Τις τελευταίες δεκαετίες οι διάφοροι ειδικοί που ασχολούνται με το πρόβλημα του καπνίσματος τονίζουν πως όλοι οι υπεύθυνοι πολίτες έχουμε το καθήκον να καταβάλουμε προσπάθειες προκειμένου να πείσουμε τους νέους ώστε να μην γίνουν καπνιστές η αν έχουν ήδη ξεκινήσει το κάπνισμα να το σταματήσουν αμέσως.
Βεβαία το να πείσει κάποιος τους νέους ν΄ αποφύγουν το κάπνισμα δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Κάθε άλλο μάλιστα. Αρκεί ν΄ αναλογιστούμε τις αρνητικές επιδράσεις που δέχονται οι νέοι απ το περιβάλλον τους σε σχέση με το τσιγάρο. Πρωτ΄ απ όλα ποιοι άραγε θα μπορούσαν να πείσουν τους νέους να μην καπνίσουν; μήπως οι γιατροί μας; αστεία υπόθεση αν αναλογιστούμε ότι, σαν χώρα, έχουμε σε παγκόσμιο επίπεδο το μεγαλύτερο ποσοστό γιατρών-καπνιστών. Μήπως όμως οι δάσκαλοι και οι καθηγητές θα μπορούσαν να παίξουν αυτό το ρόλο; κάθε άλλο ! Ας μην ξεχνάμε ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών είναι συστηματικοί καπνιστές και φυσικά καπνίζουν μπροστά στους μαθητές τους .Αν πάμε μάλιστα στο στενό οικογενειακό περιβάλλον των νέων θα ομολογήσουμε με θλίψη ότι αποτελεί τον υπ΄αριθμο1 παράγοντα αρνητικής επίδρασης των νέων στο κάπνισμα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η χωρά μας έρχεται 3η στο κόσμο σε κατά κεφαλήν κατανάλωση τσιγάρων μετά την Κύπρο και την Κούβα. Από πού λοιπόν να παραδειγματιστεί ο νέος και να πειστεί να μην καπνίζει; Από την άλλη οι νέοι μας από πολύ μικρή ηλικία βομβαρδίζονται συνεχώς και μάλιστα με προκλητικό τρόπο από κάθε μορφής διαφήμισης του τσιγάρου. Οι διαφημίσεις αυτές είναι πολύ προσεκτικά διαλεγμένες και δείχνουν μονό την είσοδο στον ΄΄μαγικο΄΄ κόσμο της απόλαυσης του καπνίσματος. Καμία όμως διαφήμιση δε δείχνει τα αποτελέσματα του καπνίσματος: εξάρτηση ,καρκίνος ,σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του εμβρύου κατά τη διάρκεια της κύησης, οικονομικό βάρος, θάνατος σκοπός της διαφήμισης είναι ν΄ αρχίσει κάποιος το κάπνισμα ,διότι μετά οι εκπρόσωποι των καπνοβιομηχανιών νιώθουν ασφαλείς καθώς γνωρίζουν ότι η διακοπή του καπνίσματος είναι πολύ δύσκολο να συμβεί. Έχει αποδειχτεί ότι αν κάποιος δεν αρχίσει το κάπνισμα μέχρι τα 18, τότε οι πιθανότητες είναι ότι δεν θ΄ αρχίσει το κάπνισμα ποτέ. Γι΄ αυτό και ο στόχος των διαφημίσεων είναι κυρίως τα παιδιά μεταξύ 12 και 18 χρονών. Από αυτούς που αρχίζουν το κάπνισμα το 90% είναι παιδιά!
Αν λάβουμε υπόψη μας, επίσης, τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής μέσα στις οποίες ζουν οι σύγχρονοι νέοι, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις, με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα τους και οι οποίες επιτείνουν την τάση των νέων για καταφυγή σε διαφόρων μορφών εξαρτήσεις, μπορούμε συμπεράνουμε πόσο δύσκολο είναι πραγματικά να ανταποκριθούν θετικά οι νέοι σε κάθε μορφής αντικαπνιστική εκστρατεία.
