Επιμέλεια: Θεόδωρος Κ. Πασσαλίδης
Καθώς μπαίνουμε στην Βλάστη από τον επαρχιακό δρόμο που συνδέει τον οικισμό με την Πτολεμαΐδα, συναντούμε στο δεξί μας χέρι πάνω στον λόφο του Καραδόλακα το μνημείο προς τιμήν των πεσόντων Βλατσιωτών στους πολεμικούς αγώνες του ελληνικού έθνους.
Πρόκειται για μια μαρμάρινη στήλη η οποία στήθηκε το 1928 με χορηγία του Χριστόδουλου Γαλάνου και μέριμνα του Σύλλογου Βλατσιωτών Θεσ/νίκης. Στη στήλη απεικονίζεται η ανάγλυφη μορφή ενός στρατιώτη ο οποίος ακουμπά με την πλάτη του τραυματισμένος πάνω σε ένα δέντρο, έτοιμος να περάσει στην αιωνιότητα. Με έξοχο τρόπο ο καλλιτέχνης αποδίδει το δέντρο η κορυφή του οποίου αποτελεί και την αντίστοιχη κορυφή του μνημείου.
Στη βάση του μνημείου αναγράφεται η παρακάτω επιγραφή:
ΤΕΘΝΑΜΕΝΑΙ ΓΑΡ ΚΑΛΟΝ
ΕΝΙ ΠΡΟΜΑΧΟΙΣΙ ΠΕΣΟΝΤΑ
ΑΝΔΡ ΑΓΑΘΟΝ
ΠΕΡΙ Η ΠΑΤΡΙΔΙ ΜΑΡΝΑΜΕΝΟΝ
Πρόκειται για απόσπασμα από το έργο του Τυρταίου ο οποίος με τα ποιήματα του αναπτέρωσε το ηθικό των Λακεδαιμόνιων στον αγώνα τους εναντίων των Μεσσηνίων.
Στο πίσω μέρος του γλυπτού υπάρχει ένα ανάγλυφο κλαδί δάφνης πάνω από το οποίο αναγράφονται τα λόγια:
ΘΑΝΟΝΤΕΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ
και από κάτω ακολουθούν τα ονόματα των πεσόντων με χρονολογική σειρά:
1785
Ντόκος και Βράκας
1821
Γιαννάκης Γ. Φαρμάκης
Χιλίαρχος
Αρχηγός των αφιερωμένων της Φιλικής Εταιρείας
+Μοναστήρι Σέκου
Αδελφοί Ζάγγλα Δραγατσάνι
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ
1903 – 1909
Οπλαρχηγός Κούντουρας Δ. Ηλίας (Καπετάν Φαρμάκης)
Αργυράκος Κ. Χρήστος (Καπετάν Κίτσιος Μουρίκης)
Αργυράκος Θ. Γεώργιος Οπλίτης
Κιάνας Σουγλής Κ. Γεωργιος οπλίτης
Κίκκης Ν. Γεώργιος οπλίτης
Κολίτσας Δ. Ιωάννης οπλίτης
Λάτσιος Λ. Απόστολος οπλίτης
Μαρμάρας Δ. Ιωάννης οπλίτης
Μπουμπαράς Δ. Ιωάννης οπλίτης (αγγελιαφόρος)
Τσιτσικάρης Π. Γεώργιος οπλίτης (αγγελιαφόρος)
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
1912 – 1913
Φίτσιος Ν. Ιωάννης λοχίας
Αργυράκος Κ. Θωμάς στρατιώτης
Κιάνας Κ. Απόστολος πολίτης
Κόλης Θ. Νικόλαος στρατιώτης
Κοπατσιάρης Ι. Αθανάσιος πολίτης
Λάτσιος Αποστ. Δημήτριος στρατιώτης
Πράπας Γ. Στέργιος πολίτης
Ταβάκης Κ. Δημήτριος στρατιώτης
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ
1914 – 1919
