Το της Ελληνικής Μακεδονίας μας γεωγραφικό Διαμέρισμα

Το παρόν έργο μου το αφιερώνω στο Ελληνικό Έθνος μας.

Στο προγενέστερο παρόμοιο πόνημά μου με τίτλο : «Το γεωγραφικό Διαμέρισμα της Ελληνικής Μακεδονίας μας» εξέθεσα εκατόν πενήντα (150) ιστορικά και επιστημονικά επιχειρήματα για την ιστορικότητα της Ελληνικής Μακεδονίας μας. Στο παρόν παραθέτω ακόμη εκατόν πενήντα (150) επιστημονικά και ιστορικά επιχειρήματα, με συνεχιζόμενη όμως την αρίθμηση :

Ο Φλάβιος Ιώσηππος αναφέρεται στους Έλληνες της Μακεδονίας και στην Ελλάδα ή την Ελληνική Μακεδονία χρησιμοποιών άλλοτε την μία (Έλληνες της Μακεδονίας και Ελλάδα) και άλλοτε την άλλη ονομασία (Ελληνική Μακεδονία) θεωρώντας τους Έλληνες Μακεδόνες Έλληνες και τους Έλληνες ως Έλληνες Μακεδόνες. Βλέπε Βιβλίο Ιουδαϊκής Αρχαιολογίας Βίβλος 11^η παράγρ. 337, 109, 148, 286, 184.

Για τον Έλληνα Μακεδόνα Αλέξανδρο τον Μέγα (356π.Χ.-323 π.Χ.) υπήρχαν οι φράσεις από το 600 π.Χ. «Ο κριός, όν είδες, ο έχων τα κέρατα βασιλεύς Μήδων και Περσών» και «Ο τράγος των Αιγών βασιλεύς Ελλήνων».

Το Ταλμούδ, το οποίο είναι κείμενο και στα εβραϊκά σημαίνει «Διδασκαλία» ή «Μελέτη», διηγείται την ιστορική συνάντηση του Μ. Αλεξάνδρου, μετά την μάχη της Ισσού κατά των Περσών, κατά την είσοδό του στην πόλη της Ιερουσαλήμ το 333 π.Χ. με τον αρχιερέα Σίμωνα τον Δίκαιο, ο οποίος τον αποκάλεσε «Αλέξανδρο τον Μακεδόνα, βασιλέα της Ελλάδος». Η συνάντηση φέρεται να ήταν ιδιαιτέρως φιλική. Το Ταλμούδ είναι το βασικό κείμενο του ραββινικού Ιουδαϊσμού και αποτελεί την κύρια πηγή του σύγχρονου εβραϊκού θρησκευτικού νόμου και της εβραϊκής θεολογίας. Παρόμοιες αναφορές γίνονται και στα βιβλία του Ταλμούδ «Τάξις Γενεαλογιών» και «Μεγκιλάτ Ταανίτ». Μετά τον Μωσαϊκό Νόμο, το Ταλμούδ είναι αυτό που επηρέασε περισσότερο τον Ιουδαϊσμό. Είναι θεμελιώδης πνευματικός οδηγός για την Ιουδαϊκή σκέψη.

Ο Μωυσής Μαϊμονίδης γεννημένος στην Κόρδοβα της Ισπανίας, αναφέρει : Η ελληνομακεδονική δυναστεία μετεφυτεύθη και στην Ιουδαία και συνετέλεσε στην αλληλογνωριμία του Ελληνισμού και του Ιουδαϊσμού.

Η οριστική ενοποίηση του μακεδονικού Ελληνισμού επιτεύχθηκε χάρη στην στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυία του Έλληνος Μακεδόνος Φιλίππου του Β΄, ο οποίος κατόρθωσε να εξασθενίσει και να καταργήσει τους ηγεμονικούς οίκους με την κατάταξη των ελλήνων μακεδόνων ευγενών στην τάξη των εταίρων και την παραχώρηση σ΄ αυτούς μεγάλων εκτάσεων γαιών. Φαίνεται ωστόσο ότι η Άνω Μακεδονία (νυν Δυτική Μακεδονία) δεν απώλεσε την εσωτερική διοικητική αυτονομία της.

Όλες οι πόλεις που ίδρυσε ο Μ. Αλέξανδρος κατέστησαν κέντρα του Ελληνισμού και του ελληνικού πολιτισμού. Οι Έλληνες Μακεδόνες παλαίμαχοι-απόμαχοι στρατιώτες του Μ. Αλεξάνδρου έφθασαν σε όλη την Ασία ως το Πακιστάν και την Ινδία.
Οι Έλληνες Μακεδόνες κάτοικοι των ιδρυθεισών υπό του Μ. Αλεξάνδρου στα βάθη της Ασίας πόλεων ήλθαν σε επαφή και με νέους λαούς της βαθύτερης Ασίας (Ινδούς, Κινέζους κ.λ.π.) και άφησαν τα αποτυπώματά τους εκεί μέχρι σήμερα.

Ο Έλλην Μακεδών Βασιλεύς των Ελλήνων Μακεδόνων Αλεξανδρος ο Α΄ (498 π.Χ.- 454 π.Χ.) είχε πει : «Αυτός τε γαρ Έλλην ειμί τωρχαίον και αντ΄ ελεύθερης δεδουλωμένην ουκ αν εθέλοιμι οράν την Ελλάδα. (Ο ίδιος είμαι Έλλην, και μάλιστα με αρχαία ελληνική καταγωγή, και δεν θα ήθελα να δω την Ελλάδα υποδουλωμένη, υπόδουλη (στους Πέρσες) και θα ήθελα να είναι πάντα ελεύθερη). Είναι η χρονική περίοδος των Περσικών πολέμων (499 π.Χ.-470 π.Χ.) κατά την οποία (χρονική περίοδο) οι Πέρσες, με τις τρεις φάσεις των εκστρατειών τους, επιτίθενται στην Ελλάδα για να την υποδουλώσουν. Η απάντηση του Μ. Αλεξάνδρου φέρει εις την μνήμην μας την σπουδαία φράση του Πλάτωνος (427 π.Χ.-347 π.Χ.), Αθηναίου φιλοσόφου, μαθητή του Σωκράτη : «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστίν η πατρίς». (=Από τη μάνα και τον πατέρα και από όλους τους άλλους προγόνους μας πολυτιμότερο πράγμα είναι η πατρίδα μας, η Ελλάδα).

Στην Ελληνική μας Μακεδονία οι αγώνες και τα αθλήματα είχαν θέση παρόμοια με την της υπόλοιπης Ελλάδος θέση. Οι Ηρακλείδαι από Καράνου, δηλ. όλοι οι βασιλείς της Ελληνικής Μακεδονίας μας, έδειξαν ζωηρό ενθουσιασμό για τα αθλήματα, με εξαίρεση τον βασιλιά Αλέξανδρο τον Α΄ που προτιμούσε τους αγώνες κυκλικών χορών, προτιμούσε δηλ. τους αγώνες κυκλικού χορού, για να επιδείξει τις χορευτικές του ικανότητες. Κατηγορούσε δε ο Αλέξανδρος ο Α΄ τον Φίλιππο γιατί εκείνος της νίκες του στις αρματοδρομίες τις ενεχάρασσε στα νομίσματά του. Όταν δε ο Αλέξανδρος ο Α΄ ερωτήθη «ει βούλοιτ΄ αν εν Ολυμπίασιν αγωνίσασθαι στάδιον»(=εάν θα αγωνιζόταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες εντός σταδίου» απήντησε : «Εί γε βασιλείς έμελλον έξειν ανταγωνιστάς» (Πλούταρχ. Αλέξανδρος 4) (=θα το έκανα, εάν επρόκειτο να έχω βασιλείς ως ανταγωνιστές, συναγωνιστές, διαγωνιζομένους μου», όπως ήτο ο ίδιος. Τελικώς, αναθεώρησε τη στάση του και έλαβε μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Απευθύνθηκε προς τους Ελλαδονίκες, τους ανώτατους κριτές και δικαστές των Ολυμπιακών Αγώνων στους Δελφούς, με την φράση : «Εγώ γαρ, Έλλην το γένος ειμί». Είχε δε σημαντικές διακρίσεις από τις συμμετοχές του στους αγώνες αυτούς. Επ΄ αυτού βλέπε υπ αριθμ. συμβολ. 64 στο συναφές πόνημά μου που υπάρχει στο διαδίκτυο με επικεφαλίδα : «Το γεωγραφικό Διαμέρισμα της Ελληνικής Μακεδονίας μας».

Ο στρατηλάτης Έλλην Μακεδών Μ. Αλέξανδρος κατά την εκπολιτιστική του εκστρατεία ίδρυσε περισσότερες από εβδομήντα (70) πόλεις σε όλα τα μήκη και πλάτη της αχανούς επικυριαρχίας του. Οι πόλεις αυτές ήσαν για πολλούς αιώνες φάροι του Ελληνικού πολιτισμού. Κάποιες από αυτές συνεχίζουν να παραμένουν φάροι του πολιτισμού της Ελληνικής Μακεδονίας και της Ελλάδος μας εν γένει.

Μέσα στο Αφγανιστάν ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι φορούν στο κεφάλι τους την χαρακτηριστική ελληνική μακεδονική καυσία (=καπέλο) και λιώνουν κυριολεκτικά στο άκουσμα του Σικάντερ (=Αλεξάνδρου), δηλαδή του Μεγάλου μας Έλληνος Μακεδόνος Βασιλέως Μ. Αλεξάνδρου, ο οποίος με τους Έλληνες Μακεδόνες προγόνους μας, 2.500 χρόνια πριν, άφησε εκεί ανεξίτηλα τα χνάρια του ελληνικού μακεδονικού πολιτισμού και του εν γένει ελληνικού πολιτισμού.

Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς στο φιλοσόφημά του «Περί του πάντα σπουδαίον είναι ελεύθερον» αναφέρει ότι ο Έλλην Μακεδών Βασιλεύς Αλέξανδρος ταυτίζεται με τους Έλληνες».

Το ελληνικό μακεδονικό όνομα έχει αρχαία ελληνική προέλευση, αφού προσδιόριζε το ελληνικό φύλο των Ελλήνων Μακεδόνων, του Έλληνα Φιλίππου και του Έλληνα Μ. Αλεξάνδρου. Αποτελεί ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά των Ελλήνων Μακεδόνων και των Ελλήνων και έχει καταγραφεί από την ιστορία από πολλούς αιώνες πριν. Ως εθνολογικός όρος η Ελληνική Μακεδονία μας συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα, γιατί δηλώνει την πατρίδα ενός φύλου καθαρώς ελληνικού : των Ελλήνων Μακεδόνων του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου.

Οι υπό του Μ. Αλεξάνδρου κτισμένες πόλεις έγιναν επάνω σε ελληνικά πρότυπα, διεκρίνοντο για την αυτονομία τους, όπως συνέβαινε στην αρχαία Ελλάδα, όπου κάθε πόλη είχε την δική της αυτονομία. Οι κάτοικοι ήσαν πολίτες, όπως εν Ελλάδι, και όχι δουλοπρεπείς υπήκοοι, όπως συνέβαινε τότε την Ασία.

Η ελληνική μακεδονική ιστορία της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου είναι αναπόσπαστο και αδιάσπαστο κομμάτι της ιστορίας του Ελληνισμού.

Ο χώρος της ελληνικής μας Μακεδονίας ταυτίζεται με την αρχαία ελληνική Μακεδονία της εποχής του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου.

Ο Μ. Αλέξανδρος είχε στρατηγούς, αξιωματικούς, στρατιώτες και από την Ελληνική Μακεδονία, και από την Ελληνική Θεσσαλία, και από την Ελληνική Κρήτη, και από την Ελληνική Αιτωλία, και από την Ελληνική Ακαρνανία, και από την Ελληνική Ήπειρο, και από τους Ελληνική Φωκίδα και από τους Ελληνικούς Λοκρούς, κ.λ.π., ήτοι από όλον τον Ελληνισμό.

Η εθνολογική (ελληνική) ομοιογένεια σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, συμπεριλαμβανομένης δηλαδή και της Ελληνικής μας Μακεδονίας καθιστούν την Ελλάδα μας, ολόκληρη ως χώρα, συμπαγή και απρόσβλητη.

Ο ιστορικός Κ. Μπέλοχ (1854-1929) γράφει : « Ο αρχαίος Έλλην Ησίοδος … διαρρήδην (=φανερώς) αναγνωρίζει τους Έλληνες Μακεδόνες ως Έλληνες και ότι όντως έχει δίκαιο.. όπως αποδεικνύεται από τα ιστορικά λείψανα.. ότι όπως οι Ήπειρώτες και οι Θράκες είναι γνήσιοι Έλληνες …»

Ο Μ. Αλέξανδρος (356π.Χ.-323π.Χ.) είχε πει προς τους Πέρσες, οι οποίοι 150 χρόνια πριν, στους Περσικούς πολέμους (499 π.Χ.-479 π.Χ.), είχαν προκαλέσει πολλά δεινά σε όλη την Ελλάδα (Ελληνική Θράκη, Ελληνική Μακεδονία, Ελληνική Θεσσαλία και νοτιότερα μέχρι την Αθήνα) : «Όταν οι πρόγονοί σας ήλθον εις (Ελληνικήν) Μακεδονίαν και εις υπόλοιπην Ελλάδα…»(=Οι υμέτεροι πρόγονοι ελθόντες εις Ελληνικήν Μακεδονίαν και εις την άλλην Ελλάδα..) (Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις ΙΙ, 14, 4). Ο Αρριανός (95μ.Χ.-175μ.Χ.), ήτο Έλλην, συγγραφέας, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, πολιτικός και στρατιωτικός έπαρχος της Καππαδοκείας (135μ.Χ.-137 μ.Χ.), από την Νικομήδεια της Μικράς Ασίας, γνωστότερος για τα έργα του Αλεξάνδρου Ανάβασις και Ινδική.