Στα πλαίσια, λοιπόν, αυτής της αντικαπνιστικής εκστρατείας έχει επικρατήσει σαν συνέχεια μεταξύ των ειδικών που απασχολούνται με το πρόβλημα του καπνίσματος να αναφέρονται κατά κύριο λόγο στις βλάβες που προκαλεί το κάπνισμα στο ανθρώπινο οργανισμό. Στα πλαίσια αυτά τονίζεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι το κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία για πρόσκληση πολλών ειδών καρκίνου και ιδιαίτερα του καρκίνου του πνεύμονα, πως είναι μια από τις κύριες αιτίες πρόκλησης καρδιαγγειακών παθήσεων και ιδιαίτερα στηθάγχης και εμφράγματος, πως προκαλεί γάγγραινα στα πόδια, πως προκαλεί αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κ.λπ. Μάλιστα για μεγαλύτερη έμφαση ανακοινώνονται διάφορα τρομακτικά νούμερα όπως π.χ. ότι 500.000.000 άνθρωποι αναμένεται ότι θα οδηγηθούν στο θάνατο στα επόμενα 30 χρόνια εξαιτίας του τσιγάρου ή ότι στην Ελλάδα κάθε χρόνο πεθαίνουν κάθε χρόνο 15.000- 20.000 άνθρωποι εξαιτίας του τσιγάρου.
Αυτή όμως η εκφοβιστική τακτική στην πράξη αποδεικνύεται ότι έχει μηδαμινά αποτελέσματα και απήχηση στους νέους. Οι νέοι λίγο ή πολύ είναι ενημερωμένοι για τους κινδύνους του καπνίσματος και ξέρουν ότι είναι πολύ πιθανόν να έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους εξαιτίας του τσιγάρου. Παρ’ όλα αυτά καπνίζουν συστηματικά.
Άλλωστε, όπως παραδέχονται και οι ψυχολόγοι η γνώση- ενημέρωση για κάτι δεν ισοδυναμεί πάντα με την ανάλογη υιοθέτηση στάσης και συμπεριφοράς.
Οι νέοι αρέσκονται να ρισκάρουν, αψηφούν τον κίνδυνο, δεν διανοούνται να σκεφθούν τον θάνατο και ούτε τους απασχολεί το γεγονός ότι καπνίζοντας θα μειώσουν κατά 10 χρόνια το μήκος της ζωής τους.
Εκείνο που σίγουρα χρειάζονται οι νέοι είναι το θετικό και έμπρακτο παράδειγμα των μεγαλύτερων τους και ιδιαίτερα των γονιών και των εκπαιδευτικών τους. Επιπλέον έχουν ανάγκη από συνεχή στοργή φροντίδα, ενδιαφέρον και ψυχολογική στήριξη. ‘Έχουν ανάγκη να μοιραστούν αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο τους επικοινωνώντας ουσιαστικά με τους γονείς και τους δασκάλους τους. Γι΄ αυτό αν θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε τους νέους για να σταθούν στα πόδια τους και να είναι ανθεκτικοί απέναντι στις διάφορες επιρροές θα πρέπει: να τους προσφέρουμε ευκαιρίες ν΄ αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο τους χρόνο με ενδιαφέρουσες γι’ αυτά ενασχολήσεις, να επιδοκιμάζουμε πιο πολύ τις προσπάθειες τους στο να πετύχουν κάτι παρά το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους, να δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες και ευκαιρίες ώστε αυτά να νιώθουν ότι είναι χρήσιμοι στην οικογένεια και στην κοινωνία και ν΄ αναπτύξουμε μαζί τους διάλογο για τις βλαβερές συνέπειες των εξαρτησιογόνων ουσιών στην υγεία και στη συμπεριφορά τους.