Κοζάτης Χ. Δημήτριος Ανθυπαστιστής
Θεμελής Ι. Θεμελής λοχίας
Κολοβέτσιος Γ. Μιχαήλ λοχίας
Λύτος Χ. Απόστολος λοχίας
Λώνας Ι Γεώργιος λοχίας
Αγγελίδης Κ. Μιχαήλ στρατιώτης
Αργυράκος Κ. Γεώργιος στρατιώτης
Βασδραβέλλης Γ Θωμάς στρατιώτης
Βλαχοδήμος Ν. Στέργιος στρατιώτης
Γκιάτας Γ. Στέργιος στρατιώτης
Ζησιός Γ. Νικόλαος στρατιώτης
Καραΐσκος Ι. Νικόλαος στρατιώτης
Κουμπάνη Αθαν. Νικόλαος στρατιώτης
Κολοβέτσιος Γ. Κων/τίνος στρατιώτης
Κοπατσιάρης Αθαν. Ιωάννης στρατιώτης
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ
Κόκκουρας Δ. Ηλίας στρατιώτης
Κούκης Δ. Νικόλαος στρατιώτης
Λέκκας Β. Νικόλαος στρατιώτης
Λιλής Γ. Απόστολος στρατιώτης
Μαμάρας Γ. Ευάγγελος στρατιώτης
Μπέκας Γ. Στέργιος στρατιώτης
Ντιμπόλης Ι. Δημήτριος στρατιώτης
Πουρλιάκας Χ. Ιωάννης
Χριστοδούλου ή Πραπόιας Αθ. Δημ. στρατιώτης
Τιζουμάκης Δ. Απόστολος στρατιώτης
Τσικριτζής Γ. Κων/τίνος στρατιώτης
Τιώνας Δ. Ιωάννης στρατιώτης
Χάχας Ε. Αναστάσιος στρατιώτης
Χουλιβάτος Αθαν. Δημήτριος στρατιώτης
Μερικές ενδιαφέρουσες σημειώσεις πάνω στις επιγραφές: παρατηρούμε ότι πολλά επώνυμα διατηρούνται μέχρι και τις μέρες μας. Επίσης, ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος ονομάζεται “Ευρωπαϊκός Πόλεμος” ονομασία η οποία στις μέρες μας έχει εκλείψει. Τέλος, αξίζει να σταθούμε στη μνημόνευση των αδελφών Ζάγγλα οι οποίοι έπεσαν κατά τη μάχη του Δραγατσανίου το 1821. Στο πρώτο σκίρτημα της ελληνικής ελευθερίας, η Βλάστη ήταν εκεί πλάι στον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τους λοιπούς αγωνιστές.
Ο Ζήκος Τσίρος αναφέρει στο έργο του επιγραφή πάνω στο μνημείο η οποία αναγράφει το όνομα του χορηγού και το έτος κατασκευής:
Σύλλογος Βλατσιωτών
ανήγειρε Χ. Γαλανός 1928
Τούτη την επιγραφή δεν μπόρεσα να την εντοπίσω ακόμα. Αυτό το εξαιρετικής ομορφιάς μνημείο δυστυχώς βρίσκεται σε πολύ άσχημη κατάσταση. Το μάρμαρο έχει διαβρωθεί από την υγρασία ενώ οι επιγραφές μόλις που διακρίνονται. Ο περιβάλλων χώρος αποπνέει ένα αίσθημα εγκατάλειψης και λήθης η οποία σίγουρα δεν ταιριάζει ούτε στους νεκρούς ούτε στους ζώντες κατοίκους της Βλάστης.
Όντας ένα από τα αρχαιότερα υπαίθρια γλυπτά της Εορδαίας, το μνημείο πρέπει να κηρυχθεί διατηρητέο, να συντηρηθεί και να παραδοθεί στις επόμενες γενιές άρτιο.