Ο σπουδαίος Έλλην Πελοποννήσιος ιστορικός Πολύβιος (201 π.Χ.-120 π.Χ.) έλεγε : «Τίνος και πηλίκης δει τιμής αξιούσθαι (Έλληνας) Μακεδόνας, οί τον πλείω του βίου χρόνον ου παύονται διαγωνιζόμενοι προς τους βαρβάρους υπέρ της των (λοιπών) Ελλήνων ασφαλείας, ότι αείποτ΄ αν εν μεγάλοις κινδύνοις, τα κατά τους (λοιπούς) Έλληνας ει μη (Έλληνας) Μακεδόνας είχομεν πρόφραγμα;».(=Ποια και πόσο μεγάλη τιμή πρέπει να αποδοθεί στους Έλληνες Μακεδόνες, οι οποίοι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους δεν παύουν να αγωνίζονται εναντίον των βαρβάρων για να υπερασπισθούν την ασφάλεια των υπόλοιπων Ελλήνων, διότι διαρκώς θα κινδύνευαν οι υπόλοιποι Έλληνες, εάν δεν είχαμε προτείχισμα-προπύργιο τους Έλληνες Μακεδόνες).

Ο Έλλην Δωριεύς στρατηλάτης Μ. Αλέξανδρος μετά την μάχη τον Γρανικό ποταμό απελευθέρωσε πόλεις του ελληνικού ιωνικού Πόντου και κατευθύνθηκε στη συνέχεια νότια προς τα μικρασιατικά παράλια του Αιγαίου και απελευθέρωσε και τις ελληνικές μικρασιατικές πόλεις κατά μήκος των παραλίων της Μικράς Ασίας προς Αιγαίο πέλαγος και προς Μεσόγειο θάλασσα. Διερχόμενος δε από την πόλη Ταρσό, η οποία ευρίσκεται απέναντι από την Κύπρο, στην οποία (Ταρσό) από τον 8^ο αιώνα π.Χ. υπήρχε παροικία Ελλήνων Δωριέων κατοίκων εκ πόλεων της Ρόδου, απελευθέρωσε και την εν λόγω αυτή πόλη και τους Δωριείς οι οποίοι ώκουν, κατοικούσαν εκεί εν παροικία. Λουσθείς δε ο Μ. Αλέξανδρος στα παγωμένα νερά του ποταμού Κνύδου, που ευρίσκεται κοντά στην πόλη Ταρσό, ασθένησε σοβαρά, σωθείς από τον ιατρό του Φίλιππο τον Ακαρνάτο. Από την Ταρσό της Μ. Ασίας ήτο ο Απολλόδωρος ο Ταρσεύς, τραγικός ποιητής. Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε μαζί του και τον Σίφνιο, Ίωνα, ιατρό, ο οποίος έγραψε το περί υγιεινής τροφής δι΄ υγιείς και ασθενείς σπουδαίο σύγγραμμα, επί Λυσιμάχου.

Ο Μ. Αλέξανδρος ξεκίνησε την περσική εκστρατεία το 334 π.Χ. Πέρασε τον Ελλήσποντο, αφού πρώτα απελευθέρωσε από τους Πέρσες τη νήσο Τένεδο που ήταν νωρίτερα αποικία των Ιώνων της Αθήνας, εκ της οποίας Τενέδου ήτο ο Κλεόστρατος ο Τενέδιος, ος λέγεται ότι εφηύρε περί το 530 π.Χ. τα σημεία του ζωδιακού. Μετά τη διάβαση του Ελλησπόντου στο εκστρατευτικό του Σώμα ενσωματώθηκε και το πεζικό αποτελούμενο από τη Φάλαγγα πεζεταίρων (πεζών σωματοφυλάκων) του Έλληνος Μακεδόνος Βασιλέως Αλεξάνδρου. Πεζέταιροι : εν Ελληνική Μακεδονία εκλεκτόν σώμα πεζών σωματοφυλάκων του βασιλέως Φιλίππου, Αλεξάνδρου κ.λ.π. (Δημοσθέν. Όλυνθ. Β – Φωτ.).

Η Φάλαγγα αυτή είχε δύναμη 9.000 άνδρες και συνεκροτείτο από έξι (6) τάξεις. Πρώτη τάξις εκ της Φάλαγγος πεζεταίρων ήτο η Ελιμιώτις, εκ 1.500 ανδρών. Στρατηγός της τάξεως αυτής ήτο ο Ταξίαρχος Κοίνος, ο υιός του Πολεμοκράτη. Η Ελιμιώτις ήταν η τάξις των Ελλήνων Μακεδόνων ανδρών στρατιωτών εξ Ελίμειας, δηλ. περιοχής του τέως Δήμου Ελίμειας Ν.Κοζάνης, νυν διευρυμένου Δήμου Κοζάνης, η οποία (Ελιμιώτις) τότε, στα μακεδονικά χρόνια, εξετείνετο και προς περιοχή πόλεως Κοζάνης, και προς Βελβεντό Κοζάνης, και προς Σέρβια Κοζάνης, και προς Σιάτιστα Κοζάνης, και προς Βόϊο Κοζάνης και προς Νομό (νυν Π.Ε.) Γρεβενών. Δεύτερη τάξις εκ της Φάλαγγας πεζεταίρων ήτο η Ορεστίς-Λυγκηστίς εκ 1.500 και πάλι ανδρών, δηλαδή η τάξις των Ελλήνων Μακεδόνων ανδρών στρατιωτών πεζικού εξ Ορεστίδος (Καστοριάς) και Λυγκηστίδος (Φλώρινας). Στρατηγός της τάξεως αυτής ήτο ο ταξίαρχος Περδίκκας, υιός του Ορόντου. Τρίτη τάξις εκ της Φάλαγγας πεζεταίρων ήτο η εξ Ηπείρου μας (νυν Ζαγοροχώρια) με 1.500 Έλληνες Μακεδόνες άνδρες στρατιώτες. Στρατηγός της εν λόγω τάξεως ήτο ο ταξίαρχος Φίλιππος, υιός του Αμύντα. Η τέταρτη τάξις εκ της Φάλαγγος πεζεταίρων είχε Στρατηγό τον ταξίαρχο Κρατερό, τον υιό του Αλεξάνδρου. Η πέμπτη τάξη εκ της Φάλαγγος πεζεταίρων ήτο εξ Εορδαίας (νυν Δήμου Εορδαίας Νομού Κοζάνης) και είχε Στρατηγό τον ταξίαρχο Αμύντα, τον υιό του Ανδρομένους. Η έκτη τάξη εκ της Φάλαγγος πεζεταίρων είχε Στρατηγό τον Μελέαγρο, τον υιό του Νεοπτολέμου.

Η προσφορά της Εορδαίας, της Ελιμείας και της Ορεστίδος στην περσική εκστρατεία και στην δημιουργία της Ελληνικής Μακεδονικής Κοσμοκρατίας ήταν μεγάλη. Από τις έξι (6) τάξεις, που συγκροτούσαν το ισχυρότερο και πιο αποτελεσματικό Σώμα του Ελληνικού Μακεδονικού Στρατού, την Φάλαγγα των Πεζεταίρων, οι τρεις (3) προέρχονται από την Εορδαία, την Ελίμεια ή Ελιμεία και την Ορεστίδα, μία δηλαδή τάξη ένα ολόκληρο σύνταγμα από κάθε περιοχή.

Ο Καθηγητής κ. Κεραμόπουλος είναι από τους πρώτους που υποστήριξαν την Πρωτοελληνική-Ελληνομακεδονική καταγωγή των Εορδών.

Τα ονόματα του ιδρυτού του κράτους και της δυναστείας των Αργεαδών, του Περδίκκα Α΄, υιού του Αργαίου, του Φιλίππου Α΄, του Αέροπου, του Αλκέτα, του Αμύντα Α΄, του Αλεξάνδρου Α΄ και του Περδίκκα Β΄, κατά τον Καθηγητή κ. Κεραμόπουλο, είναι γνήσια Ελληνομακεδονικά και συνηθισμένα στην οικογένεια των Αργεαδών.

Οι Έλληνες Μακεδόνες αυτοί βασιλείς (Περδίκκας Α΄, υιός του Αργαίου, Φίλιππος Α΄, Αέροπος, Αλκέτας, Αμύντας Α΄, Αλέξανδρος Α΄ και Περδίκκας Β΄), κατά τον Καθηγητή κ. Κεραμόπουλο, σταθεροποιήθηκαν στα εδάφη αυτά της Εορδαίας αλλά και έθεσαν τις βάσεις για την μετέπειτα εξέλιξη του κράτους τους, ακολουθώντας όλοι μέχρι τα χρόνια του Φιλίππου Β΄ μια κοινή πολιτική.

Τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 5^ου αιώνα π.Χ. η Εορδαία, όπως άλλωστε και ολόκληρη η Άνω Μακεδονία εμφανίζει μορφή φεουδαρχικού κράτους, που διοικείται από τους ευγενείς. Κατά τον Θεόπομπο (παρ. Αθηναίων IV) οι ευγενείς ήσαν εγκατεστημένοι στα μεγάλα κτήματά τους, που είχαν στην ύπαιθρο, έχοντας μικρή μόνο εξάρτηση από τον εκάστοτε Έλληνα Μακεδόνα βασιλιά. Έτσι μέχρι τα χρόνια του Φιλίππου η Εορδαία διατηρούσε αρχέγονο τρόπο ζωής και διακυβέρνησης. Ο πληθυσμός ήταν γεωργικός και κτηνοτροφικός. Ζούσε σε μικρούς ατείχιστους οικισμούς. Την διακυβέρνηση της περιοχής Εορδαίας ασκούσαν κατά τρόπο φεουδαρχικό οι ισχυρές οικογένειες. Αυτοί ήσαν και οι αρχηγοί των τμημάτων του στρατού, τα οποία οι ίδιοι στρατολογούσαν στην περιοχή τους για λογαριασμό του βασιλιά της Ελληνικής Μακεδονίας.

Η γενικότερη μεταμόρφωση της Ελληνικής Μακεδονίας άρχισε από τον Φίλιππο και περιγράφεται χαρακτηριστικά από το λόγο του Μ. Αλεξάνδρου προς τους στρατιώτες του (Αρριανού VII,9,2). Στον λόγο του Μ. Αλεξάνδρου περιγράφεται η θεμελιώδης μεταβολή του τρόπου ζωής κυρίως των ορεσιβίων Ελλήνων Μακεδόνων κατοίκων της Άνω Μακεδονίας.

Πολλές μεταρρυθμίσεις έκανε προγενέστερα και ο Έλλην Μακεδών Βασιλιάς της Ελληνικής Μακεδονίας Αρχέλαος (414 π.Χ.-339 π.Χ.), ο οποίος κατασκεύασε στρατιωτικούς δρόμους, μεταξύ των οποίων και η μεγάλη στρατιωτική οδός από Έδεσσα προς Εορδαία, πλάϊ στη λίμνη της Βεγορίτιδος. Επάνω σ΄ αυτήν χαράχθηκε αργότερα από τους Ρωμαίους η Εγνατία. Ο Αρχέλαος από τη νότια ακτή της λίμνης Βεγορίτιδος κατασκεύασε και άλλη οδό, η οποία διέσχιζε την Εορδαία κατά μήκος του Εορδαϊκού ποταμού, έφθανε στην Ελιμεία και από εκεί στον Αλιάκμονα. Ο Αρχέλαος πολλές οικογένειες ευγενών εξ Εορδαίας τους εγκατέστησε σε αστικά κέντρα της Κάτω Μακεδονίας (νυν Κεντρικής Μακεδονίας). Τότε εγκαταστάθηκε στην Πέλλα και πολιτογραφήθηκε εκεί η οικογένεια του Εορδού ευγενή Αριστόνου. Το μέτρο αυτό συνεχίστηκε με μεγαλύτερη επιτυχία επί Φιλίππου Β΄.

Ο Αρχέλαος για να συνδέσει στενότερα τους ευγενείς με το κεντρικό κράτος και να κερδίσει τη συμπάθειά τους, τους έδωσε πολλές τιμές και πολλά στρατιωτικά αξιώματα. Πολλοί ευγενείς άφησαν την Εορδαία και εγκαταστάθηκαν στην ελληνική μακεδονική πρωτεύουσα Πέλλα κοντά στην Βασιλική αυλή ή σε άλλα μέρη της Κάτω Μακεδονίας. Τότε πρέπει να άφησε την Εορδαία ο ευγενής Λάγος, πατήρ του Πτολεμαίου Α΄, ιστορικού, συγγραφέως και στρατηγού, ο οποίος (Λάγος) μπήκε στην υπηρεσία του Βασιλέως Φιλίππου του Β΄, πατρός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Φίλιππος ο Β΄ του παραχώρησε μεγάλη και πλούσια έκταση αγροκτήματος πάνω από την Ποτείδαια Χαλκιδικής, γιατί έσωσε τη ζωή του γιου του (Μ. Αλεξάνδρου) στον πόλεμο κατά του Οξυδαρκίου. Τα εδάφη αυτά ο υιός του Λάγου Πτολεμαίος Α΄, ο αποκαλούμενος Σωτήρας, τα επώλησε αργότερα. Ο Λάγος είχε νυμφευθεί την Αρσινόη, ο πατέρας της οποίας είχε συγγένεια με τον Φίλιππο Β΄. Τέκνα των Λάγου-Αρσινόης : ο Πτολεμαίος ο Α΄, ως προανεφέρθη, και ο στρατηγός και ιερέας Μενέλαος.

Ο Έλλην Μακεδών Βασιλεύς Φίλιππος ο Β΄ , πατήρ του Μ. Αλεξάνδρου, έλεγε εις την ελληνική μακεδονική γλώσσα : «Κρείτον είναι στρατόπεδον ελάφων λέοντος στρατηγούντος ή λεόντων ελάφου» (=Είναι προτιμότερο ένα στρατόπεδο ελαφιών με αρχηγό λιοντάρι από ένα στρατόπεδο λιονταριών με αρχηγό ένα ελάφι).

Το ιππικό της Άνω Μακεδονίας (Ορεστίδος, Λυγκηστίδος, Εορδαίας, Ελιμείας) ήταν ιδιαίτερο σημαντικό για τον ελληνικό μακεδονικό στρατό του Έλληνα Μακεδόνα στρατηλάτου Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο ίδιος ο Μ. Αλέξανδρος διέσχισε πολλές φορές την περιοχή της Εορδαίας και την έκανε ορμητήριο για τις διάφορες εξορμήσεις του.

