H αποεπένδυση του 40% της λιγνιτικής ισχύος της Δ.Ε.Η Α.Ε, υλοποιείται σήμερα με την δημοσίευση του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τον τίτλο: “Διαρθρωτικά μέτρα για την πρόσβαση στο λιγνίτη και το περαιτέρω άνοιγμα της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού”, το οποίο αποτελείται στο σύνολο του από εννέα (9) άρθρα. Ειδικότερα:
Άρθρο 1: Απόσχιση και εισφορά δύο λιγνιτικών κλάδων της Δ.Ε.Η Α.Ε σε δύο νέες εταιρείες.
Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, θα δημιουργηθούν δύο νέες εταιρείες από απόψη ενεργητικού, παθητικού και ανθρώπινου δυναμικού με μοναδικό μέτοχο την Δ.Ε.Η Α.Ε και σκοπό την εξόρυξη λιγνίτη και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη. Στις εταιρείες αυτές, θα εισφερθουν από την Δ.Ε.Η ο κλάδος της ηλεκτροπαραγωγής που προέρχεται από τον Α.Η.Σ Μελίτης και στην δεύτερη αυτός, που προέρχεται από τις μονάδες της Μεγαλόπολης. Η μεταβίβαση περιλαμβάνει, όχι μόνο τα πάγια στοιχεία, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της επιχείρησης, αλλά και τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης της ΔΕΗ Α.Ε επί συγκεκριμένων κοιτασμάτων λιγνίτη και ειδικότερα αυτών του Κλειδιού,της Βεύης, των Λόφων,της Μελίτης και εκείνων, που τροφοδοτούν τις μονάδες 3 και 4 της Μεγαλόπολης.
Αντικείμενο, δηλαδή, της διαγωνιστικής διαδικασίας για την εύρεση επενδυτή, δεν είναι μόνο οι μονάδες παραγωγής της Φλώρινας και της Μεγαλόπολης, αλλά και το ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΟΡΥΧΕΙΩΝ του Δήμου Φλώρινας και των λιγνιτικών κοιτασμάτων που τροφοδοτούν τις μονάδες της Μεγαλόπολης.
Επομένως, δεν πρόκειται για διαρθρωτικά μέτρα ανοίγματος του ανταγωνισμού και κατάργησης του μονοπωλιακού χαρακτήρα της Δ.Ε.Η στο λιγνίτη αλλά για ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (μονάδες και ορυχεία). Είναι, δε αξειοσημείωτο ότι, στη παράγραφο 5 του άρθρου 1 του σχεδίου νόμου, ρητά αναφέρεται ότι, τα αναφερόμενα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, που απαριθμούνται είναι τα ελάχιστα που απαιτούνται για την εκπλήρωση των ελληνικών δεσμεύσεων, πράγμα που σημαίνει, ότι επιτρέπεται στην πορεία να προστεθούν όσα στοιχεία απαιτούνται, χωρίς εκ των προτέρων να εξειδικεύονται στο νόμο.
Ως εκ τούτου, η Δ.Ε.Η χάνει εντελώς την συμμετοχή της στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και την παρουσία της στον ενεργειακό άξονα της Δυτικής Μακεδονίας. Φυσικά, στην αρχή του νομοσχεδίου, γίνεται λόγος για συμμόρφωση της Ελληνικής Κυβέρνησης στις δεσμεύσεις που ανέλαβε απέναντι στην Ευρωπαΐκή Επιτροπή σχετικά με την πρόσβαση στο λιγνίτη. Αυτό είναι εντελώς ψευδές, διότι:
Σύμφωνα με το περιεχόμενο της αρχικής απόφασης της Ευρωπαΐκής Επιτροπής και του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαΐκής Ένωσης για να διορθωθούν τα αντίθετα προς τον ανταγωνισμό κρατικά μέτρα που διαπιστώθηκαν με την απόφαση της 5ης Μαρτίου 2008, η Ελληνική Δημοκρατία έπρεπε να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να χορηγήσει μέσω διαγωνισμών δικαιώματα εκμεταλλεύσεως επί των κοιτασμάτων λιγνίτη της Δράμας, Ελασσόνας, Βεύης και Βεγόρας σε άλλες επιχειρήσεις, πλην της Δ.Ε.Η Α.Ε, εκτός εάν δεν υποβληθεί άλλη αξιόπιστη προσφορά.
