Επιμέλεια: Θεόδωρος Κ. Πασσαλίδης
Στη Κάτω Πτολεμαΐδα, 350 μέτρα νοτιοανατολικά του 1ου Δημοτικού Σχολείου (πέτρινου) της πόλης βρίσκεται ο ορθόδοξος ναός του αγίου Στεφάνου και της οσίας Παρασκευής της Επιβατηνής.
Αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ως γνωστόν ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο εγκαταστάθηκε στην πόλη της Πτολεμαΐδας και στον ευρύτερο χώρο της Εορδαίας. Τα μέχρι τότε τούρκικα Καϊλάρια δεν διέθεταν κάποιον ορθόδοξο ναό επομένως τις λατρευτικές λειτουργίες των ορθοδόξων κάλυπταν τα οθωμανικά τζαμιά τα οποία υπήρχαν στην πόλη και μετατράπηκαν πρόχειρα σε ναούς. Ένα τέτοιο τζαμί υπήρχε στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός του αγίου Στεφάνου. Το κτίριο εκείνο διατηρήθηκε μέχρι το 1953 οπότε κατεδαφίστηκε και στη θέση του χτίστηκε νέος ναός. Από εκείνο το ναό (πρώην τζαμί) δεν μπόρεσα να εντοπίσω φωτογραφικό υλικό για το μεταγενέστερο όμως κτίριο υπάρχει μεγάλο υλικό στο βιβλίο του Αρχιμανδρίτη Νικηφόρου Μανάδη με τίτλο “Ογδοντάχρονα και εικοσάχρονα Ι.Ν. Αγίου Στεφάνου και Οσίας Επιβατηνής Πτολεμαΐδας”, Πτολεμαΐδα, 2004.
Τα εγκαίνια του δεύτερου ναού πραγματοποιήθηκαν στις 5 Μαΐου του 1962 από τον Μητροπολίτη Βασίλειο. Στις 21 Αυγούστου του 1984 πάρθηκε απόφαση κατεδάφισης και αυτού του κτιρίου προκειμένου να κτιστεί στη θέση του μεγαλύτερος ναός που θα κάλυπτε τις ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού της πόλης. Ο τρίτος στη σειρά ναός θεμελιώθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου του 1984 και τα εγκαίνια του πραγματοποιήθηκαν τέσσερα έτη αργότερα στις 25 Σεπτέμβρη του 1988.
Η ονομασία του ναού δεν είναι τυχαία. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της ενορίας έλκει τις ρίζες της από την Ανατολική Θράκη και πιο συγκεκριμένα από την γύρω περιοχή του Εξάστερου, των Επιβατών και της Ραιδεστού. Στο Εξάστερο υπήρχε ναός του αγίου Στεφάνου και στους Επιβάτες αντίστοιχος ναός της οσίας Παρασκευής της Επιβατηνής (όπως φανερώνει το όνομα της, καταγόταν και αυτή από τους Επιβάτες). Επομένως, οι πρόσφυγες φρόντισαν να δώσουν την ανάλογη ονομασία στο ναό της νέας τους πατρίδας.
Στις μέρες μας, ο ναός είναι ένας από τους πιο επιβλητικούς της πόλης. Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο. Στο σύνολο του είναι εξωτερικά ντυμένος με λευκή πέτρα ενώ ο τρούλος είναι ντυμένος με κεραμίδια. Στην πρόσοψη υπάρχουν δυο καμπαναριά ενώ μια μαρμάρινη σκάλα εννέα σκαλοπατιών οδηγεί στην κεντρική θύρα. Η κεντρική είσοδος με την σειρά της αποτελείται από πέντε καμάρες ανάμεσα των οποίων βρίσκονται τσιμεντένιοι κίονες. Οι πόρτες της εισόδου είναι κατασκευασμένες από ξύλο. Μια ακόμη είσοδος βρίσκεται στα ανατολικά του ναού όπου και εκεί υπάρχει μαρμάρινη κλίμακα (μικρότερη της κεντρικής) εννέα σκαλοπατιών. Στην ανατολική επίσης πλευρά του ναού υπάρχει το παρεκκλήσι του αγίου Ιωάννη του Ρώσου καθώς και ένας μαρμάρινος σταυρός τοποθετημένος πάνω σε επίσης μαρμάρινη βάση.
Πηγές
- Ογδοντάχρονα και εικοσάχρονα Ι.Ν. Αγίου Στεφάνου και Οσίας Επιβατηνής Πτολεμαΐδας, Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος π” Χρ. Μανάδης, Πτολεμαΐδα, 2004