Μεγάλος αριθμός στρατηγών, αξιωματικών και ανωτέρων υπαλλήλων, οι οποίοι ξεχώρισαν διακριθέντες δίπλα στον Αλέξανδρο κατήγοντο-προήρχοντο από την Εορδαία. Από τους έξι στρατηγούς σωματοφύλακές του οι δύο : Πτολεμαίος ο υιός Λάγου και ο Αριστόνους ήσαν από την Εορδαία. Εξ Εορδαίας επίσης ήσαν και οι : Περδίκκας, Ηφαιστίων, Παρμενίων, Φιλώτας.

Οι περιοχές, οι οποίες ως πολιτικές ενότητες αποτελούσαν τον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της Άνω Μακεδονίας ήσαν η Εορδαία, η Ελίμεια ή Ελιμεία ή Ελιμιώτις, η Ορεστίς, η Λυγκηστίς, η Πελαγονία. Η Εορδαία περιελάμβανε την ευρύτερη σημερινή περιοχή της πόλεως Πτολεμαϊδος, ήτοι τον σημερινό δήμο Εορδαίας Νομού Κοζάνης. Η Ελίμεια ή Ελιμεία ή Ελιμειώτις περιελάμβανε τον διευρυμένο σήμερα Δήμο Κοζάνης με τον εντός αυτού ενσωματωμένο τέως Δήμο Ελίμειας, τον Δήμο Σερβίων Ν. Κοζάνης, τον Δήμο Βελβεντού Ν. Κοζάνης, τον Δήμο Βοϊου Ν. Κοζάνης, και τον Νομό Γρεβενών. Η Ορεστίς, η οποία ήτο βορείως της Ελιμειώτιδος, περιελάμβανε τις περιοχές του Άργους Ορεστικού, του Βογατσικού, της Καστοριάς, και της Κλεισούρας. Η Λυγκηστίς περιελάμβανε το Νομό Φλωρίνης και η Πελαγονία περιελάμβανε το Νομό Πέλλας.

Στην αρχαία ελληνική μακεδονική πόλη Λητή, η οποία κείται πλησίον της Θεσσαλονίκης ευρέθη νόμισμα, στο οποίο απεικονιζόταν Κένταυρος, απάγοντος Νύμφη, έχοντας δηλ. στην πλάτη του Νύμφη εξ απαγωγής.

Ο Μ. Αλέξανδρος είχε μαζί του κατά την Περσική εκστρατεία φιλοσόφους, ιστορικούς, γεωγράφους, αρχιτέκτονες, μηχανικούς, ιατρούς, μεταλλευτές, ποιητές, κ.λ.π. για τη διάδοση του ελληνικού πνεύματος (π.χ. διδασκαλία ελληνικής γλώσσας, αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και ίδρυση ελληνικών πόλεων, κατασκευή ναών, οδών, κτηρίων για διδασκαλία ελληνικής γλώσσας κ.λ.π.). Φιλοσόφους : Καλλισθένη, Ανάξαρχο τον Αβδηρίτη, Πύρρονα τον Σκεπτικό, Αισχρίονα εκ Σάμου ή Μυτιλήνης. Ιστορικούς: Αναξιμένη, τον γιο του Αριστοκλή, τον Μαρσύα, τον Κλείταρχο. Γεωγράφους: Νέαρχο εκ Κρήτης, Αντισθένη εξ Αμφιπόλεως Μακεδονίας, που παρακολούθησε-συνταξίδεψε με τον Μεγαλέξανδρο και έγραψε τον «Της Ινδικής παράπλουν», Ξενοκράτη, Αριστόβουλο, γιο του Αριστοβούλου. Αρχιτέκτονες: Δεινοκράτη εκ Ρόδου. Μηχανικούς : Διάδη, Θεσσαλό, Χαρία. Ιατρούς : Φίλιππο τον Ακαρνάνα και Σίφνιο τον Ίωνα (βλέπε ανωτέρω σύμβολ. 373), Γλαυκία, Κριτόβουλο, Κριτόδημο, Δράκονα. Ποιητές : Άγιν εξ Άργους, Χοιρίλο, Πύθονα τον Κατανέα. Μεταλλευτές: Γόργο τον Ιάσιο. Τραγωδούς: Αθηνόδωρο τον γιο του Αριστόκριτου, Θεσσαλό Κωμικούς: ομάδα Λύκωνος. Κιθαρωδούς: Αριστόνικο, Αριστοκράτη, Ηράκλειτο. Ψιλοκιθαριστές: Αριστώνυμο, Αθηνόδωρο, Κρατίνο, Αυλητές : Εύιο, Διονύσιο Υπέρβολο. Ο Ξενόφαντος ήτο κι αυτός αυλητής του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Περσική εκστρατεία.

Τον Μ. Αλέξανδρο συνόδευαν στην εκστρατεία του πολλοί σοφοί, επιστήμονες και καλλιτέχνες της εποχής. Οι γεωγραφικές, βοτανικές και ζωολογικές γνώσεις του ανθρώπου πλουτίστηκαν πολύ και νέοι ορίζοντες άνοιξαν για την έρευνα και την επιστήμη.

Ο Εκαταίος εξ Αβδήρων, Ίων, φιλόσοφος και ιστορικός, συνόδευσε τον Αλέξανδρον εις την Ασία. Ακολούθως κατέστη οπαδός του Πτολεμαίου του Λάγου, συγγραφέως του Μ. Αλεξάνδρου που συνόδευσε κι αυτός τον Μ. Αλέξανδρο.

Τον Μ. Αλέξανδρο ακολούθησε στην Ασία και ο Ονησίκρητος ή Ονησικράτης, κυνικός φιλόσοφος, εξ Αστυπάλαιας, μαθητής του κυνικού φιλοσόφου Ποντίου Διογένη. Ο Ονησίκρητος συνόδευσε τον Μ. Αλέξανδρο στην Ασία ως κυβερνήτης της θαλαμηγού αυτού και επέμφθη υπ΄ αυτού σε πρεσβεία προς τους εν Ινδία γυμνοσοφιστές (Στράβων ΙΕ, 714). «Είτα δε ως ανώτατος κυβερνήτης του στόλου, συνώδευσε τον Νέαρχον περιπλεύσαντα τας δυτικάς παραλίας της Ασίας» (Αρριανός ΣΤ, 2 3. Ζ,5,6). Έγραψε ιστορία ή μάλλον πανηγυρικό του Μ Αλεξάνδρου.

Από αυτούς που συνόδευσαν τον Μ. Αλέξανδρο στην περσική εκστρατεία, άλλοι τον ακολούθησαν ευθύς εξ αρχής, όπως «ο ιατρός Ιπποκράτης, ο Δράκων, ο Καλλισθένης, ο Ανάξαρχος, ο Αναξιμένης ο Αριστοκλέους, ο Μαρσύας, ο Νέαρχος ο Κρητεύς, ο Διάδης ο Χαρίας, ο Αριστόνικος. Επίσης, στους απ΄ αρχής συνοδούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περσική εκστρατεία πρέπει να συγκαταλέγεται και ο τραγωδός ποιητής Αθηνόδωρος, «ός υπό Αλεξάνδρου πεμφθείς μετ΄ ελληνικής αποικίας εις την Βακτριανήν, ότ΄ επεχείρησε να βασιλεύση, εφονεύθη».(Curt. IX, 7).

Άλλοι ακολούθησαν τον Μ. Αλέξανδρο αργότερον, στη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων. Σ΄ αυτούς που τον ακολούθησαν ευθύς εξ αρχής δεν συγκαταλέγεται ο γεωγράφος Κλείταρχος ο Μεγαρεύς, ο πόντιος Ξενοκράτης ο εκ Χαλκηδόνος Πόντου. Ο Ξενοκράτης είχε πεμφθεί ως πρέσβυς υπό Αθηναίων, επί λίαν δυσχερών περιστάσεων, εις Φίλιππον τον Μακεδόνα και εις τον Αντίπατρον επί του Λαμιακού πολέμου και επέτυχεν εις τας διαπραγματεύσεις του. Αγνωμοσύνη όμως αντήμειψε τας εκδουλεύσεις αυτάς.

Μετά τη μάχη στον Γρανικό ποταμό ο Μ. Αλέξανδρος απελευθέρωσε μεγάλο τμήμα του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Ο Μ. Αλέξανδρος κατέλυσε τα ολιγαρχικά πολιτεύματα στις πόλεις που απελευθέρωσε, και παραχώρησε αυτονομία.

Στις μικρασιατικές ελληνικές πόλεις ο Μ. Αλέξανδρος εγκατέστησε δημοκρατικά πολιτεύματα και παραχώρησε μια ιδιότυπη αυτονομία. Η πολιτική του απέναντι στις μικρασιατικές πόλεις συνοψίζεται από τον Tarn ως εξής : η βορειότερη σύμμαχός του ήταν η Κύζικος, η Ηράκλεια είχε ακόμη τύραννο τον Διονύσιο, με την Χαλκηδόνα και τη Σινώπη δεν ασχολήθηκε, ούτε με την Αμισό.

Ο Μ. Αλέξανδρος ενυμφεύθη την θυγατέρα του Οξυάρτη Ρωξάνη (Αρριανός Δ, 20). Ο Οξυάρτης ήτο μεγιστάν εκ Βακτρίας. Πολέμησε ανδρείως εις το ορεινόν φρούριόν του αντισταθείς εις τον Αλέξανδρον. Στο τέλος ηττήθη. Μετά ταύτα ο Αλέξανδρος ενυμφεύθη την κόρη του Ρωξάνη. Τον Οξυάρτη ο Αλέξανδρος εγκατέστησε σατράπη της Παραπαμισίας χώρας (Αρριανός ΣΤ,15). Εκεί δε μετά τον θάνατον του Αλεξάνδρου, ο Οξυάρτης διέμεινεν ως ανεξάρτητος ηγεμών. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήθελε να συνενώσει τις θρησκευτικές παραδόσεις κάθε λαού με τις ελληνικές παραδόσεις, ήθελε να συνδυάσει τα ήθη εκάστου λαού με τον ελληνικό μακεδονικό πολιτισμό και τον εν γένει ελληνικό πολιτισμό.

Το 327 π.Χ. ο Μ. Αλέξανδρος αφού κυρίευσε όλη την περσική αυτοκρατορία, πορεύτηκε βορειοανατολικά για να καταλάβει και το έσχατο ορεινό οχυρό της σατραπείας της Σογδιανής. Οι ορεινοί κάτοικοι βρήκαν προστασία στο φρούριο του απροσπέλαστου βράχου. Ο Μ. Αλέξανδρος πρότεινε στους κατοίκους φιλική παράδοση. Οι ίδιοι αρνήθηκαν. Του συνέστησαν μάλιστα να ψάξει στρατιώτες με φτερά για να εκπορθήσει το φρούριό τους. Τριακόσιοι (300) άνδρες του Μ. Αλεξάνδρου κατ΄ εντολήν του μέσα στη νύχτα αναρριχήθηκαν από την πιο επικίνδυνη πλευρά του βράχου και τα ξημερώματα έφθασαν στην κορυφή του βράχου. Ο ελληνικός μακεδονικός στρατός κάλεσε τους κατοίκους του φρουρίου να κοιτάξουν ψηλά για να δουν τους στρατιώτες με φτερά. Οι κάτοικοι του φρουρίου παρεδόθησαν.

Σπουδαία ανακάλυψη συντελέστηκε στην Γκιρσού, αρχαία πόλη των Σουμερίων στο Νότιο Ιράκ προ ολίγων δεκαετιών. Ευρέθησαν ερείπια ιερού ναού από οπτοπλίνθους (=τούβλα).Τα τούβλα αυτά έφεραν επιγραφές, κάποια στην αραμαϊκή γλώσσα και κάποια στην ελληνική. Από επιμελημένη έρευνα διεπιστώθη πως αρχικώς, από το 4.000π.Χ., υπήρχε στο ίδιο σημείο ναός κατασκευασμένος από τούβλα (= οπτόπλινθους) αφιερωμένος σε τοπική θεότητα της Μεσοποταμίας, γι΄αυτό και η μία επιγραφή στην αραμαϊκή γλώσσα. Με την παρέλευση των χρόνων ο ναός αυτός κατέρρευσε και κατέλιπε σωρό τούβλων από την κατάρρευσή του. Ο Μ. Αλέξανδρος επί των θεμελίων του ναού αυτού επαναχρησιμοποιώντας τα ίδια τούβλα έχτισε ιερό ναό αφιερωμένο στον Ηρακλή. Ιδού λοιπόν η εξήγηση του δεύτερου τούβλου με την ελληνική γλώσσα. Δηλ. τα ίδια τούβλα χρησιμοποιήθηκαν για δύο ναούς στην ίδια θέση με χρονική απόσταση 3,5 χιλιετίες. Στην ίδια περιοχή βρέθηκε νόμισμα με απεικόνιση από τη μια πλευρά του Ηρακλή και από την άλλη του Διός. Και οι Έλληνες Μακεδόνες και οι λοιποί Έλληνες τιμούσαν ως θεό τον Ηρακλή, καθότι πατέρας του ήτο ο θεός Δίας που μεταμορφώθηκε σε Αμφιτρύωνα, όσο αυτός έλειπε, και συνευρέθη με την Αλκμήνη, σύζυγο του Αμφιτρύωνα, καρπός της οποίας συνευρέσεως ήτο ο Ηρακλής. Ο Μ. Αλέξανδρος επεδίωκε στις κατακτήσεις του να ενώνει το όνομά του με τους θεούς κάθε λαού. Μέλημά του ήτο, ως ανωτέρω ανεφέρθη, ο συνδυασμός των θρησκευτικών ήθη εκάστου λαού με τις ελληνικές μακεδονικές θρησκευτικές συνήθειες και τον ελληνικό μακεδονικό πολιτισμό.

Με την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου διαμορφώθηκαν νέες συνθήκες στην Κεντρική Ασία. Παρουσιάστηκε μία πολύμορφη πολιτισμική κληρονομιά, η οποία σφραγίστηκε από τον ελληνικό, ελληνιστικό πολιτισμό, αλλά και τους διάφορους πολιτισμούς των λαών της Κεντρικής Ασίας.

Και κατά την εποχή του Ισλάμ στα Πανεπιστήμια της Κεντρικής Ασίας στην Μπουχάρα και την Σαμαρκάνδη εδιδάσκοντο οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι. Τα ελληνικά συγγράμματα ανεγιγνώσκοντο-εμελετώντο στη Βαγδάτη και την Δαμασκό.

