Το χαϊκού (ή χάικου) είναι η ιαπωνική ποιητική φόρμα που αποτελείται συνήθως από τρεις στίχους που δομούνται από 5, 7 και 5 συλλαβές κατ’ αντιστοιχία ο καθένας, δημιουργώντας στροφές που ενώνονται θεματικά. Πρόκειται για την πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο που διαβάζεται με μια αναπνοή. Τα χαϊκού καταδεικνύουν μια εποχή του χρόνου, χωρίς απαραίτητα να συμπεριλαμβάνουν τις ίδιες τις λέξεις των εποχών. Συνειρμικά και μέσα από τον σχηματισμό εικόνων, ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί σε ποια εποχή αναφέρεται το εκάστοτε χαϊκού.
Κομμένα κλαριά
δεμάτια για το τζάκι
κι ανθίσανε
BUSON
Τα χαϊκού είναι ποιήματα που συλλαμβάνουν τη στιγμή, σαν τις φωτογραφίες που αποτυπώνουν την πραγματικότητα σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η συναισθηματική τους επιρροή είναι μεγάλη λόγω της δύναμης της αφαιρετικής διαύγειάς τους που τελικά συμπυκνώνει το νόημα, δημιουργώντας ιμπρεσσιονιστικές ποιητικές εικόνες. Κάποιες φορές θυμίζουν τις πιο οικείες σε μας παροιμίες ή λαϊκές ρήσεις.
Ξαφνικά βροχή –
δανείστηκα το παλτό
ενός σκιάχτρου
KYORAI
Για την Ιαπωνία τα χαϊκού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της λογοτεχνικής παράδοσης της χώρας, αφού εμφανίζονται ήδη από τον 13ο αιώνα ως περιπαικτικά κι αστεία ποιήματα που είναι αγαπητά στους αυλικούς και τους σαμουράι, αποτελούν συχνά είδος κοινωνικού παιχνιδιού ή ομαδικής ποίησης, σαν παιχνίδια με λέξεις και εικόνες, που ακόμα και με τη μορφή ερωταποκρίσεων διαμορφώθηκαν έτσι ώστε να επηρεάσουν τη λογοτεχνία της Ιαπωνίας αλλά και ολόκληρου του κόσμου. Ιδρυτής τους είναι ο Μασαόκα Σίκι, ενώ ο πιο γνωστός παγκοσμίως ποιητής χαϊκού είναι ο Ματσούο Μπασό, ο οποίος μάλιστα ανήγαγε τα χαϊκού σε «σοβαρό» τμήμα της λογοτεχνίας και τα απάλλαξε από τον μέχρι τότε αστείο τους χαρακτήρα. Τη σημερινή τους μορφή, την αποκτούν τον 16ο αιώνα, ενώ στη Δύση γίνονται γνωστά στις αρχές του 20ου κι επηρεάζουν συγγραφείς όπως ο Εζρα Πάουντ, ο Μπόρχες, ο Οκτάβιο Παζ και ο Τζακ Κέρουακ. Στην Ελλάδα ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο ποιητής που καταπιάνεται με αυτή τη μορφή ποίησης και δημοσιεύει τα «Δεκαέξι Χαϊκού» στο Τετράδιο Γυμνασμάτων (1928-1937). Εκτός από τα χαϊκού του Σεφέρη, στα ελληνικά κυκλοφορούν πλέον μελέτες, αποδόσεις αλλά και χαϊκού απ’ ευθείας γραμμένα στα ελληνικά.
Το Ραβδί του Οδοιπόρου είναι μια συλλογή χαϊκού σε απόδοση του Άρη Λασκαράτου. Η ιδιαιτερότητά τους προφανώς και δεν αφήνει το περιθώριο να κάνουμε λόγο για μετάφραση των χαϊκού αλλά η μικρή αυτή συλλογή μπορεί εύκολα να παρασύρει τον αναγνώστη και να τον μυήσει σε αυτήν την μορφή ποίησης.
Στο βαλτοτόπι
οδηγός μου το τραγούδι
του αηδονιού
BASHO HAIKU
Το Ραβδί του Οδοιπόρου
Απόδοση: Άρης Λασκαράτος
Εκδόσεις: ΑΙΩΡΑ