Αυτή η απόφαση έγινε το πρόσχημα για την επικείμενη πώληση των λιγνιτικών μονάδων και βάσει αυτής εκδόθηκε η υπ’ αρ. πρωτ. 47/19-05-2017 απόφαση (ΦΕΚ Α’ 72/19.05.2017). Η δέσμευση της Ελληνικής Κυβέρνησης, ήταν εντελώς περιττή και άσχετη με το περιεχόμενο των ευρωπαΐκων αποφάσεων, οι οποίες μπορούσαν να υλοποιηθούν με τον ισχύοντα Μεταλλευτικό Κώδικα. Η αλήθεια είναι ότι, η απόφαση της Ευρωπαΐκής Επιτροπής, αφορά μόνο το άνοιγμα του ανταγωνισμού στην εκμετάλλευση του λιγνίτη (που σχεδόν μονοπωλιακά κατέχει έως σήμερα η Δ.Ε.Η Α.Ε ) και καμία σχέση δεν έχει με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
ΆΡΘΡΟ 2: Διαδικασία, ολοκλήρωση και συνέπειες της απόσχισης και εισφοράς των κλάδων.
Στο άρθρο αυτό, που έχει στόχο την πλήρη επιτάχυνση της διαδικασίας απόσχισης, επιλύονται μια σειρά διαδικαστικών θεμάτων για την ολοκλήρωση της τελευταίας. Καταρχήν, τίθεται ως καταληκτική ημερομηνία η 31η Μαΐου του 2018 για το Δ.Σ της Δ.Ε.Η, το οποίο θα πρέπει έως τότε να έχει εγκρίνει τους όρους της απόσχισης και τις λογιστικές καταστάσεις αυτής. Γενικότερα, προβλέπεται μια οριακά εξαιρετική διαδικασία, που αφορά σύντμηση προθεσμιών και ειδικές προβλέψεις επίλυσης κάθε διαδικαστικού θέματος, που θα ανακύψει κατά την διενέργεια των απαιτούμενων πράξεων απόσχισης και αφορά κάθε εμπλεκόμενο φορέα και κάθε πιθανή διοικητική διαδικασία.
Μάλιστα, ρητά προβλέπεται ότι, οι αρμόδιες αρχές επανεκδίδουν, τροποποιούν και παρατείνουν κατα προτεραιότητα και το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου του 2018 όλες τις άδεις, παραχωρήσεις, επιχορηγήσεις και εγκρίσεις, που αφορούν την απόσχιση, ενώ η Ρ.Α.Ε υποχρεούται να εκδώσει χωρίς καθυστέρηση (αμελλητί) νέα αυτοτελή άδεια για τις μονάδες που θα πωληθούν.
Όλες οι έννομες σχέσεις της Δ.Ε.Η Α.Ε, που αφορούν τους εργαζόμενους και περιλαμβάνονται στη σύμβαση απόσχισης, μεταφέρονται στις νέες εταιρείες. Μάλιστα προβλέπεται ότι, στα βιβλία των νέων εταιρειών μονο τα υπόλοιπα ισολογισμού κατά την ημερομηνία ολοκλήρωσης της απόσχισης θα εγγράφονται και η υποχρέωση καταβολής Φ.Π.Α των κλάδων προς απόσχιση, θα εξακολουθούν να επιβαρύνουν την Δ.Ε.Η και όχι τις νέες εταιρείες. Εν ολίγοις, οι δύο νέες εταιρείες, μέσω των οποίων θα γίνει η πώληση των μονάδων και η εκχώρηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων (με την μεταβίβαση των μετοχών εκδόσεως τους), θα αφήσουν μέρος των φορολογικών υποχρεώσεων τους στην Δ.Ε.Η Α.Ε.