Μετά την νίκη του Μ. Αλεξάνδρου κατά των Περσών στα Γαυγάμηλα (331 π.Χ.) ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε κατά τα έτη 331 π.Χ. μέχρι 329 π.Χ., κοντά στην πόλη των Γαυγαμήλων μία πόλη με ισχυρά και έντονα ελληνικά μακεδονικά χαρακτηριστικά. Στην πόλη αυτή κατοικούσαν παλαίμαχοι πολεμιστές του Μ. Αλεξάνδρου από τις μάχες του στην Περσία. Η υπό Αλεξάνδρου ιδρυθείσα αυτή πόλη ευρίσκεται στην επαρχία Σουλεϊμανίγιαχ του Ιρανικού Κουρδιστάν. Στα ερείπια της πόλεως αυτής η οποία ήτο κτισμένη με την ελληνική μακεδονική ρυμοτομική αρχιτεκτονική, ευρέθησαν δύο αγάλματα. Το πρώτο είναι γυναικείο άγαλμα και εμφανίζει τη θεά Περσεφόνη. Η Περσεφόνη κατηγορήθηκε από τον Ασκάλαφο, υιό του Αχέροντα, ως φαγούσα τον καρπόν της ροιάς (ροιά, ή ιωνικά ροίη=ροδιά), δηλ. το ρόδι. Γι΄ αυτό και υπ΄ αυτής (της Περσεφόνης) μετεμορφώθη εις ασκάφαλον, ήτοι γλαύκα, δηλαδή κουκουβάγια. Το δεύτερο είναι ανδρικό άγαλμα και δη γυμνό και εμφανίζει τον Άδωνιν. Η θεά Άρτεμις τύφλωσε τον Ερύμανθο, υιό του Απόλλων, γιατί την είδε λουομένη μαζί με τον Άδωνιν, και ο θεός Απόλλων μεταμορφωθείς σε κάπρο εφόνευσε τον Άδωνιν. Η υπό Αλεξάνδρου ιδρυθείσα αυτή πόλη ευρίσκεται στο βόρειο Ιράκ και μάλιστα στην περιοχή Καλάνγκα Ντάρμπαντ.

Τα ελληνομακεδονικά αποτυπώματα στην καθημερινή ζωή και στην κουλτούρα των λαών της Κεντρικής Ασίας διαταράχθηκαν στον 20^ου αιώνα από την εποχή των Ταλιμπάν».

Στο φρούριο Κουργκανσόλ, στον ποταμό Όξο, τον σημερινό Αμού Ντάρια, στον δρόμο μεταξύ της Σαμαρκάνδης και της Αλεξάνδρειας, ευρέθη μικρός ελληνικός πήλινος λουτήρας.

Ο Έλλην Μακεδών Μ. Αλέξανδρος περνώντας τα Δαρνανέλια συνέχισε να κινείται ανατολικά. Στον Γρανικό ποταμό το 334 π.Χ. κατήγαγε την πρώτη νίκη του κατά των Περσών. Η νίκη αυτή είχε σαν αποτέλεσμα οι ελληνικές πόλεις του Πόντου και της Μικράς Ασίας να τον υποδεχθούν ως ελευθερωτή. Αυτό ακριβώς επιθυμούσε και ο Μ. Αλέξανδρος. Σε όλες τις πόλεις της περσικής αυτοκρατορίας, ελληνικές ή μη, ο Μέγας Αλέξανδρος επιθυμούσε να αναγνωριστεί ως ελευθερωτής. Βεβαίως στις ελληνικές πόλεις του Πόντου και της Μικράς Ασίας η χαρά των ελλήνων κατοίκων των για την απελευθέρωσή τους από τους Πέρσες ήταν ιδιαίτερη.

Ο Αμύντας βασίλεψε στην Ελληνική Μακεδονία από το 540 π.Χ. μέχρι το 498 π.Χ., τότε που οι Πέρσες εποφθαλμιούσαν την Ελλάδα και είχαν κατακλύσει την Ελληνική Θράκη και την Ελληνική Μακεδονία και τις είχαν καταστήσει φόρου υποτελείς στους εαυτούς τους.

Την εποχή του βασιλέως των Ελλήνων Μακεδόνων Αλεξάνδρου του Α΄ εις τις Αιγές λειτουργούσε Νομισματοκοπείο, το οποίο έκοψε νομίσματα από το 498 π.Χ. έως το 480 π.Χ. Τα νομίσματα αυτά ήσαν κατά το πλείστον χάλκινα ή σιδερένια. Ονομαστός είναι ο αργυρός στατήρας των Αιγών, ο οποίος έφερε στη μια πλευρά του γονατιστή κατσίκα (=αίγα) υποδηλώνοντας ίσως την υποτακτικότητα της πόλης στον Έλληνα Μακεδόνα βασιλιά της.

Ο Αρχέλαος καθιέρωσε στο Δίον δημόσιες γιορτές και αγωνίσματα και το κόσμησε με νέα κτίρια, ναούς, δρόμους, θέατρο και γυμναστήριο. Τις γιορτές του Δίου τις ονόμασε «Ολύμπια» και τις αφιέρωσε στις εννέα θεές Μούσες, κόρες του θεού Δία και της Μνημοσύνης : 1) η Καλλιόπη (εκ του: κάλλος=ομορφιά + όψις, όμμα =μάτι, η έχουσα ωραία μάτια, καλλι- + -όπη < θ. οπ-,πβ όψις, όμμα < όπ-μα= μάτι), (βλέπε σελ. 821 Λεξικού ελληνικής γλώσσας, κ. Γεωργίου Μπαμπινιώτη), μητέρα του Ορφέα, προστάτιδα των τεχνών, της ποιητικής τέχνης και ιδίως του έπους, η μούσα της επικής και ηρωικής ποίησης, 2) η Θάλεια (εκ του θαλύς < θάλλω =ανθίζω), προστάτιδα των εύθυμων συμποσίων και της κωμωδίας, μούσα της κωμωδίας, 3) η Πολύμνια (εκ του πολύς+ύμνος), εφευρέτρια της λύρας, της ορχηστρικής και μιμικής τέχνης, η μούσα των ιερών ύμνων, 4) η Μελπομένη (εκ του μέλπω = ψάλλω, τραγουδώ), η μούσα της τραγωδίας, 5) η Ερατώ (εκ του ερατός = αγαπητός, επιθυμός, και το ερατός εκ του εράω-ώ=αγαπώ. Υπάρχει η αρχαία ελληνική ρήσις : «εκ του οράν το εράν»), προστάτιδα των ερωτικών σχέσεων, η μούσα της ερωτικής ποίησης, 6) η Κλειώ (εκ του : κλείω=δοξάζω, υμνώ < κλέος =δόξα), η προστάτις και μούσα της ιστορίας, 7) η Ουρανία (εκ του επιθέτου ουράνιος < εκ του ουρανός), η προστάτις και μούσα της αστρονομίας, 8) η Ευτέρπη (εκ του : ευ +τέρπω (=προσφέρω χαρά, διασκέδαση), η εφευρέτρια, η προστάτις και η μούσα της αυλητικής τέχνης, και 9) η Τερψιχόρη (εκ του: τέρψις < τέρπω (= προσφέρω χαρά, διασκέδαση) + χορός), η προστάτις και η μούσα της χορικής ποιήσεως και της ορχηστρικής. Η διάρκεια των Ολυμπίων ήτο εννεαήμερη. Κάθε ημέρα των εορτών αφιερωνόταν σε μία Μούσα εκ των εννέα αυτών αναφερομένων. «Τα Ολύμπια πρώτος ο Αρχέλαος κατέδειξε» λέγει ο Δημοσθένης. Προσέτι ο Αρχέλαος έκτισε κάστρα, βελτίωσε τους δρόμους, και έκανε τον ισχυρότερο ως τότε στρατό.

Το πρώτον, ο Φίλιππος, πατήρ του Μ. Αλεξάνδρου, είχε σχέδιον να εκστρατεύσει στην Περσία. Είχε ρωτήσει ο ίδιος το Μαντείο των Δελφών να του πει για την έκβαση της υπό του ιδίου του Φιλίππου μελετώμενης εκστρατείας εις την Ασία και έλαβε από την Πυθία τον εξής χρησμό : «Έστεπται μεν ο ταύρος, έχει τέλος, έστιν ο θύσων» (= «Έχει ήδη στεφθεί ο ταύρος, φθάνει το τέρμα, ο θάνατος (=του Φιλίππου Β΄), υπάρχει ο εφορμών (=Μ.Αλέξανδρος). (Τέλος = τέρμα, θάνατος) (θύω=θυσιάζω, αλλά και εφορμώ), (τέλος θανάτοιο=το τέρμα του θανάτου, τέλος νόστοιο=η ολοκλήρωση της επιστροφής). Τα όσα έγιναν στο θέατρο των Αιγών επιβεβαίωσαν τον χρησμό της Πυθίας. Ο Φίλιππος στο θέατρο των Αιγών εδολοφονήθη το 336 π.Χ. από τον Παυσανία, τον επικεφαλής της προσωπικής του φρουράς, και δεν πρόλαβε να εκτελέσει το σχέδιο της εκστρατείας του. Το σχέδιο τούτο πραγματοποίησε ο υιός του Μ. Αλέξανδρος.

Ο Φίλιππος αναδιοργάνωσε το κράτος του που είχε φεουδαρχικό σύστημα, ανασυγκρότησε την ελληνική μακεδονική Φάλαγγα και την όπλισε με την μακριά και φονική σάρισα. Την αναδιοργάνωση των οικονομικών ανέθεσε στον Αθηναίο Καλλίστρατο.

Κατά τον Διόδωρο ((XVI) ο Φίλιππος συγκέντρωνε από τα ορυχεία του Παγγαίου χίλια τάλαντα χρυσού το χρόνο. Τα Νομισματοκοπεία της Πέλλας, των Αιγών της Πύδνας, της Αμφίπολης και άλλων ελληνικών Μακεδονικών πόλεων δεν έκοβαν πια σιδερένια και χάλκινα νομίσματα, αλλά μόνον χρυσά και αργυρά. Ο Φίλιππος συνήθιζε να απεικονίζει στα κέρματα που έκοβε τις νίκες του και τα κατορθώματά του στους αγώνες. Ο Πλούταρχος γράφει : «Φίλιππος τας εν Ολυμπία νίκας αρμάτων εγχαράττων τοις νομίσμασι».(=Ο Φίλιππος τις νίκες του στο άθλημα των αρματοδρομιών εν Ολυμπία εγχαράσσει στα νομίσματά του).

Μετά τον θάνατο του Φιλίππου κυρίως οι Θηβαίοι κινήθηκαν κατά του Αλεξάνδρου, επιχειρώντας να αποσπασθούν από την κηδεμονία των Ελλήνων Μακεδόνων αθετώντας έτσι τις συνθήκες που είχαν υπογράψει με τον Φίλιππο στην Κόρινθο το 338 π.Χ. Ο Μ. Αλέξανδρος κατέστρεψε τη Θήβα. Διέταξε να μην καεί το σπίτι του Πινδάρου μόνον. «Πινδάρου του μουσικοποιού οικίαν μη καίετε».(= Το σπίτι του Πινδάρου του μουσικού μην το κάψετε). Γράφει ο Διονύσιος ο Χρυσόστομος.

Επιστρέφοντας από τη Θήβα ο Μ. Αλέξανδρος έκανε γιορτές στις Αιγές και αγώνες στο Δίον. Ο Παυσανίας και ο Πλούταρχος λένε πως στη διάρκεια των αγώνων στο Δίον ένα άγαλμα ραψωδού που στόλιζε τον περίγυρο του ανδριάντα του νέου βασιλιά (Μ. Αλεξάνδρου) άρχισε να «ιδρώνει». Ο μάντης του Μ.Αλεξάνδρου Αρίστανδρος από την Τελμεσσό της Κιλικίας είπε στον Μ. Αλέξανδρο πως είναι καλός οιωνός, γιατί δείχνει πως οι μελλοντικοί λυρικοί και επικοί ποιητές θα εξυμνούν με πολύ κόπο τα μελλοντικά επιτεύγματά του. Ο Αρριανός και ο Διόδωρος γράφουν πως το άγαλμα που «ίδρωνε» ήταν του Ορφέα και αναφέρουν ότι ο Αρίστανδρος είπε επί λέξει: «ποιητάς επών τε και μελών και όσο αμφί ωδήν έχουσι πολύς πόνος έσται ποιείν τε και άδειν Αλεξάνδρου και τα Αλεξάνδρου έργα».

Όπως ο Φίλιππος έτσι και ο Μ. Αλέξανδρος έκοψε ποικιλία νομισμάτων. Ο Leake λέγει πως ο Αλέξανδρος στη διάρκεια της βασιλείας του έκοψε 165 διαφορετικά νομίσματα. Άλλα στην Ελληνική Μακεδονία και άλλα στην Ασία. Ο Masdonald αναφέρει 337 διαφορετικά νομίσματα, χρυσά, αργυρά ή χάλκινα.

Ένα μεγάλο ελληνικό μακεδονικό νόμισμα ευρέθη από τον Άγγλο Ταγματάρχη Rawlinson στα ερείπια του ναού Belus στην τοποθεσία Hilla της Βαβυλωνίας μαζί με πάρα πολλά δεκάδραχμα του Μ. Αλέξανδρου. Μερικά από αυτά μετέφεραν στην Ινδία, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων το έλιωσαν στην Βαγδάτη. Το υπερμεγέθες αυτό νόμισμα έφερε το κεφάλι του Ηρακλή καλυμμένο με το δέρμα της κεφαλής του λιονταριού της Νεμέας και δεξιά τη λέξη ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ. Ο Δίας καθόταν δεξιά με γυμνό τμήμα του σώματός του. Στο απλωμένο δεξιό του χέρι κρατούσε αετό, ενώ στο αριστερό του κρατούσε μακρύ σκήπτρο.

Ο Πλούταρχος λέγει πως ο Μ. Αλέξανδρος μετά τη διάβαση των πυλών της Κιλικίας έπεσε στα κρύα νερά του Κύδνου και αρρώστησε. (Κύδνος ο ποταμός της Κιλικίας, Κύνδος το όρος της Δήλου όπου η Λητώ, κυνηγημένη από την Ήρα ένεκα της υπό του Δία απιστίας, γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμιν).

