Σύμφωνα με τον νέο νόμο, αλλάζουν οι όροι απόλυσης καταδίκων και οι περιοριστικοί όροι για κατηγορουμένους για κακουργήματα. Έτσι όσοι καταδικάσθηκαν σε ποινή στερητική της ελευθερίας, μπορούν, κατόπιν αιτήσεώς τους, να απολυθούν υπό τον όρο του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση. Όταν πρόκειται για κάθειρξη μέχρι 25 έτη πρέπει να έχουν εκτιθεί τα 2/5 της ποινής και όταν πρόκειται για ισόβια κάθειρξη, τουλάχιστον 14 έτη. Η παραπάνω ρύθμιση δεν εφαρμόζεται στις διακεκριμένες περιπτώσεις παράβασης του νόμου περί ναρκωτικών (εμπορία μεγάλων ποσοτήτων, από υπότροπους κλπ), της εσχάτης προδοσίας, βιασμού, ληστείας, ανθρωποκτονίας, εγκληματικής οργάνωσης, συγκεκριμένα σεξουαλικά αδικήματα.
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, ο κατάδικος θα πρέπει να έχει παραμείνει στη φυλακή για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ίσο με το ένα πέμπτο (1/5 ) της ποινής που του επιβλήθηκε και στη περίπτωση της ισόβιας κάθειρξης για χρονικό διάστημα ίσο με δώδεκα (12) έτη. Σύμφωνα με το νόμο, όποιος απολύεται κάνοντας χρήση των ευεργετικών διατάξεων του νόμου θα επιτρέπεται να ευρίσκεται προκαθορισμένες ώρες της ημέρας εκτός του τόπου του κατ’ οίκον περιορισμού του αποκλειστικά για λόγους εργασίας, εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης, συμμετοχής του σε εγκεκριμένο πρόγραμμα συντήρησης ή απεξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες ή αλκοόλ ή και εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που του έχουν επιβληθεί. Οι ώρες απουσίας του καταδίκου από τον τόπο του κατ’ οίκον περιορισμού του και το σύνολο των υποχρεώσεών του καθορίζονται είτε με το βούλευμα που διέταξε την απόλυσή του.
Ένα βήμα πριν από την προσωρινή κράτηση, την κατά κόσμον προφυλάκιση, θα εφαρμόζεται η ηλεκτρονική επιτήρηση. Έτσι, σε όλες τις περιπτώσεις, πλην σοβαρών αδικημάτων όπως ανθρωποκτονία, ληστεία, εμπορία ναρκωτικών, θα εφαρμόζεται η ηλεκτρονική επιτήρηση με βραχιολάκι. Εάν ο επιτηρούμενος δεν συμμορφωθεί, θα εκδίδεται ένταλμα συλλήψεως και θα φυλακίζεται. Σε κάθε περίπτωση το κόστος των ηλεκτρονικών μέσων επιτήρησης φέρει ο κατηγορούμενος. Για το σκοπό αυτόν με τη διάταξη του ανακριτή επιβάλλεται η υποχρέωση προκαταβολής των εξόδων επιτήρησης για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τους έξι μήνες. Σε περίπτωση παράτασης της διάρκειας του μέτρου επιβάλλεται προκαταβολή επιπλέον εξόδων.
Ο νέος νόμος πραγματικά δίνει ένα παράθυρο σε όσους καταδικάσθηκαν και περιμένουν με ανυπομονησία την ημέρα της αποφυλάκισης τους. Θα δουν την έξοδο πολύ πιο γρήγορα από ότι περίμεναν και θα παραμείνουν επιτηρούμενοι για ένα χρονικό διάστημα, μέχρι και την οριστική απελευθέρωσή τους. Πόσους, όμως, αφορά ο νέος νόμος; Αποκλείει όλους τους καταδικασθέντες για αδικήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, τους παραβάτες του νόμου περί ναρκωτικών, όσους δικάστηκαν για ληστεία και ανθρωποκτονία. Δηλαδή αποκλείονται σχεδόν όλοι. Το μεγαλύτερο μέρος των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές είναι παραβάτες για αδικήματα σχετικά με τα ναρκωτικά ή που σχετίζονται με ναρκωτικά. Ο νέος νόμος, λοιπόν, αποκλείει κάποιον που τέλεσε ληστεία για να πάρει τη δόση του, όχι όμως, κάποιον καταχραστή του δημοσίου ή κάποιον καταδικασθέντα για οικονομικό έγκλημα.
Όσοι έχουν να αντιμετωπίσουν κάποιο κακούργημα που μπορεί να εφαρμοστεί ο νέος νόμος, θα πρέπει να προκαταβάλουν τα έξοδα. Για πρώτη φορά, στο δικαιικό μας σύστημα τίθεται ένας περιοριστικός όρος που κάποιοι μπορούν να πληρώσουν και κάποιοι άλλοι όχι. Υπάρχει, βέβαια, ειδική διάταξη για τους πένητες.
Το σημαντικότερο θέμα που πρέπει να διασφαλιστεί είναι η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Στο νέο νόμο υπάρχει η δυνατότητα “γεωεντοπισμού” και όχι κατ’ ανάγκη του κατ’ οίκον περιορισμού. Μπορεί δηλαδή κάποιος να τεθεί σε περιορισμό στο σπίτι του, στη γειτονία του, ή ακόμη και σε όλη τη περιφέρεια. Πολύ περισσότερο μπορεί να τεθεί υπό επιτήρηση κάποιος ο οποίος τέλεσε το πλημμέλημα της ανθρωποκτονία από αμέλεια. Στο μέλλον υπάρχει περίπτωση να τεθεί αυτός ο όρος σε καταδικασθέντες και για άλλα πλημμελήματα και αυτός είναι ο σοβαρότερος προβληματισμός των νομικών. Σήμερα προστατεύεται η προσωπικότητα του κατηγορουμένου ή του καταδικασθέντα. Με το νέο νόμο ο γεωεντοπισμός μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα. Όχι μόνο μπορεί να αποκλείσει κάποιον σπίτι του, αλλά αντίθετα να τον αποκλείσει να επισκεφθεί συγκεκριμένους τόπους. Μπορεί, στο μέλλον, κάποιος που καταδικάσθηκε σε αντίσταση κατά της αρχής να του απαγορευθεί να συμμετάσχει σε πορείες; Μπορεί κάποιος να τιμωρηθεί να μην επισκέπτεται συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, ακόμη και εάν είναι για πλημμέλημα; Μπορούν αλλοδαποί να αποκλειστούν από συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, ή της πόλης υπό τον φόβο της φυλάκισης; Πρέπει να αποφύγουμε αρνητικές εξελίξεις του νόμου και φυσικά πρέπει να διορθωθούν οι στρεβλώσεις του ώστε να αποφύγουμε να έχουμε υπόδικους ή καταδικασθέντες, δύο ταχυτήτων.
Ηλίας Σιδέρης
Δικηγόρος
Δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Δημοκρατία της 17.11.2013