ΆΡΘΡΟ 3: Πλαίσιο διαγωνιστικής διαδικασίας για την ολοκλήρωση της αποεπένδυσης.
Προβλέπεται η μεταβίβαση του συνόλου των μετοχών εκδόσεως των νέων εταιρείων απο την Δ.Ε.Η σε ιδιώτες μέσω ανοικτού, διεθνούς, πλειοδοτικού διαγωνισμού, που θα πρέπει να έχει προκηρυχθεί έως τις 31 Μαΐου του 2018, (δηλαδή, την ίδια ημέρα που το Δ.Σ της Δ.Ε.Η θα πρέπει να έχει εγκρίνει την πράξη απόσχισης) και θα ολοκληρωθεί έως τον Οκτώβριο του 2018. Παράλληλα, προβλέπονται ένας διεθνής ανεξάρτητος εκτιμητής, δυνητικά δύτερος και ένας εντολοδόχος παρακολούθησης εκ μέρους της Ευρωπαΐκής Επιτροπης. Το τίμημα, δηλαδή, θα προκύψει από τις εκτιμήσεις αυτών, ενώ η Ευρώπη θα έχει άμεση ανάμειξη στην διαδικασία αγοραπωλησίας του ελληνικού εθνικού πλούτου, ασκώντας μέσω του οριζόμενου εντολοδόχου αποφασιστικές αρμοδιότητες.
ΆΡΘΡΟ 4: Εργασιακές σχέσεις των εργαζόμενων στους δύο κλάδους
Τα εργασιακά δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του προσωπικού της Δ.Ε.Η, που απασχολείται στους κλάδους που αποσχίζονται, μεταβιβάζονται στις νέες εταιρείες και μετά την μεταβίβαση των μετοχών των τελευταίων στον ιδιώτη, θα διαμορφωθεί νέο εργασιακό καθεστώς και ρητά θα μπορούν οι νέες εταιρείες (δηλάδη οι ιδιώτες) να προβαίνουν σε απολύσεις εργαζομένων έως και 6 χρόνια μετά την ολοκλήρωση της απόσχισης. Επομένως, οι εργαζόμενοι είναι εντελώς εκτεθειμένοι σε απολύσεις ενώ το εργασιακό τους καθεστώς θα διαμορφωθεί από την αρχή.
ΑΡΘΡΟ 5: Ευθύνη της Δ.Ε.Η και των νέων εταιρειών
Προκειμένου να καμφθούν πιθανές αντιδράσεις των μελών του Δ.Σ της Δ.Ε.Η στην παράγραφο 4, προβλέπεται ότι, οι ενέργειες και οι αποφάσεις των μελών των Διοικητικών συμβουλίων της Δ.Ε.Η Α.Ε, που αφορούν την υλοποίηση της απόεπενδυσης, συνιστούν εκπλήρωση νόμιμης υποχρέωσης αυτών. Αυτο σημαίνει ότι, η απόχη απο τις ενέργειες αυτές, γεννά πειθαρχική, διοικητική και ποινική ευθύνη των πιθανώς διαφωνούντων μελων. Η διάταξη αυτή, επιδιώκει να θέσει προ των ευθυνών τους τα μέλη του Δ.Σ της Δ.Ε.Η, θεσπίζοντας χωρίς όρους ένα ιδιόμορφο “αδίκημα” σε όσους δεν υπακούσουν, θίγοντας ευθέως την ανεξαρτησία της ψήφου τους.