Στο Παλιομονάστηρο Δήμου Βοϊου, (Βόιον-ίου), Νομού Κοζάνης, το οποίο (Παλιομονάστηρο) είναι εκ φύσεως θέση οχυρή, κατάλληλη για κάστρο, και το επεσήμανε πρώτος ο αρχαιολόγος Ν. Γ. Παπαδάκης, στο δρόμο που οδηγεί από το χωριό Ροδοχώρι Βοίου προς την κωμοπόλη Τσοτύλι Βοϊου ευρέθη πάνω σε μία πέτρα με ανάγλυφα γράμματα η επιγραφή «Χαίρε βασιλεύ Αλέξανδρε». Στα αρχαία ελληνικά η λέξη Βόιον είναι: Βόειον δηλ. γράφεται με ει και όχι με ι, (ως αρχ. επίθετον : βόειος (ή βόεος,) α, ον, (εκ του: βους), ο εκ βοός ή ο εκ βοών, η βοεία ή βοέα δορά= δέρμα βοός, η εκ δέρματος βοός ασπίς).

Ανάμεσα στο χωριό Ρόκαστρο (=Ωραιόκαστρο) Δήμου Βοϊου Ν. Κοζάνης και στην κωμόπολη Τσοτύλι Δήμου Βοϊου αποκαλύφθηκε το 1924 αρχαίος τάφος, που ως κτερίσματα δύο πήλινα αγγεία ύψους 0,20-025 εκατοστά.

Στον αρχαίο οικισμό «Μπουφάρι» στο χωριό Απιδέα Δήμου Βοϊου Κοζάνης ευρέθησαν σε τάφο χρυσά κλαδιά ελιάς σε σχήμα στεφανιού που κατέληγαν σε μικρές αλυσίδες διακοσμημένες με πολύτιμα κοκκινωπά πετράδια. Ακόμη βρέθηκαν κομμάτια από χρυσό περιδέραιο, ασημένια φιάλη, χάλκινα αγγεία και κοσμήματα, που βρίσκονται στην Κοζάνη, πιθανότατα στην Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης.

Ένας άλλος σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος με πλούσια αντικείμενα είναι οι Λικνάδες Δήμου Βοϊου. Εκεί ευρέθησαν αγάλματα θεών και ανθρώπων, όπως ο Χάλκινος Ηρακλής, το έτος 1987, που σήμερα ευρίσκεται στο Μουσείο Κωνσταντινουπόλεως, η Τρίμορφη Εκάτη Χθονία, το 1979, καθώς και κορμί από μάρμαρο γυναικείο άγαλμα, το 1964, που ευρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Λικνάδων.

Στις Λικνάδες Δήμου Βοϊου το 1897 αποκαλύφθηκε υπόγειος ελληνικός μακεδονικός τάφος με κτερίσματα: μία χρυσή αλυσίδα από την οποία κρέμονταν δώδεκα χρυσά αστεράκια από ισάριθμους κρίκους, ένα αγγείο και μια πέτρα γλυπτή, που παρίστανε τη θεά Δήμητρα με δρεπάνι. Τα αξιόλογα αυτά κτερίσματα κατέστησαν αντικείμενα αρχαιοκαπηλίας. Μόνον τα κομμάτια της θύρας του τάφου βρίσκονται στο Τσοτύλι. Επίσης ευρέθησαν νομίσματα του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου με διάφορες παραστάσεις και ονόματα, επιγραφές του Φιλίππου, του Αλεξάνδρου, του Δημητρίου, σε χείλη πιθαριών, επιτύμβιες στήλες, βάσεις αγαλμάτων. Από τα παραπάνω ευρήματα ορισμένα ευρίσκονται σήμερα στο Μουσείο Αιγών στη Βέροια και άλλα στο Μουσείο Λικνάδων Δήμου Βοϊου.

Στο χωριό Δραγασιά Δήμου Βοϊου Κοζάνης και στην τοποθεσία «Ταγάρα» Βοίου υπήρχε αρχαίος οικισμός και ακρόπολη. Εκεί ευρέθησαν νομίσματα της εποχής του Μ. Αλεξάνδρου.

Στην τοποθεσία «Τσέρος» του Πολυκάστρου Δήμου Βοϊου ευρέθησαν όπλα, χρυσά κοσμήματα και νομίσματα του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου.

Στην ακρόπολη «Κλέψιος» του χωριού Δάφνης Δήμου Βοϊου ευρέθησαν νομίσματα των ελληνικών μακεδονικών χρόνων με γράμματα και διάφορες παραστάσεις. Στη δυτική άκρη του χωριού απεκαλύφθησαν τάφοι με κτερίσματα μικρά πήλινα αγγεία. Επίσης υπάρχουν τάφοι και προς την ανατολική πλευρά του «Κλέψιου» και ευρέθησαν βραχιόλια, σκουλαρίκια, πόρπες και καρφίτσες.

Στην τοποθεσία «Γκορτσιές» (= «Άγριες αχλαδιές») του χωριού Αγίων Αναργύρων Δήμου Βοϊου ευρέθη μαρμάρινη κεφαλή ανδρικού αγάλματος.

Στην τοποθεσία « Αμπέλια» Δήμου Βοϊου ευρέθησαν πιθάρια και νομίσματα των ελληνικών μακεδονικών χρόνων.

Σε διάφορες τοποθεσίες των χωριών Αγιάσματος και Αγίων Θεοδώρων Δήμου Βοϊου ευρέθησαν κατά καιρούς διάφορα αρχαία αντικείμενα.

Στην τοποθεσία «Καρυδιές» του χωριού Διχείμαρρο Δήμου Βοϊου, που είναι και αυτή από τους πιο αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους, ευρέθησαν όπλα, νομίσματα του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου, καθώς και λεπτά χρυσά νομίσματα των Ρωμαϊκών χρόνων, περικεφαλαία και δύο χάλκινα αγαλματίδια, που δυστυχώς πήραν το δρόμο της αρχαιοκαπηλίας.

Στο χωριό Ομαλή Δήμου Βοϊου υπήρχε αρχαίος οικισμός καθώς και στην τοποθεσία «Σιανίστι» του Τσοτυλίου Βοίου υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων, όπου ευρέθησαν αγγεία με ανάγλυφες λαβές, όπλα και διάφορα κοσμήματα. Ως κλασσικοί χρόνοι θεωρείται η περίοδος από το 480 π.Χ. (το 479 π.Χ. έχουμε τη λήξη περσικών πολέμων εν Ελλάδι) μέχρι το 323 π.Χ. (θάνατος Μ. Αλεξάνδρου). Ως ελληνιστικοί χρόνοι η περίοδος από το 323 π.Χ. (θάνατος Μ. Αλεξάνδρου) μέχρι το 31 π.Χ. (ναυμαχία στο Άκτιο), (το 30 π.Χ. έχουμε το θάνατο της Κλεοπάτρας Ζ΄).

Στο Παλιομονάστηρο του χωριού Ροδοχώρι Δήμου Βοϊου, το οποίο (Παλιομονάστηρο) ήταν αρχαίο φρούριο, πέραν της πέτρας με την λαξευμένη επιγραφή «Χαίρε βασιλεύ Αλέξανδρε», όπως προανεφέρθη στο σύμβολο 217, ευρέθησαν και μεγάλα πιθάρια, όστρακα και διάφορα αγγεία, νομίσματα του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου, κεραμίδια, άγνυθες (= θραύσματα) προκεραμικής και νεολιθικής εποχής.

Σε τοποθεσίες «Πέτρα» και «Γενέλια» του χωριού Λούβρη Βοϊου ευρέθησαν όστρακα αγγείων και νομίσματα. Στην τοποθεσία δε «Καραγάτς» (=«Μαύρο δένδρο») βρέθηκαν δακτυλίδια, βραχιόλια, νομίσματα, καρφίτσες που ήσαν ταφικά κτερίσματα. Στο δε χωριό Ρόκαστρο βρέθηκε τάφος με κτερίσματα δύο πήλινα αγγεία.

Στην τοποθεσία «Παλογλιάς» (= «Παλιός Ηλίας») στο χωριό Δασάκι Βοϊου υπήρχε αρχαίος οικισμός σύγχρονος του αρχαίου οικισμού του «Μπουφαρίου» του χωριού Απιδέα Βοίου, βλ. ως άνω σύμβολο 219, ευρέθησαν μεγάλα πιθάρια, όστρακα από διάφορα αγγεία, νομίσματα και σκουλαρίκια.

Στο χωριό Λουκόμι Βοϊου ευρέθη τάφος με κτερίσματα.

Στο χωριό Περιστέρια Βοϊου ευρέθησαν τάφοι με όπλα και αγγεία των ελληνιστικών χρόνων.

Στο χωριό Λευκοθέα Βοϊου : α) στην τοποθεσία « Προφήτης Ηλίας» ευρέθη αγγείο γεμάτο με χοντρά χάλκινα νομίσματα, μικρά και μεγάλα, που απεικονίζουν άλογα, κεφαλές κ.λ.π. της ελληνιστικής περιόδου, εποχής, β) στην τοποθεσία «Άη Σωτήρα» (=Αγίου Σωτήρος, Μεταμόρφωσης δηλ. του Σωτήρος) ευρέθησαν πιθάρια, και μικρά και μεγάλα αγγεία, γ) στην τοποθεσία «Άη Θανάση» (=Αγίου Αθανασίου) ευρέθησαν πιθάρια, νομίσματα και αγγεία. Και σε άλλες τοποθεσίες του χωριού τούτου ευρέθησαν πιθάρια, αγγεία, νομίσματα, σπόνδυλοι από κολώνες, μπρούντζινο λιονταράκι κ.λ.π. ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Ρωμαική εποχή θεωρείται η περίοδος από το 31 π.Χ.( ναυμαχία στο Άκτιο) μέχρι το 330 μ.Χ. (Μέγας Κωνσταντίνος- έναρξη της Ελληνοβυζαντινής αυτοκρατορίας).

Στις τοποθεσίες «Σφενδάμια» και «Δερβένι» στο χωριό Χορηγός Βοϊου ευρέθησαν όπλα, νομίσματα και αγγεία της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής.

Στο χωριό Ασπρούλα Βοϊου ευρέθησαν όπλα, αγαλματίδια, νομίσματα, κοσμήματα της ελληνιστικής περιόδου, ήτοι 323 π.Χ. –31 π.Χ.

Στο χωριό Κρυονέρι Βοϊου επίσης ευρέθησαν όπλα, αγαλματίδια, νομίσματα, κοσμήματα της ελληνιστικής περιόδου, ήτοι 323 π.Χ. –31 π.Χ.

Στη τοποθεσία «Παλαιόκαστρο» του χωριό Μεσόλογγος Βοϊου Δήμου, όπου υπάρχουν ερείπια τείχους, ευρέθησαν τάφοι με νομίσματα, αγγεία, χρυσό βραχιόλι, χρυσό περιστέρι με διαμαντένια μάτια, χρυσή λύκαινα, με επτά λυκάκια, μεγάλα πιθάρια κ.λ.π.

Στο χωριό Πλατανιά Δήμου Βοϊου υπάρχει αρχαίος οικισμός, στον οποίον έκαναν ανασκαφές ξένοι αρχαιολόγοι και τα ευρήματα κυρίως από αγγεία του 9^ου αιώνος π.Χ. και 7^ου αιώνος π.Χ. ευρίσκονται σήμερα στο Μουσείο της Θεσσαλονίκης.

Στο χωριό Χειμερινό Δήμου Βοϊου ευρέθησαν νομίσματα, μαρμάρινα αγάλματα, όστρακα διαφόρων αγγείων, όπλα και άφθονα ερείπια από κτίσματα της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής εποχής.

Στο χωριό Βελανιδιά Δήμου Βοϊου ευρέθησαν νομίσματα, μαρμάρινα αγάλματα, όστρακα διαφόρων αγγείων, όπλα και άφθονα ερείπια από κτίσματα της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής εποχής.

Στο χωριό Στέρνα Δήμου Βοϊου, και δη σε διάφορες περιοχές του ευρέθησαν νομίσματα, μεγάλα πιθάρια και αγγεία.

Στο παραποτάμιο, εγγύς του ποταμού Αλιάκμονος, ομώνυμο χωριό Αλιάκμων Δήμου Βοϊου, το οποίο χωριό ευρίσκεται πλησίον της κωμοπόλεως Τσοτυλίου Βοϊου, και δη στην τοποθεσία αυτού του χωριού «Νόχτος» (=«΄Οχθος») βρέθηκε μωσαϊκό δάπεδο με διακόσμηση διαφόρων γεωμετρικών κοσμημάτων και χρονολογείται στα τελευταία χρόνια της Ρωμαιοκρατίας. Σε άλλη τοποθεσία του ιδίου χωριού Αλιάκμονος ευρέθη μαρμάρινη κεφαλή από γυναικείο άγαλμα ρωμαϊκής εποχής.

Στο χωριό Γαλατινή Δήμου Βοϊου που ευρίσκεται πλησίον της πόλεως : Σιάτιστα Ν. Κοζάνης, και δη στην τοποθεσία της Γαλατινής « Παλιοχώρι» υπάρχει αρχαίος οικισμός, στον οποίο ευρέθη χάλκινη αιχμή από δόρυ και διάφορα νομίσματα.