Επιπλέον ένας αποτελεσματικός τρόπος να ευαισθητοποιηθούν οι νέοι για το πρόβλημα του καπνίσματος είναι να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι καπνίζοντας γίνονται ισόβιοι πελάτες των καπνοβιομηχανιών οι οποίες εκμεταλλεύονται κατά κόρον τις νεανικές και παρορμητικές ψυχούλες. Πόσο ελεύθερος πράγματι, πόσο πολέμιος του κατεστημένου και πόσο έξυπνος μπορεί να θεωρηθεί ένας νέος που πιάνεται “κορόιδο” της καπνιστικής βιομηχανίας και γίνεται δούλος μιας εξάρτησης που καταστρέφει την ποιότητα ζωής και την υγεία του;
Παράλληλα οι νέοι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το κάπνισμα αποτελεί και ένα πολύ σοβαρό θέμα ηθικής τάξης. Δεν μπορεί ελαφρά τη καρδία ο κάθε καπνιστής να επηρεάζει παθητικά την υγεία του συνανθρώπου του και ιδιαίτερα των μικρών παιδιών. Δεν μπορεί να καπνίζει στα λεωφορεία, στα ασανσέρ, στις Δημόσιες Υπηρεσίες και γενικά στους κλειστούς χώρους απολαμβάνοντας ο ίδιος το προϊόν της εξάρτησης του και παράλληλα να αδιαφορεί για τους παθητικούς καπνιστές. Ας μην ξεχνάμε ότι ο καρκίνος του πνεύμονα σκοτώνει επίσης παθητικούς καπνιστές. Περίπου 17% των περιπτώσεων καρκίνου στους μη καπνιστές οφείλεται στο παθητικό κάπνισμα που συμβαίνει κυρίως στην παιδική ηλικία. Σε άλλες χώρες και ειδικά στην Αμερική η νομοθεσία που προστατεύει τους παθητικούς καπνιστές είναι αυστηρότερη μέχρι και φανταστική!!! Σε κάποιες Αμερικάνικες Πολιτείες απαγορεύεται το κάπνισμα μέχρι και στα πάρκα!!! Αν είναι δυνατόν….. Μιλάμε βέβαια για μια μορφή απαράδεκτης αντικαπνιστικής υστερίας που ισοδυναμεί με ρατσιστική αντιμετώπιση του καπνιστή και πολύ λίγο διαφέρει με την αντιμετώπιση λεπρών στην αρχαιότητα. Ο καπνιστής έχει οπωσδήποτε τα δικαιώματα του και πρέπει να γίνονται σεβαστά σε κάθε πολιτισμένη και δημοκρατική χώρα. ‘Έχει όμως και μεγάλες ευθύνες απέναντι στους παθητικούς καπνιστές τους οποίους πρέπει να σέβεται. Αυτό θα πρέπει να καταλάβουν και οι νεαροί μη καπνιστές και να διεκδικούν με πείσμα το δικαίωμα τους στην υγεία, δικαίωμα που εξαρτάται άμεσα από την έκθεση τους στο καπνό των καπνιστών. Ας έχουμε επίσης υπόψη μας ότι η Ευρώπη και στην Αμερική έχει πάψει προ πολλού ο καπνιστής να θεωρείται ότι είναι στη μόδα. Μάλλον θεωρείται εξαρτημένος και άρα ντεμοντέ.
Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι οι κύριες κατευθύνσεις όλων των προσπαθειών για ευαισθητοποίηση των νέων στο θέμα του καπνίσματος θα πρέπει να στραφούν α) στην θετική στάση και συμπεριφορά των μεγαλύτερων τόσο μέσα στο σπίτι όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο β) στη διαμόρφωση των νέων για την προκλητική εκμετάλλευση τους από τις πολυεθνικές καπνοβιομηχανίες και γ) στην συνειδητοποίηση από τη μεριά των νέων της μεγάλης ηθικής ευθύνης των καπνιστών απέναντι στους παθητικούς καπνιστές και τις τραγικές συνέπειες που συνεπάγεται το κάπνισμα για την υγεία τους.
KΑΡΑΝΙΚΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
ΥΠΕΥΘYΝΗ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Δ/ΣΗΣ
Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΚΟΖΑΝΗ