Η Πτολεμαΐδα είναι η πόλη όπου πριν περίπου 60 χρόνια ξεδιπλώθηκε το πρώτο λιγνιτικό κέντρο της χώρας. Οι ατμοηλεκτρικοί σταθμοί της περιοχής, εξορύσσοντας και χρησιμοποιώντας ως καύσιμη ύλη τον λιγνίτη, στήριξαν τον εξηλεκτρισμό και συνέβαλαν στην αναγκαιότητα της ενεργειακής αυτονομίας της πατρίδας μας.
Και κάπως έτσι ξεκινά μια άλλη ιστορία γι’ αυτόν τον τόπο, η οποία δεν συνδέεται με προϊστορικούς ελέφαντες αλλά με πελώριες καμινάδες. Στην διάρκεια των χρόνων που περνούν από την έναρξη της βιομηχανικής ανάπτυξης της περιοχής μας, δασικές εκτάσεις καταστρέφονται, υδάτινοι όγκοι αποστραγγίζονται, γεωργικές εκτάσεις απαλλοτριώνονται. Τα αγαθά της βιομηχανικής ζωής αλλάζουν τον τρόπο διαβίωσης των κατοίκων. Η παρουσία των εργοστασίων και των επιβλητικών φουγάρων σε συνδυασμό με την συνεχή εξορυκτική δραστηριότητα μετατρέπουν και αλλοιώνουν την αρχική εικόνα του τόπου. Η ραγδαία βιομηχανική ανάπτυξη, όπως είναι φυσικό, άφησε σημάδια ανεξίτηλα και αδιαμφισβήτητα σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα σημάδια αυτά αξίζει να τα διαφυλάξουμε, να τα αναδείξουμε και να τα προβάλλουμε καθώς συνιστούν τη βιομηχανική μας «κληρονομιά».
Στόχος βέβαια της ανάδειξης της βιομηχανικής κληρονομιάς, εκτός από την ανάγκη μνήμης του παρελθόντος, θα πρέπει να είναι η προσέλκυση ειδικά παρακινημένων επισκεπτών (φοιτητών, εργαζομένων σε φορείς, εκπαιδευτικών, μαθητών).
Τα τελευταία χρόνια κύριο μέλημα των προηγμένων κοινωνιών είναι ο τρόπος χρήσης των βιομηχανικών κτιρίων. «Δεν τίθεται ζήτημα αποτελεσματικότητας ή συναισθήματος για το αν θα πρέπει ή όχι να διατηρήσουμε τα κτίσματα του παρελθόντος. Δεν μας ανήκουν… Ανήκουν εν μέρει σε αυτούς που τα έκτισαν και εν μέρει στις γενεές που πρόκειται να ακολουθήσουν»(John Ruskin,Οι Επτά Λυχνίες της Αρχιτεκτονικής,1849). Αν θέλουμε να προσελκύσουμε επισκέπτες στην περιοχή μας δεν έχουμε δικαίωμα να τα καταστρέψουμε. Οπωσδήποτε πρέπει να υπάρξει συμβολική παρουσία κάποιων κτιρίων, τα οποία αναδεικνύουν την παρελθούσα κατάσταση και να γίνει επανάχρησή τους για διεξαγωγή εκθεσιακών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Με άλλα λόγια το κτίριο να αποτελέσει ένα δημόσιο χώρο, ένα κομμάτι της καθημερινής ζωής.
Tα βιομηχανικά κτίρια είναι τεκμήρια της ιστορικής διαδρομής του τόπου μας και μαρτυρία των συνθηκών ζωής των εργαζομένων. Δεν είναι αντικείμενα για μουσειοποίηση αλλά ιστορικές διαδρομές που κλείνουν μέσα τους συστήματα αξιών. Πρέπει να γίνουν ζωντανά μνημεία, χώροι διατηρητέοι και λειτουργικοί, που θα συμβάλουν στην ανασύνθεση της μνήμης. Γιατί, σβήνοντας ένα κομμάτι του παρελθόντος, σβήνουμε συγχρόνως και το μέλλον µας (Σεφέρης, Δοκιμές, Α΄, σ. 510).
Επιπλέον, μέσα στη βιομηχανική ζώνη είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα βιομηχανικό ή τεχνικό μουσείο, το οποίο είναι μέσο προστασίας και ερμηνείας της βιομηχανικής κληρονομιάς. Αλλά να υπάρξει και ένας χώρος παρατηρητηρίου στα ορυχεία, ώστε να προβληθεί η διαδρομή από την εξόρυξη του λιγνίτη ως την παραγωγή. Εξάλλου η τεχνογνωσία που απορρέει από αυτά εξασφαλίζει την δικτύωση της πόλης με άλλες ευρωπαϊκές περιοχές παρόμοιου ενδιαφέροντος.
Επιπρόσθετα η εξορυκτική δραστηριότητα έχει ορατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα στην περιοχή μας. Η αποκατάσταση των χώρων είναι απαραίτητη λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που επιφέρει αυτή η δραστηριότητα αλλά και για να αποκτήσει ελκυστικότητα. Θα μπορούσε στα ανενεργά λιγνιτωρυχεία της περιοχής να δημιουργηθεί ένα πολιτιστικό πάρκο. Ένας χώρος, δηλαδή, που θα στεγάζει την ιστορία και τον πολιτισμό αυτού του τόπου, πλαισιωμένος από χώρους ψυχαγωγίας, διασκέδασης και αναψυχής.
Τέλος, οι αρχές του τόπου μας οφείλουν να γνωστοποιήσουν τη σημασία και την αξία των βιομηχανικών τόπων μέσω εκθέσεων, εντύπων, της τηλεόρασης, του διαδικτύου και άλλων μέσων. Πρέπει να φροντίσουν ώστε να αναδειχθεί η ιδιαιτερότητα της περιοχής που την καθιστά μοναδική και σχετίζεται με τη γεωλογία, το τοπίο, τα ορυχεία αλλά και με άυλες όψεις του πολιτισμού, όπως οι μνήμες της περιοχής και των εργαζομένων καθώς και η ιστορία των ανθρώπων στην καθημερινή τους εργασία.
Έτσι όπως διαφυλάττουμε την πολιτιστική μας παράδοση, κλείνοντάς την σε μουσεία και μεταβιβάζοντάς την στους απογόνους μας προκειμένου να μην χαθούν όλα εκείνα τα αιώνια πολιτιστικά στοιχεία, κατά τον ίδιο τρόπο οφείλουμε να διατηρήσουμε και τη βιομηχανική μας «κληρονομιά», ως βασικό στοιχείο της ιδιαίτερης ταυτότητας και ιστορικής εξέλιξης του τόπου μας. Ο λιγνίτης μπορεί να σημάδεψε αυτήν τη γη, το βιομηχανικό όμως απόθεμα θα βοηθήσει να χτίσουμε «τη μελλοντική μας κληρονομιά». Σύμφωνα με τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ «ότι είναι παρελθόν είναι πρόλογος». Ας κρατηθούμε λοιπόν από το παρελθόν…..
σβήνοντας ένα κομμάτι του παρελθόντος, σβήνουμε συγχρόνως και το μέλλον µας
όχι καταστροφή αλλά επανάχρηση, τα βιομηχανικά κτίρια πρέπει να αποτελέσουν ένα δημόσιο χώρο, ένα κομμάτι της καθημερινής ζωής