Στο χωριό Σισάνιον (αρχαία πόλη Σισάνιον) Δήμου Βοϊου ευρίσκεται εντοιχισμένη αρχαία επιγραφή των ρωμαϊκών χρόνων, η οποία μας φανερώνει μία καλά οργανωμένη και συγκροτημένη πόλη με γυμνάσιο εφήβων. Προσέτι, στο ίδιο χωριό (Σισάνι) του Βοίου διεσώθη και υπάρχει αρχαιοελληνικομακεδονική μάρμαρινη επιγραφή στη μικρή Μονή της Θεοτόκου που φέρει τη φράση στα αρχαία ελληνικομακεδονικά «ΑΛΕΙΦΟΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ». Αλείφω στα αρχαία ελληνικά σημαίνει χρίω με λάδι, επαλείφω, Παρ΄ Ομήρω : αλείψαι (ή αλείψασθαι) λιπ΄ ελαίω, κυρίως επ΄ επαλείψεως δια γυμναστικάς ασκήσεις. Οι αλειφόμενοι = οι αθλητές. Ως το επαλείφω –επιχρίω : ούατ΄ αλείφω (=ώτα αλείφω) σημαίνει επιχρίω (βουλώνω τα ώτα μου, τα αυτιά μου). Το άλειφαρ –ατος, πάλι, ήτο αλοιφή, «άλλειμμα», έλαιον, χρησιμοποιούμενον ιδίως κατά τας επικηδείους τελετάς και κηδείας. Εξ όλων των ανωτέρω συμπεραίνω ότι στην συγκροτημένη πόλη Σισάνιον υπήρχε γυμνάσιον (=γυμναστήριο), στο οποίο οι έφηβοι, που επρόκειτο να αγωνισθούν σε αγώνες, αλείφονταν με έλαιον. Στις γυμναστικές δε αυτές ασκήσεις, αγώνες (άλμα, δίσκος και ακόντιο) γνωρίζουμε ότι συμμετείχαν μόνον έφηβοι (παλαιστές, παγκρατιστές κ.λ.π.) και ηθλούντο γυμνοί. Επίσης γνωρίζουμε ότι η παλαίστρα υπήρχε για τα βαριά αθλήματα και αποτελούσε τμήμα του γυμνασίου. Για την αρχαία ελληνική μακεδονική επιγραφή: «ΑΛΕΙΦΟΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ» παραπέμπω στο προηγούμενο πόνημά μου που δημοσίευσα στο διαδίκτυο και φέρει τον τίτλο: «Το γεωγραφικό Διαμέρισμα της Ελληνικής Μακεδονίας μας», βλέπε σε εκείνο συναφή σύμβολα 97 και 98.

Ανάμεσα στην πόλη Σιάτιστα Δήμου Βοϊου και την κωμόπολη Εράτυρα Βοϊου Ν. Κοζάνης υπάρχει ένα σύμπλεγμα από παλιούς φυσικούς δρόμους που ελέγχονταν από φρούρια. Στο στενό δε πέρασμα που σχηματίζεται ανάμεσα στα δυο χωριά : Δρυόβουνο και Πελεκάνος Βοίου, (πέρασμα) το οποίο σήμερα λέγεται «Σαϊτα», έγινε ο πόλεμος των Ρωμαίων Δομιτίου και Σκιπίωνος το 48 π.Χ.

Στην κωμόπολη της Εράτυρας Δήμου Βοϊου και δη στις τοποθεσίες «Κτίσματα», «Γρεντιά», «Σκαφιδάκι» και σε άλλες τοποθεσίες της Εράτυρας υπάρχουν φρούρια. Στον λόφο δε «Μαγούλα» της ιδίας κωμοπόλεως υπάρχουν λείψανα φρουρίου και αρχαίος οικισμός, στον οποίον ευρέθησαν διάφορα αρχαία αντικείμενα.

Στο χωριό Αξιόκαστρο Δήμου Βοϊου ευρέθησαν νομίσματα της εποχής του Φιλίππου, αμφίστομο χάλκινο ξίφος, βραχιόλια ανδρικά και γυναικεία, όστρακα από διάφορα αγγεία εξαιρετικής τέχνης και κομψότητος.

Η νεκρόπολη των Λικνάδων Δήμου Βοϊου ήταν μία καλά οργανωμένη «Πολιτεία» στα δυτικά σύνορα της Ελιμιώτιδος. Στις Λικνάδες λατρεύονταν όλοι οι θεοί του Ολύμπου, σύμφωνα με τις προτομές του θεού Ποσειδώνος, του θεού Ερμή, της δρεπανηφόρου θεάς Δήμητρας (θεάς της γεωργίας), οι οποίες (προτομές) ευρέθησαν εκεί, στις Λικνάδες, αλλά εχάθησαν. Κοντά στους θεούς του Ολύμπου οι Έλληνες Μακεδόνες του Βοϊου λάτρευαν και τον Ηρακλή ως «Μέγιστο θεό», όπως όλοι οι Μακεδόνες της Ελληνικής Μακεδονίας, και όπως όλοι οι Έλληνες ανά την Ελλάδα.

Οι Έλληνες Μακεδόνες του Βοϊου της Άνω Μακεδονίας θεωρούσαν τον Ηρακλή γενάρχη και φυλετικό ήρωα όλων των Μακεδόνων. Την ίδια αντίληψη και πίστη είχαν όλοι οι Μακεδόνες της ελληνικής Μακεδονίας μας. Γι΄ αυτό άλλωστε και του είχαν αφιερώσει τόπους λατρείας, αναθηματικά ανάγλυφα, επιγραφές και αγάλματα. Στις Λικνάδες Δήμου Βοίου λοιπόν το 1867 ευρέθη ο «Χάλκινος Ηρακλής», ο οποίος σήμερα ευρίσκεται στο Μουσείο Τζινλί Κιόσκ της Κωνσταντινουπόλεως.

Επίσης στις Λικνάδες Δήμου Βοϊου ελατρεύετο και η θεά Εκάτη, η οποία κατά την μυθολογία ήταν θυγατέρα της Αστερίας ( θεάς της αστροφώτιστης νύχτας), και του Περσέως (θεού του φωτός), μυθικού βασιλέως του Άργους, υιού του Δία και της Δανάης, ο οποίος είχε σκοτώσει την Μέδουσα και έσωσε την Ανδρομέδα. Η Εκάτη βοηθούσε τους άρχοντες στην απονομή της δικαιοσύνης, προστάτευε τον τοκετό, τα παιδιά, το ψάρεμα, το κυνήγι. Οι αρχαίοι Έλληνες Μακεδόνες, όπως και όλοι οι αρχαίοι Έλληνες προσέφεραν δείπνα («Εκαταία Δείπνα»). Τα δείπνα αυτά τα άφηναν : α) έξω από τις πόρτες σπιτιών στα πλαίσια της «Εκάτης Προπυλαίας», (Εκάτη Προπυλαία) β) στα σταυροδρόμια στα πλαίσια της «Εκάτης Τριοδίτιδος» (Εκάτη Τριοδίτις) την παραμονή κάθε καινούργιας Σελήνης, αφού η ιδία ήτο η θεά της Σελήνης.

Η Εκάτη, θεά της Σελήνης, απεικονιζόταν και με τρίμορφες παραστάσεις («Εκάτη Τρίμορφος»). Μια τέτοια τρίμορφη μαρμάρινη στήλη, εν είδει, θα λέγαμε, «τριγώνου», είναι και αυτή που ευρέθη στις Λικνάδες Βοίου Ν. Κοζάνης, το 1978. Τα τρία πρόσωπα της Εκάτης στην εν λόγω μαρμάρινη στήλη είναι άρτια τεχνικά επεξεργασμένα. Άρτια τεχνικά επεξεργασμένα είναι και οι τρεις λαιμοί της Εκάβης με βάση την τρίμορφη μορφή της, τα στήθη της και στις τρεις μορφές της, καθώς και τα μαλλιά της και στις τρεις μορφές της, τα οποία και στις τρεις παραστάσεις της είναι κυμματοειδή (=κατσαρά) και χύνονται ξέπλεκα. Τα μάτια των τριών προσώπων της είναι κλειστά και τα τρία πρόσωπά της έχουν μία πένθιμη και μελαγχολική έκφραση. Σύμφωνα με την έκφραση των τριών προσώπων της Τρίμορφης Εκάτης στην μαρμάρινη στήλη που ευρέθη στις Λικνάδες Βοϊου Ν. Κοζάνης, η Τρίμορφος Εκάβη παρίστανε την «Χθόνια» Εκάτη και ονομαζόταν έτσι γιατί επιστεύετο, υπό των Ελλήνων Μακεδόνων αλλά και όλων των Ελλήνων, ότι η Εκάτη είχε σχέσεις με τον κόσμο των νεκρών, των φαντασμάτων και της μαγείας. Η Εκάτη ήτο η θεά των νεκρών, των φαντασμάτων και της μαγείας. Πάντως ο γλύπτης Αλκαμένης παράστησε τη θεά Εκάτη με τρία πρόσωπα συνενωμένα που συμβόλιζαν τις διαδοχικές φάσεις της Σελήνης.

Η θεά Εκάτη πρωτολατρεύτηκε στην Άνω Μακεδονία, δηλαδή στην νυν Δυτική Μακεδονία (αρχαίες: Ελιμειώτις, Ορεστίς, Εορδαία, Λυγκηστίς, Πελαγονία) και σε όλην τη υπόλοιπη Ελληνική μας Μακεδονία και στην Ελληνική Θράκη μας. Από την Ελληνική μας Μακεδονία και την Ελληνική μας Θράκη μεταδόθηκε η λατρεία της στη νότια Ελλάδα, ήτοι στην Βοιωτία και από εκεί στην Αθήνα και την Αίγινα, στο Άργος Πελοποννήσου, κ.λ.π. Η Εκάτη αργότερα κατά τα ρωμαϊκά χρόνια (31 π.Χ.-330 μ.Χ.) ελατρεύετο και από τους Ρωμαίους, όπου ταυτίστηκε με την Τριβία. Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία δηλαδή, οι Ρωμαίοι ελάτρευαν τους δικούς μας Ολύμπιους Θεούς (Ποσειδώνα, τον Ερμή ως Μερκούριο κ.λ.π.). Με την κατάκτηση της Ελλάδος μεταδόθηκε ακέραιος ο ελληνικός πολιτισμός στους Ρωμαίους. Ο Οράτιος έλεγε : «Εμείς (οι Ρωμαίοι) κατακτήσαμε την Ελλάδα με τα όπλα. Η Ελλάδα μας κατέκτησε με τα φώτα, δηλ. με τον πολιτισμό της».

«Ο Χαλκούς Ηρακλής», η «Τρίμορφη Εκάτη» και οι άλλες προτομές θεών του Ολύμπου και τα ανάφλυφα των θεών, τα οποία ευρέθησαν στις Λικνάδες Βοϊου Ν. Κοζάνης μαρτυρούν κατά τρόπο εύγλωττο πως οι αρχαίοι Έλληνες Μακεδόνες της «Πολιτείας» των Λικνάδων, όπως και οι υπόλοιποι Έλληνες Μακεδόνες της Ελληνικής Μακεδονίας μας ελάτρευον τους Ολύμπιους θεούς, όπως ακριβώς και οι υπόλοιποι Έλληνες της αρχαίας Ελλάδος. Εξάλλου τους είχον πλησίον τους. Ο Όλυμπος είναι στην καρδιά της Ελληνικής Μακεδονίας μας.

Οι Έλληνες Μακεδόνες λάτρευαν τον Δία, τον Ασκληπιό, τις εννέα Μούσες, την Άρτεμιν, την Αθηνά, τον Φόβο (υιό του Άρη) κ.λ.π. Μαρτυρείται ότι ο Μ. Αλέξανδρος θυσίαζε στον Δία, στην Άρτεμιν, στον Ασκληπιό, την Αθηνά. Οι Έλληνες ήταν φυσικό να επικαλούνται τον Δία, να θυσιάζουν σ΄ αυτόν και να θεωρούν τον αετό, το πουλί του Δία, καλό οιωνό.

Ο Μ. Αλέξανδρος τη στιγμή που πέθαινε είπε στην ελληνική μακεδονική γλώσσα : «Αποθνήσκω τη βοηθεία πολλών ιατρών» (= «Αν και περιστοιχίζομαι από πλειάδα ικανοτάτων ιατρών, των καλύτερων του κόσμου, βλέπω τη ζωή να χάνεται από τα μάτια μου»).

Ο κ. Θωμάς Σαββίδης, επίκουρος Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε διάλεξή του στην Μελβούρνη της Αυστραλίας είχε πει ότι στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας (Ιωνία) και στα βορειοανατολικά παράλια (Πόντος), από το 1000 π.Χ. και μετά συστάθηκαν ελληνικές αποικίες, στις οποίες, αν προσθέσουμε και τις ελληνικές αποικίες στην βόρεια Αφρική, στη νότια Ιταλία και Σικελία, στη νότια Γαλλία και στη νότια Ισπανία, αντιλαμβανόμαστε την Οικουμενική διάσταση του Ελληνισμού (έξι και ήμισυ) εκατονταετίες πριν από την περαιτέρω εξάπλωση του Ελληνισμού από τον Μέγα Αλέξανδρο στο δεύτερο μισό του τέταρτου αιώνα π.Χ., (δηλαδή 350-300 π.Χ. και ακριβέστερα 336-323 π.Χ.).

Στην Άνω Ελληνική Μακεδονία, όπως σε όλη την Ελληνική μας Μακεδονία, την Ελληνική μας Θράκη και όλη την υπόλοιπη Ελλάδα μας ελατρεύετο μεταξύ άλλων θεών και η θεά Εκάτη, ο θεός Δίας, η θεά Αθηνά, η οποία αναπήδησε εκ της τεθριμμένης κεφαλής του Δία και ανακινηθείσα και παλλομένη άρχισε να ορχούται πυρρίχιον χορόν, πυρρίχην όρχησιν. Λέγεται ότι η Αθηνά ξεπήδησε εκ της συντετρμμένης κεφαλής του θεός Δίας εν Αλιφήρα Αρκαδίας Πελοποννήσου. Ως εκ τούτου, ο Δίας εν Αλιφήρα Αρκαδίας ελέγετο Λεχεάτης, εκ της λέξεως : λεχώ-ούς και λεχυίς –ίδος = λεχώνα (=η προσφάτως τεκούσα).

Οι Δωριείς Έλληνες Μακεδόνες στην Άνω Μακεδονία και σε όλη τη Μακεδονία, όπως σε όλη την Ελλάδα ελάτρευον τον θεό Πάνα. Ο Πάνας ελατρεύετο και στην δωρική Αρκαδία της Πελοπόννησο, όπου (εν Αρκαδία) εθεωρείτο θεός προστάτης των βοσκών και των κοπαδιών τους.

Οι Έλληνες Μακεδόνες ελάτρευον τον Ήλιον ως θεόν, όπως και οι λοιποί Έλληνες. Ο Ορφέας, υιός του Άρη, αοιδός και μουσικός, ξυπνούσε νωρίς, μιμούμενος τον αλέκτορα, ο οποίος πρώτος αναγγέλλει και χαιρετά τον ήλιον κατά την ροδοδάκτυλο Ηώ (=Αυγή), κατά το γοητευτικό γλυκοχάραμα, και ανέμενε (ο Ορφέας) την ανατολή του ηλίου για να λατρεύει πρώτος τον ήλιον. Ο αλέκτωρ στην ελληνική αρχαιότητα, ο αλέκτωρ και στην Καινή Διαθήκη. Στο κατά Ματθαίον 26 Ευαγγέλιο απευθυνόμενος στον μαθητή του Πέτρο λέγει : «Λέγω σοι πριν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήση με» ( =Σου λέγω πως πριν λαλήσει ο πετεινός, θα με απαρνηθείς τρεις φορές).με την ρήση του Ιησού προς τον μαθητή του Πέτρο : «πριν λαλήσει αλέκτωρ, τρεις αρνήσεις με». Σχετικά με την Ηώ, αναφέρω μία ρήση που αποδεικνύει ότι η ελληνική γλώσσα είναι μοναδική στον κόσμο. Με την ρήση αυτή σχηματίζεται μία ολόκληρη πρόταση αποτελούμενη από έξι αρχαίες ελληνικές λέξεις, χωρίς σύμφωνα, αλλά αποκλειστικά με φωνήεντα. Η ρήσις είναι η εξής : «Οία Ηώ ώ υιέ αεί εί» (=Σαν την Ηώ, παιδί μου, πάντοτε είσαι, ας είσαι. Να είσαι παιδί μου πάντα γλυκός σαν το γλυκοχάραμα). Η φράση αυτή είχε μορφή ευχής των αρχαίων Ελλήνων γονέων προς τα αγόρια τους.

Το 1932 μέχρι το 1938 αρχίζει συστηματική εξερεύνηση και ανασκαφές στην Άνω Μακεδονία (νυν Δυτική Μακεδονία) ο Καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Ακαδημαικός Αντώνιος Κεραμόπουλος με άριστα αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν στα Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας καθώς και στην Αρχαιολογική Εφημερίδα. «Έρευναι και ανασκαφαί εν Δυτική Μακεδονία» είναι ο τίτλος των δημοσιευμάτων του Αντωνίου Κεραμόπουλου. Οι τόποι που ερεύνησε με χρονολογική σειρά είναι : Εράτυρα Βοϊου Βελανιδιά Βοϊου, Άνω Κώμη Κοζάνης (1932). Φλώρινα, Άνω Κλειναί Φλωρίνης, Πέτραι Φλωρίνης, Αναρράχη Εορδαίας Ν. Κοζάνης, Τσοτύλιον Βοϊου (1933). Φλώρινα, Τσοτύλιον Βοϊου, Λουκόμι Βοϊου, Μπουφάρι Βοϊου, Εορδαία Ν. Κοζάνης (1934). Τσοτύλιον Βοϊου, Ασπρούλα Βοϊου, Λικνάδες Βοϊου, Ομαλή Βοϊου, Περιστέρια ή Περιστέρα Βοϊου Βουχουρίνα Βοϊου (1935). Σύνδρομον Γρεβενών (1936). Τσοτύλιον Βοϊου, Άγιος Γεώργιος Ν. Γρεβενών (1937). Τσοτύλιον Βοϊου, Νεάπολη Βοϊου, Πλατανιά Βοϊου, Άργος Ορεστικόν Ν. Καστοριάς, Νεστόριον Ν. Καστοριάς (1938). Τα ευρήματά του υπήρξαν αξιολογώτατα και πολυτιμώτατα. Περιλαμβάνονται λεπτομερώς στις σχετικές δημοσιεύσεις του.

Το 1936 ο Χαράλαμπος Μακαρόνας δημοσίευσε ειδήσεις από την Ελίμεια Ν. Κοζάνης και την Εορδαία Ν. Κοζάνης καθώς και για την Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης.

Δημοσιεύσεις έκανε και ο Βασίλειος Καλλιπολίτης για διάφορα ευρήματα της περιφέρειας Κοζάνης το 1947 και τα έτη 1953-1954. Κατά τα έτη 1948-1949 ο ίδιος ανέσκαψε στην Κοζάνη μαζί με την Βελγίδα σύζυγό του Feytmans Denis, τη Νεκρόπολη των κλασσικών χρόνων, όπου αποκαλύφθηκαν πολλά ευρήματα.

Ο Στυλιανός Πελεκανίδης κατά τα έτη 1961-1963 μας δίνει πληροφορίες ύστερα από ανασκαφές στο χωριό Ακρινή Κοζάνης, στην κωμόπολη Αιανή Ελίμειας Ν. Κοζάνης, στο χωριό Καισάρεια Κοζάνης.

Στο χωριό Καλαμίτσι Ν. Γρεβενών ευρέθη ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα γυναικός με ελληνική μακεδονική επιγραφή στη βάση.

Στο χωριό Άγιος Ν. Γρεβενών ευρέθη παραγναθίδα από χάλκινο κράνος.

Στο χωριό Σπήλαιον Ν. Γρεβενών ανακαλύφθηκαν οκτώσχημες χάλκινες πόρπες στο νεκροταφείο της πρώιμης εποχής σιδήρου.

Στο χωριό Κέντρον του Ν. Γρεβενών ευρέθη μαρμάρινη σαρκοφάγος.

Στο χωριό Παλαιόκαστρον Βοϊου, ευρέθη πέτρινος πέλεκυς της προιστορικής εποχής (100.000 π.Χ.)

Στην Αιανή (Ελίμειας) Ν. Κοζάνης ευρέθησαν χρυσά σκουλαρίκια (4^ος αιών π.Χ.) και χρυσό επιστόμιο (6^ος αιών π.Χ.).

Συστηματική έρευνα έγινε από την Αγγελική Ανδρειωμένου (1967-1968) στην περιοχή Αιανής (Ελίμειας) Ν. Κοζάνης, όπου ανεσκάφησαν τρία υπόγεια ταφικά οικοδομήματα, καθώς και το προϊστορικό νεκροταφείο Αιανής, τα οποία (ευρήματα) δημοσιεύτηκαν σε διάφορα περιοδικά.

Ο εκπαιδευτικός Αλέξανδρος Αδαμίδης, σαν έκτακτος Επιμελητής Αρχαιοτήτων Βοϊου Ν. Κοζάνης, ίδρυσε κατά τα έτη 1958-1965 την Αρχαιολογική Συλλογή στο χωριό Λικνάδες Βοϊου Ν. Κοζάνης, όπου συγκέντρωσε αρκετά αγάλματα, επιγραφές, αγγεία και νομίσματα διαφόρων εποχών, ιδιαίτερα της εποχής του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου.

Ο αείμνηστος εκπαιδευτικός Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος, τον όποιο γνώρισα και διέκρινα την πολυμάθειά του σε αρχαιολογικά θέματα, ως έκτακτος Επιμελητής Αρχαιοτήτων, ίδρυσε την Αρχαιολογική Συλλογή Αιανής με την βοήθεια όλων των κατοίκων της περιοχής Αιανής (Ελίμειας) (1962). Στη συνέχεια δημοσιεύτηκε η πολύτιμη από κάθε άποψη συλλογική εργασία : «Γνωριμία με το Νομό Κοζάνης» (΄Εκδοση Νομαρχίας Κοζάνης, 1970).

Ο εκπαιδευτικός αυτός Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος το 1974 εξέδωσε έναν ογκοδέστατο τόμο (πλέον των 500 σελίδων) με τον τίτλο : Αιανή, Ιστορία – Τοπογραφία – Αρχαιολογία, με πλουσιότατο από κάθε άποψη περιεχόμενο, ιδιαίτερα από την αρχαία Ελιμιώτιδα (Αιανή).

Στο χωριό Σπήλαιον του Ν. Γρεβενών υφίσταται αρχαίος ελληνικός μακεδονικός τάφος από το 2^ον αιώνα π.Χ. Διατηρείται ακμαιότατη η δωρική πρόσοψή του.

Στην Αιανή Κοζάνης ευρέθησαν : προτομή-κεφαλή πήλινου ειδωλίου του 6^ου αιώνος π.Χ., ολόσωμο πήλινο αγαλματίδιο του 6^ου αιώνα π.Χ., χάλκινο αγαλματίδιο του 5^ου αιώνα π.Χ., ερυθρόμορφη λήκυθος του 5^ου αιώνος π.Χ.

Στο χωριό Πέτραι Φλωρίνης ευρέθησαν αναθηματική μαρμάρινη στήλη με τρεις γυναικείες μορφές που κρατούν αμφορείς στο κεφάλι, ταφική μαρμάρινη ενεπίγραφη στήλη με ανθέμιο ( 2^ος αιών π.Χ., δηλ. ελληνιστικοί χρόνοι) μαρμάρινο ακέφαλο άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος των Ρωμαϊκών χρόνων, ενεπίγραφη αναθηματική στήλη αφιερωμένη προς τον θεό Δία, τον Δία τον Ελεύθεριο.

Στο χωριό Βεύη Ν. Φλωρίνης ευρέθη κορμός μαρμάρινου ανδρικού αγάλματος του 2^ου αιώνος π.Χ.

Στο χωριό Σκοπός του Ν. Φλωρίνης αποκαλύφθηκε αναθηματική ενεπίγραφη μαρμάρινη στήλη του 3^ου αιώνος π.Χ., δηλ. κι πάλι των ελληνιστικών χρόνων.

Στο χωριό Άγιος Παντελεήμων Ν. Φλωρίνης ευρέθησαν πήλινα σκυφίδια από την ελληνιστική εποχή, και χάλκινο νόμισμα του βασιλέως Περσέως (179-168 π.Χ.) από την ελληνιστική πόλη.

Στην Αιανή (Ελίμειας) Ν. Κοζάνης ευρέθησαν χάλκινο αγαλματίδιο πεπλοφόρου κόρης (5^ου αιώνος π.Χ., μαρμάρινο λιοντάρι (5^ου αιώνος π.Χ.), κεφαλή ανδρός γενειοφόρου, μελανόμορφη πρόχους (= υδροφόρο αγγείο προς νίψιν χειρών) (αρχές 5^ου αιώνος π.Χ.), χειροποίητα αγγεία με αμαυρόχρωμη διακόσμηση, χρυσή αμφορόσχημη χάντρα περιδεραίου, χρυσά ενώτια (=σκουλαρίκια), χρυσή περόνη (= πόρπη προς στερέωση εξωτερικού (ρούχου),μανδύα)

Ερείπια πλήθους προιστορϊκών κάστρων και οικισμών, τα οποία απαντώνται εις ολόκληρον την έκτασιν της ελληνικής Δυτικής Μακεδονικής γης (Δυτικής Μακεδονίας μας), μνημεία των ιστορικών χρόνων, πλούσια μοναστήρια, ναοί πανάρχαιοι και μεγαλοπρεπή αρχοντικά, παραδόσεις, θρύλοι και ηρωϊκά άσματα μαρτυρούν το αρχαίο μεγαλείο της Δυτικής Μακεδονίας μας, η οποία ετάχθη υπό της μοίρας προμαχών του Ελληνισμού.

Είναι γνωστό ότι η σημερινή Δυτική Μακεδονία μας αναφέρεται από όλους τους ιστορικούς και συγγραφείς ως Άνω Μακεδονία. Στην Άνω Μακεδονία ανήκουν : α) Η Ορεστίς δηλ. ο νομός Καστοριάς, με αρχαίες πόλεις το Άργος Ορεστικόν, κοντά στο Αρμενοχώρι Καστοριάς, το Κέλετρον, δηλ. η σημερινή πόλη Καστοριά, την Βάττυνα, κοντά στο Κρανοχώρι Καστοριάς, β) η Λυγκηστίς, δηλ. ο νομός Φλωρίνης, με αρχαίες πόλεις την Ηράκλεια και την Βεύη, γ) Η Εορδαία, δηλ. η περιοχή της πόλεως Πτολεμαϊδος Ν. Κοζάνης (νυν Δήμος Εορδαίας Ν. Κοζάνης), με αρχαίες πόλεις την Εορδαία, την Άρνισσα, το Κέλλιον (Κέλλη) και την Κράννα, δ) η Ελίμεια ή Ελιμιώτις, δηλ. ο νυν δήμος Κοζάνης με τον ενσωματωμένο τέως Δήμο Ελίμειας, ο Δήμος Βελβενδού Ν. Κοζάνης, ο Δήμος Σερβίων Ν. Κοζάνης, ο Δήμος Βοϊου Ν. Κοζάνης, και ο Νομός Γρεβενών με αρχαία πόλη την Αιανή (αρχαία Αιανή) εκ του Αιανού, υιού του Ελύμου, και ε) η Πελαγονία, έγγιστα της Λυγκηστίδος, γειτνιάζουσα αυτής (νυν Ν. Πέλλης).

Πλησίον της Ελληνικής Μακεδονικής πόλεως Καβάλας (Σκαβάλα, Νεάπολις) ευρέθη αρχαίο νόμισμα φέρον εις την μίαν όψιν το τετράγωνο, χωρισμένο σε τέσσερα (4) ίσα κοίλα τετραγωνίδια, το σύνηθες τετράσελον, και εις την άλλην όψιν πολύ ωραία κεφαλή του Διονύσου με γενειάδα και με πολλούς βότρυς (=τσαμπιά) σταφυλιών κρεμασμένους στα αυτιά. Το νόμισμα τούτο επιβεβαιώνει την παράδοση ότι ο θεός Διόνυσος είναι Έλλην θεός της Ελληνικής μας Μακεδονίας και της Ελληνικής μας Θράκης, όπως βέβαια και ολόκληρης της Ελλάδος, του οποίου (Διονύσου) βέβαια ο βωμός και το Μαντείο εστεφάνωνε το όρος Παγγαίον της Ελληνικής Μακεδονίας μας.

Ο Έλλην Μακεδών βασιλεύς Αρχέλαος ήτο φίλος του σπουδαίου Αθηναίου τραγικού ποιητού Ευριπίδη. Ο Ευριπίδης έγραψε προς τιμή του φίλου του Αρχελάου το έργον του «Αρχέλαος». Ο Ανδοκίδης αναφέρει ότι ο Έλλην Μακεδών Αρχέλαος εβασίλευσε από το 414 π.Χ.- 400 π.Χ. και ότι ο Σωκράτης πέθανε το ίδιο έτος με τον Αρχέλαο. Ο Σωκράτης γνωρίζουμε ότι απεβίωσε το 399 π.Χ. Άρα και ο Αρχέλαος απεβίωσε το 399 π.Χ.

