρά προβλημάτων: κακή πληροφόρηση για την έκταση και το είδος του δαγκώματος, δυσκολίες σχετικά με την εκτίμηση της απαιτούμενης βοήθειας και μεγάλα προβλήματα σχετικά με τη διάθεση του αντιδότου ώστε να φτάνει σε όλους.
Σε μια προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης ο ΠΟΥ δημοσίευσε πρόσφατα νέες κατευθυντήριες γραμμές για την παρασκευή και δοκιμή αντιοφικών ορών καθώς και μια ιστοσελίδα που παρέχει διαφωτιστικές πληροφορίες για τα σημεία όπου ζουν δηλητηριώδη φίδια, πώς τα αναγνωρίζουμε, ποιοι αντιοφικοί οροί είναι αναγκαίοι και πού αυτοί διατίθενται.
Οι αντιοφικοί οροί παρασκευάζονται σε δέκα περίπου κέντρα ανά τον κόσμο. Το Science Illustrated επισκέφτηκε ένα από τα μεγαλύτερα, το Instituto Clodomiro Picado (ICP) στην Κόστα Ρίκα, το οποίο προμηθεύει με αντιοφικούς ορούς την Κεντρική Αμερική, τμήματα της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, την Παπούα Νέα Γουινέα και ορισμένες αφρικανικές χώρες –συνολικά 100.000 δόσεις αντιοφικών ορών ετησίως.
Ένα πολύπλευρο φάρμακο
Ένα δάγκωμα φιδιού είναι συχνά θανατηφόρο, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το δηλητήριο χρησιμοποιείται για την παρασκευή φαρμακευτικών σκευασμάτων. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η καπτοπρίλη. Το φάρμακο παρασκευάστηκε κατά τη δεκαετία του 1950 και χορηγείται για περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας, υψηλής αρτηριακής πίεσης και νεφρικών νόσων. Επιπρόσθετα, οι έρευνες προς το παρόν συνεχίζονται γύρω από άλλα ελπιδοφόρα φάρμακα και σε αυτές συμμετέχει και το Instituto Clodomiro Picado.
«Σε ένα δηλητήριο υπάρχουν απίστευτα πολλά συστατικά και στόχος μας είναι να απομονώσουμε και να χρησιμοποιήσουμε ορισμένα από αυτά προκειμένου να αντιμετωπιστούν διάφορες ασθένειες» μας λέει ο δρ Jose Maria Gutierrez, επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος του ICP. Πρώτη στη λίστα είναι η δουλειά που γίνεται με το ένζυμο ακρόδη (ancrod) από το δηλητήριο του φιδιού Calloselasma Rhodostoma, της οχιάς της Μαλαισίας, με στόχο την παρασκευή αντιθρομβωτικών. Το ένζυμο αναστέλλει την παραγωγή ινικής, που ευθύνεται για τη δημιουργία θρόμβων, και έχει χρησιμοποιηθεί στην παρασκευή πλήθους φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Το φάρμακο Aggrastat που βασίζεται στην τιροφιμπάνη και ενδείκνυται για αντιμετώπιση της στηθάγχης έχει παρασκευαστεί από ένα πεπτίδιο μιας αφρικανικής βιπερίδας. Επιπλέον, άλλα ελπιδοφόρα πειράματα έδειξαν πως η πρωτεΐνη contortrostatin της οχιάς του Νότου Agkistrodon Contortrix αναστέλλει κατά 70% την ανάπτυξη του καρκίνου του στήθους σε ποντίκια. Στο ICP διερευνούν εάν και κατά πόσο δηλητηριώδεις πρωτεΐνες θα μπορούν να διαλύουν όγκους. Οι τοξίνες των φιδιών δοκιμάζονται επίσης και ως σκευάσματα κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ αλλά και ως αιμολυτικά φάρμακα ή για την τόνωση του νευρικού συστήματος όπως και για αντιβακτηριδιακή χρήση.
