Στις 26 Απριλίου του 1937 βομβαρδίστηκε η βασκική πόλη Γκερνίκα από Γερμανούς και Ιταλούς εθελοντές αεροπόρους που συνεργάζονταν με τους εθνικιστές του στρατηγού Φράνκο την περίοδο του Ισπανικού Εμφυλίου πολέμου (1936-1939).
Την άνοιξη του 1937 οι εθνικιστές του Φράγκο είχαν ήδη υπό την κυριαρχία τους το μεγαλύτερο μέρος της Ισπανίας. Το μοναδικό εμπόδιο ώστε να καταλάβουν ολόκληρη την χώρα ήταν το Μπιλμπάο όπου κατοικούσαν οι ανυπότακτοι Βάσκοι οι οποίοι συνεργάζονταν με τη δημοκρατική κυβέρνηση της Μαδρίτης. Ο δρόμος για την κατάκτηση της πόλης περνούσε από την πόλη Γκερνίκα που βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο. Η Γκερνίκα είχε πέντε χιλιάδες κατοίκους μεταξύ των οποίων και σημαντικό αριθμό δημοκρατικών προσφύγων. Ο βομβαρδισμός της πόλης ήταν ένα ξεκάθαρο έγκλημα πολέμου, μια πράξη τρομοκρατίας, μια σφαγή η οποία άφησε πίσω της 1654 νεκρούς και 889 τραυματίες σύμφωνα με τα στοιχεία που είχαν δώσει οι αρχές.
Η περίοδος του ισπανικού εμφυλίου γενικά αλλά και ειδικότερα ο βομβαρδισμός της Γκερνίκα τροφοδοτεί και εμπνέει δυο από τους σπουδαιότερους Ισπανούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Ο πρώτος είναι ο ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο και ο δεύτερος ο συνθέτης Χοακίν Ροδρίγο.
Ο διασημότερος πίνακας του Πικάσο είναι εμπνευσμένος από τον εν λόγω βομβαρδισμό και ο τίτλος του είναι ίδιος με το όνομα της πόλης. Το έργο του «Γκερνίκα» (1937) εκτέθηκε στο ισπανικό περίπτερο στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού μετά από παραγγελία της ισπανικής δημοκρατικής κυβέρνησης και προκάλεσε την οργή. Το 1940, όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί στο Παρίσι και έφτασαν στα χέρια τους οι φωτογραφίες της Γκερνίκα, ρωτήθηκε ο ζωγράφος αν αυτός έκανε το έργο και απάντησε: «Όχι, εσείς!».
Το έργο έμεινε για πολλά χρόνια στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη και ο Πικάσο είχε δηλώσει πως δεν θα επέστρεφε στην Ισπανία προτού αποκατασταθεί πλήρως η Δημοκρατία. Το 1981 ο πίνακας επέστρεψε στην πατρίδα του και από το 1992 εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Βασίλισσα Σοφία στη Μαδρίτη.
Ένα ακόμα έργο, η δημιουργία του οποίου συμπίπτει με τον τραγικό ισπανικό εμφύλιο πόλεμο είναι και το κοντσέρτο του Αραγκουέθ (Concierto de Aranjuez) του Χοακίν Ροντρίγκο. Το έργο αυτό είναι ίσως το διασημότερο έργο ισπανικής έντεχνης μουσικής και είναι γραμμένο για κιθάρα και ορχήστρα. Ο Ροντρίγκο συνέθεσε το έργο αυτό στο Παρίσι το 1939 και ήταν δημοφιλής η άποψη πως το δεύτερο μέρος του έργου ήταν εμπνευσμένο από τον βομβαρδισμό της Γκερνίκα.
Το κοντσέρτο του Αραγκουέθ και συγκεκριμένα η μελωδία του δεύτερου μέρους είναι εξαιρετικά διάσημη και έχει διασκευαστεί από πολλούς μουσικούς. Πολύ εύκολα στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να βρει και να απολαύσει σε εξαιρετικές εκτελέσεις το σπουδαιότερο ίσως ισπανικό μουσικό έργο του 20ου αιώνα. Καλή ακρόαση!