Την πρώτη ολοκληρωμένη γενετική μελέτη της καφέ αρκούδας στην Ελλάδα πραγματοποίησε ο “ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ”, γεγονός που αποτελεί σταθμό στην έρευνα της βιολογίας του είδους στη χώρα μας. Η μελέτη, που δημοσιεύεται στο πιο πρόσφατο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Heredity, συντονίστηκε από τον επιστημονικό διευθυντή του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, Δρ. Αλέξανδρο Καραμανλίδη και συμμετείχαν, πλέον του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, ερευνητικοί φορείς από τη Γερμανία, τη Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, τη Νορβηγία και τη Σλοβενία.
Η μελέτη βασίστηκε σε ανάλυση τριχών που μαζεύτηκαν από ένα δίκτυο τριχοπαγίδων που τοποθετήθηκαν σε στύλους της ΔΕΗ. Η μεθοδολογία αυτή επινοήθηκε από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ και είναι μοναδική για τη χώρα μας. Με τον τρόπο αυτό η ερευνητική ομάδα του “ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ” κατάφερε το 2007 – 2010 να μαζέψει περισσότερα από 3.000 δείγματα και μέσω γενετικών αναλύσεων να ταυτοποιήσει 250 αρκούδες. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα μελέτη, τα κύρια ευρήματα της οποίας είναι:
- Στην Ελλάδα υπάρχουν τέσσερις γενετικά διαφοροποιημένοι πληθυσμοί, στη Ροδόπη, στο Βίτσι και στον Βαρνούντα, στη βόρεια Πίνδο (στην περιοχή του Γράμμου) και στην κεντρική Πίνδο (περιοχή Γρεβενών). Οι τρεις τελευταίοι πληθυσμοί επικοινωνούν γενετικά μεταξύ τους αλλά όχι με αυτόν της Ροδόπης.
- Ο πληθυσμός της καφέ αρκούδας στην Πίνδο είναι ο πιο υποβαθμισμένος γενετικά πληθυσμός στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
- Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια γενετική ανάκαμψη της καφέ αρκούδας στην Πίνδο. Η ανάκαμψη αυτή συντελείται μέσω της ροής γενετικού υλικού (δηλαδή της κίνησης αρκούδων) από Νότο προς Βορρά, από την περιοχή δηλαδή της κεντρικής Πίνδου προς το Γράμμο και από εκεί προς το όρη Βίτσι και Βαρνούντας.
Αρχικά, οι τρεις πληθυσμοί αρκούδων της Πίνδου ήταν απομονωμένοι μεταξύ τους, γεγονός που τους οδηγούσε σταδιακά στη γενετική υποβάθμιση και στην εξαφάνιση. Η διαδικασία αυτή φαίνεται ότι ανακόπηκε από αρκετούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων και ο περιορισμός της λαθροθηρίας αλλά και η αστικοποίηση, που είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί περισσότερος ζωτικός χώρος στις αρκούδες. Σημαντικό ρόλο στην προστασία της καφέ αρκούδας στην Ελλάδα διαδραμάτισε ο “ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ” με τις συστηματικές δράσεις του για την προστασία και αναβάθμιση του βιότοπου της αρκούδας, για τη θεσμοθέτηση μέτρων προστασίας της και την ευαισθητοποίηση των πολιτών. Παράλληλα, εξασφαλίστηκαν ασφαλή περάσματα για τις αρκούδες σε μεγάλους οδικούς άξονες, όπως η Εγνατία. Όλα τα παραπάνω συντέλεσαν στη συχνότερη επικοινωνία και την ανάμιξη των πληθυσμών αρκούδων στην Πίνδο, που πλέον τείνουν προς τη γενετική ομογενοποίηση.
Η γενετική ανάκαμψη των αρκούδων στην Ελλάδα σε συνδυασμό με την πληθυσμική αύξηση που παρατηρείται, μας κάνουν συγκρατημένα αισιόδοξους για την επιβίωση και το μέλλον του είδους στη χώρα μας. Ο πληθυσμός της καφέ αρκούδας στην Ελλάδα είναι πλέον γενετικά και αριθμητικά πιο εύρωστος.
Τα αποτελέσματα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, σε συνδυασμό με την προηγούμενη του 2015*, που ανέδειξε για πρώτη φορά την πληθυσμική ανάκαμψη της καφέ αρκούδας στην Ελλάδα, προσφέρουν την πρώτη, λεπτομερή, επιστημονικά τεκμηριωμένη εικόνα για την κατάσταση του είδους στη χώρα μας. Τα αποτελέσματα των δύο αυτών ερευνών, που σηματοδοτούν ουσιαστικά την πλήρη χαρτογράφηση της καφέ αρκούδας στην Ελλάδα, πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για την αποτελεσματική διαχείριση του είδους στη χώρα μας. Με αυτά τα νέα δεδομένα ο “ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ” χαιρετίζει την πρόθεση των αρμόδιων αρχών της χώρας μας να προχωρήσουν στην επικαιροποίηση του Σχεδίου Δράσης για την Καφέ Αρκούδα στην Ελλάδα, το οποίο είχε συντάξει ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ σχεδόν πριν από δύο δεκαετίες.
Η μελέτη αυτή του “ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ” πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «1η Γενετική απογραφή του πληθυσμού της καφέ αρκούδας (Ursus arctos) στην Ελλάδα» του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και με χρηματοδότηση της Vodafone Hellas και του Vodafone Group Foundation. Ο “ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ” ευχαριστεί θερμά όλους τους εθελοντές, την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών και το Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών για την πολύτιμη βοήθεια τους στη συλλογή δειγμάτων.
*Επιπλέον πληροφορίες
Η έρευνα του 2015 αφορά στην πρώτη συστηματική καταμέτρηση που υλοποιήθηκε από το 2007 έως το 2010 στην Πίνδο και κατέδειξε ότι ο αριθμός των αρκούδων στη χώρα μας παρουσιάζει αύξηση. Στη διάρκεια της έρευνας καταγράφηκαν 360 άτομα, αριθμός που δείχνει αύξηση του πληθυσμού σε σύγκριση με την προηγούμενη καταμέτρηση που έδειξε 250 αρκούδες. Με βάση τον αριθμό των καταγεγραμμένων ατόμων η επιστημονική ομάδα του “ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ” υπολογίζει ότι ο ελάχιστος αριθμός των αρκούδων στην Ελλάδα είναι 450.