Ο Μ. Αλέξανδρος στηριγμένος στην δυναμικότητα της Ελληνικής Μακεδονικής φυλής και γενικότερα της Ελληνικής φυλής και στα ιδεώδη αυτής επιθυμούσε να ενώσει όλους τους λαούς του κόσμου με οδηγό τον Ελληνισμό για τη δημιουργία ενός νέου και ελεύθερου κόσμου. Προσέβλεπε στη δημιουργία στενών δεσμών αγάπης, ισότητος και αδελφοσύνης στα πλαίσια της συμβίωσης και της αρμονίας των λαών του κόσμου. Μαρτυρία της επιδιώξεώς του αυτής ήσαν οι γάμοι του με την πριγκίπισσα των Βακτριανών Ρωξάνη και με την θυγατέρα του Πέρση Αυτοκράτορα Στάτειρα.

Ο διδάσκαλος του Μ. Αλεξάνδρου Έλλην Μακεδών εκ Σταγείρων Χαλκιδικής Αριστοτέλης (384 π.Χ.-327 π.Χ.) φιλόσοφος και ρήτωρ, πατέρας της Φιλοσοφίας μαζί με τον Έλληνα φιλόσοφο Θεόφραστο, εις την ελληνική μακεδονική γλώσσα έλεγε : «ανήρ αρχή δείκνυσι» (= ο άνδρας αναδεικνύει την εξουσία), «Δει τον νόμον άρχειν απάντων» (= Κανείς δεν είναι πάνω από το νόμο), «Αδικούμενοι οι άνθρωποι οργίζονται ή βία» (=Οι άνθρωποι οργίζονται περισσότερο από την αδικία παρά από τη βία). «Αεί το βέλτιον ήθος» (=Πάντοτε τον καλύτερο χαρακτήρα να επιζητείς).

Στην ιστορική εκείνη εποχή του Μ. Αλεξάνδρου η ελληνική γλώσσα είχε γίνει παγκόσμια, στα δε θέατρα της Ασίας παίζονταν οι τραγωδίες του Αισχύλου και του Σοφοκλή.

Ο Μ. Αλέξανδρος μετά την μάχη της Χαιρωνείας (338 π.Χ.) ανεκηρύχθη Αρχιστράτηγος των Ελλήνων στην Κόρινθο (336 π.Χ.). Εκεί, ζήτησε να συναντήσει τον Πόντιο φιλόσοφο Διογένη (400 π.Χ.-323 π.Χ.), ο οποίος κατήγετο από τη Σινώπη του Πόντου της Μικράς Ασίας και ο οποίος εξοστρακισθείς μαζί με τους γονείς του από την γενέτειρα πόλη του, Σινώπη, έζη πότε στην Αθήνα και πότε στην Κόρινθο. Όταν ο Μ. Αλέξανδρος συνάντησε τον Διογένη το πρώτον που του είπε εις την ελληνική μακεδονική γλώσσα ήτο η φράσις : «Εγώ ειμί Αλέξανδρος, ο μέγας βασιλεύς» (=Εγώ είμαι ο Έλλην Μακεδών Αλέξανδρος, ο πολύ μεγάλος βασιλιάς). Κι ο σοφός Διογένης του απήντησε : «Καγώ Διογένης ο κύων» (= Και τι μ΄ αυτό. Και εγώ είμαι ο Διογένης, ο κύων φιλόσοφος, ο εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας). Το νόημα της φράσεως του Διογένη; Μην μεγαλοπιάνεσαι. Είσαι και συ θνητός, όπως και εγώ.

Ο Μ. Αλέξανδρος γνώριζε τον φιλόσοφο Διογένη από τον διδάσκαλό του φιλόσοφο Αριστοτέλη (384 π.Χ. – 322 π.Χ.), πατέρα της Φιλοσοφίας από κοινού με τον φιλόσοφο Θεόφραστο. Κατά τη συνάντηση τους στην Κόρινθο το 336 π.Χ. ο Μ. Αλέξανδρος εστάθη έφιππος επί τον Βουκεφάλα εμπρός του και του είπε στα ελληνικά μακεδονικά : «Διογένη, ό,τι μου ζητήσεις, μπορώ να σου το προσφέρω». Κι ο Διογένης του απήντησε : «Μη μου στερείς αυτό που δεν μπορείς να μου δώσεις» εννοώντας ότι του στερούσε τον ήλιο με τη πληρωθική παρουσία εμπρός του προκαλώντας του σκιά. Εμμέσως λοιπόν του ζήτησε να μετακινηθεί για να τον «βλέπει» ο ήλιος. Στην αττικοιωνική (ποντιακή) γλώσσα θα μπορούσε τη φράση του ο Διογένης, καθότι ήτο Πόντιος εκ Πόντου, να την αποδώσει και λακωνικά ως εξής : «Μη σκοτινιάεις με». Δηλαδή «Μη σκοτινιά(ζ)εις με»(=μην μου προκαλείς έντονη σκιά και μου στερείς τον ήλιο. Ο Αλέξανδρος ανταπάντησε : «Αν δεν ήμην Αλέξανδρος, ήθελον ήμην Διογένης».

Η από τον Μ. Αλέξανδρο συγκρότηση του Ελληνικού Έθνους μας και η ανύψωσή του σε μεγάλη κοσμοκυρίαρχη δύναμη ήταν έργο δικό του. Η απελευθέρωση των υποδούλων, η στροφή της ανθρωπότητος προς την αναγέννηση ήσαν επίσης έργα δικά του.

Ο Μ. Αλέξανδρος, με τη διάδοση προς Ανατολάς της ελληνικής γλώσσας και των αρχών της ελευθερίας, της ισότητος, της δικαιοσύνης και της ανεξιθρησκείας, είχε προετοιμάσει το δρόμο του Χριστιανισμού που τον ακολούθησε. Με τις αρχές από τις οποίες διακατείχετο ο Μ Αλέξανδρος ήτο και ο ίδιος Χριστιανός προ Χριστού.

Ουδείς, δε, αμφισβητεί ότι ο Χριστός και οι Απόστολοί του, ομιλούντες την ήδη από τον Μ. Αλέξανδρο διαδεδομένη σε όλον τον τότε κόσμο της Ανατολής ελληνική γλώσσα επωφελήθησαν στη διάδοση της χριστιανικής διδασκαλίας, η οποία συντελέστηκε ταχύτητα με όχημα την γνωστή παντού ελληνική γλώσσα. Στη Δύση είχε ήδη διαδοθεί η ελληνική γλώσσα κατά τους ελληνικούς (ιωνικούς, δωρικούς, αχαϊκούς, κ.λ.π.) αποικισμούς από το 1000 δηλ. προ Χριστού μέχρι τα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου (356 π.Χ.-323 π.Χ.) και μεταγενέστερα βέβαια, αφού οι προς Δύση ελληνικοί αποικισμοί συνέχισαν να γίνονται περίπου μέχρι το 100 π.Χ., οπότε και προς Δυσμάς με όχημα την ελληνική γλώσσα διαδόθηκε ταχύτατα η χριστιανική διδασκαλία.

Ο γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζιδάκις (1848-1941) γράφει : « Είναι αληθές ότι οι (Έλληνες) Μακεδόνες και οι (Έλληνες) Ηπειρώτες μαχόμενοι αδιαλείπτως τον περί ψυχής αγώνα προς τους γείτονες και σώζοντας ούτω την Ελλάδα από των επιδρομών και των ληστρικών αυτών, ασπίς και προμαχών αυτής (της Ελλάδος επί αιώνες πολλούς όντες….» (=Οι Έλληνες Μακεδόνες και οι Έλληνες Ηπειρώτες δίνοντας ακατάπαυστα την μάχη προς τους γείτονες σώζοντας έτσι ολόκληρη την Ελλάδα από τις κατακτήσεις και τις ληστρικές επιδρομές κατέστησαν προτείχισμα και ασπίδες επί αιώνες προς σωτηρία ολόκληρης της Ελλάδος». Βλέπε «Η Μεγάλη Ιδέα», Ιωάννου Κιτσαρά, Αθήναι 1990.

Ο Ε. Μέγερ (1855-1939) γράφει : « … (οι Έλληνες Μακεδόνες) εθεωρούντο υπό των (υπολοίπων) Ελλήνων ως βάρβαροι – οι πέρα του Ολύμπου- αλλ΄ όμως είναι γνήσιοι απόγονοι του Δευκαλίωνος και του Αιόλου, ο δε Ηρόδοτος ονομάζει τους Δωριείς (Μακεδόνες) όταν κατώκουν επί της Πίνδου : (ελληνικόν) μακεδονικόν φύλλον».

Ο Αριστοτέλης Κωστόπουλος εις το έργο του «Μέγας Αλέξανδρος και Αριστοτέλης», Θεσσαλονίκη 1974, γράφει : «Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι αναμφισβήτητα ο μεγαλοφυής πραγματοποιός μίας ανεπανάληπτης πορείας του Ελληνικού Έθνους».

Όπως γράφει ο Παντελής Ιωαννίδης : «Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες μορφές που έδωσε η Ελλάς. Στο πρόσωπό του καταστάλαξε η δημιουργική δύναμη της Ελληνικής φυλής. Τον έκανε το πενταπόσταγμά μας». Σ΄ αυτόν τον οπλισμένο φιλόσοφο έλαχε ο κλήρος να διαδώσει παντού την ψυχική ανωτερότητα των Ελλήνων».

Ο Αγάθων ο υιός Τεισαμενού (450π.Χ.-400 π.Χ.), Αθηναίος τραγικός ποιητής, ο οποίος είχε πει την σπουδαία ρήση : «Τον άρχοντα τριών δει μεμνήσθαι, ότι ανθρώπων άρχει, ότι κατά νόμον άρχει και ότι ουκ άρχει» (= ο ηγέτης πρέπει να θυμάται τρία πράγματα: ότι διοικεί ανθρώπους ότι κατά νόνο διοικεί και ότι δεν θα διοικεί πάντοτε), είπε και την εξής εξίσου σπουδαία ρήση: «Ακόμη κι ο Θεός δεν μπορεί να αλλάξει το παρελθόν». Τουτέστιν : Ακόμη και ο Θεός δεν μπορεί να αλλάξει ότι συνέβη σε χρόνο παρελθόντα. Δηλαδή δεν μπορεί να αλλάξει την αλήθεια. Κι η αλήθεια επί του θέματός μας είναι ότι η Ελληνική μας Μακεδονία ήταν πάντοτε ελληνική. Και αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει ούτε ο ίδιος ο Θεός.

Η Ελληνική μας Μακεδονία ήταν κατά την αρχαιότητα ελληνική, είναι σήμερα ελληνική και θα είναι εις τους αιώνας των αιώνων ελληνική.

Βιβλιογραφία :

Περιήγηση σε αρχαιολογικούς χώρους του Βοίου Νομού Κοζάνης, του κ. Αλεξάνδρου Αδαμίδη, Θεσσαλονίκη 1984.
Αρχαιότητες και Μνημεία της Δυτικής Μακεδονίας, του κ. Ανδρέα Βαβρίτσα, Θεσσαλονίκη, 1992.
Αναδρομή στην Ιστορία της Μακεδονίας, του κ. Αλέκου Αγγελίδη, Κατερίνη 1989.
Η Εορδαία κοιτίδα λαμπρών Ελλήνων Μακεδόνων, του κ. Γιάννη Γαλανού.
Η Καταγωγή των Αρχαίων Μακεδόνων, του κ. Παναγιώτη Γιυόκα, επιτίμου Δικηγόρου, Θεσσαλονίκη 1977.
Η κοσμοπολιτική παιδεία, στρατηγική και πολιτική του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του κ. Ζάχου Σαμολαδά, Θεσσαλονίκη 1992.
Η Αρχαία Μακεδονία κατά τον Στράβωνα, Πρόλογος του κ. N.G.L. Hammond, Εισαγωγή- Μετάφραση, του κ. Θανάση Γεωργιάδη.
Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας, του κ. Πολυς Αλεξ. Μυλωνά, Αθήνα 1991.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Δ΄ Μέγας Αλέξανδρος-Ελληνιστικοί Χρόνοι.
Ιστορία Ελληνικού Έθνους τόμος Β΄, Αρχαϊκός Ελληνισμός.
Ιστορία των Αρχαίων Χρόνων ως το 30 π.Χ., των κ. κ. Λάμπρου Τσιακτσίρα και Μιχάλη Τιβερίου.
Η Αιανή και η συμβολή της στη διαμόρφωση της νέας ιστορικής φυσιογνωμίας της Μακεδονίας, της κ. Γεωργίας Καραμήτρου – Μεντεσίδη, Θεσσαλονίκη, 2008.
Λεξικό της Ελληνικής Αρχαιολογίας, Τόμος Α΄ ,του Αλεξάνδρου Ραγκαβή, 1888.
Λεξικό της Ελληνικής Αρχαιολογίας, Τόμος Β΄ ,του Αλεξάνδρου Ραγκαβή, 1888.
Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ιωάννου Σταματάκου, 1972.
Η συμβολή της Δυτικής Μακεδονίας εις τους Απελευθερωτικούς Αγώνες του Έθνους, του κ. Αριστ. Χρ. Κωστόπουλου.
Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, του κ. Γεωργίου Μπαμπινιώτη.
Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, των κ. κ. Τεγόπουλου και Φυτράκη.

Ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας (= ad imo pectore) τους ζώντες ή τεθνεώτες συγγραφείς των συγγραμμάτων, τα οποία μνημονεύονται στα δύο πονήματά μου, το παρόν και το προγενέστερο, τα οποία ( πονήματά μου) αμφότερα έχουν συνάφεια περιεχομένου και συνεχόμενη αρίθμηση. Τα μνημονευόμενα συγγράμματα συνέβαλαν σε σημαντικό βαθμό, όχι απόλυτο, στην κατόπιν επεξεργασίας και σύνθεσης συγκροτηθείσα ύλη των κειμένων των εν λόγω δύο πονημάτων μου.

«Η γνώση, ατομική ή συλλογική, μεταδιδόμενη μένει αθάνατη». Η φράση μου αυτή εκφράζει την ψυχή μου.

* ερευνητής, μελετητής, αναλυτής Κοζάνη 6-2-2025