ΆΡΘΡΟ 6: Εισφορά δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης λιγνίτη στις νέες εταιρείες
Εξειδικεύεται, περαιτέρω, η πρόβλεψη του άρθρου 1 και τα αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης των λιγνιτικών κοιτασμάτων Φλώρινας και Αρκαδίας, εκχωρούνται στον ιδιώτη επενδυτη, που θα αναδειχθεί πλειοδότης στον διαγωνισμό. Μάλιστα, θεωρείται ότι, αυτό γίνεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος, για την ορθολογική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων και για την επάρκεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Η αλήθεια είναι ότι, με την διάταξη αυτή το Ελληνικό Δημόσιο σταματά να έχει οποιαδήποτε σχέση με τον προγραμματισμό της ενεργειακής αυτάρκειας της χώρας, καθώς αυτή θα καθορίζεται πλέον από τον ιδιώτη παραχωρησιούχο. Για το τμήμα του ορυχείου της Βεύης που ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, θα διεξαχθεί διαγωνισμός και ο ιδιώτης θα μπορεί να διατηρήσει τους ίδιους (άδικους) όρους της τελευταιάς υπογραφείσας σύμβασης. Αυτο προκύπτει, από το γράμμα του νόμου, ο οποίος προβλέπει ως περιορισμό για την νέα εκχώρηση “όχι δυσμενέστερους από την τελευταία υπογραφείσα σύμβαση όρους”.
ΑΡΘΡΟ 7: Ειδικό τέλος δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης λιγνίτη.
Η ολοκλήρωση της φτωχοποίησης της περιοχής, επέρχεται με την διάταξη αυτή, που ΚΑΤΑΡΓΕΙ ΤΟΝ ΤΟΠΙΚΟ ΠΟΡΟ και τον αντικαθιστά με το λεγόμενο ειδικό τέλος, το οποίο θα ανέρχεται σε 1,20 ευρώ ανά μεγαβατώρα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη. Ο τοπικός πόρος, υπολογιζοταν σε ποσοστό 0,4% επί του κύκλου εργασιών της Δ.Ε.Η. Το τέλος αυτό, υπολογίζεται αποκλειστικά σε σχέση με την παραγωγή ηλκερικής ενέργειας από λιγνίτη (άρα συναρτάται άμεσα με τις μονάδες που συμμετέχουν στον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό και εγχέουν ενέργεια στο συστημα) και όχι σε σχέση με το σύνολο των εργασιών της επιχείρησης. Τα ποσά που θα εισπράττει (αν τα εισπράττει, καθώς λόγω της κατά προτεραιότητας εισαγωγής των Α.Π.Ε στο σύστημα, οι μονάδες είτε τίθενται εκτός είτε λειτουργούν περιορισμένα) η περιοχή θα είναι ψίχουλα.
ΆΡΘΡΟ 8: Καταργούμενες διατάξεις
Ρητά επιβεβαιώνεται η κατάργηση του άρθρου 20 του ν. 2446/1996, μια ιστορική κατάκτηση της Δυτικής Μακεδονίας. Η φωτοχοποίηση της περιοχής σε μια φράση.
Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που προκαλεί το αίσθημα δικαίου και είναι πέρα από κάθε λογική εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος. Καταργεί τον τοπικό πόρο, εκποιεί τον εθνικό πλούτο, προβλέπει απόλυτα δικαιώματα της Ευρωπαΐκής Επιτροπής στην διαδκασία αγοραπωλησίας, δεν αναφέρει τίποτα για το κόστος και τις υλοποιήσεις των μετεγκαταστάσεων, ανοίγει την πόρτα των απολύσεων, δημιουργεί ιδιόμορφα “αδικήματα” για τους διαφωνούντες στο Δ.Σ της Δ.Ε.Η και θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του ενεργειακού συστήματος της χώρας. Είναι το σχέδιο διευκόλυνσης του ιδιώτη αγοραστή. Και ένα κράτος δεν μπορεί να λειτουργεί χάριν του ιδιωτικού συμφέροντος, εκτός αν επιδιώκει την δημιουργία προτεκτοράτων.
Ελισσάβετ Παναγιωτίδου
Δικηγόρος-ΜΔΕ Δίκαιο και Μηχανική της Ενέργειας, ΑΠΘ
Πρ. Αντιπεριφερειάρχης Ενέργειας,
Περιβάλλοντος & Μεταφορών Δυτικής Μακεδονίας
Ανεξάρτητη Περιφερειακή Σύμβουλος
